Scriptores de sudore Anglico superstites

41쪽

Omlnus, regimine et eodem seri ne modo regendi sunt, et curari, et gilburnari solent, i tui variolis laborant et morbillis, sed cum ut 0rlius iste multu sit acuti0r et brevi iris terminationis, ac cum sympto malis magis saevis, utpote cum fiat eX materia magis maligna et venenosa, ide0 major sollicitud0, diligentior cust0dia et Victus ratio exquisitior quam in Varioli S aut m0rbillis ,r est adhibendn. Cum quis laue morbo sese apprehensum Sentit, filiam primum fieri potest, tutius est, ut in lectulum sese c0njiciat, in stilo moderate, non nimium tegatur. Nam multi eX nimia P00pertura Supercalefacti et suffocati mortem obiere. Sufficit igitur duplex stragulum, pedeS tamen paullo plus reliquo corpore legendi, caput leviter c00periatur, cavendum summopere, ne aer frigidus exterior ullam c0rporis partem praeter faciem in ipso par0Xysmo langat, ide0que, si aeger sese Vertere Velit, Stragula undique maxime circa collum, stricte ab adstantibus teneantur, ne aeger Ventiletur, et ab aere frigid0 percutiatur, qui naturae ad cutem propellentis operationem impediat. Fateor tamen nonnullos, in quibus virtus suit mrtis, HVasisse, qui sese nudarunt, aut e lecto adhuc sudantes SurreXerunt, sed alter modus tuti 0r est et secti rior. Tempore necessitatis frons liniri poteSt aqua rosarum paullu-luui tepefacta, etiam naribus adhiberi potest acetum rosalum nutsambucinum solum, aut cum aqua rosarum aut laVendulae pro Virtute relevanda et syncopi evitanda. Et si vehementer calent et aestuant, cubi illum irroratur sparsis ne aquae rosarum cUm ac t0. Λ somno, donec sudoris copia et gra colentia subsistat, ac manus detumeant, et paroXysmi vehementia cesset, consultius est,

ut abstineant, et si opus sit, vi serventur, aut frequenti appellatione, aut barbae, aut nasi, aut aurium vellicatione, aut gullulis

123 Meilici lianc febrein sere curabant, ut pestem vel febrem pestilentem eique communia remedia palillo laxius accomm0dabant. Hinc ex communi praecepto medici Hassiaci sΕ in Icii rigor Bericlit, rite sicli dor gemuine Non in gellon der Posti lentκ hallen sol. I stipg. 1566 Bibliolli. nostr. II. -J p. 11 jubent: olier I ranckequi χiigedec t ivol scit itZen ei ne Sti inde odor ZM0, oder s0 lange er verna ag und in Luinem Uege schlasson , der Scit eis sol mit stois dili ch generine te I liciter ii nil an de re itingo bessit deri Werden, dornacli sol man den scin eis Wol ab trucknen , andere si iselle Lein laclien linterlegeu, und Wo es mugii ch, deii I rancken in eiu ander Ge

42쪽

aquae r0sarum in faciem iΠSpersis, aut olei, aut aecli gutta iii oculum injecta, aut aliis ingeniis. Saltem n0n Sinantur diu ac profunde dormire, Sed frequenter et cito S0mnus interrumpatur. Dormiunt enim sere somnum quemdam vetern0sum, in naturalem et suli et iicum in ), per quem periculum est, ne venen0sitas ad interiora retrahatur, aut ad caput materia rapiatur, et delirium aut parapti re- uesina faciat, ac tandem ad morbum epilepticum sive comitialem et mortem deducat. in ips0 principali par0Xysmo nihil, nisi maXinia cogat necessita S, cibi eXhibendum est, sed propter intensam sitim, pia plurimi premuntur, et aestuali 0nem ac calorem, quem introrsus patiuntur, c0n SueVi eXhibere aquam decoctionis hordei cum iu leph violato paullatim et calide sumendam, aliis cerVis iam tenuem, non sum0sam conceSSi cum saccaro candido, in quo nonnulli decoquunt parum Salviae, alii cum panno lineo paullulum macis suspendunt. Dantur etiam illis corrob0rantia, ut manus Christi c0ndita ex conservi S et pulVeribus c0rdiali biis. Nonnulli in principio invasionis m0rbi coclear exhibent ex aquis rosarum, indiviae, lavendulae, aceti Vini cum pulvere pauco margaritarum et corallorum, et c0nseri Valde. Optimum etiam esta principi 0 exhibere paullulum theriaces Λndromachi cum aceto optimo, aut aqua acet0sae, aut huglossae, aut Soabi0Sae, aut consimili. Quandoque dedi ex electuario divi Maximiliani, quod

