Des. Erasmi Roterod. De utraque verborum ac rerum copia lib. 2. Ad sermonem & stylum formandum utilissimi

271쪽

λcwων ,,ον, ob casera, aliaque conti milia. Nam iipsi in proverbiis locos adjunximus, unde ista peti possint: Et, saxum quod subinde volvitur, non ob in lucitur musco: Et, arbor, quae subinde transplantatur , non grandescit. Rursum , ex Apophthegmatis addam illud dictum in Ciceronem'. Duabus sedere 1ellis i Et in eundem a Sallustio scriptum: Aliud stans, aliud sedens loquitur. EX Homero ἀλλ ον -

σαηλον , mAtabilem, quι se omnibus accommodat. diae iCnim vocat Martem incertarum partium 3 quique nunc cum his senui, nunc cum illis. Ex Ovidio, ni fallor, Et tantum constans in levitatesua eLI. Ex Horatio, Levior cortice. Et, mutat quadrata rotundis. Ex:

Roma Dbur amo, vento Dbure Romam. Ex Plauto, Tipula levior . Ex Terentii Phormio ne i V olo, nolo: Nolo, volo, quod dictum est, non dictum est,&c. Ex Euripide: γάρ ς σνῶς, - επα Letis, ου nam oblique apu; nunc hoc, Otinosia, statιmalia. JRm apparet Opinor, quanta hujus quoque generis sit pellex ex tot scriptoribus colligi possit. Eadem cit sententiarum ratio, quas non tantum ab auctoribu S sumere , verum etiam pro te nova S parere licet. Qitibus omnibus si totidem apponis contraria , deinde subjunxeris utrin que finitima, nimirum quam immensus orationis penus futurus sit, vides. At cum tam varius sit uislii , id quod diligentius ostendemus in opere, de ratione conscribendarum epiliolarum: nihil erit quod non aliquo pacto possis ad locupletandam Ο- rationem accommodar C. Quandoquidem Contruinii a quoquς adhibentur , vel per ironitam, vel re dissimi

272쪽

dissimile, vel per comparationem. Per ironiam , ut

si quis hominem nunquam sui similem , Socratem appellet, qui in omni vita semper eodem visus est vultu. Per dissimile,ut si dicas; C. Jul. Caes. nullius unquam lacti poenituit. Hic nihil unquam deCrevit, quod non mox resciderit. Per Comparationem,

si dicas:Quam Cato ille, quem Cicero praefractum vocat. a sententia non potuit abduci, tam hic non potest in eadem retineri sententia. Porro finitima quae sunt, facili deflexu ad vicina trahuntur. Quod genus Persianum illud e tecum habita. Nam etsi Proprie quadrat in eum, qui majora molitur, quam

pro sorte sua: tamen quia non es sua sorte conten tum, Cum inconstantia cognationem habet, huC to queri poterit, priefertim cum Seneca scribate Pluri

rimum argumentum Compositae mentis existimo,

posse consistere. re secum morarit Quin eadem simul. dc in laudem torqueri possunte ut fi omnium horarum hominem, versatilique ac dextro ingenio Iaudes, ex inconstantiae penario sumes, Polypum actspeciem subjecti seli mutantem colorem. Sum S

Euripum, ac negabis mare hoc esse tam versetB quam hujus sit ingenium a sumes flammam stare ne sciam e sumes coeIum subinde alia faciet sumes arundinem utcunque flaverint aurae flectentem sese. dices sapientis esse pro re nata, pro rempore, pro Ioco, mutare sententiam, ac vitae rationem: Stupida saxa, ac brutam tellurem unam non moveri: Caet Tum ex animantibus, ut 'uodque praestantissimum' est, ita maxime mobile esse: In universa natura,quo

quicquam praeclarius cst . hoc a quiete longius

abesse e Infima est quae non movetur terra: At mo-hilis aquai mobilior aer: ignis hoc qumue mobilior, Coelum, quam maxime mobiler Proinde me tem hominis, auram atque ignem ab antiquis vocari. Contra. stultos, tardos, stupidos, lapides,plum-hum, in quas res maxime cadit constantiae vocabuisIum. Per hujusmodi locos pleraque e constantiae supellectile ad vituperandum traxeris , di ex i Constantiae, ad Iaudem detorseris. v erum de his,ur

273쪽

LIBER SE CuNDUS. 239apias nilatandi sermonis ratione persequamur.'

