Dissertationem inauguralem de febre gastrica putrida : consensu illustris ordinis medici pro summis in medicina et chirurgia obtinendis honoribus eruditorum examini submittit

21쪽

I7nentiam a cibis suadet, ignorantia ac pertinacia aegrorum, pes lime proculcatur. Multi, praesertim plebs, non in medica arte, sed in victu ac spiritu frumenti, salutem cum viriumri stauratione quaerunt, quanquam haud ullus sit morbus, in quo ars plus praestare, ac inobedientia aegris plus nocere possit. Eam ob caussam etiam atque etiam omnique tempore iis inculcandum est, ne cibi vel potus quidquam clanculum ingerant, de quo medicum non antea certiorem secerint. Fieri enim nequit, Vt primo aditu omnia, quae cum Vel sine noxa assumi possistit, enarremus, partim quia aegri pervicaces modo id modo illud adpetere solent, et quia secundum diuersum morbi stadium ac gradum diaeta cum regimine mutari debet.

In nosodochiis quidem, ubi generalis quaedam anti brilisque diaeta iam instituitur, prolixis praescriptis non egemus, at in priuata praxi opus illis quam maxime est. In primo et secundo stadio permittimus iusculum tenue

auenaceum, hordeaceum, vel si aeger multa pituita iam obrutus est, ptysana origae optime conuenit, cui pro lubitu salculinare adiici potest. Abstinendum ab omni carne et iusculis inde paratis, aromate, vino, cereuisa, spiritu ossis; omnia enim quae nutriunt, praecipue quae calefaciunt, Veneni instar nocent. Nec potus russicus. Kwa si vulgo dictus conuenit, quamuis minime cale saciat, contra refrigeret, euoluit enim multum aeris, ideoque aegrum ventris insatione turbat, qua sua sponte aeger iam vexatur, ac in genere Omnia quae flatus eructant, evitanda.

Pomum

22쪽

Pomum mystccatum coctum, pruna. cerasa, mala, pyra sin seliaque cum ius culis inde paratis concedenda, nec non cucumeres arte parati acidi. Lac es interdicensim, nee non emulsiones lacteae vegetabilium, v. g. amygdalarum, cannabis. Si unquam medI-cus officiosus indulgens, primis viis nondum susticIenter euacuatis diaetam lacteam concedet, certe rediens morbus et ipsum et aegrum ad poenitentiam errori S commisb adiget, repetita obseruatio me hoc edocuit. Quaevis enim in primi Suiis paullulum morantia, colluvie ibi putrescente infirciuntur, quare et saepe panis albus nuperrime coctus nocet, ideoque reconualescentibus iuscula e Carnoe vitulina, columbina, gallinacea, agnina , siue his deficientibus, e carne bovilla lacte

melius conducunt.

Pro notu deco a plus minusue acida, demulcentia, muzI-laginosa restigerantia praecipiantur; cui .po decoctum hordei, 3 uenae tenue, vel e pane biscocto tosto, cum acetositate citri, sale acido tartari essentiali, aceto vim, siue luoxicocci hic inquilino, optime inseruiunt. Aegri gratia Dotus saepe mutanduS, semper idem quamvis Optime paratuS,

fastidium mouet, quod ipse cum laborabam satis superque

expertus sum, sic ut sere omni biduo aliud decoctum excog tarem. Quod ex pane seminigro tosto cum aceto vult et saccharo ad gratum usque saporem paratur, omnibuS optime placet, eodemque per longum tempuS utuntur. A qua Selterana interdum quoque pergratum potuScetaus eri serum lactis refrigerat et uiuum seluit, at sit tormina adsunt, ea auget; si quis illud nimiS vehementer appetit parca copia exhibita periculum faciamus, Vtrum conducatuc. ne: eadem ratione potum Lica concedere positamus

23쪽

Radix altheae, maluae similiaque pro decdito adhiberi possunt, quibus pulpa tamarindorum addi potest. Nullum ex his emetico superbibi debet, ne postea quoque fastidium aegro moueat; aqua tepida, vel solum infusum quoddam herbae non adstringentis theli rine vomitorio sumto superbibatur.

