장음표시 사용
231쪽
la stando. Potest quom distinguedo diei,in inserius potduplieiter sumi sor maliter: uno modo fim totu id quod formaliter est, ctc se ineludit supius formaliter, qm quod quid est superioris est quod quid est inferioris, licet nouconuertabiliter, ut in cap. i. huius seeundi di mi est de se modo non acti pipinserius formaliter. Nio modo sis id cap.3. quo formaliter eostituitur , redistinguitur et a superio .m,&sie no in eludit superius, qi se aeeipit sim differeti rialem conceptum, qui expers est generis formaliter tin quarto topieoru diei ε , 5 hoc modo loquimur hie de
minus esimunt,ut ex textu conuinci ε. Tum qua e para
tionem Aristoteles saeit inter ure,oc minus uniuersalereo paratio a sit fim ea in quibus distinguunt intelligenda est. Tum qin id oti,in quo comunieant sangularia,diti finitionem dicit esse. constat aut . ex peessu ex singulari hus, seu minus eo munibus, puta huiusmodi re illiusmodi magnanimis, s veniat in unu in Olbus magnanimis, illud unum nihil aliud est uispria disserentia magnani mitatis sue aliquid ei reuloquens illam differentiam.&tune sitit me essus,qm tune dicit Aristo. haberi ratione. Clarum est aut Q genera magnanimitatis adhue inuestiganda remanent. 5c magna est disseultas ad venanda ibla,qm uniuerciliora sunt, ut in textu dicit oce. Ad id quod indueit ex primo phys. dicit . Aristoteles loquiti bi de .pee nudo Arinali ira se, hie aut quoad nos. Ad ultimum quod ex . s. Tho adducis dieitur, in per simpli cem apprehensione intelligitur apprehensio terminoria.& tici apprehenso quidditativa pia fle,ut ibide declara latur. arsi verba illa non Helle Oibus patent 8ce. cin CA determinatione factam in hoe eapitulo o eurrit dubium , qm in prooemio de anima ab Averroi Albertoec. s. Tho. attribui ε Arist. . via venandi quod quid est, si via eopositiva. Platoni autem via diuisua, Hippocrati fero via demonstrativa. In hoe aut rapitu lo vhi determinatur disse ultas hae non apparet Aristotelem ponere via eopositiva venante quod quid est, nee apparet'reprehedat via diuisuam, sed potius in ipsam
magnifieet k amplecte ε. Quo ergo haee simul stant 8ce. C5. it. Ad hoe dieit pira Averroim in via posta in seeunda edelusione re ab ipso expoli ta est via compositiva. Aeeipiunt siquide quatuor viae ex hoe capitulo dueentes ad quod quid est. prima ponit in prima coelusione. secunda in se da. tertia a tertia vis ad sextam inelusue . quarta
in septima.& prima quide subiecti quod quid est venat.
seeunda aut speeiei subalterne . tertia sampi ipsum quod quid est quarta passonis. Sed si haee vera sunt, quo stetida via est via eGpostiua,per qua Arist. differt a caeteris illa naiam methodus non dueit sm eos nisi ad specie sub alternam δε suffieiens est sm Averroim Ne. Aliter et go dicitur q, vltima via est, quam Aristo. doeuit. Ochaeeesi posui uare adunatiua est,qm a multitudine ichoatre . adunando aciendit. Sed eontra hoe est qm ultima methodus non est methodus smpn, sed quo ad nos. stio aute de modo venandi quod quid est quaestio est de
prore su simpliciter. Ideo dieendum mihi videtur in via posta in seeuda eonelnsione eum coditionibus suis us ii ad sextam inelusue,est via eopositiua,quam ponit Ari stoteles. Ad euius euidentiam redueenda sunt ad memoT.c3. tia superius diina. examinauit superius Aristoteles qua
ta si vis demonstrativi processus ad habend si quod ud
T.e 4. est,ec ut patuit nec totaliter reprobauit nee totaliter ap
robauit. dc se opinionem Hippocratis pertrasuimus.
