De Larum atque Penatium

11쪽

Diis Romanorum patriis ii herra.

Deorin Laraim et Penatium naturam et originem e seriitantes cum viros doctos ad unum omnes ad eum serupulum offendisse animadverteremus, quod iam a veteribus utraque numina non modo iuxta posita, ut similes et συνωνυ/ιοι κppellationes, Veram etiam ita coniuncta commemorantur, ut nullus omnino discriminis esse videatur

locus de integro agere et relicto publico isto variarum disquisitionum quasi lacu ad incontaminatos antiquitatis fontes redire apud animum constituimus. suo non ex sententia nos dixisse patet, quasi priorum M. D. bores aut neglexerimus, quod esset pigri, aut eorum auctoritates contempserimus, quod arrogantis esset; nam ubi eum Niebuli iis vel Mulieris certamen erat obeundum, nunquam sine commodo rei litterariae id fieri e speximus. Mi enim quoniam si errasse videantur, res ipsas in quibus errarent tenebricosas et maxime dubias fuisse paene necesse est intendenda erat at siue acuendamentis acies, ut verum, tam nobilium adversariorem pugnis quodammodo ereptum, fortius iam et tutius teneretur, quam Si Sine sudore et sanguine esset impetratum Contra, quum talia hominum argumenta obstrepere visa Sunt, qualis nuper omnem Romanarum religionum doctrinam duobus volumnibus Volusi quibusdam annalibus comprehendere aiisus est in excutiendi liis erroribus, qui scribentim aut incuria damnosa aut stolida norand

12쪽

cupidine nati iam nuda et incoinia rei expositione refui rentur, lectores frustra detinere opusve in immensum Rugere noluimus. Duoniam autem hoc nostrum fuit consilium, lii disputationis noStrae fines constituit, ut quieuitque Veterum scriptorum locus illorum nominum mentionem inferi et, ita ab huiu 'qtatis hominbus teneretur, iit a Itomanis ipsis quondam intellectum esse eum arui-iraremur, fabularum, qua percenSuri Sum , Dbscurarum saepissime et dissonantibu aliarum argumentis confusarum causa et quodammodo Senientias eatenus solum angere Voluimus, quatenus ad illustrandas religiones quae tunc quidem Verae Ssent Abiae conferre ii derentur. Ouid enim in iis Vera historiae sit, quo iure Romani suos deos cum peregriniS, Graecis maxime, composuerint, quid Italiene originis, quid extrinsecus admixtum aut qui factum sit, ut iam facile iam pridem admisceretur, haec omni insinitae paene materiae opus disquirere neque huius loci esse neque, trarum viriumeensuimus ouare lubentissime hac provincia cessimus Mausenio, viro, in quo docti ivan reconditarum utriusque gentis fabularum profunda Agneunti animi certat, satis nos operae pretium feciSSe ait, si ii aere vomathis eο tempore, unde plurima litterarum monumenta immortali-iai digna ad nostram aetatem Pertinuerunt, quum Vulgo credita tum publicis institutis recepta fuerint, diligenter excussa collegerimus, ut nugusti quasi cuiusdam templi vetustate collapsi vestigia situ et ruderibus aedillorum purgat sequente novum quodammodo aedificium pristini ad instar exstrueremus. Dua in re idem nobis evenisse sensimus, quod antiquitatis monumenta restaurantibus vulgo accidere Solet, ut aliae paries temporum iniuriis nimium confeciae restitutionem Prorsus respuant, aliae veteribus fragmeniis cum diligentia collectis et sartis formam illam quidem antiquam et Veram reddant, c-- pagum Vero SciSSuris et incongrua colorum dissimilitudine ingratum praebeant spectum pauene Solummodo et in quibus elaboranti minima inventionis laus erit, pristinum splendorem erraverint. Verum quoniam investi-

13쪽

gandi labor eum elegantia perpetuae rationis consociari Re aegre patitum nec enim doetum Varronas industriam Tulli impetus aut Livii copia deceret, veniam a fru- .dentibus impetratum iri nobis eonfidimus, nisi artoriimpuriorum varia testimonia, quasi quidam ealculi diversi-eolores hine illinc corrasi nostra ope coeant,

