Scriptores de sudore Anglico superstites

571쪽

ginta, HX quibus unus vel duo perierunt In conliniis vero hujus urbis tertiam hominum partem id malum sustulisse legitur. Prae ceteris Augusta Vindelic0rum a Illicta est. Perdurabat enim sudor hac in uritu a d. 6. Sept. Usque ad medium Ν0Vembrem, ita ut primis quinque diebus quindecim millia aegrotarent, octingenti vero m0rerentur; Novem liri deinde intra quatuordecim dies ex ter mille aegrotis sexcenti exstinguerentur Similiter Campoduni plus quam trecenti perierunt Laudis-hutae teste Rhominingio 'h) adsuit. Nor imbergae mox post nundinas Francosurienses Argentorati aegrotarunt una hebdomade plus quam tria millia, defuncti sunt perpauci 'q)), Fri burgi Brisgoviae et in Λlsati a verbi

causa Gebweileri, Muthulsi) circa d. 24. Sept. sudatum est '). II et is qu0que regnasse sudorem legimus ''). Novembri mense Succia, Badenia, Rheno superiori adjacenteS provinciae et P a l a t i ii a i ii s id malum sensere Φ '). Η e i d e l b e r g a e et Meminingae eX. gr. permulli obierunt, Stuti gardiae contra eX quatuor millilius aegrotantium mortui tantum sunt sex libertingae Novembri grassata est si ), Francodaliae qu0que --) et Lutrae caesa rea e δ'). Eodem tempore media paril Dr et orientalis Germania Sud 0rem perpessae Sunt. Franconia ex. gr. Jue ininga ΑΤ))

572쪽

COMMEN ΤIO DE SUDORIS ANGLICI

gia, Gera, Lusatia, Sora via a Script0ribus posterioribus nominantur) graviter asIlictae sunt. Magde burgi 800 1000 aegrutabant, moriebantur 20 - 30''), sive ut alii dicunt 55' ).Dobeliam quoque et Ascaniam tentatas legimus si φ). Similiter in ea parte SaXoniae, quae a montibus aere divitibus nomen gerit, Zuigca Viae imprimis βδ), Scit nee bergae et Λn-Ita bergae, malum Saeviit. Fret bergae mense Oct0bri trium hebdomadum spatio 300, vel, ut alii dicunt 600 h0mines sud0re

perierunt.

In Batavia quae Gallia belgica tunc temporis v0cari s0lita est) quatuor hebd0madibus Serius quam Hamburgi sudor prorupit. Ex tractu Clivensi secundum Rheni litora Geldriam, West phaliam, Trajectinam terram, Η0llandiam et Brabantiam

perini gravit. An tW er pia e d. 27. Sept. , cum c0elum nebul0Sa catinue obrutum esset, Subit0 eXarsit, trium vel quatuor dierum Spatio quingent0s exstinXit μ') die 13. Oct. adhuc regnavit; tanta verosilit aegr0t0rum c0pia, ut saepe in una d0mo languerent 7 - 8.

ΛΠtVerpiae, , ,sicut et in aliis Germaniae urbibus-- morbi causa ,,ad pias preces itum est et , , Amburbalia annua instituta sunt ββ).Λuis telo da mi e0dem die quo A niversiae i. e. d. 27. Sept. lues orta est, hic Ver0 tres tantum vel quatuor dies ,,p0pulatim regnasse legitur 'q). Post Antueri iam Ganda vum et Brugae Flandrorum su-d0rem perpessae Sunt. P0Stea Hari emi qu0que et in J0cis vicinis sty), Ma cliniae, BruXellis, Silvae Ducis et Dor draci,

uno verbo in universa H0llandia regnavit, ita ut ab initio uno

573쪽

die multa millia perirent intactis s0lum Λlkmariensibus et Valeriandis In Helvetiam sudor pestiferus auctumno et in ei in te hieme perVenit, et quidem Basilea Solo illurnum, deinde Bernam petiit; in regionibus imprimis plaut 0ribus apparuit Accurali 0ra Vero de propagati0ne non leguntur. Bernae circa diem 18. Dec. illum apparuisse credendum est; hoc enim die senatus BernenSis regimen de pr0 Iligand0 morbo edidit Haec Sunt certa et idonea de sudoris anglici anno 1529 regnantis migrationibus testimonia. quae praeterea passi in apud ScriptoreS aetate posteri0res leguntur, aut salsa Sunt aut maXimopere dubia. Ejus generis v. gr. sunt, quae Reydelletius habet de sudoris anglici in Gallia quoque, quae h0die Franc0-Gallian0minatur, propagatione quid quod etiam sein metrop0li i. e. Parisii si morbum regnasse scriptorum aequalium fide proliari auctor contendat. Tamen nihil 0mni 0 is lis sidendum; desiderantur enim cum testium illorum n0mina, tum nec Gruneri nec Heckeri sollertiae contigit, ut unum certe ist0rum testium delegerent. Vehementer itaque vereor, ne Reydelletius, cum de sudoris migrati0nibus in se Gallia i. e. belgica,) legeret, Galliam proprie Sic

dictum intellexerit, et ea, quae de Λ litverpia Valent, Lutetiae tribuerit. Accedit, quod Fernelius, script 0r I 'aneo - gallicus et aequalis, eXpressis verbis de sud0re Galliae belgicae communi l0quatur.

