Scriptores de sudore Anglico superstites

591쪽

luit Iisdem sere verbis de Pomerauia haec testatur Nant Z0Vitl S, addens sene id quidem sore mirabile in tanto coeli ard0re, si nudi quoque h0mines sudarent I u ingenti damno tempestate ista Cereris et Bacchi frugibus illato omnes c0nsentiunt Frumenta n0n in Germania tantum, verum etiam in Italia putruerunt vina ad maturitatem n0n per- Venerunt. Inde in memoriam obsidionis, qua Turcae Viennam premoliant, Vinum hujus anni se turci cum appellatum est Addamus hoc l000, quae de aliis ut 0rbis eo temp0re i. e. anno 1529) obviis leguntur apud scriptores quos hic liber c0ntinet λ). Locus primarius est Ba yeri Cubitensis, qui morb0scata I Phales, ab0rtus, ap0pleXias, epilepSias, febreSque cujuSViS generis, soci0rem denique oris frequentes et populareS suisse auctor

d. De sudoris anglici causis praedis ponentibUS. Pandemicos solent id genus morb0rum 90pularium appellare, quorum decurSus nec marium nec terrarum linibus circumcluditur, ita ut causae corum vel in ipsius terrae visceribus latere, vel in aeris undique orbem terrarum circumdantis miliationibus positae eSSecredantur. Ejusmodi fuerunt pestis ista maxime horrenda ann 0rum 1343 - 1360, iluam , , m0rtem nigram -- schuareten Pod) Germani dixerunt, Cholera deinde asiatica, nostra memoria universum paene orbem perterren S, Inlluentiae imprimis epidemiae, quae celerrimo cursu pervolare fluasi terras marias lue videntur. 1 0rum Vero morborum sicut causa est Universalis, licet incognita, ita et periculum omnibus commune. Simillima fuit sud iris anglici ratio, ejus imprimis, qui anno 1529 permagnam Eur0pae partem invaSit. In omne hominum venus saerit ita Damiant IS p. 22.) ,, nulli parcit conditioni, nulli

592쪽

564 COMMENTATIO DE SI DORIS ANGLICI

aetati, nulli sexui - Etsi tanaen nemo communi ista indole caruit, liaud aequalis ea omnibus suit. Diversa primum apparuit aetatis ratio. De Senum enim et puerorum immunitate sere omneS con Sentiunt. o Senibus solis quandoque pepercit pia Causam Schillis telius assert incuriam aetati puerili pr0priam Sexus deinde diversitatem aliquid valuisse multi teStantur. , , Ctim mayna ex parte Omnes tum acerbissime miri malum sensere

Praecipue corpora sirma atque robusta an lixit, teste eodem Ca-Jo*') aliisque compluribus, imprimis Schille ro Varia quoque suit ex temperamenti quod dicitur varietate ad

morbum inclinatio. - Alieniora fuerunt a morbo corpora melancholica - praefernavisavit elim mayna eae Parte atrabiliarios et emaciatos comore c0ntra potissimum amrehenduntur pletorici

et eacochymici Plurimum deinde vitae genus valuit. Saepissime enim correpti sunt crapulosi et ventriculosi pressit et absumpsit imprimis bene fastinatos, Otio et quieti, alae et berae deditos, qu0s alio loco patri0 serm0ne dicit Cajus ovo od tile drinhers and 7 verne hauniers. ) Moderati contra raro assecti sunt '). Pauperibus Lubecae morbum pepercisse Gilt Z heimius auctor est

Singularissimum vero omnium est, quod in epidemia anni 1518, quae Caletum quoque in litore Francogalliae Angliae vicino corripuit, Angli tantum assecti, Galli vero, Scoli, in Uni Versum pere-

27) Schille rus, p. 283. - cons. ca jum, p. 327 et 378. - Ziticea- viae vero semina 112 annorum ista lue exstincla ruit. - Τyengius sexagena rios quoque amictos vidit. p. 501. - cons. Gilla helm, p. 510.28 Cajus, p. 355. 293 Cajus, p. 377. 303 Schille rus, p. 283. 313 Cajus, p. 3 T. 323 Schille rus, p. 283. 333 Castricus, P. 11.343 Schille rus, p. 283. 353 Cajus, p. 3TT. - Cons. Ni de pontanus et Frisius, p. 164. 363 Cajus, 328. - Cons. Volg, p. 241.37) Gillet heim, p. 510.