OVum philosophicum vocant, eum aqua enitiviae aut consimili, et juvit maxime, ac citissime aegrum liberavit. A lii simile aliquod theriacale exhibent, qu0 plures liberant. Ν0nnulli a principio, Stomacho vacuo, exhibent cum aceto Vini acerrim0 calefacto drachmam unam aut paullo plus pulveris cujuS-

13) Subothicum a voce arabica Suballi Inde ex. gr. 3rleriae car0lides Arabibus sunt art. sub ethicae. Deinde Sit belli, corruptum in Subet, Subelia, Subelum, Solat, dictum est a medicis medii aevi pro lethargia, s0p0r. Phreniti dem qu0que Arabes Subelli appellani, sive Subelli Ashari seu Subelli Asar seu Suballivsahar in).J - Η. - i. e. dormitatio vigilans sconi. Εbn Sina, Can0n. lib. III, Fen. 1. Τracl. 4. c. 1. p. 368. Alex. Benedici. De pestil. c. 14. p. 566. Opp. Craton. Consit. lib. VII. p. 14. prae ceteris Ber trulius, Colleci. 3rt. med. C0l0n. 153T. Tract. 1. Secl. 1. c. 3. p. 20. a. qui Subelli passionem dicit ventriculi cerebri anteri0ris, s0p0re levi 0rem.) - G.

Subelli Sari

43쪽

dam, quem Ge0rgitis Valla describit, quem pulverem credo et in hoc m0rb0, et in omni peste, modo tempestive detur, et Iicaci S-slmum. Sunt et alii pulveres non minuris quam illae, imo maj0ris ut re0r) essicaciae, quos, ut breVis Sim, Omitto. Ego tum in aliis, tum in uXore propria praegnante, dum hoc

morbo laboraret, expertus sum plurimum conferre doc0ctum factum in aquis meniculi et scabiosae ex sicubus, passulis et lentibus cum semine foeniculi, addendo propter cordis pulsum et alia mala Symplomata parum radicis dictami et Zed uariae, et de semine citri cum pauco sandalorum. Do talem potionem solam aut cum modico theriaces, alli pusillo croci. Nam expellit oliditatem a partibus cordis, et pr0hibet pulsum cordis, ut auctor etiam est Λ vi cen naprima quarti capite de curatione variolarum, pellit putridas fuligines et vapores ad exteriora, ac sudorem et l0tium pr0Vocat, i Iuae in hoc morb0 maxime sunt conducibilia. Interdum iste morbus adeo est saevus, et tanta Veneni pernicies , ut intra h0ras paucissimas, ut sexta, aut Septima aut nona, aegrum perimat, ide0 remedia, quae dantur, tempeSti Ve et a principio dare eXpedit. Verum ubi aeger sese alleviatum sentit, et manus detumuerunt, ac libere claudi et aperiri p0SSunt, Sudorque iam desiit, corpus linteis paullulum lepes actis a Sudoris graVeolentia detergendum est, ac subucula noVa induenda, CRVendo tamen, ut quam minimum aeris frigidi aegrum attingat. Deinde aeger veste calida indutus e lectulo ad ignem lentum collocetur, et reficiatur, Si appetat, cibo ali iluo leviore et modico, p0stea lecto Verso, et linteis novis substratis, cubile denuo re ingrediatur, ubi dormiat ad libitum. Multi mortui sunt, quod nimis diu in lecto sub stragulis vi detenti sunt, ex quo supercalefiunt, et denuo sudare incilii unt, et frequenter paraphrenetici fiunt, et tandem convulsi aut epileptici moriuntur. Ide0, apparentibus praememoratis allevi altionis Signis, aeger e lecto subleVandus est, quotacunque fuerit hora a principio invasionis, non expectata semper h0ra vigesima quarta ΦΑ). Nam tu aliis citius, in aliis tardius natura crisim complet, ideo

non omnes eadem linea moliendi sunt. In Via autem praeservativa opinor consimile regimen et consi-

143 Ad lianc stili in usque medicastrorum lili ba jussit pr0duci sud0rem.

44쪽

milia antidola conferre, quae contra pestem institui solent, qualia apud auctores nostros de peste scribentes reperiuntur infinita. Ilumida plus aequo corpora, teste Galeno, primo de differentia febrium, eXSiccanda sunt, sicca autem in sua Siccitate conservanda. Reliqua non addam, ne docere illos velle videar, a quilius potius doceri possem, ac ne illud vulgatum in me jactatur, sus Minervam. Nam et vobis haud dubito quin multo pauciora suffecissent, sed ubi Semel coepi, vix scribendi finem invenio. Oro boni consulite, qu0d minus accurate scripta sunt; nam accuratius scribere pr0pter 0ccupationes non Vacavit. Valete, et me vobis addictissimum c0mmendatum habete, ac itidem me plurimum prudentissimis reipublicae Vestrae gubernat0ribus et magistratui ornatissimo commendate. Λntverpiae II. Octobr. anno M. D. XXIX.

