장음표시 사용
11쪽
nvonrctvvs dat praecepta conficiendi salis, nitri, aluminis atramenti sutoorri sulfuris bituminis,uitri. Hoc autem munus susceptum, ut propter multitudinem rerum non expleuerim,certe explere conatus summam in eo mulstum operae & laboris insumpsi, aliquem etiam siumptum impendi: etenim uenas, instrumenta, uasa, canales, machinas,sornaces non modo descripsi. sed etiam mercede conduxi pictores ad earum estigies exprimedas: ne res, quae uerbis significantur, ignotae aut huius artatis hominibus, aut posteris percipiendi diiscultatem alterant: ut nobis non pauca uocabula asterre nos lent,quae ueteres quia res erat Omnibus notae nuda ab enodatione prodis
derunt: sed fit sine id a me praetermissum, quod nec ipse uidi ne* legi neceκ hominibus fide dignis cognoui: id prose sto quod no uel uidi, uel lectu
aut auditum expendi, non est scriptum: siue uero praecipio ea, quae fieri desbeant,sive narro,quae fieri soleant,nec quae fiunt improbo, eadem docendi ratio censeri debet. Veru quo magis ars metallica abhorret ab omni sermonis elegatia eo minus hi mei libri sunt politi,certe res in quibus ars illa uero satur,interdum nominibus carent,uel quod nouae sint uci quod,etiamsi ueteres,nominu quibus uocabantur, memoria interierit: quare necessitate,
cui uenia datur,coae us quasda significaui pluribus uerbis coitinetis,quassdam notaui nouis, quod genus sunt, ingestar, discretor, lotor, coelori quasdam ueteribus uerbis designaui quale est cisium. Etenim cum Nonius Marcellus scribat uehiculi biroti genus esse: eo uocabulo nominare cosueaui paruum uehiculum cui unica est rotula: quae nomina si quis non probas uerit,is rebus istis aut imponat magis propria, aut proferat ueterum literis usitata. Hi autem libri principes illustrissimi multis de causis in uestro nos mine apparent,sed maxime quod uobis metalla sint fructuosissima ira cum maiores uestri ex amplis earum & diuitibus regionibus uberes redituum fruetus ceperint:item uectigalium, quae peregrini ex uiis pensitant, incolae
ex decumis: tamen multo uberiores ex metallis ceperunt, ex quibus quom
non pauca oppida nobilia orta sunt, Ribergum scilicet, Annebergum Mariebergum,Snebergum,Gairu Aldebergum,ut alia omittam: quin, si quid ego sentio, maiores diuitiae nunc etiam in montosis uestraru regionum Ioacis sub terra latent, quam supra terra existant & appareant. Valete,Kempnicii Hermundurorum Calenci Decembris, Anno M. D. L.
12쪽
bros Metallicos GEORGll AG Rico LAE phia Si iuuat ignita cognoscere fronte Chimaeram. Semicanem nympham semibouemq; uirum: Si centum capitum Titanem totq; ferentem Sublimem manibus tela cruenta Gygen: Si iuuat Alneum penetrare Cyclopis in antrum, Atin alios, Vates quos peperere,metus: /Nunc placeat mecum doetos euoluere libros, Ingenium AG Rico LAE quos dedit acre tibi. Non hic vana tenet suspensam fabula mentem: Sed precium,utilitas multa,legentis erit. Quidquid terra sinu gremiocri recondidit imo. Omne tibi multis eruit ante libris: Si Me fluens superas ultro nitatur in oras, inueniat facilem seu magis arte uiam. Perpetui propriss s manant de sontibus amnes. Est grauis Albuneae sponte Mephitis odori Lethales sunt sponte scrobes Dicaearchidis orae. Et micat e media conditus ignis humo. Plana Nariscorum cum tellus arsit in agro, Ter curua nondum falce resecta Ceres.
Nee dedit hoc damnum pastor nec Iuppiter igner Uulcani per se ruperat ira solum.
Terrifico aura soras erumpens, incita motu, S. vpe facit montes,ante ubi plana uia est. Haec abi rusa cauis imo* incognita filia do. Cognita natura saepe fuere duce. Arte hominum in lucem ueniunt quo F multa manu pTerrae multiplices effodiuntur opes.