Num Italia viderit sud0rem, maxime incertum est. Leodius quidem testatur , , latiora tum suisse eo per totam Italiam J amen n0n dubito, quin mem0riae calamique lapsus subsit, legique pro , , Italia is debeat Germania. Legitur quidem in margine qu0que ejus l0ci V0X Italia, facillime tamen talis Vocabul irumc0nversio accidit iis, qui, Sicut Leodius, per longum tempus eX-tra patriam dege Plant. Ita si breviter iterum dicendum est, sudor anglicus anno 1529Λngliam, Germaniam universam, imprimis septentri0nalem, Daniam,

574쪽

546 COMMENTATIO DE SUDORIS ANGLICI

Stieciam, Norvegam, Ρ0l0niam et Russiam, - Bataviam et Helvetiam alpixit, ceteris Europae gentibus, iis praeSertim, quae terras austro et occidenti vicinas incolunt, eX. gr. Gallis, Italis, Hispanis et Lusitanis omnino pepercit.

MaJUS. 16. ' PerateroRto. Circa Pentecost. usque ad d. S. Jacobi 25. Julii) in Pomerania multi subito inter labores manibus ot pedibus reSolvuntur. 30. Sudor Londini oritur. Iunius. 24 otiar I QR vnDt. Caloris usque ad hunc diem urentis in pluvias, frigus et nebulas usque ad d. 23. Aug. commutatio.

Iuli US. 21. Sudor Londini desinere coepit. 25. aneo ,ομ. Circa Paullo ante) hunc diem sudor Ham burgi oritur. 30. Sudoris Lubocae initium. Augustus.1 inris a Potri. Rhemb. Gittghelm sudore Iaborat. 8. m. Cyrinrisu. Rhemb. Giltκ heim libellum suum mittit ad ducem Henricum Megalopolitanum. 10. nurentiuM. Processio Gottingana Ab hoc die

usque ad d. 13. Boi genburgi mortui sunt sudoro homines sexaginta. 14. Zuicca viae 19 homines Sepeliuntur.

575쪽

16. In monasterio Ribnitiensi ab hoc die usque ad d. 29. Aug. viginti quinque monachae aegrotant, moritur Vero nulla. 24. m. Inri ho oma MN.ν Circa b. d. Argentorati sudor saevit. - ProceSSio Gottingana 27 Hos MM. Stet lini sudor incipit. Ver-dae moritur ,,Arp von II osse.

Hamburgi desinit. September. l. AegidiuR. Sudor Gedani incipit. Zuicca viae libellus typographi Frant et ii prodit.

2. Euricius Cordus Marburgi librum de sudore edit. a. Frant Eius typograplius Zuicca viae sudore moritur. 4. Bayerus, Lipsiensis, librum de sudoro edit. Sudor vero I. ipsi ae nondum compὼret. 5. Circa hunc diem Rostochii epidemia initium capit. I. Augustae Vindelicorum sudor prorumpit. Inde ab hoc die usque ad 11. aegrotant 15s i i , moriuntur 800. Zuicca viae moritur pharmacopola Joann. Franck. T. Nundinarum Francos urtensium initium. Coloniae multi sudore laborant. Comes Nuenarius de fuga cogitat.

8 Antis illiM marino. Iarburgi ad hunc usque diem

unus aegrotavit, Sed convaluit. Breviter post hunc diem Regio montii sudor incipit. Stot lini sudor desinit. 10. Ri quinus librum suum odit Benrodae in agro Iulia censi).14 Exa tntio m. CruriM., Sudoris Francos urti ad

Moenum initium. 21. Circa tristic diem Nor imbergae sudor incipit. 24 . Spirae sudoris causa a supremo judicio imperiali seriao indicantur unius men Sis. 27. Λnt ver piae et Amste Iodami subito sudor Oritur. Sit irae episcopus Georgius Sudoro abripitur.

29. . nio in ItN. Circa hunc diem Basileae, Mullius i ,

576쪽

548 COMMENTAΤΙO DE SUD0RIS ANGLICI

October. 1. Iris ot Sol spurius Augustae Vind. Observati. - Amste Iodami sudor regnare desinit. 3. Synodi Marti urgensis initium. Aegrotabant sudore circiter 50, mortui 1 - 2. Simul Vitebergae et Ser bestae sudatur. 6. Syriodi Marburg sensis finis hamice discessum est ). 13. Castricus librum suum edit. 15. Gandavi Sudor. 20. Brugis Flandrorum Sudor. November.