45쪽

VISSEXACO DECIPOLITA O DOCT. ET MEDICO, ET CHIRURGO AUTORE.

47쪽

Rem plano videor facilli is gratam li0nis aequis sile viris, si pro mea in diocritate contendam, lioc praecipue calamit0S0 tempore, consilio, si nun tam eXact0, at Sedul0 Sane subvenire, et jamjanuli se desperalis manum p ita gere. Non me sane latet, quam si ut et vires impares, et humeri delires Si, im0 pr0prio me meli 0r pede Ideoque nullus mihi aurem vel licet unguiculis suis demorsis, di-

1) Haec editio squae praest0 est in biblioth. acad. Jenensi II. - dicitur

esse altera, princeps Anivei piae ann0 1491 prodiisse sertur sul, lilialo: Τerlius Dant i anus Vis senaeus Deci polita tuis de victus ratione, medendi m0d0, purgatione, hidro noso sive m0rh0 Anglie 0. Anti . 1191. 4. .I. A. Fabricius, Bil,l. lat. med. ae lat. Vol. VI. p. filT, et M a i it a i r e, Annal. l li 0 grapti. Τ. I. p. 784.) II alle rus Bibliotii. pract. T. I. p. 4 13 male scripsit ann0 1490. Ego vero nec eam n0Vi, nec Pan Zerus Λnnal. lyp0grapti. T. I. p. 11) meminit. In nostra editi0nc c0mmentali 0 is illaec legitur inde a pag. 106-114. Fuit Τertius D a m i a n u s , Vis senacus , Deci politanus dictus a pago qu0dam agri I lienensis in Israbantia Val. Λ nil re 3 e, Bibl. belgic. p. 72T , , , medicus li0c tempore maximi pretii IV. Justi, Clli 0n0 l. med. p. 1483 quam plurimis annis in medicae artis scriptoribus versalus sita in privilegio), jam inde ab anno 1518 Lovanti, et Romae a. 1524 clarus, sed durus et acer dispulator Τli 00 r. med. L. ΙΙ.5. p. 36. et 3T. b.) medicus Gandavensis, sed litig0sus in0minat enim Ganda nos collegas durae et 0blusae cervicis h0mines citi id. Lib. III. T. p. 103. a. Ilitipo cratis admirat 0r, Elin Sinae 0s0r, ut et 0b collegarum 0dium ex Flandria ibid. c. 28. p. 72. a. expellendus videretur. Praesali 0 libelli scripta se ex arce illustris simi prinei pis Domini Ad0lplii de Burgundia, D. de Bevere pr0pe Veream Leelan diast, 1540, i T. Cal. Aiiς.: in sine pure subscriptum , Uandavi ideoque quam maxime dubia putanda est editi 0 prior. Ista enim Verba , ex temp0re quo i 00 malum saeviret Anivei piae et Gandavi. 1529) c0ncinnatus aperte excludunt

48쪽

ens, γνωθι σεαυτὸν. Nam hoc ipSlim cum Socrate professus ingenue saleor ViX me nosse i 'narum me, si quid tamen aptum exibit, quod in aes r0rum rem Sit, I 0 ζο aequum lectorem n0n των

μωιιῶν illum Caesarem), Ut boni c0n Sulat, et, Si libet, comparet cum illis, quae dormienti exciderunt. Nam et aliquando bonus dormitat Homerus. Sane si quid peccatum erit in hanc partem, satebor et ii ominem, et labi p0 tui SSe me. Quis enim Vapulet 0b hoc, quod consilium quidem dederit, si aliter, ac putabat, ceciderit, quod