De partiκm Rhetoricarum multiplicatione. Crescit oratio numero partium orationis. Ut enim qui brevissimus csse studet, quam potest paucissimis utitur partibus: Ita qui dilatate cupiet, e . tiam legitimis illis dc arte praescriptis partibus, aliquid accessionis curabit adjungere. Nam Cum in

1 umma tria sint oratione ossicia: docere,d electare, flectere, cui placet brevitas, is uno ContentuS tanis tum docebit, quod fit narrando, Jc argumen Iando, cui copia, simul omnibus utetur, idque in omnibus orationis partibus, non solum in peroratione , aut exordio. Rursum qui studet brevitati, poterit narra sone , alit hac quoque pr termissa , si causse rayio patietur, esse contentus sola probatione. Atque haec etiam, ut omitti tota non potest, ita potest coarctari, cohiberique. Contra qui copiam a Tectabit, non m do sex illis utetur , Exordio, narratione, divisione, Confirmatione, confutatione, peroratione, sed re suo loco latius explicabit exordiorum locos, &. in tota oratione, quoties caussa prarbebit opportunitarem . exordiola quaedam admiscebit, quibus favorem, attentionem, docilitatem retineat, atque reno

Vet , aut taedium discutiate aut, quae dicturus sit, Prae molliat. Incidunt autem hujusmodi persaepe. D Cilitatem potissimum renovamus commodis transi rionibus. quarum formulas aliquot superiore Commentario proposuimus. Quod genus fuerit: Audistis larsitione, corruptela, sangu me, stupro, az f dissimis artibus paratum honorem: Nunc ostendam illud, quod tu ipiter e It adeptus, turpius administras se. Attentio renovatur hisce ferme modis : magna sunt haec, sed levia prae his, quae nunc dicturuS sunt.& nun C ad ipsum rei caput accedo. Proinde, quae

io, ut haec animis, quam maxime attentis auctiati S.

Et, sed his longius fortasse sum immoratus, caetera paucis, ac dilucide expediam I si mihi, sicut ante baciecistis aures, atque animos praebere velitis r Et at xius paulo repetam, sed ita vcrba sum facturu5,ut ne

274쪽

DE COPIA RERII Mque sine fructu, neque sine voluptate, sitis audi turi. Atque id genus aliis modis , Nam bis mille pro rei ns tura fingi possunt. Taedium discutitur. aut

excluditur . hoc pacto. Rogo diligenter ausculteris. Prima fortasse fronte minutum videtur quod tracho, verum si paulisper attendatis intelligetis nimirum 1ub hac specie maxima Reipubl. pericula oecestari. Et, quaeso, patiamini paulisper, mox aperiam

quorsum haec spectent: Et, nunc rem antehac in auditam audietis. Et, rem accipietis omnium maxime ridiculum. Porro favor iisdem rationibus renovatur,quibus paratur. Insuper & argumentamur

aliquoties in exordio : si quid erit amoliendaem, quoa alioqui sit obfuturum reliqua difflerenti: verum id non nisi consilio ex rei circumstantiis fumiapto a Narratio vehementer locΠpletatur ichemate,

quod quidam appellant Scrmocinationem ἰ qua uni, aut pluribus perionis e Tngimus sermonem congruentem: veluti Hom. Iliad X. facit Priamum senem, Hectorem dehoitantem a praelio 3 posthunc, Necubam. Item , Iliad. c Andromachen uxorem deterrentem a prauio, atque his rest' ndentem Hectorem : mire servato cujusque personae decoro . Neque quicquam est admirabilius historiarum scriptoribus. Nam historicis hoc omnium 1uffragiis permiisum est, orationem personis assingeia .re . de Ethnicis loquor': an idem liceat Christianis, in dubio est, ni sit quod limite factum videtur in

historia septem Macchabaeoi um, ac praeter alios, qui Martyrum vitas conscripserunt. Idem sibi permi ilia se videtur D. Ambrosius in vita beatae Agnetis. Narratio, praeterquam quod aliquando susius explicatur, re omnibus avgumentis, atque affectibus CXPletur, etiam crescit omδιηγηση . Eaeit, ut ostendit Fabius, repetita narratior quoties res pau- Cis , ac similiter exposita, denuo fultus , & ornatius eadem enarratur. Id quod fit vel invidiae , vel miserationis causa a. Praeterea crescit item egressione subjecta. Quod itae demum permittit Fabius, si

