장음표시 사용
251쪽
feras tamen, aut certe aeques, ouod laudandum TCeperi S In vituperando attollis vitia: sed sic. ut Le:
rinsectaris hidi bun ur ad comparationem , sint tunicon in, 'Ah
insignia: ut, si bonum nrincipem eon: adim
minem obtrectatorem, cum Diu Iado v I
hominem voluptatibus effeminatam.eun hae ' palo. Crescet autem comparatis nis coni siriRdmodum modo attisti his tiri; i. i. '' .'qVζm- laudem , seu di i Via ut res adhibeantur, υeluti nos ' 'PiVr ,
gusto urbanuatum, ex Tito ni Oro civilit' est Trojano sanctimoniam, & clementirim in ' μ' no gi tu . V C ut inpium, atque item de cite stat
testans, Conseras eam cum enormi temulariis: ophrenesi, cum morbo comitiali, aut daemoniacob his idys ' λζ'' H i/m d Rinnan S, componas eam citiis
252쪽
Ad Exemplorum genus, ut diximus reseruntur de iudicia, quae Greci κείσεις appellant. Et sunt Lententiae scriptorum illustrium , gentium, virorum Capientum, aut clarorum civium. Ex antiquis, acce-
Iebratis Poetis magna vis judiciorum colligitur. Item ex historiographis , ex Philosophis, ex arcanis literis. Nam his rursum cadem varietas , quae in .xemplis ostensa est. Sunt di apud Graecos, qui in his undecunque colligendis,laborarunt, quorum denumero Stobaeus quidam. Idem valent sapientum' BPophthegmatae cujusmodi fluit illa celebrium virorum dicta, re quae referuntur a Plutarcho. Et hoc varium genus est. Etenim si spectemus rem, siant mi-
Iitaria. 1unt Philosophica. Si personas, sunt Regum, funt sapientum , sunt popularium. Si qualitatem, sunt graviter dicta, sunt facete dicta, sunt acute diacta. Huc pertinent de Proverbia, vel ab auctoriabus sumpta , vel vulgo jactata. Nam publica genistium instituta non video,quid ab exemplis disserant. Certe oracula, 8c responsa numinum , judiciis subjiciuntur, veluti si Socratem probes sapientem, quo clita Apollinis oraculo sit judicatum.
Est sententiarum genus,non illud quidem petitu ab
auctoribus,sed a nobis ad praesentis rei commoditatem confictum. Eas licebit omnibus orationis partibus admiscere. Atque adeo unus locus Complures saepenumero sententias parit. Incidunt entiri re in aenarrando, & movendis affectibus, non solum in Probationibus, quinetiam sep e numero transitiones Per sententias nunt. Quae si in loco adhibeantur naud mediocrem orationi copiam adjungent i neque id sine gravitate, aut gratia. Sunt autem fententiarum variae formae: siquidem aliae sunt
ut,Invidentia ipsa sui supplicium est. Aliae non pIa- ent, nisi ad rem relatae,ut nihil tam populare, quam iboni- l
253쪽
L i E E R S E C u N D u s. a lohonitas est. Aliae quae ad personam reserantiar
. . - Benera si ad uti amque partem ratio G Mς
bus Omnem vitam tueri possint, eas ritate mai 'rima Velint comparare. Id exemplum etiamsi se
m Ri et . ad Herennium scrinia . ,-TU'm 'finon admodum arridet. A 'cii 'st arduum Fa
r a ad bonas attes Comparandas illis nram e m se oti
nectutem opulentia decer. Huic Quoouo si ratio, quo videlicet aetas naturae praesii diis destuutior e terarum rerum adminici list in ,,-- ' 'Item aliud; senectus inops, Calamitosa, indocta.tiis pio. Nam dc mi serum est tum effere eum ' 'D
1Has naturae, pecuniae subsidia Cespu'
ut rici ορ- it communis rerum,
Q ς RCile est, prodesse dissicilius. Est ad per-ή -uxi qm minus appareae sentenis ut est illud 11. Cic. ἰ lihil habet, Caesar, nec for-Κ a luna
254쪽
Σ2o DE COPIA RE Ru Miuna tua majus, quam ut possis, nec natura meIius, quam ut velis servare. Est illud etiam tacitum , requasi dissimulatum sententiae genus apud Maronem: Et caeco carpitur igni. Explicuit enim Ovid. Tectus magis aestuat ignis. Item in narrandis, Pars major vicit meliorem: expliCabis, si dixeris, iere fit, ut