Si post sebrem sola debilitas obtinet, id est, in stadio

conu9lescentiae, carne tenera elixa, cum ita Sculis addito aromate licet vesci, ast primae viae quam purissimae sint, necesse

est; tunc et vinum egregie conducit, vires restaurat, interdum spiritus Vindereri et camphorae instar sudorem criticum promouet. Primo caro vitulina , agnina, pulli gallinacei, columbini elixi, deinde et alia paullulum duriora permittuntur, semper tamen cauendo, ne modum eX cedat aeger. Allicit saepe intolerabilis esuries aegros ad iusto largiorem copiam, dummodo ipsis pro lubitu porrigatur. Diaeta lactea cum oryga est praestantistimum nutriens et admodum gratum, at cum vino non congruit. Quod uis pingue probe euitandum, cuius videlicet digestioni ventriculus impar est, quare tandem rancescendo et putrescendo morbum denuo inducere valet. Regimen nec calidum nec frigidum sit, tonat 'ratus calor in genere conducit, quod transpiratio in hac febre tam no cocturis et critica est, soluit ut plurimum artium dolores. s qui post euacuatas prima S Vias remanent, refrigerio deteriores illunt. Si quando resoluti humores omnibus excrptionibus prae primis haemorrhagiis colliqueant, tum rogjmen frigidum conuenit. Plumaria licet substernere aegris, praesertim diu decumbentibus, tegumentum autem sit e lana vel linteo Xylino contextum, gossypio resertum.

C et

24쪽

Mundities multum praestat, at tamen turbamus aegros, si saepe indusia mutamus, ac refrigerium hac occasione contractum nocet. Hypocausta praecipue alta ac spatiosa esse debent, saepeque vaporibus aceti vini in calidum ferrum vel silicem infusi repleri, vel si mauis, aere de phlogisticato.

An egomet iustam methodum secutus suerim, quilibet adhibendo eam experietur, quapropter superuacuum censeo, copiam obseruationum adducere, quod longe facjlius est, quam ex iis eruere praecepta.

A) De venae sectione in febre ga si ita putrida.

Eam non nisi rarissime conuenire, iam solum morbi nomen palam facit. Cum vero multi ex nostratibus et quidem egregii practici initio morbi saepe sanguinem detrahi iubeant, circumspiciendum erit, quomodo et quando sanguinis missio non noceat, immo interdum leuamen conciliet, saltim mentiatur. s) Febris statim ab ortu cum saburra primarum viarum non semper, saltim non putrida coniuncta est, eo minus sanguis eadem contaminatus est. nec id temporis quisquam nisi experientia edoctus scire potest, quaenam vere febris sutura sit, cum pluries ne ullum quidem sordium sublatentium signum adsit. bo Utique complicatio inflammatoria languinis detractionem principio admittit; ad nos dochium autem aegri periculi ignari in stadio prodromorum perraro veniunt, tum de umquando

25쪽

2Iquando morbus in peius Vergit auxilium implorant, ac venae sectio antea concedenda fuisset, nunc certe nocet, quare nOS ea rarissime utimur.

c) Omnes autem medici, qui cruoris detractionem suadent, statim post illam prae injssis lenientibus vomitorium adornant, quo damnum, quod venae sectio quandoque intulerit, statim insciis ipsis auertitur. At quae sol periculum faciant venae sectionem instituant, omittant emesin, tunc essectus certius perspicietur, nam sebris putrida sanguinea Orietur.

d) Venae sectio si plethora adest, in principio morbi sordes mobiles reddit, id est ex latebris prolicit, linguaque

antea pura nunc demum amurca obuoluitur, abdomen repletur, ut attactum repugnet.

e) Omnes qui sanguinem mittunt, tamen latentur. id vomitum alleuandi, praeuertendi capitis dolorem et congestionem sanguinis, affectus inflammatorios et quidem principio morbi gratia fieri debitre. Equidem haec salsae phlogo eos symptomata, licet adsint,

non timeo, minus venae sectione, si non adsunt, praecauere

studeo, tum tantum venam incidi iubeo, si plethora vera adest. si symptoma inflammatorium recens urget, et morbus in primo stadio adhuc versatur. Ac si incerti sumus, vera ne spuriave venae secandae indicatio adsit, experimentum fieri, et duae vel tres cruoris unciae detrahi possunt, quo facto certe inspectio sanguinis, cum euentu subsequente indicio erunt, an plus detrahendum

sit nec ne,

26쪽

Si quando ob dolorem lateris aliudque salsae phlog Zos

symptoma venam secari iussi, statim quidem leuamen aliquod percipiebant aegri, at breui illud evanuit, vehementius rediit dolor, emeto-cathar si paullatim at radicitus tollendus.