caminauit quo p quantae meaeiae sit proe essus diui suus,ec determinauit m ad syllogizandii inutilis est.&per hoe arbitror eum distussire Platonis opinione, saltεstam. c th. xin sonum verborum,ut alibi eonsueuit. neludit tan dem in hoe rapitulo in eongrua via ad venandum quod
3. metapby quid est,processus est diuinuus,non syllogizando, quia sies. hoe reprehendimus, sed eolligedo ineipiendo a supremo T.cis. genere eum exteris eonditionibus dictis.additis regulis ex problematibus topicis. ec hae est via compositiva.
1: Licet enim divisim dieatur,qis a diuisione incipit de di
uidendo incedat, effieaciam tu ex compositione sortit, oc non ex vi diuisionis oce. Vnde notanter Arist. statim post secundam eonclusionem subluxit, , diuisones ut les sunt ad eolligendum quod quid est, non ad demotis strandum. Et se posuit opinionem suam non extranea omnino ab aliis,sed utentem aliquo modo virmi illarii,
dum hule viae ec diuisones de syllogistii siti problemata diuersimode seruiunt oce.
De 4enusione propter quid Oc. cap. ii.
AD hoc autem Q habeamus problemata, eligere oportet oc decisiones 8c diuiso
nes, ita vero eligere supponentem genus commune omnium,ut si animalia essent, quae speculata sunt,qualia omni animali insunt nis autem acceptis rursus reliquorii primo, qualia omne
F sequantur: ut si hoc est auis, qualia omnem se quatur auem, R ita semper proxima: planum enim , Q habebimus iam dicere, propter quid insunt consequentia iis,quae sunt sub commu ni, ut propter quid homini aut squo insunt. sit
autem animal, in quo A : B vero consequentia omne animat: in quibus autem C DE aliqua ani
malia: planum igitur propter quid B inest ipsi
D. nancpper A consimiliter aute 5c alijs. Et semper in aliis eadem est ratio, nunc quidem igitur
se dum tradita communia nomina dicimus. Oportet autem non solum in his considerare,
sed ec si aliud quid visum fuerit in exissens co
mune, excipientem, postea quae hoc sequitur, c oc qualia hoc sequuntur, ut eornua habentia
habere etinaceum,wnon utrinoe dentata esse: rursus cornua habere, quae sequitur, planum
enim propter quid illis inerit,quod dici um est,
Propter enim cornua habere inerit. Amplius autem alius modus est secundum proportionale eligere: unum enim accipere non est idem, quod oportet vocare sepe iam,& spinam,& os, erunt autem cosequentia di his, tanquam una quadam natura tali existente. Eadem vero problemata sunt haec quidem eo,q, idem medium habent, Ut quoniam omnia contra resistentia. horum aute quaedam genere eadem sunt,quae cutio habent disserentias eo q, aliorum,aut altiter sunt. ut propter quid resonat aut propter
V quid apparetis propter quid itis omnia enim
haee idem problema sunt genere, omnia enim sunt resta stio, sed specie altera. Aliqua vero eo, et medium sula altero medio est, dii erunt pro
hiemata, ut propter ad Nilus decrescete mense magis fluit quoniam hibernior decrescens est, re propter quid hibernior decrescens est qm Luna deficit, haec enim ita se habent inter se.
A D habendum propter quid, oportet de ei sones,di I 1 tiis one sui Higere re genus sublestii comune olum.
oc qualia insunt omni generi ece. deinde reliquorum primo ciualia inhaereat,sc se semper proximo oce. declara ες in ne manifestum fit propter quid talia inhaeream his.