pars major vincat meliorem. Jam aliua sententiae genUS quonἘπr φαίνης, Graeci Fabius aCclamationem. appellat. Ea est rei narratae, vel probatae summa ac Clamatio. Narratae, ut apud Virg. Tantae molis erat Romanam condere gentem. Probatae, apud Marc. Tuli. pro Lig. Quorum igitur impunitas Caesar uiae clementice laus est. eorum te ipsorum ad crudelitatem acuet orati op Neque tamen quodvis Epiphonema,Continuo sententia est,etiamsi
plerumque est, verum quicquid in clausula argute additum ferit aurem, dici potest. Quoagenus proprium est Epigrammatis et ut, in Epigrammate de ove, dupi catulum uberibus alente. Natura haud unquam vertitur ossiciis. Unde apuci Martialem saepenuinero. carmen Epiphonematuclauditur: Ut
ἀ ut vigila, aut dormi, Nasidieηe, tibi. Item:
Fii ἀicam quis si magnus et ardelio. Utitur & Val. Max. frequenter hoc genere et Itemis Seneca suas Epistolas fere claudit Epiphonemate. Neque desuerunt quibus Ephiphonemat um usus adeo impens e placuit, ut omni loco, omni sensui clausulam acclamatoriam subjiciendam existimarint.Sed ut sententiarum omnium , ita dc acclamationum debet esse modus , ut ibi demum adhibeas, ubi locus postulat, aut certe patitur. Est Noema sententiae genus,quod non dicitur, sed intelligitur: Quod genus est illud dictum inquendam agentem. cum forore talionis, quod tibi dormienti pollicem resciderat, cum illa fratrem lapius alpdo gladiatorio re-- demis-
255쪽
LIBER SECuNDus. 22 Idem isset: Eras dignus, ut haberes integram manum nam Intelligitur, ut rursum in ludo depugnares. Simile est illud Hortensii, hi fallor, tui negabat se ui quamcum maere, aut sorore tediisIc in gratiam. In- f y II in m nunquam allicum matre, aut sorore ancidisse dissidium. Sunt nova sententiarum tene-
. . DP . . PVJR Q Rlio relatis, di ex alio tran statis, /qnς , *X Contrarii Sr quorum exempla siqvra desideret, ex Q intiliano petat licebit. De Expolitione. C m h*ς sententiarum genere 3 quod superius ostendimus, ex quatuor coustare partibuS, c OEnationem. habere videtur Expolitio: Sic enim vocan tqUDUUS Codem in loco diutius commoramus & u atque aliis modis .Qmud, limul locupletamus: Commutatione.ver horum , cum eadem res aliis, atque aliis verbis, Lliisque figuris , sirpius effertur I Commutatione pro nunc lationis , cum at Io, atque alio vultu, gestu, VOCE: Cbmmutatione tractationis , cum quod jam lub pei sona nostra diximus, idem a tum, sed pario aliter dicentem facimus: vel, cum quod sedatius est
in ' in, atque inflammatius efferimus. ferum copiosissima ea politio septem constat natalbus. I ropositioire, ratione duplici sententia cui ia-
mpm, Conclusione. Exemplum erit hujusmodi Sapiens nullum pro Republ. vitabit periculum. Id-
commoda a patria accenta, nullum in CommΟ- cum pio pa ria grave putandum est. Haec est prima
unti l periculum clii od pro Rep sitheumlum Cit,l ite iacum t. Haec sententia, cui subnectit Vrla. l . Nam neque estu gere id possunt, dc ingrati in civi. a. Em rcperiuntur. Dcinde additur sciatentiar
256쪽
aeta DE COPIA RE Ru M pars e contrario. At qui patriae pericula suo pericu- Io propellunt, hi sapientEs putandi sunt. Mox adiicientur rationes, cum & eum , quem debent, honorem Reipubl. reddunt, & pro multis perire ma Iunt, quam cum multis. Iam adjungitur huici contrarium: Etenim vehementer est iniquum, vitam a naturi acceptem per patriam cum servaveris,naturae cum rogat, reddere : Patriae cum roget,non dare.