ς Rcxusus ilic sic adhaereat. ut sit quasi narrationis fi-

275쪽

, 3. I

276쪽

sam constituens; Nam locus est notus, repetit summam argumentorum : quibus usus fuerat in exoriadio. Id tametsi magis licuit Ciceroni, pr0pterea, quod in exordio quaestiones aliquot tractaverat, tamen idem re alibi continget verbis commode interjectis , maxime in enumeratione aut expositione, quae est altera divisionis pars, de qua supra nonnihil attigimus. Cum de propositionibus ageremus: quod genus fuerit. si dissuasurus Ciceroni, ne vitam ab Antonio accipiat, exustis Philippicis: sic proponas: Primum illud vide, mi Cicero, num te dignum sit, ut immortalem ingenii tui famam , tot paratam sudoribus, quaque tuos omnes illustrasti, ob tantulum aevi, quod tam gradi longum superesse non po-

exusto pulcherrimo Omnium monumento, repente aboleas. Deinde num forti viro, qui Lemper omnia posthabuerit libertati, ferendum sit,ut vitam. Terum omnium optimam , & in qua sunt omnia, debeat ei portento, cui quovis etiam nomine obnoxius esse, nemo liber velit. Postremo videat ne parum prudentis sit, in re tanta fidem habere hosti perfidiIsimo,qui nec amicis unquam fidem servari te neq, perspicere, quod vel caeco appareat, nihil aliua agere versutissimum carnificem Antonium, nisi cittotum extinguat Ciceronem. Nam simpliciter Pr poni poterat hoc modo: Primum non est tanti vitae Deinde miserum . debere vitam inimicor Postremo, decipere cupit Antonius, non servare. Quod si qua propositio durior videbitur, eam oportebit, velut exordiolo praemollirer uti proposueris laudare Pla. tonis dogma de uxoribus Communibus, ni hoC ex empli caussa sumatur, dices, te non fugere , quod rem omnium sententia absurdissimam polliceri victeris e verum illud orabis, ut tantisper judicium suum clifferant, donec argumentorum summam audierint s nihil clissidere te, quin penitus eaposita re, fiat in diversam ententiam pedibus ituri : tantum illud cogitem, noc quiequid est: non esse temere dictum 1 tanto Philosopho , quique caeteris in rebus ob excellentiam ingenii divini cognomen promeruit: verum quod informis hominum, idem in rerum

277쪽

LIBER SE CuNDus. 2rum judicio usu veniret quasdam si Orci I v e

ranter adspicias , nihil venustius: deo videlice: - Tς tin propius , ac faxius contemple-

Cui temper pessim, pro optimis, probari Consueυ

Potitionibus : nune autem voco propositiones non

278쪽

sas ei, qui a se hominum occisum lateatur. Nam a trocitas illa vel borum. Negant intueri lucem fas esse, pro eo quod erat, puniendus est, cum irrisione pronuncianda est. Adjunguntur hujusmodi pi parationes singulis etiam collectionum partibus: quandoquidem eodem in loco M. Iuli. exemplis refutaturus, quod erat propositum ita praeparavi':In qua tandem urbe homines stultissimi hoc disputant Deinde adjungit exemplum M. Horatii, cum sororem occidisset, absoluti. filis non absimiles sunt anservationes: quae cum argumenta non sint, tamen

saepenumero pondus habent argumenti, si proba tionibus admisceant ut: ut quis tam caecus , qui hoc non videat quis tam impudens, ut neget Et illude StuItius est,quam ut refelli debeat: Quis e. non intelligit i &c. Et, perfrica faciem, Sc aude negare. Haec cum ita sint, quae tandem impudentia est, Me