Haec sunt remedia primaria, dummodo rite adhibeantur. . Principio morbi, ubi lingua saepius nondum inquinata apparet, tamen abdomen plus minusue tensum r peritur, ac aegri in uniuersum de pectoris dolore conqueruntur, attactus autem docet, in praecordiis caussam doloris esse, quae ab aegris pro pectore habentur, si lingua multis sordibus tecta est, et aeger inquietus decumbit, ructusque amari bilem in ventriculo subesse monstrant, tum statim haustum vomitorium multum praestat, dolor quiuis inflammatorii instar, pleuriticus, anginodes, capitis, multa bile reiecta, Inire sedatur, aeger, qui vehementissime delirabat, interdum statim resipiscit, pullus

antea contractus, nunc altius euoluitur, redeunt Vires, praecordia attactum ferunt, totusque morbus aliam faciem offert. Pro vomitorio equidem I pec acuantiam tartaro emetico ante

pono, quia rarius scopum Vomendi purgando fallit, minorique incommodo vomitum citat, sed cum ea plerumque iam in primo ad summum in secundo vomitu quamuis in largioridos propinata, reiiciatur, eam bis vel ter de die summo cum emolumento exhibeo. Nemo magis nocet, quam qui statim ab initio febrem vehementi purgatione lasso care studet, quanquam necesse sit, ut aluus post vomitum aliquoties soluatur. At emesis quantumcunque necessaria sit, tamen summam medici cautionem requirit, methodice inititui debet, id est

27쪽

non nisi ante facta resolutione sordium, si impactae et in carceratae sunt. Si lingua quam maxime conspurcata. et repleta praecordia eas iam e vasis effusa S ac mobiles esse apparet, tum et sine praemissis lenientjbus statim emesis prodest. Sed haec sordium mobilium ac sursum turgescentium signa ipsa interdum nos saliunt. Semper recordabor, quam malo cum effectu mihi decumbenti aliisque hyeme anni i783 emesis administrata fuerit: vomitus dolore vehementissimo praecordiorum stipatus erat, quae postea magis, adhuc quasi inflammata dolebant, singultus, anxietas oriebatur, respiratio ob dolorem ab aegris cohibebatur, et quasi abrupta erat, cum Hyperemesi, pulsu summe contracto spastico, sic ut periculo emesi allato occurrendum esset. Attamen abstincntia ab internis medicamentis, decocto quodam demulcente, en ematibus, catapldsmatibus emollientibus, praecordiis ad sedandum dolorem vomitumque impositis, illiniendo abdomini oleum camphorae omia S seruati fuere. Mense Ianuarii 178 hocce morbo ego ipse correptus, emetico hausto, mera tantum potulenta nec bilem seu aliam saburram reieci, unde equidem emestri repetere nolui, experientia scilicet doctus metui mala, quae mihi postea euenere: attamen aliorum sciasu compulsuS, secundum emeticum sumsi, subsequentibus vomitu vehementissimo summe dolorifico, per a. horas durante, quo nil nisi mera epota, quibus impetum et dolorem emes eos mulcero studebam evomebantur) singultu et gastritide, quamuis tenso praecordiorum, ira vehemens praegressa, lingua quam copiosissima biis obsessa, eam apud me in magna quantitate adesse

monstrarent.