Et cum possis cum summa Virtute , α honore pro patria interire, malle per dedecus, Ec ignaviam vi vere, pro amicis N parentibus, ac caeteris necessariis adire periculam eam velis, pro Republ. in qua Z hoc.6c illud sanctissimum patriae nomen continetur, nolle in discrimen venire, Deinde adhibetur simi-Ie. Itaque uti Contemnendus est qui in navigando, se quam navim mavult incolumem Ita vituperandus qui in Reip. discrimine, suae saluti plus, quam communi contulit. Additur collatio similitu clinis, a majori. Nave fracta multi incolumes fuerunt. Ex naufragio patriae salvus nemo potest enatare. Sub haec exemplum adnectitur. Quod mihi videtur De eius intellexisse, qui se devovisse dicitur,& pro Ie-αionibus se in hostes immisisse medius. Huic anneialiuntur sententiae, unde Vitam amisit, non perdictit. Re enim vilissima maximam redemit: Vitam dedit. accepit patriam: amifit animam, potitus est gloria, Quae cum summa laude Prodita vetustate . quotidie magis enitescir. Demum apponitur conclusio tantiuLi epi logus: Q d pro Repub. debere accedere ad periculum, dc ratione demonstiatum est , oc exemplo e probatum,hi sapientes sunt existimandi, cui nullum pro salute patriae periculum vitant. Er- o conveniet hujusmodi thematis exerceri pueros, cui ad copiam parandam instituuntur. Quanquamne hoc quidem exemplum ex Herenniana Rheto rica mihi magnopere probatur. mii quod utcunque rationem inuicat. Potest autem copiosius etiam tractari,si plures sententias & rationes, si plura similia, si exempla Plura congeras. II e
257쪽
22sAd sabulosorum genus proxime accedunt Apologi , nisi quod Sc delectant vehementius , & essica cius persuadent. Delectant, morum faceta quadam imitatione: saciunt fidem , quia verum veluti ponunt ante oculos. Capiuntur his praecipue rustici dc imperiti, dc si quis alius est , qui mores aurei saeculi sapit. Celebrantur Apologi maxime resopi nomine , qui unus e sapientum numero ob hoc Ipsum est habitus: etiamsi , Quintilianus ab Hesiodo scriptos fuisse, certe majoris cujuspiam ingenii opus, existimat: quominus mirandum si Menenius Agrippa plebem Romanam a periculosissima seditione revocarit, conficto in id δ pologo de corporis humani
membris adversus ventrem conspirantibus, ut refert TLiv. Et Themistocles Atheniensibus persuasit, ne novarent magistratus, fabula de vulpe mu-1cis obsito. Quin liberum est cuique pro re confingere genus hujusmodi. Perum ut apte confingas,
cum ingenio valeas oportet, tum animantium naturas sunt autem infinitar varietatis penitus animis adversas, habeas, necesse est. Porro quod ad usum attinet, significantur verbo, quemadmodum exempla, maxime si notus sit δε pologus : Vcluti si dicas; Si tua scripta lacerant ac damnant imperita, noli laborare; certe doctissimo cuique maxime probantur. Quid enim mirum si gemmam aspernatur Gallus
res opicus' Aut si quis cicat: nullus hostis quantumli-het impotens, humbi isque negligendus, aut contemnendus est: Posteaquam nec sci abaeum impune, contempsit aquila res opica Aut hoc pacto: Tuis ipsius
benefactis nitere, non majorum splendore: ne tibi usu veniat, quod resopi cornicula'. Dilatantur autem przelatione commendationi S. Commendamustum auctorem ipsena, tum Apologorum genus. Ita ut iecit Rul. Geli. lib. a. cap. in expἰicanda Cassi tae sabula: PE pus ilic e Phrygia fabulator,&C. Natri locus in pro Iaptu est. Deinde si describendis animanῖium , aut rerum sormis ac naturis, quos indu
258쪽
.aγ4 DE COPIA RE Ru Mei , longius immoraberis. Quandoquidem hoc jam
ipsum, bc cum voluptate accipitur, dc ad eruditionem liberalem pertinet: veluti si scarabaei formam, deinde quemadmodum e stercoribus nascatur . Scquo pacto posterioribus pedibus erectis, stercora protrudat,atque id genus alia, describas. Ad eun
dem modum, aquilam regnum in avium genus obtinere , amigeram esse Iovis . non offendi fulmine, non connivere ad ardentissimos Solis radios, perniciosissimo volatu ultra nubes ferri: Denique quae-Cunque vel ad scarabaeorum humilitatem exaggerandam, vel aquilae generositatem attolendam pertineant, quod quidem argumentum nos per lusum tractavimus in proverbiis. Atque hac in re non praetermittendum, siquid animanti cuipiam fabulis Poetarum est attributum. Quod genus e Lycaone na tos lupos, ex adolescente Perclicem, Cygnum Apollini sacrum esse , dc sub fatalem horam suavisi me canere, corvum ejusdem fuisse nuncium, dc ob cetasationem ex albo nigrum factum, Aut, si quid procli tum est historis insigniter ab his lactiim, veluti de aquila, quae virginem adamavit, apud Plinium. De Bucephalo Alexandri magni equo , atque item de
Carteriss Nam rationem duntaxat ostenclimus. De
inde cum ad ipsum apologum erit ventum, fusius aetIatius narrare licebit. Id fiet citra taedium, si faceta quadam imitatione, quod est in hominum vita , ad fabulae mores accommodabimus. P taeterea si ad Cadem rationem sermones sententias dictaque e fingemus. Exemplum aptissimum est apud Horat .in SatyriS.