Nam ubi incorrupta veteriam Verba acui doetorum examini negare aut nobilem illam antiquitatis aeruginem sine aliquo auctoritatis detrimento collimare non licet, asperitas potius sermonis atque adeo hiatus quam tersus dicendi splendor veritatis fidem spondere videntur. Nostra igitur via etiam lectoribus progrediendum, nobis- eum et perscrutandi molestia et inventionis, si quod est, gaudium suscipiendum. Atqui ut res similes et tantum non easdem sola natura utriusque explorata et diseriminis parvis saepenumero et obscurioribus notis disiun- etis separare licet, ita natura ingenua et propria semel invenia varios inferiorum temporum usus a natisto haud raro immane quantum diversos optime illustrabit Ineipiendum autem tamquam ab incorrupio estimonio a no- minum ipsa stirpe atque origine. De nomine strvain Larem enim Tuscam vocem proprie dominum significare plurimis rationibus eoiligitur. Invenitur enim hoc nomen Etruscorum regum nominibus propriis praeposi tum, nec consentiens diversorum temporum Virorantique appellatio, ipsam hanc vocem ut Dionysium Halicarnasse em Secuti pro nomine potius gentili aut praenomine, quam pro appellatione honoris, quae postea demum ut in Larte Herminio abierit in praenomen Romanum, accipiamus patitur Neque illud officit, quod ubi in regibus usurpetur, genitivum MLartis , ubi in deo MLaris, formari grammatici docent. Charisius enim L p. IIo.

14쪽

Putare. Sarra familiaris erit genitivo Laris, si Tollimnii vel Porsennae Lartis Nam quod verba, quae in editione uisch et vulgatis reliquis apud riseian. v. Gl leguntur: ,Lar, quod significat κατοικίδιον θεόν Laris facit genitivum, sin autem imperatorem Vesentο-rum Lartis, quem mactavit Cossus. Et testis est Ovidius in epigr. sic dicens: Larte ferox caeso Cossus vim tulit Livius in IV ab urbe condita Larte Tollamnio rege tieniorum quod autem haec verba, ut in proborum eodd. mss. nullo comparentia recie retilius grammatico Caesariensi abiudicata in marginem relegavit T. I. p. I 5. non refra t. Usus enim hanc normam satis eomprobat cf. Livius nos. IV, II. III, 6 . Flor. I, I S. At quoniam in aliis quoque nominibus Clitieram casibus quos dicunt obliquis modo additam modo omissam invenimus, praesertim in iis, quae ab externis linguis adscita in Romanam transierunt in Voce Lar eandem rationem 'lim valuisse, post autem, quam significatio primo eadem in diversos usus abiit, duplicem formam constantius inter utramque notionem partitam esse Veri non dissimile est. Certe LM, Vel in regulorum illis sive praenominibus sive honoribus a Dionysio alicarnassensi semper ,αρο omissari Graece redditur. Sic quami is pro vero nomine accepta honoris putellatione V, 2I: άρο ονοφ ια Πορσὶνο ελίκλησιν. XI, SIV αρο bιοσ, quum e contrario Pluistreh. o. R. c. 5I deos Lard λαρῆτε appellat. Eandem autem huius vocis originem Arnobius significare videtur, qui post prolatum viterum et ineptum a Graeco αυρα derivandi donatum addit alii vero putant, Etruscam esse Vocem, quae prin-eipem et praesidem significat. Auctor vero libri de praenomine; qui vulgo sub Valerii Maximi nomine circumfertur, quamvis praenomen ipSe credat, et Tuscum nomen esse et a Laribus derivatum ait. Utcunque autem de vera eius origine se habet, hoc certum est, Domini appellationem etiam in domestici numinis naturam et quodammodo munera optime quadrare. Custodes enim domuum et praesides familiae, quinimmo defuncto-

15쪽

rum patrumfamilias genios ipsos Lares domesticos esse videbi nus.

Primum enim Manes, pias mortuorum animas, divino honore frui creditos esse, non solum frequentissimae sepulcrorum inscriptiones D. M sacrae, sed plurimi etiam veterum scriptorum hici testantur cf Aeron ad Hor carm Io . extr. Fest. s. V. Manes. Sil. D. VI AI 3.

Ovid. Her. III IM. Duiniit Prooem. VI ID. Horat Epod. Vos . Lueret VI, IM III, M. et cultus publicus privatusque iis institutus. Nam per cineres manesque ut Deos iurare pervulgatum est. Testis autem locupletiss

mus M. Varro, qui referente Augustino C. D. VIII, 26 Iudieit, omnes ab his paganis mortuos existimari inanes deos, ut probat per ea saerct, quae omnibus fere exhibentur mortuis, ubi et ludos eommemorat lanebres iam