Lydia sic nitrum profert, istandia sulliari Ac modo Tyrrhenus mittit alumen ager. Succina qua trifido subit aequor Uistula cornu, Piscantur Codano corpora serua sinu. Quid memorem reguna preciosa insignia gemmas. Marmora in excelsis struista sub astra iugis Nil lapides,nil saxa morori sunt pulchra metalla Croese tuis opibus clara Mydao tuis, Quaecp acer Macedo terra Creneide fodit,
Nomine permutans nomina prisca suo. At nunc non ullis cedit GERMANI A terris,losophi praestantissimi.
13쪽
Terra ferax hominum, terracp diues opum. Hic auri in uenis locupletibus aura rcfulgor, Non alio m cssis carior ulla loco. Auricomum extulerit felix Campania ramum, Nec fructu nobis deficiente cadit. Eruit argenti solidas hoc tempore massas
Fosiar de propriis arma p miles agris. Ignotum Graiis est Hesper aso metallum, Quod Bis emutum lingua patcrna uocat. Candidius nigro sed plumbo nigrius albo, Nostra quoin hoc uena diuite fundit humus.
Funditur in tormenta coruscum imitantia sulmen,
As,inq; hostiles ferrea massa domo . Scribuntur plumbo libri quis credidit ante Qualia mirandam artem Teutonis ora dedit cNec tamen hoc ali js,aut illa petuntur ab oris, Eruta Germano cuncta metalla solo. Sed quid ego haec repeto, monumentis tradita claris
AG Ill c OL AE, quae nunc doeia pcr ora uolant Hic caustis ortus S sormas uiribus addit,
Et quaerenda quibus sint meliora locis. Quae si mente prius legisti candidus arqua:
Da reliquis quoiu nunc tempora pauca libris. Vtilitas sequitur cultorem: credo,uojuptas Non iucunda minor,rara legentis,erit. Iudicio in prius ne quis male damnet iniquo, Quae sunt audioris munera mira Dei:
Eripit ipse suis primum tela hostibus in in
Mittentis torquet spicula rapta caput. Fertur equo latro, uehitur pirata trircini: Ergo necandus equus,nec fabricanda ratis Visceribus terrae lateant absitrusi metalla Vti opibus nescit quod mala turba suis Quisquis es aut doctis parcio monentibus aut te Inter habere bonos ne lateare locum. Se non in praerupta metallicus abisscit audax,
Vt quondam immisso Curtius acer equo: Sed prius ediscit quae sunt noscenda perito, Quod cp facit multa doctius ab arte tacit.
Vtcp gubernator seruat cum sidere uentos: Sic minime dubus utitur ille notis. Iasides navim currus regit arte Metiscus: Fossor opus peragit nec minus arte suum. Indagat uenae spacium nil merum ,modum , Sive obliqua suum ,rectaue tendat iter.
14쪽
Pastor ut explorat q ure terra m apta colenti, Quae bene lanigeras quae male pasi a r oues. En terrae intentus,quid uincula linea tendit Fu ngitur ossicio iam Ptoletnaee tuo. Vi suae inuenit mensuram iuracp uenae, in uarios operas diuidit inde uiros. Ianal aggressus opus uiden' ut mouet omne quod obstati Assidua ut uersat strenuus arma manu et Ne tibi surdescan t iam tinnitibus aures, Ad grauiora ideo conspicienda ueni. Instruit ecce suis nune arii bus ille minores: Sedulitas nulli non operosa loco. Metiri docet hic uenae spacium Q modum , Ut in regat positis finibus arua lapis, Neq uis transmis Io uiolentus limite pergens, Non sibi concessas,in sua uertat,opes. Hic docet instrumenta,quibus Plutonia regna Tutus adit,saxi permeat at uias. Quanta uides solidas expugnet machina moti Machina non ullo tempore uisi prius. Cede nouis nulla non inclyta laude uetustas. Posteritas meritis est quo P grata tuis. Tum quia Germano sunt haec inuenta sub axe, Si quis es,inuidiae contrahe uesa tuae. Ausonis ora tumet bellis,tem a Attica cultu, Gmnanum infractus tollit ad astra labor. Nec tamen ingenio solet infeliciter uti, Mite gerat Phoebi seu graue Mariis opus. Tempus adest, structis uenarum montibus,igne
Explorare, usum quem sibi uena serat. Non labor ingenio caret hic non copia fructu, Est adaperta bonae prima senestra spei. Ergo instat porro grauiores ferre labores,
intentas operi nec remouere manus.