593쪽

grini in Anglia degentes inaniunes suisse dicantur. Insignis hac de re est locus Cadi: AQuidam Britanni, postquam in Gallia ad

tinnum intectrum commorati sunt, necdum ad plenum immutatus corporis habitus est, febre huc pestilenti quam mom correpti sunt. Exteris, qui nuper adrenerant, molestus non fuit morbus iste. In Britannia Anulos conlusio ofecit, sulcis Scotis atque Gallis, et Od Beluas productu nostros reaurit intactis Belsis -Τamen haec quoque eXcepti0nibus non carent. EX. gratia enim

Λmmonius, Italus, oral0r Venetus, sudario morbo periit Causam ipse Cadus affert, luxuriosam, gulae Ventrique deditam vivendi rationem, Britannis consuelam. Aliquid haec quidem valuerunt, quantum Vero absit ut origines Sud 0ris explicent, apparet ex epidemia anni 1529, universae Europae communi. Nec minus singulare est, qu0d Calus dicit: MFabros ferra-νios iatque coquos se foco tutasse svo Incertum Vero, quid

in hac re eXperientiae, quid vetustae erga ignes in pestiferorum morborum pr0lligatione fidei tribuendum. Similiter ipsi morbo nonnulli soruacum liis tortorum ope medebantur Denique non phaletermittenda sunt, quae de sudore pestifero percontagium orto paSSim leguntur. Primarius locus est Iacobi

Castrici ' ), qui ea etiam de re optime ita judicat, Ut appareat, de contagio cum Vehementer dubitasse - Ba Serus c0ntra morbum, caeterum a Se nondum Visum, contagiosum dicit Similiter II amburgum morbus per contagionem allatuS credebatur de hac autem rc jam supra judicium tulimus Λ codit quod II et tus, testis satis idoneus, contagium prorsus negat ' β). Similiter Schille tellus e0rum, qui morbum n0u timent, immunitatem testatur Dicendum denique est de quibusdam causis naturalibus, quibus

594쪽

566 CD EΝΤΛΤID DE SUDORIS ANGLICI

Angli imprimis m0rbum gregni putabant. De ii ac re plurimus est Cadus, eX qu0 apparet, permulto S malum incredit,ili tribuisse habitationum Annicarum s0rditi ei atque nequitiae ''). Τalia quid

valeant ad morborum epidemicorum proV0cati0nem et propagationem inter omnes c0nstat, at sudoris annici 0rigo ejusmodi rebus non explicatur. iisdem generis sunt opiniones quas Calus assert erroneaede et beroe cerevisiarum specieS in Anglia Vulgares), leutium salsament0rumque in pro 'ocando morbo cUlpa

Minime mirandum, vehementissime h0minum animos subitaneo m0rbi impetu, ingenii aegr0tanlium multitudine, inaudita sFmpt0matum natura atque insidia suisse c0mmotos. Ali litibus quidem vel jocandi materiem morbus praebuit at l0nge plures tantoli 0rr0re perculsi sunt, ut prae tim0re in Sudorem inciderent sty). Quant0pere Λngliam, anno praesertim 155 1, Sudor perterruerit, egregie deserit ut Cadus in Germania anno 1529 quam maxime auctus est communis 0mnium de morbo metus libellis in usum popularem cum eX Batavia allatis, tum in Germania ipsa editis EX quibus unus imprimis, a Frant Zi0, typ0grapho Zuiccavi ensi, edittis, ceter0s nequitia superasse legitur Tim0r pulilicus eo praesertim auctus est, quod clerici assentientibus n0nnullis medi0cris ingenii medicis ) facillime plebi persuadebant, propter peccata h0minibus id malum a Deo infligi; nec

desuerunt romano-cath 0licae fidei praecones, qui immiti coelitus eam peStem c0ntenderent, ut Lutheranorum perstilia puniatur β'). Satis credibile, magnopere ea re c0rroboratam suiSSe cleric0rum auctoritatem

595쪽

Nec postrem0 desuerunt, qui opiniones alerent de morbi cau-

Sis Vere SuperStitioSas, ex. gr. c0 metam et lunae deliquium imo scorpionis aliarum ve stellarum conjunctiones neSeio quas accusantes Sat multi vero exstiterunt istorum errorum obtrectatoreS.