quam et hoc sit maximum divinitatis iudicium, quod non soleant ludi, nisi manibus celebrari. ouocum congruit, quod Labeo apud Serv. Aen. III, IM. dicit in libris, qui appellantur de diis animalibus HesSe quaedam Sacra, quibus humanae animae vertantur in deos, qui appellantur animales, quod de animis fiant. quam doctrinam ex Acheruntiis Etruscorum libris depromptam esse, nisi Labeo ipsos hos libros, ut Musserus vult, de Etrusc. III, A. latine interpretatus, tantum alio titulo inscripsit, Arnobius docet adv. Gent. II, p. - - R eiuli nynnullis dicitur, si vitam restrictius egerint, aulam sibi eius Dei patere, ae post hominum functionem-ianquam in sedem referri patriam, neque quod Etruria libris in Acheroniicis pollicetur, ceriorum animalium sanguine huminibus certis dato, divinas animas fieri, et ab legibus moi talitatis educi. Ubi quin ea Sacra, quibus funesta familia expietur, intelligenda sint, collato Cic. de lem. II, 22, de quo et O. s. sin. dubium esse non potest Nam tum demum locus religiosus factus est quum gleba inieeta eo usque penitus hu-

16쪽

delere. II s. ,Sacras , inquit, ,,privata perpetua mento. Deorum Manium iura sancta sunto Sos ad hos, fortosse tamen illud antique pro M. et est. s. v. os et fas I leto datos diis habento. Denicales hi, privatae feriae constitutae, de quibus te dedere. II, 22: AeeVero tam denicales, quae a nece appellatae sunt, quia reSidentur mortui, quam caeterorum coelestium qui idies, Feriae nominarentur, nisi maiores eos, qui ex Morit emigrassent, De um numero esse voluissent f Itaque Virgilius Anehisen, fili per insoninium Visum, coeli delapsum singit Aen. V et2M quamquam ne hic quidem Graecis superstitionibus liber metum cum Elysio paullo post confundit v. 235, qua de confusione alias diximus ad Properi II, 23, 22. III, 18, 3I-M. Publice Feralia histituta, et stato die parentalia ab omnibus eiribus ad tumulos propinquorum celebrata in in Mart. Cf. enim interpretes ad Calendar Mallei et Famesinn. ad te ep. ad Att VIII, is uorum sacrorum ritu luculentissime describit ovid. Fas ada sq. uinum v. Met dicat:

nihil aliud significare volui se mihi videtur, quam fuisse quosdam, qui in Cal etiam sequentem diem addiderint Ultra hanc amen parentationes proferri nefas esse. quo die, qui est a. d. VIII. Cia, si filiis factus Feralior in ex Pterum computatione revera Supersunt sex dies Februarii mensis Februarius mensis hic ut ultimus antiqui anni d tinatus quam ob rem D. Brutus Sisenna teste contra publieum institutum Decembri mense solus parentavit, quoniam hic mutato veteris anni ordine ulti-inus esset Ct enim Cic. de Iere. II, 2I, 5. M., cuiu sue lacunam Lambinus collat Plutares ouaesti nom. XXXIV doei admodum explevit sed, quoniam si gulas, quae ad aera funebria et parentalia Ieriinerimonias pertractare, de quibus eos vi de ritu fune-

17쪽

- et, te initissimi separatim scripserunt, uberi mam materiem congessisse video, et longum escet a proposito alienum, nos illud modo demonstrare Voluimus, resera pro iis immortalibus habitos esse defunctorum manes; eos solum veteres et antiquis temporibus proximos, qui in universum id affirm nt, audiamus ovorum Tertullianus Apph c. a. uouit , quaerit, Homnino ad honorandos eos L eosi facitis, quod non etiam mortuis vestris conferatis aedes proinde, aras proinde. Idem habitus et insignia in statuis Ut aetas, ut ars rei negotium mortui siit, ita Deus est. Duo differt ab epulo Iovis, licernium, a vimpulo obba, ab aruspice polimetor nam et aruspex mortuis apparetis Nec minus indignatus multis saeeulis ante iam min. N. II. VII ad vanitatem hominum astigat, quae in mortis quoque tempora ipsa sibi vitam mentiatur: alias immortalitatem animae, diassensum inferis dando et Manes colendo, eumque faciendo, qui iam etiam homo esse desierit. Ubi dive

Aorum populorum hominumque superstitione eum tangere patet. Dedis enim Manes esse, patria videtur Romanorum et antiqua religio, vanas contra de umbris, quae apud inferos exsina es circumvagmtur, opiniones Graecis potissimum acceptas, quas proprie diveram etfferauum antes ut sociarent, muta commenta,excogitaver- ovos Plin. LI. irridensis,quae G inquit, Hista dementia est, iterari vitam morte quaeve genitis quies unquam, si in sublimi sensus animae manet, inter in ros umbrae

Inventi tamen sunt, qui hoc argumentum putide dilatari tuin ad Aristotelis placita de quatuor hominis animis ex ueiauerint, quorum Sententias affera grammand Virg. A. MI relatas emtiuris inspicimila relinquimus De Oeniorum nia stiria.