Locupletantur Sc singulae collectiones epilogis par

ticularibus , quae summam rationem paucis comprehensam, auditori denuo sub oculos revocant, unmajore cum fide conclusio succedat 3 qua quidem in re frequens est M. Tuli. propterea quod latius

explicet argumentationis aCiem. Hujus generis exemplum erit illud ex oratione pro Pompejo: Quarci videte, num dubitandum vobis sit omni studio in id bellum incumbere . in quo gloria nominis vestri. salus sociorum, vectigalia maxima, sortunae plurimorum civium, cum Repubir defenduntur. Dentiaque crescunt& excursionibus per amplificationem,

ut singulis probationibus suos affectus adjiciamus, ad quod proprie destinata est Conclusio: quam si copiolam esse volemus, geminam essiciemus, ut simul& per Epilogum praecipua argumenta recenseanis tur, & affectuum omne genus per omnes locos tractetur. Eos ex Aristorei e & Quin . petere licebiti Quin dc Poetae in hoc genere miri sunt. Vehementiores quos Graeci vocant , suppeditant Idas Homeri, ac Tragoediae et moderatiores illos, qui dei ctant potius . quam perturbant subministrant Cayssea Homeri & Comoediae. Quanquam in Iliade Graecorumque tragoediis saepe miscentur Sic enim

279쪽

LI AER SE CuNDUS. a sertim Graeci vocant affectus Comicos: Latinorum Cundum sit, Aristoteles in ameruium locis di Is

Prae Ipue locium habet in narratione . vel ciutar'm

acuntur. Quis enim non cum voluptate testat tu

t RV, nQR JOl neque enim id decet nudieas matronaS , sed comitabantur pedissequar Duerumi ulms gestans Rstyanacten, Heisto nihiumCecbarum , & uod addit Homerus p hro si 'deri assimilem, quo per hunc uxor expirenare a fectus marm. Hectot tacite arrisit eoi si ct: nuero. Andromache propius adstans, dextram porre Compestavit. Deinde post assi-

ἡb ri que Congruentem Orationem , cum Hector Infantem appcteret oscularurus: Ille territus armo

ctast: α

s reflexit se In sinum nutricis. Nicrisirri

terque pater & mater. At Hector sub lai I

pite galeam humi deposuit, atque ira Duerum ram

plexus, Oseu tus es . Mox et fausta preea d Ida matris illa eum excepit in sinu i bene π

cens. Ea res Hectori movet misericordiam, aliaue u u iustentans, Coniblatur, nomine eam

p ir Omnia , quod crederent eum ex eo praelio

280쪽

luptate ducatur. Hi sunt aflactus, de quibus scripsit

I lorata inorataque recte Fabula nullius Veneris sue pondere O arte, Ualdius oblectar ρ'pulum met1 utque moramr. diuam versus inopes rerum nugaque canora.

Sunt hujusmodi narrationes aliquor insignes apud M. Tu l. vel mi in Philippica a. de Antonio: vehebatur ines ledo tribunus plebis, lictores laureati an- cedebant: inter ouos aperta lectica Mima portabatur, dic. nam indicasse locum satis est: Sunt in eadem oratione re aliae, quomodo capite involuto ad

amicum literas amatorias Pertulerit: quomodo Consul in lupercalibus cucurrerit. Delectant sc illa cum non actio tantum: sed agentium gestus quoque describitur: quale est illud in Pi nem : Ita enim sunt perscripta scite dcliterare, ut scriba, ad aerarium qui eas retulit, perscriptis rationibus secum ipse, caput sinistra perfricans, Commurmuratus sit. Ratio quidem hercle apparet, argentum Rui sus illud. Respondes, altero ad frontem sublato, ultero ad mentum depresso supercilio, crudelitatem tibi non placere. Quanquam haec interim re ad fidem orationis faciunt , quum ea quae velut extra narrationis necessitatem adjicitur, simplicitatis habent speciem. Fabius miratus narrationem M. Tuli. pro Mil. Milo cum in senatu fuisset eo die, quo a senatu dimissus est, domum venit, calceos, d vestimenta mutavit: paulisper, dum se uxor, ut fit, comparat, commoratus est. Sunt