11. nrtiri a M. Sudoris Franco surti ad Moenum finis.

Novembri domum Augustae Vindelicorum sudor finitur. Eodem mense Campo duni quoque et Stuti gardiae sudor populariter graSSatur. December. 18. Edicti senatorii Bernensis de sudoris curatione editio. - Aegrotaverunt Bernae 300, mortui 3.)Epidemia qUinta. 155 1. Quinto pestiferus sudor in Anglia comparuit anno 155 1, consueta ut videtur coeli ratione excitatus t). Exordium cepit a Sal opta Anglis Stirewsbury dicta) provinciae Stiro pshire in limitibus Valliae oppido. Sita est Salopia ad Sabrinam fluvium Severit Anglis dictum) Maeandr0 similem, cujus lit0ra inde a veris in illo

densissimis et graveolentibus nebulis fuerant c00perta '). Subito die 13. Aprilis δ) Salopiae malum ortum est, pauc0rum dierum intervallo n0ningentos eXstinxit, in S0lito tunc furore celerrime undique pr0grediens, nebularum pestilentium, ut videbatur, Vestigia

SequenS. 1, Cons. infra caput de morbi causis. - Anno 1551 d. 16. Ianuarii Tha mesis fluvius Londini intra novem horas ter praeter omnem consuetudinem suxisse et refluxisse legitur. Nicol. Sande rus, p. 415. 2) Cons. de hujus numinis natura Cani denum, p. 353, n0la 3. - Franc. God in iis, p. 416.3) isD. decim. septimum calend. Majas. Caj. p. 352.

577쪽

P0st Salopiam Ludio via, Prestene aliaque Valliae loca, tunc Chestria occidentalis sis Vesichester ), Coventria, Drenso ordia et alia Angliae australis oppida telitata sunt q). Quantopere omnium animos comm0Verit horrenda lues, egregie Calus descripsit q). De fuga c0gilare omnes, quam plurimi ad Sc0t0s et Hibernos, nunc qu0que intact0S, et ad Gallos se recipere. - Cantabrigiae plures ex nobili lius sublatos nominat Fulle rus β). Londini sud0r, a plaga australi et occidentali ad borealem et 0rientalem vergens, demum die T. Julii ut Cadus vel die 9. dulii ut alii reserunt, propullulavit, tant0 sur0re, ut prima hebdomade 300, vel, ut alii reserunt, paucis diebus 9iJ0 homines exstinguerentur '). Ex. gr. die decimo Julii 100, die 12. Iul. , quo summa mali saevitia erat, 120 m0rlui sunt '). J amen publica fide constitutum est, inde a d. 8. Julii usque ad d. 19. non plus quam 372L0udini sudore suisse sublatos MaXime infestum fuit malum triginta usi sue ad quadraginta ann0s natis. Qui ab initio friget,ant,

intra tres horas exstincti sunt, studem m0do qui ante sextum horam somnum non evitarunt delirantes eXSpiraverunt. Evasur0s non amplius quam n em Vel decem horas morbus vexavit Rex

Edu ardus VL Londino relicto Hampton - Curtum, inde ab alio loco in alium se c0ntulit, m0rbi causa legati gallici solemnia adventitia non habita; d 15. Julii ab episcopo preces publicae indictae

Sunt

De m0rbi migrationibus praeterea nihil legitur, nisi quod Londinensi civitate relicta ad occidentales et septentrionales Angliae partes sese c0nVerti Sse ibique sub finem Augusti diminutum fuisse, sine denique Septembri S disparuisse dicitur gliae caeterum sines epidemia hujus anni non tranSgressa est. Unus est

578쪽

550 COMMENΤΛΤIO DE SUDORIS ANGLICI

Calus, qui refert, Caleti, fini ver piae et in aliis Brabantiae

locis sudasse Λnglos, unum alterumVe praeterea Angl0ruui vivendi rationem Sequentem.

SUDORIS A GLICI DESCRIPTIO.