'rere siue locus poscat seu tundere uenas, Sive lauare lacu praeter euntis aquae. Seu flammis iterum modicis tonere necesse est, Excoquere aut fastis ignibus omne malum,
Cum fluit aes rivis,auri argenti,metallum, Spes animo fossor uix capit ipse suas. Argentum cupidus fialuo secemit ab auro. Et plumbi lentam demit utrim moram.
Separat argentum lucri studiosus ab aere, Seruatis, linquens deteriora, bonis.
15쪽
Quae si cune a uelim tenui percurrere uersu, Ante alium reuehat Memnonis orta diem.'Postrem us labor est,concretos discere succos, Quos seri innumeris Teutona terra locis. Quo sal,quo nitrum,quo pacto fiat alumen, Usibus artificis cum parat illa manus: Nec non chalcantum sulfur,fluidum p bitumen, Mailain quo uitri lenta dolanda modo. Suscipit haec hominum mirandos cura labor , Pauperiem usinadeo serre samem graue est, Tantus amor uicitum paruis extundere natiS, Et patriae ciuem non dare uelle malum. Nec manet in terrae fossoris mersa latebris Mens sed fert domino uota preces* Deo. Munificae expediat spe plenus, munera dextrae, Extollens animum laetus ad astra suum. Diuitias cis RisTus dat noticiari, ψ fruendi, Cui memori grates pectore semper agit.
Hoc quoque laudari quondam secere Philippi,
Huc oculos huc fleete animum,suauissime Leetor, Auctorem pia noscito mente Deum. AG Rico LAE hinc optans operoso fausta labori, Laudibus eximri candidus esto uiri. . Ille suum extollit patriae cum nomine nomen,
cu r is iEt uir in ore frequens posteritatis eriti liit et nare DCuncta cadunt letho, d 3 monumenta vigebunt,
Purpurei donec lumina solis erunt. Misenae m.
18쪽
VLTI habent hanc opinionem. rem metallicam sortuitum quiddam eisse, SI sordidum opus at omnino eiusmodi negotiu quod non tam artis indigeat quam laboris. Sed mihi, cum singulas j eius partes animo, δc cogitatione Percurro, res uidetur longe aliter se habere. Si quidem mes tallteus sit oportet suae artis peritissimus, ut Pri lino sciat, qui mons, qui collis, quaeue uallestris T. Η - aut campestris positio utiliter fodi possit aut reo cuset fossionem. Deinde urnae, fibrae, commissurae in saxorum ipsi pate.
ant. Mox pernoscat inuit plices uarias species terram succorum genas inarum, lapidum, marmora saxorum metallorum nati oriam tuin habes at cognitam omnem omnis operis sub terra laciendi rationem. Nota cleis nimii si sitat artiseia materiae experiendor & parandae ad excoctionem.