Ρ1 imus nominandus est Lutherus, qui sortiter, ut 80lebat, et Strenue populum adm0nuit, ne pr0Sterni se terrore malisque artibus sineret' '). Similiter Schille rus aliique palam negarunt, divina ira malum esSe pr0vocatum q/j. Plurimum deinde pr0suerunt viri nonnulli, qui in Anglia m0rhum viderunt curamque ejus idoneam didicerant q*J. Prae caeteris laudandi sunt complures ex medicis, qui eum cordate p0pulum adll0rtabantur, ne nefandis istis libellis de curali inemorbi per continuos Sudores fidem tribueret βδ), tum ducendo et

agendo ad curationem naturae magis convenientem excitabant.

Jus 'q), aliique c0 ill plures, prae caeleris vero Liliccaviensis incogniti nominis medicus, qui permult0s regimine sudori lico propem0dum DXStinct0S ut 0rho eripuit sty). - Laudanda itaque in universum medicorum est siles et sollertia; etsi non desuerunt hoc nomine indigui, qui ΛΠd0Verpanoru In medicorum quorundam, qu0S acriter vituperat Λgrippa, HXemplum seculi Sunt. Magistratuum denique curam morbo fuisse excitatam cum per se probabile tum a nonnullis Scriptoribus memoriae proditum est. Senatus GandaVen Sis DX. gr. medic0S ejus urbis c0n VocaVit, ut, quomodo morb0 0ccurrendum et medendum esset, publice d0cerent. Missae sunt ea de causa literae ad Iac0bum Castricum, AntVer-

62, Cons. quae infra de cura m0rbi dicentur.

67, Cyri a c. S p a n g e n b e r g, p. 457. - T 0 h. Ν elimidi, p. 465. Fortasse medico illi Stepli 3n0 Bodli 0 nomen suis. Ad virum enim hujus nominis virtute et humanitate insignem, sive Secretarium Senatus Luicca viensis, Sive medicum, epistola II ellii missa eSi. C0ns. p. 525.

596쪽

piensem - Siruiliter a senatu Bemensi d. 18. Dec. 1529 regimen editum est, cujus fragmenta leguntur apud Stetiterum

De natura m0rbi alii scriptores uberiores alii breViores sunt; nonnulli iique caeterum praestantissimi hanc rem viX attingunt. Omnes vero in eo c0nsentiunt, Ut m0rbum pro specie febris oPestilentialis i. e. eX Vera hujuS V0cabuli interpretatione epide micae habeant. Varietas opini0nis in eo potissimum versatur, ut quaenam Sit ea species disputetur. Plurimi vero in e0 conveniunt, ut febrem dicant putredinalem, spiritus imprimis infestantem: ' θ ea sue de causa

Alia est quaeSlio, eaque a scriptoribus accuralissime agitata, quaenam sit Sud 0ris epidemici cum ipsa peste necessitud0. De hac re sere omnes ita statuunt, ut sudorem a peste subtili 0ri ratione , , Veneni, Spiritus praecipue infestant i S, di VerSam, ed que de causa non per ap0stemata et bubones, pesti genuinae pr0- pri08, sed l0nge facilius et celerius per sudores eliminari pillent.

Primarii de hac re loci sunt Castrici Bayeri yy), Euricii Cordi 'g), Λ uenarii et Ri quini q), Elum pii 'q), Kr0llii

CaJiy' in, Foresti Herbertus, hist0ricus, Optime de morbi natura ita sentit, ut ejusdem indolis eam fuisse statuat cum febre ista petechiali, quae anno 1529 per Italiam late Vagata est, Gallis imprimis, Neap0lin obsidentibus, siluesta ' '). - Ιdcirco com-

nem eo imprimis putat indicari quia ocli es sub arboribus peSte correptae invenie bantur, abcessibus sub ascellis cicerum instar non carentes. De quo quid judicandum sit, jam Grun erus i. c. m0nuit.