Risicus urbanum murem mus paupere fertur, occepi sie cavo, veterem υetus hospes amicum. U=er, ct attentus quovit: ut tamen arctum Sol υeret hostistis animum, cic.
Nam in promi' u locus est. Est item exemplum dilatati apologi apud Apulejum de corvo, & vulpe .
Rursum apud Aul. Gall. de castita avicula. Caeterum quod ιο μυθον vocant, id est, apologi interpreta-ia onem, non admodum refert initio potas, an in fine.
259쪽
Quanquam & hinc incipere licebit, & in hanc de
sinere. modo sermonis accedat varietas. De Somniis. Assinguntur a nonnullis somnia quoque, quae sor lassis adhibenda non sunt, nisi in ostentatione: quod genus Luciani somnium. Aut quoties ea pro veris visis, hortandi, deterrendive gratia narramus.Talec ιt Prodici figmentum de Hercule ambigente, umirum vitae viam ingrederetur, virtutis arduam, an Voluptatis proclivem. Simile de Momo, qui hoc re-
Prehendit in homine, quod dem iurgos illi finxisset Cor sitan sum, nec addidisset feneltiam: In bove, quod in summis cornibus non addidistet Oculos, ut Videret, quod feriret. Hujusmodi videtur illud D. Hieronymi, de s e se flagris caeso, quod Ciceronianus ulter: Et nos item pueri in hoc genere Iuli muβ. De siclis Narrationibus. Jam fictae narrationes rerum gestarum , si persua .clendi gratia pro veris adhibeantur, quam maxim ziae ii potest, ad verisimilitudinem componantur, O
Potae t. Sunt autem ex arte Rhetorica notae partes,
quibus probabilitas constat: cujusmodi est fabula de Memmio , apud Circe r. dc fortasse de Vult ejO, apud Horat. Genus hoc video nonnullis nimium placui te, qui vulgi credulitate freti, stultissima
quaedam miraculorum ostenta, pro certissimis inve-Σeiunt Christianorum literis. Porro quae risus caulla finguntur, quo longius absunt a vero, hoc magis demulcent animos, modo ne sint anicularum similia deliramentis, Zc cruditis allusionibus d Urias etiam aures capere possint: Quo de genere sunt Luciani verae narrationes , dc ad hujuS CXC in plum cssicius asinus δpulet. Prarnere a Icaromen ip pus,& i eliqua Luciani pleraq;.Item argumenta ier a RU Omnia veteris comoediae , quiae non imagin Q Veri,
sed a Lusionibus Sc allegoriis delectat. Nam illud fictioni genus,quod adsimulacrum reru adumbratur,
260쪽
α16 DE COPIA RE Ru Mhaud dubium ele, quin ad parabolam pertineat. Ex emplum hujus est apud Plat. de specu, in quo vincti quidam umbris, perinde ut ipsis rebus,delectan
De Origoriis Theologicu. At quoties ad pietatem adhortamur, aut dehortamur , plurimum adjumenti conferent exempla veteris, ac novi Testamenti, id est, Euangeliorum. Quae per allegoriam varie tractantur, & eodem modo a amores hominum, modo ad corpus Ecclesiae, Christo capiti connexum, & cohaerens: modo ad callestem illam communionem, rursum ad prisca nascentis fidei temnora, dc ad hetae nostra possunt accommodari. Sed nisce de rebus copiosius, bc exactius diste remus in libello . quem instituimus de Theologicis allegoriis. Atque haec ferme Omnia ad exemplo tum genus referuntur, in quibus sumus paulo dii lius immorati, quod ex hoc potissimum mundo , copiae supellex depromatur. Sed priusquam ab his digredimur.visum est etiam nonnulla paucis admon Aeo Ratio colligendi Exempla. Iam primum quemadmodum unum quodlibet horum varie possit accommodari per similitudinem,ser contrarium, per comparationem, per hyperbo en, per Epitheton , per Imaginem , per Metapho-Xam. per allegoriam, superiori commentario de monstratum est. Nunc qua ratione fieri possit , ut amplissimam horum vim in promptu , ac velut tu. numerato possimus habere, indicabimus. Consilium quidem non perinde magnificum , ut frugiferum:
quod utinam juvenes olim ipsi fuissemus secuti, nam tum quoque veniebat in mentem video quantum
momenti literulis nostris fuerit accessurum t Attamen candidi est ingenii, non invidere bonae spei juvenibus, quod tibi vel negarit fortuna, vel non rarit diligentia. Ergo qui destinavit per omne ge