etiam ipse est admodum diuersi. Nam aliam exigit aura sc argenta, et aes, aliam araentum uruli aliam serrum, aliam plumbu S m eo ipso
dissimilem candidum ac cinereu uel nigrum. Quamuis autem ars siiccos linuidos coquendi ad spissitudinem elle secreta a metallica possit uideri, tamen quia ηdem succi essiodiuntur etiam in terra densati, aut excoquunatur ex quibusdam terraru lapidumve generibus quae metallici effodiunt,& ouorum quaedam metallis non carent, ab ea separari non debet, quae excoctio item non est simplex etenim alia est talis,alia nim alia aluminis, alia atramenta se torii, alia sui. s. alia bituminis. Metallicus praeterea sit oportet multarum artiu & disciplinarum non ignarus: Primo Philoso, phiae, ut subterraneoru ortus S causis naturasin nolcat: Nam ad fodienodas uenas siciliore S comodiore uia perueniet & ex esto sis uberiores cais olet seuetiis. Secundo Medicinae, ut sotaribus Scaliis operams proui/dere possit, ne in morbos, quibus prae carieris urgentur, incidant: aut si inciderint, uel ipse eis curationes adhibere, uel ut medici adhibeant cura re Tertio Astronomiae, ut cognoscat coeli partes, at ex eis uenarii exstensiones iudicet. um Mensuraru disciplinae ut et metiri queat quam alte sodiendus sit puteus, ut pertineat ad cuniculurisq; qui eo agitur, occertos cuiciet fodinae, praesertim in prosimdo, costituere fines terminosin. Tum numeroru disciplinae fit intelligens, ut sumptus qui in machinas S ssiones habendi sunt ad calculos reuocare possit. Deinde Architectu/rae ut diuersas machinas sub tionesin ipse libricam uel magis Dbri. candi rationem at is explicare queat. Postea Picturae ut machinam exsempla deformare possit. Postremo Iuris, maxime metallici fit peratus, ut& alteri nihil surripiat, & sibi petat non iniquis, munusepat as de iure res spondendi sustineat. Itaq; necesse est ut is, cui placent certae rationes N
19쪽
praecepta rei metallicae hos alios nostros libros studiose diligenter legat, aut de qua* re consulat experientes metallicos, sed paucos inuenisci gnaro totius artis. Etenim plerun* alius fodiendi ratione tenet: alius percepit scientiam lauandi, alius arte excoquendi confidit: alius discipli. nana terrae metiendae occultat: alius artificiose fabricatur machinas: alius deni* iuris metallici peritus est. At nos ut inueniendoru Sc eo sciendoa 'rum metallorum scientiam non persecerimus, hominibus certe midiosis ad eam percipiedam magnum asseremus adiumentu. Verum accedamus
CVra semper fuerit inter homines summa de metallis dissensio quod
alii eis praeconiti tribuerent, alii ea grauiter uituperarent,uisum mihi est , antequam metallica praecepta tradam, ueritatis inuestigandae cauia rem ipsam diligenter expendere. Ordiar autem ab utilitatis quaestione, quae duplex est, aut enim quaeritur, utilis nec ne sit ars metallica his qui uersantur in eius studio: aut reliquis hominibus utilis ne fit, an inutili S. Qui metallicam censent inutilem esse his qui suum studium in ipsa collos cant, aiunt primo uix centesimu quem sodientem metalla, uel id genus alia, Hi tus ex ea re capere. Sed metallicos, quia omnes suas opes certas bene constitutas commiti ut dubiae Ac lubricae fortunae, plerunsy spe salti, sumptibus* Sc iacturis exhaustos amarissima tandem uitam, &mis
serrimam degere. Verum isti non uident quantu distet doctus & usu pe ritus metallicus ab artis ignaro at* imperito, hic sine ullo delectu & dis
crimine sedit uenas, ille eas experitur at tentat: Sed quia inuenit uel nimis angustas & duras, uel laxas 5c putres, ex eo colligit ipsas uti Iiter sodi non posse: itam sedit selectas tantum:quid igitur mirum: rerum metalli/caru imperitum damnum facere peritum uero fruistus ex fossione capes re uberri mos Contingit idem agricolis. Nam qui terram arant, sicca Pariter & densam & macram, ei mandant semina, tanta non faciunt messsem, quantam hi qui solum pingue ac putre colunt, & in eo faciunt semeo tem. Cum autem multo plures metallici sint artis imperiti quam periti,fit ut metallorum sessio perpaucis emolumento sit, detrifficiatu asserat mulstis. Siquidem uulsis metallicoru,quod est cognitionis uenarum rude ignarum V, non raro S operam & oleu perdit. la enim magna ex parte se let accurrere ad metalla, cum uel propter magnu Sc graue aes alienu, quo se obstrinxit,mercatura deposuerit, uel laboris c5mutandi gratia relique rit falcem Sc aratrum. Quamobrem si quando incidit in uenas metalloruallorumue sossilium Decundas, id bona magis sortuna accidit, quam ali qua subtili animaduersione. Quod autem metallica multos auxerit diui/tiis ex histori js intelligimus, etenim inter scriptores antiquos constat ali quot respub. florentes, nonnullos reges, plurimos homines priuatos ex metallis eorumve ramentis diuites esse factos. Quam rem multis claris ocillustribus exemplis usus, in primo libro De ueteribus & nouis metallis inscripto dilatatu at in explicaui, ex quibus exemplis apparet metallicam suis cultoribus esse utilisfiniam. Deinde iidem reprehensores dicunt in
tallicae quaestu ininime es Ie stabilem magni sep laudibus efferunt agricul
20쪽
turam. Quam autem uere hoc dicant non uideo. cum argentaria metalla I ttaberra ad annos iam quadringetos inexhausta durent,plumbaria Gose iuriae ad sexcentos quorum utrun ex annalium monumentis conquiri
potest: Schemnicii uero & Cremni cri communia argenti et auri ad oetintentos, quod antiquissima incolam priuilegia loquuntur. Sed dicuntngiesarum fodinarum quaestum stabilem non esse quasi uero metallicus
uni scidinae aut sit aut addictus esse debeat, ac non multi c5muniter ima pensas faciant in metalla: aut peritus artis non fodiat altera uenam, si prisoris fortuna eius uotis amplius non resp5deriti attamen Scholabe in metalli, quod Fribereti est, quaestus supra hominis aetatem stabilis perma sit.
Verum mihi no est in animo derogare aliquid de dignitate agriculturae, minus in stabilem quaestu metallicorum este, non libenter modo, sed etias per satebor, quod uenae tandem delinant enundere metalla, cum agri in perpetuu essene fruges soleant. Sed metallicorum quaestus quo minus
est stabilis, eo est uberior, ut inita ratione quod stabilitati deest, uberrate reperiatur aequari: Etenim sodinae plumbariae quaestus annuus cum stus stibus agri optimi Gparatus. ipsis triplus aut minimu duplus est. Ouot ergo partibus antecedit eisdem Maelisus quaestus argetariae uel aurariaeuen Ouocircauere ac scite Xenophon lcripsit de Atheniensiu argen/-c utar as metallis. Est terra in qua, si semente feceris, non sundit fruges, si ue i ,rocam sederis, multo plures alit, quam si fruges ferret. Habeant igitur 'sibi agricolae uberes campos colant colles fertiles frugu gratia: metalliscis valles tenebricosas relinquat, Sc montes steriles, ut ex ipsis eruant gesmas Sc metalla, non precia modo frugumsed rerum omniu quae venduntur .Tum dicunt periculosum esse metallicae operam dare quod metallo. rum stares interimantur modo ab aere pestifero, quem spiritu ducunt.
modo haurientes puluerem pulmones exulceratem, macie extabescanu modo intereant, ruinis montium oppressu nunc uero de scalis in puteos delapsi brachia, erura, ceruices frangant, nussu autem utilitatis studium
tanti aestimare debcre, ut propter eius magnitudine salus hominis 5c uita adducatur in maximu quod P periculum Sc extremum discrimen. Haee quidem sateor persua grauia esse at* adeo plena terroris & periculi, ut ipsorum uitandoru causia censerem metalla fodieda non esse, si uel saepius in ea incurrerent metallom sessores uel ab eis sibi nulla ratioecauere possent.Qui enim non ponor esset uiuendi ratio quam uel uniuersa possideo di, nedum metallac quanq; qui sic perit, possidet quidem nulla, ted ea rea linquit haeredi. Cum autem raro eiusmodi accidant,& improuidis duns taxat fossoribus, metallicos non absterrent a fossione metallor ut nec a suo artificio fabros materiarios absterret unus aliquis ex ipsis, qui, quia incaute egit ab alto aedificio delapsus anima Mauit. Ita respondi ad sinis gula, quae mihi obisscere solent hi,qui uociferantur rem metallica suis culatoribus esse inutilem, cum quod sumptus impendant ad incertu casum, tum quod ipsa comu tabilis sit& pemiciosa. Nunc uenio ad eos qui es dein caeteris hominibus utilem non esse aiunt, quia scilicet metalla &gemmae, Meliquas silium genera ipsis inutilia sint. Quod contendunt