Contra apud Rymanos I sanes antiquitus Geniorum numero adscriptos, diu tibi his adio numine di creto fuisse, quam v od illi mortuo -, hi in universum

18쪽

manae animae divino honore metatae e dis aer, inmuno antis litatis exemplo docemur. Nam nullo saepiss me discrimine utrumque nomen usurpatur. Sic ubi parentalium sacrorum originem in Aeneam referens ovidius ast II, 5 5 ait:

Virgilius de eadem re loquens Aen. Vos :

amquam hic quoque Acherontis mentione laeta Graeca Romanis miseere videtur. At ne illud quidem a Graeea superstitione alienum quod mortui diva anima sepiiseri Sui regionem tuens serpentis sub figura Genius sci Serv.ad h. l. et ad Geom. I, s*2. Plin. XVI, 85. Interpp. meti. Ηereuli T. Iv lah. a. et ignor Aren monZibi I, p. Is . Marini epist ad Gualtantum iterum expressu Ap. Viscont. Mus P. V. L IV, p. 35 I. intem Gail et

tutelare nomen loci ab Aenea habetur v. 5: ,Incertus, Geniumne loci famulumne parentis esse putet is Etenim proprie et priusquam Graecarem consuetudinum et nominum omparatione romana religio infecta esset, genius pro origine vocis Deus ingeneratus animo humano et quodammodo ipse animus, tamquam coelestia naturae particula habitus est. Itaque recte Censorin de die nati c. a. Deus est, inquit, euius in tutela, ut quisque natim est, vivit. Hic sive quod una genitus nobis tu ire etiam, quod nos genuos suseipit ac t-tur, eerte is genendo Genius appellatur. aetenus iisque Aseratim docilemve proxhaeus. Unde non iniuria et Appulat de Daeo Sycr. p. Elme . , -- is Meatu est animus humanus, etiamnunc in corpore situs dαhreoae nuncupatureiam nostra lingua, poteris Genium vocare, quod is Deus, qui est animus suus cuique, quamquam Sit immotialis, tamen quodammodo cum homine gignitur, in ea preces testantur, nibus Genium precamur d 'Dniunctionem nostram. Itaque teste Ma uano de sthim

II p do eum quis hominum gentita merit, sic ei-

19쪽

dem copulatur. Postea demimi naturariun similitiido eam nominum confusionem procreavit, ut Genii planem more Maecorum δαιμονU in univissum fere pro diis minoravi gentium tutelaribus acciperentur et colerentur. Hoc indieat risi is s. v. inium P. II Lindent. Alii genium esse inarahi uitius iusque loci dism. Hi auidi et alias ei in eriptionibus frequentis,ime -- memorantur. s. in m V M. ad Picturr HerculI. - tab X n. s. tab CX n. 2. Viscont in Mus P. I

ouae confusio paene sol vis facta eo minus admiranda est, quod etiam Genii mortuorum, quos eosdem atque Manes esse vidimus, sepiulcris ad me credebantur, tutelares ejus regionis quodammodo dol/ιονεσ. Hoc

quoqtie indieat Prudentius, Sym. l. in p. IS. Hantin. qui Genio locorum ipsod umbras appellat:

20쪽

manae animae divino honore mactatae enederi r nnuum antisvitatis exemplo docemur. Nam nullo saepisGime discrimine utrumque nomen usurpatur. Sic ubi PR-rentalium sacrorum originem in Aeneam referens, dius ast II, 5 5 aut:

Illa mitria senio quemni dona farcteremne muli ritua edidicere 'Ma.

Virgilius de eadem re loquens Aen. Vos :

rianque fundebat,nteria animamque Boeni at Anchian magni, manea e Acheronte remissos.

amquam hic quoque Acterontis mentione laetRGrnecnnmanis miseere videtur. At ne Illud quidem a riseen Superstitione alienum; quod mortui diva anima ei uteri Sui regionem tuens serpentis sub gura Genius CL Sere, ad h. l. et ad Geom. I, 3σ2. min. XVI 85. Inte P. Picti. Ηerculi T. Iv, ab Is et ignor Aem O DuZi it. I, p. Isis Marini epist ad Gualtantum iterum expreSS'ap. MScont. Mus P. V. t. IV, p. 35 I. intem Gallo ei tutelare nomen loci ab Aenea habetur P. SC, ncertu', Geniumne loci famulumne parentis esse putet Etenim prDPrie et priusquam Graecarem consuetudinum est ' minum comparatione romana religio infectis esset, ' Riu probrigine vocis Deus ingeneratus renim hum--