Λ eschines, Demostheni improperans, veluti Hercules clavaret usus, tacuit. Denique Sicubi me existimatio mea sesellerit, habeam submonitorem, et occasi0nem dedero sapienti, ut stam prudentior. Λtque utinam Sit, qui meliora d0 eat, et in commune bonum calamum apteti EX hac enim c0ntroversia, Vel, Si maVis, dissensi0ue nascitur paX indiVidua, cui applaudat et rex, et p0puluS, sanus itidem et aegr0 tuS, in commune universi mortales. Utinam, aspirantibus auris Velisque Secundis, aliquis inveniatur, qui Hippocratem quempiam reserat, aut Galenum postliminio alterum nobis exhibeat, qui morbi hujus recentis aut novi et remedianion Stret, et eXOrdia edicat, caussasque scrutetur. Multi hactenus medicorum solatia experti fuerunt affecti, at hic veluti prostrati siluerunt omnes, dum tota hominis vita tenui vero penderet filo. Λlius novum aJebat morbi genus, alius vetus, ex Britannicis oris advectum ac subitum, quod hominem internecioni ac tutum man-iuiret, ac intra viginti et quatuor horas tollat aut liberum servet. Si n0bis nova est morbi facies, non ita veteribus. Cur hic tantum silentium, nisi non ille vere censendus est, qui Octaviani imperatoris temporibus, bello Cantabriensi c0mplures consecit et pr0- stravit Z Λ ut si antiquissimo p0etae, ac ipsi poetarum patri credimus, II 0 mero, aut illius enucleaturibus fidem habemus. planum est simillimum huic in exemtu saeviisse, dum Troja obsidione premeretur I Ultimo praeterea Rhodiensi δ) bello c0nstat Turcam gran-2) Haec coniectura maxime improbabilis et historiae pr0rsum adversa est. Mirum est origines novi, certe insoliti ac occulti morbi, ab remotissimis saeculis Υelle repetere, eum res nocentes et causae mali tristis propi0res sint, ac putes. Cantabri omnium diutissime Romanorum armis restiterunt stillic apud Horatium Carm. II. Od. 11, sebellicosus Cantaber, IV. 0d. 14. se Cantaber non ante domabilis, et Epod. Od. T inlaetus Britannus est ), victi tandem sunt ab Octavio Augustos Sueton. Fit. August. c. 20.3 per legatos, teste Floro Epist. hist. rom. IV. 12. vel bello acerrimo, qu0d per annos qualu0r duraverat, teste Orosio Ilisl. VI. 21.

49쪽

dem suurum accepi S Se cladem, certe Iron iam ex bello saev0 strict0que mucrone, quam UX huiusmodi mal0 divinitus sorte immisso, quod huic sueta arma Vel junXit, Vel certe eX hac c0nllatum P Si veluti matre, et editum. Ν0bis inaudita haec sorte, ut dixi, malitia et nova est In lirmitas, Sed mirandum plane, si haec secula illi solieXp0sita videntur. Magna profectu, Si res ita habet, vellicali 0, ut n0s mortales memine limus ct di clarios. Sunt animalia quaedam diem unum non excedentia, appellata, quin ad illorum itae

brevitatem nus metimur, et fastum omnem superbiamque deponimus, ac avaritiam, ceu l late Ven Unum, sit rimi I S.

Habet c ignationem pro imam cum febre pestilenti ea, sed in ea parte dissidet, qu0d in linc calorem illum in naturalem pungentem post l0nga sitis tormenta vigiliaeque taedia, Ut Somnus portas pulsavit admitti p0Stulans, infringi ac diminui cernimus, lituu ex spiritibus intus luctantibus et ejaculari c0nantibus labor exoritur