Optandum esset, ut haec semper praeuidere medicus certo p0sset, eo magis, cum emesis princeps remedium in hoc morbo

28쪽

morbo sit; nam omnes citiuS conualuere, in quibus emeticum scopum bilem euacuandi non sesellit, quam ii, in quibus tantum laxantia adornare coacti sumus, quod saepe vires huic euacuationi non pares sint, citiusque vita exstinguatur, quam causa morbi purgatione tollatur. Lenientia, quae saburram mobilem et euacuationi aptam reddunt sane non omisi, nec venae sectioni, ut sacilius emesis fiat confido, quod potius sanguiS vere quam autumno abundet. opium vero et castoreum in hac sebre, ubi alui obstrupe ssima mala producit, huiusque nondum dare ausus sum. Quapropter emeticam caute Vel ProrsuS non praebendum esse experientia conuictus arbitror :αὶ Vbi materies biliosa probabiliter iam e ventriculo es9psa, ac natura sua sponte diarrhoeam Induxit, et aeger inde summum leuamen sentit. Attactus praecordiorum mollium Onis hypogastricae repletae hic saepe nos docet saburram iam non IntricuIo sed inserius intestInIs insidere, quamuilingua eam monstret.

h Vbi dolores et spasmi praecordiorum nimis vehemen-ι-e rinisu suastico angusto stipati sunt, hi ante vomitum cataplasmate emolliente praecordiis imposito mandi sunt quo in casu inflammatorii quidquam, emetico Inpaute adhibito increscens subest, praecipue hyeme. 4 Si ex morbo neglecto iamque longius progresso,

Σ,Σ ssibulaneus, continuo aegrum vehementissimo

et Arilrir' vεxans respiratio dolorifica, quasi interrupta spatucaeum dolore VeX ndi . . Ai--e interdum

cohibita, cum pulsu paruo celeri duro.

29쪽

plus minusue des derantur, et tamen inflammatio sub st, tenso verum praecordiorum et Ventris attactu magis dolentium adest. quae nis illi tui olei camphorae vel cataplasmati emollienti cedunt, ab emes caueas. Vbi autem plenitudo praecordiorum spasticorum ab amurca biliosa orta adest, statim a vomitu. multabile rei ρcta melius se habent, dolor minuitur, pulsus miro modo eleuatur, quare tunc emesin bis immo ter intra nychthae merum et repugnantibu S aegris summa cum utilitate reuteraui. Fateor certe, haec dissicilius describi, quam ad lectulos aρgrorum distingui posse. Vbi ut plurimum praesagio, annoXam vel salutem emesis effectura sit. d Ex essectu vomitum subsequente optime intelliges, utrum re iteranda sit nec ne, medicina emetica. Scilicet si nihil nisi mera potulenta aeger evomuit, dolor et tensio praecordiorum grauior sacta est, hic et propositi tenax ab ulteriori emes abhorrebit, Viamque, quam natura ostendet. euacuationem per aluum ingredietur. e) Hyeme praesertim vomitoria caute propinanda esse. ex supra annotatiS patet. s) Nocent semper emetica conspicuo modo in plethora

vera.

g) Nocent et plerumque, si morbus iam per aliquot tempus saeuiit. h) Raro conducit emesis, nisi praemissis leniensibus resoluentibus, quae lardes ex latebri S proliciunt. Huic scopo sequens connubium optime inserujt, quod ex infinita obterua

tione noui, ut eodem carere nollem.

30쪽

26 R. tartari tartaris. IlI. Rhei opt. 5J.

Nisc. ex Act. diuid. in x partes aequat. , detur ter vel quater de die pars j siue huius loco

P . Tari tartari sat. Extr. taraXaci ana Vnc. i. Τart. emet. gr. j v. solue in Vae com . dest. Vnc. Iv. adde

Syrupi de althea gj. D. s. Omni hora Cochl. l. Si dimidia pars unius vel alterius formulae assim tasuit, tum ad vesperam vel postero mane emeticum conuenit, a quo denuo haec lenientia capi debent , ut ernesis poste , quoties indicatur, rursus institui possit. Ab emesi autem alimaliquoties soluatur necesse est, quod plerumque sua spontehac medecina sit, sin minus enemate id obtinendum. Saepius haec lenientia per se totum morbum sine emeticis mite aluum purgando averruncant; alIquando autem minubene aluum soluunt, quasi omnis eorum vis ad sordes mobiles reddendas consumatur, et tunc sola sine emetico et postea purgantibus non lassiciunt.

Eam sola cathars interdum prorsus sanari posse non in- seior, et huic soli insistere hyeme i 83 anni saepe coactus ul. Catharsi certe nunquam. emesi quandoque supersedero possumus at tamen haec citiorem et certiorem medelam praestat, quap