79) For es tus, p. 502. Ab omnibus praestantissimis quibusdam medicis determinatum est, pestilentem putridam fuisse.

597쪽

plures n0n dulaitarunt, quin pestem Veram, Sudorem Secuturam, praesagirent

De cura propitylactica perpauca leguntur. Complures fustamc0mmendarunt, commune in m0rius pestiferis remedium et in Anglia quidem satis probatum. Scotia enim et Hibernia, exceptis regionibus mari adjacentibus, immunes suerunt. Tamen id qU0que Saepe is mim/s eae sententia cecidit, comPert unque est, laboriω-Sius multo quam ad salutem commodius esse II edici

Francosi triani diaph 0resi arte producta m0rtium praecaveri perhibent' ). IIulto tamen verus imilius, quod Scit illi telius dicit, ,, multus di VerSis praeserVativis frustra usos esse ηε). Idem permultoS aegrot0S antidotis A periisse refert; li 0rum vero, theriaci imprimis et spiritu usurum usum jam Ba Serus dissuaserat 'δ). Ipsius autem mortii curati0 in universum duplex suit. Altera ex regiminis sic dicti Batavi praeceptis, curatio diaphoretica, altera quae Λngl0rum Secuta est meth 0dum, curati0 e X Spectativa S. temper an S.

a. Regimen hatavum s. diaphoreticum antiquitus receptum fuit et vulgare in Batavia et Germania, praesertim inseri 0ri, o libellis

erroneis, ab indoctissimis hominibus, qui in ejusmodi lue curanda Pearitiam et ex 'erientiam iactabant, in rutuus emissis 'q). DeScriptio ejus meth 0di accuratissima legitur apud Spangen bergium 'R . Prima ejus lex suit sudandi per horas XXIV, haud raro plures etiam' ), necessita S. Ita quidem ut aeger, vestibus minime liberatus, lecto contineretur, culcitris insuper ejus situ generis obtegUnientis quam plurimi S obtegeretur, ut ne minimum quidem m0

85 Bayer, p. sit. - Totus lite locus perinullum confert ad curae prophylaclicae eo tempore vulgaris cognitionem. 8fi) Fores lus, p. 562. Is l0cus de ea hominum indoctorum nefanda industria primarius eSt. 873 Cyri a c. S p a n g e n b e r g. p. 456.88, G i l χ h e i in i ii s ex. gr. per horas XXVII Sudavit. - p. 514.

598쪽

vere se p0sset. Neque ea suffecerunt. Haud raro enim 0btegumentaconSui, astanteSque se Super lectum projacere, ne quid aeris admiserum accideret. Fornacum deinde ope c0nclave calefieri, Januae atque senestrae arctissime occludi, nec siti eXhaust0 p0tus quid porrigi Cum vero aeger mori se aestu V0ciseraret, delirio tales quaerimuniae tribui magisque etiam is opprimi Satis credibile, innumeros ita cruciatos n0n m0rbo sed cura periisse, nec vulgares tantum h0mines, sed principes etiam talium secarni-sicum 0pera se jusulati sunt - Memoriae quoque proditum est, aliqu0s balne0 Vap0ris, imo larnace pist0rio cum eventu

b. Methodus anglica, e X spectati Va s. temperans. In Anglia curatio diaphoretica jam primis sudoris epidemiis rejecta atque cum meliori commutata est. In Belgio quoque et Germania a pe mullis iisque praestantissimis medicis dam ab initio epidemiae anni 1529 damnala est. Ρlurimum quoque profuerunt viri aliqu0t Angli et Germani ex Anglia in patriam redeuntes, meli 0ris . curationiSgnari. Gilt Z heimius V. c. mercatoris anglici meminit, qui Lu-becae Giligheimium ipsum aliosque permultos illa methodo restituerit Similiter Muthusi, Alsatiae oppido, Juvenis ex Anglia redux, Simoni 'Grtis si in ipsi n0men mit), permultis prosuit 'q). Praecepta medica de curali 0 ne sudoris secundum methodum anglicam leguntur potissimum apud Castricum qui egregie monet, Universam curati0nem similem eSSe eae, quae Drariolis et mor