et Hispan. illustr. T. I. p. 119. . Nam ob Si lioni di ii iiis toleiandae cum esse iii impares , se ipsos igne, ferr0 et Fenen0 necaverunt. Niliit ergo inest pesti Cantabri eae simile vel assi ne Sudori anglic0, praeter τὰ ἐπιδημ κον. Pestis Homerica illiad. Ι V- 40. seq.) primum tetigit animantia I ictys Cretensis de bello Trojan. L. II. p. 1 8. ad calc. Diod. Sic. Cons. Paul et, Belirage ru einer Geschi clite der Vieli seu clien. Τ. I. p. 12. Pl Ori 3 eu S,. I e scrip t. pe St. Jassiens. et Ilose uelis. Petro p. 1784. p. 1., et,) deinde, malo in dies aggravescente, in ii omines versa , plurim0s in castris milites perdidit, in lactis regibus, ab aere nimis calido et lium ido prosecta, hinc per Apollinis iram ob virginem raptam hia missa corp0ribus hominum est credita. Haec erg0 pestis Ilum rica origine longe alia fuit, alius sudor angliciis. Illa enim magis dicenda est se bris castrensis putrida ide0que Thomas Glass 'Ied. 0bS. by a Soc. os Phys in Lond. Vol. VI. p. 3 7 in eam pro simili epidemiae genere habuit. Sententia de origine sudoris anglici I h0diensi a Rich. II ead pr0 lata, nihil habet 0mnino, quo probetur. Τer quidem obsessa est a Turcis Rhodiis, primum a. 1310, tunca. 1455, quo anno mullo S Τurcarum caesos, mullos morbo coeliaco consumt0s esse resert Ducae iΗi Sl0r. byZant. Par. 1649. c. 43. p. 1833 deinde a. 1180. Neque vero his lorici sti eciali in aliis i id de quadam peste designatum reliquerunt. In obsidione Rhodiensi ultima a. 1522. Λ d. Vernerius, I pit. Per. Turci c. 1568. die 25. Dec. dedita Turcis est. Tunc xero , , colluato agrestium et animantium caelum grave morbo Sque fecit c0ntagiosos, ex putredine animantium insepultorum pestilentissimi mali Semiliarium factum est, qu0d post sugam et dediti0nem vim suam in h0Sles et christianos saeve exercuit. Ila Jac. Fontanus sile bell. rhod. Lib. III, IIo g. 1527. Lib. I. re p. in Schard , opp. Τ. II. p. 961. se bitiaec pestis erat d3senleria, quae plus quam triginta millia I urcariam exstinxit, auctore P. I o v i o i Turcio. Per. comment. Vile h. 1537. 3 el Ph. Lo ni ceroi Chroni c. I urc. Francol. 1578. T. I. p. 36.3 - G. -

50쪽

ingens lue sudor est undi uir, qui huic remedio esse perhibetur. Hoc vero novum murtii genus, priUSquam Suo se judicio cretico demonstret, priusquam h0minem, Ut Silii praeSens Sit, moneat, cum gravissimis cordis an Xietatilius aggreditur, immeditatumque premit, et totus tutus, quantus est, lecto alligatur, qui nimio angore presSus prae poena doloreque moX t0tus in sudorem reS0lVitur, occupatis sane et nimium e0rdi consulentibus meInliris pretiosioribus, qualia sunt jecur et pulm0, aliisque Vel contiguis, Vel adhaerentibus. Hunc dum somnus invadit, Una Spiritus exagitati clipiunt relici quidem, sed, interi0ribuS ita re80lutis, faciliter hoc sileri impossibile est. Hinc sudor diminuitur, et morti viam aperit. Perspicuum est igitur invicem di 8Sidere, nec in una sede morari Utrumque, licet uterque materialiS HXitum minetur: at hic omnium citissime tantum abest, ut seliriS diaria dicatur. In omne hominum genus saevit, nulli parcit conditi0ni, nulli aetati, nulli sexui, ut vere possimus dicere cum J o b: quia manus domini tetigit nos. At numquid emendati sumus 3 Num quid c0mposuimus mores reprobos, et tu meliorem frugem assurreXimus 3 Τimendum, ne incipiat nos tam tepidos eX ore SU0 eV0mere deus, ad quaevis sanctitatis et vitae innocentioris integritalem nauseabundos et jacentes. Vere mortalium scelera iram provocarunt di, inam, quae tanto gravior venit, quanto lardior sese exseruit. Nam qu0d et ethnici qu0que n0runt, tarditatem supplicii gravitate compensare consuevit. Non est credendum temere immissum aut natum malum hoc, qu0d sive dicas hidr0n0S0n, SlVe SV staticlim ut 0rblim, aut Λnglicum, nihil est, nec habet apud me m0menti quicquam, rem Spectandam p0tius arbitror, qUam nomenclaturam. Dietarius sane est, uno quia die hominem jugulatet aufert. Ρermissione igitur divina mortalibus immissum credo, ut resipiscant, si n0n am0re duStitiae, certe timore poenae. Iam recitari illius dissi,nili 0nem par. Morbus, inquam, est hidr0nosos Suhit0 hominem corripiens, per quem Uni VerSum c0rpus Sudore persunditur, adeo, ut tutum, ceu e balneo rediens, distillet, ejusque organisatio et temperaturaeVertitur, cum omnium meatuum tam eXteri0rum, quam interiorum summa dilatatione, non sine cordis angustia, praesente circa ipsum calore serventissimo, qui tantus in eo Sentitur, atqe t 0lo c0rpore conceptus est, ut aduri interi0ra Videantur 0mnia. Vidi, quibus etiamnum detracta sit cutis universa prae calore, et veluti renati post adeptaen Savitatem videantur. Sudoris illa imm0dica quantilas