Leguntur quidem apud complures de sud0re anglico Script0- res symptomatum morbo communium descriptiones Satis accuratae,

ut apud Iacobum Castricum D, Τertium Damian uni ), Joannem Rh0mmiugium Georgium Gundet singerum' ), Joachimum Schille rum q), atque imprimis apud Ioannem Cadum q); abs0lula ver0 et quae integram praebeat morbi imaginem

delineatio reperitur apud neminem. Neque id mirandum. Fere OmneS enim non eo c0nsilio scripserunt, ut qualis esset morbus Sed quomodo curandus d0cerent. Itaque plena atque absoluta morbi imago eX Singulis auctorum descriptionibus componenda est. Imago autem hoc m0do comparata satis vera judicanda; est enim communis morborum epidemicorum, imprimis pandemic0rum, qu0S V0camus, leX, Ut ratio eorum locorum atque temp0rum diversitate vel omnino non Vel parum immutetur. De subitaneo morbi impetu omnes c0nsentiunt. - Plerumquen0ctu, imprimiS Versus aur0ram malum prorupit. Symplomatum Ver0 praelim istariorum Varia fuit ratio. Λli 0s enim primum tristitiuet metus, alios calor asseci ty); pler0sque tamen m0rbus sebrium acutarum m0re leviori vel gravi0ri horripilatione, n0BI Umquam manifest0 friasore ') aggressus est, insequentibiis legitimis febrium symptomatis.

579쪽

Frisoris ait tem varia fuit rati0. PlerUmque mediocris horripitiatio et me in lirorum riuor aderant'), at interdum Vehementius frigus insistebat, ita ut dentes con Vellerentur Damianu S nerrorum

conrnhiones ' res ri, tum in brachiis, Utam cruribus per rices ambulantes M) Idem de se dolor9Sis extremites tum Puncturis, nervorum contractionibus, Pluviarum Pedranu te doloribus, extremitiatum obstuye

For e Si um refert umsues potissimum excrucitit, alas ita comprimit, ut etiamsi relis non possis attollere λη). Similiter Cadus de cerricis, scapuliarum vel brachiortim et crurum doloribus loquitur is Aliis Tero, inquit, erat sensus reluti miritus o ut sititus calidi Per membra ea discurrentis. Similiter Nicolaus ali litem p Zen formicationis eUJUSilam in manibus ut die pedibus meminit in ') et G i it Z hei mi us refert formicationis sensum a bivitio Mer brachia externe, deinde in dictitis interne adfuisse Simul totius c0rp0ris debilitas aderat, δε ita, ut Pedibus insistere rix roteunt Siliit qu0que qui inter praecursoriam0rbi Signa cupitis doloris, rei tisinis in ') atque syncopes δ') meminerint.

Frequentissimum Ver0 eorum, quibus initia m0rbi erant stipata,

cordis suit alsectio: - Perturbatio circa pectus et thoracem cum ti Astilia et unxiet ite se anuustia circa Priaecordia, cum Pulsu et tremore cordis *Φr se indesinente cordis Pulpilatione is nimius an-

p. 305. 203 Ca sl ricus, p. 6. - p. 232.213 Ca sl ricus, pes 12. - Sclii Huriis, p. 305. 223 F e r n e t i u s , p. 497. 23 Τert. Damianus, p. 22.

580쪽

552 COMMEΝΤΛΤID DE SUDORIS AN GLICI

de plenitudine et doloribus punctitivis circa pruecordia mentio injicitur', qui ab octura imprimis usque ad duodecimam morbi horam vexabant 'q). - Satis credibile est, quod Damianus addit tinhelo spiritu subinde molestatos sui SSe 3 egrotOS S3IlgUiniSque ex naribus in aliquibus factum esse stillicidium Neque tamen praeterea gastrica quae dicuntur Symplomata de-1uerunt, satis interdum graVia. Ita eX. gr. de vomituritionibus et

romendi conatibus de nausea et ηomitu legimus. Eorundem

meminit Cadus, addens, iis sere haec evenisSe, qu0rum Stomachus, cum aegr0tassent, repletus suerit Symplomata haecce frigoris stadi0 pr0pria Saepe, in Λnglia imprimis ut videtur, tam gravia erant, ut aegroti tertiam horam non superarent; haud raro contra, in Germania potissimum, levissima tantum 1 rigoris vestigia aegrot0s tetigerunt, in aliquibusue haec quidem adsuerunt Frigoris stadium horae dimidiae vel aliquanto diutiore spatio

circumclUSum caloris vel sudoris potius stadium suterque enim ,,Calore quoque parallatim inrulescente A simul oritur) secutum est. Hujus quoque stadii Varia fuisse videtur ratio. Omissa enim varia totius stadii vehementia, levissim Um Vero fuisse nonnUn-quani perhibent c0mplures ' )), c0mmunis cal0riS et Sudoris conjunctio non rar0 immutata eSt ita, ut Vel sudurem cal0r exciperet, vel sudor omnino deeSSet. Calorem vero defuisse nusquam legitur.

Delicientis sudoris testis est Ba Ferus δ'), cal0ris post sud0- rem vexantis Regimen vite bergi cum Huic c0nsentit Calus, qui statim ab initio Sud0rem apparuisse refert, simul cum caloris

sterior, ea testatur.