599쪽

us scilicet regiminis ratio est ut aegroti, vestibus liberati, lectum petant nimiis plumis ante remotis Medicamentis Vero non utendum, quamplurimi enim sine iis restituuntur praesertim Venae sectio et laxantia sauxilia Galenicis medicis promtissi ina et qua Si perpetua) quam maxime damnantur, legitima enim m0rbi crisis, quae siti per Sudorem, iis perturbatur et 0pprimitur, inde vero partium internarum, c0rdis imprimis, oriuntur

affecti0nes quam maxime pericul0Sae Comiter contra cum aegrot0 confabulandum, ne timor eum capiat neque in somnum,

qu0 nihil periculosius, incidat Sitienti deinde potus n0n denegandus nec ciborum appetentiae omnino resistendum eSi cibi enim denegatio non minus habet damni, quam nimia st0machi repleti 0 - Stadii vero sudat0rii prima lex est, ut qualis sit aeger, quibus virilius instructus, quanta morbi vehementia judicetur. Non enim se onmes eudem linea metiendi sunt Accuratissime haec qu0que tractantur a C a Jo. II0c enim auctore δε niam quid humores fundat et corpus laxet, videndum est, quam quid solutum lictet et luxum strinuat aestimandum Itaque issi natura

fiat sudor, proxime est necessaria Patientia, tum naturae locum dare, Contitus ejus non impedire, vires non franstere, eam motu non defatistare Ergo iis, quos leviter m0rbus tetigit, vel unius horae Sudatio sussicit, aliis per quinque, SeX, n0nnullis per Viginti quatuor horas sudandum est Satis Vero Sudatum eSSe apparet

106) De summo dormiendi periculo omnes consentiunt. Cons. imprimis Ca sl ricus, p. 13. Damianus, p. 36. Consi l. medicor. F r a n c 0 s u ri e n s. p. 182. Regimen Nor imberg. p. 227. Volg, p. 249. Gilt Z heim, p. 514. Pro libere vero Somnum Studebant variis artibus, v. gr. tibiarum cantu ejus que generis aliis, barbae capill0rumque tractione, praecipue odoramentis, epilliemalibus et lolionibus frontis aromaticis.

600쪽

cum o totius corporis levitate et alacritate, omniunt Ple partium me

Locri modo tum manuum, pedum totiusque corporis detu-meScentia quam maXima Vero citra adhibenda est, ne aeger delirio et s0p0re capiatur. Η0c si accidat Viris P0bustis opus est, qui lecto cum contineant Sopore vero correpti sere omnes pereunt; Damianus lamen monet, cX hoc etiam aliqu0s suisse revocatos

epithemate aromatico quod capiti impositum est M'). - quomodo autem Sudore per repetita interValla iterato curandus sit aeger, optime Calus exposuit qui feliciter m0rbum superarunt ex praecepto Rhominingit valde laudabili tractandi sunt sicut puerperae Sudor leniter abstergendus, tunc caute in alium lectum aeger transferendus tutoque ei per aliquot horas dormiendum est quamquam ante tertium diem e cubiculo n0u egrediendum, periculum enim, ne di arrh0 ea oriatur, saepissime letalis Brevissima denique de prognosi dicenda sunt. - Permultum Valui SSe curationis genus, jam saepe dictum est Credendum tamen, quod Damianus monet, ut 0rtuos interdum esse qui bene

tractabantur, SerVat0S, qui prorsus neglecti suerant Ita ex. gr. suerunt, qui inter SUd0rem seSe denudarent, Sine damno Ex infaustis vere morbi signis sunt sudoris desectio aut suppressio deliria et somnus ante JuStum criseos tempus, c0ntra urina multa, manuum pedumque circa octavam vel nonam horam detumescentia compluraque id genus alia, de quibus satis disputatum

est, bona Sunt. 1133 Cajus, p. 402. 1143 Rhomining, p. 256. 115, Gil tali eim, p. 516.116) Damianus, p. 37. 1173 Cajus, p. 402.. Cons. quoque Volg, p. 249. 1183 Rlio in in in g, p. 257. 1193 Gunde is inger, p. 54. aliique complures. 120) Damianus, p. 37.

1223 Cons. Nue na re, p. 97. 123 Damianus, p. 25.12i) Castriciis, p. 13.125) Damianus, p. 35. - Gunde is inger, p. 263.