232쪽
quae sunt sub illo e5mum, Ut patet in terminis n primo, CDE vltimis.& A medio applicatis ad propria animalis, quaedam animalia re animal 5ce. Oportet non solum in his considerare Ppter quid,sed Oc si aliud aliquod aeeipiat esse comune,α accipere qui hus illud inlisrear, re qualia haec sequant. deelaratur exEplariter ad cornutum esse sequit habere duos ventres recarere dentibus superioribusanuenitur aute in bove ochirco,declaratur,qm si e manifestum fit propter quid 1llis haee insimi, puta propter cornua occ. Oportet aliquando analogum propter quid eligere. Proh tur a priori, quoniam quaedam sunt quae sequunε analoga tan in si eorum natura una,insepion, spinam ocre os,unum non sunt,ct ea quaedam sequuntur. Eadem problemata sunt, quae idem habent medium,
Horum quaedam habet idem medium genere, dis serunt i ecie ut propter quid echon. idolum in speculo, re iris cice. propter repercussione, diuersarii specierum. Qnaedam habent medium subalternum. ut propter ud nilus magis fluit in fine lunae,quia vernior est finis. pro pter quid aut vernior,quia luna deficit oce.
INTENDENs tradere modum inuestigandi propter qui duo facit. primo tres regulas dat, quarum prima Myter quid uni vocum genus nominatum inuestigatur. secunda vero uni vocum non inessentiale gerius,aut nominatum in propter quid inuenitur. tertia aut non semper
ad mi uoeum propter quid recurrendum fore diee . elido non esse semper in diueriis diuersum propter quid inquiredum sed qnqi idem, diuersimode in in diuersis do cet unica propolitione re di uersione 5ce. Ex tertia regula habes scolam unde errorem tuu de prehendas , dum putas ideo oportere ens re alios termi nos metaphisicales elle uni uocos, ut possint de eis S ex eis demonstrationes fieri, aliter osa in squi uoco cIstitui. Eeee textus Arist. expresse dicens, et, analoga media su nienda qrim sunt,quae licet uni uora non sitit. sequunἴ in ea,quaedam ae si ei lent viri uoca, ut patet in spina Sci
DE causa vero Zc cuius ca dubitaret vii*
aliquis,an quando est causatum Sc causa est, quemadmodu ii fluunt solis,aut deficit, &causa ti uendi folia, aut deficiendi erit, veluti,si huius est lata solia habere, ipsius vero deficere, est terni in medio else,si enim non est, alia quaedam erit causa ipsorum, siue causa est stimulei causa tum, Ut si in medio terra est deficit, aut si latifolium est,flusit folia. Si vero sic,simul utilessent, monitraretur per semiticem. sit enim folio fluere, in quo A: lati solium vero in quo B: vitis autem in quo C. si ital ipsi B inest A,omne
enim latifolium fluit solio, ipsi vero Cinest B, omnis enim vitis est lati folia, ipsi C inest A, A
omnis vitis fluit solio, causa vero B medium.
sed re quoniam latifolia est vitis, est per solio
suere demonstrare. sit enim o quidem latisolium , E vero solio fluere, vitis autem in quo F: ipsi itaque pinest e, solio fluit enim omnis ULtis, ipsi autem ED, omne enim folio fluens est latifolium , omnis igitur vitis est latifolium:
causa aute est folio fluere.Si vero non contin
git causas ella sibiinuicem, causa enim prior est eo,cuius est causa, Se deficitat quidem causa est
in medio terram esse: q, aute in medio terra sit,
no est causa ipsum delicere si igitur per causam quidem demonstratio est propter quid,quae vero no per causam ipsus Q, Q quidem terra qui dem in medio est, nouit,propter quid aute norcina ipsum deficere no est causa, et sit in medio. sed hoc ipsus deficere,manifesti im est:in ratione na* ipsius deficere inest esse in medio: qua re planum qi per hoc, illud cognosicitur, sed nohoc per ill ud. An cotingit unius plures esse causas: li enim est Me de pluribus primum praedi
cari sit A ipsi B primo inexistes, dc ipsi Cath pri
mo,& haec ipsis D E,inerit igitur L ipsis D E, calisa vero est ipsi quidem D B, ipsi vero E C: q uare
causa quidem existente, necesse est rem elle, re aut existente, non necesse est omne esse,quod
cuq3 sit cause,sed causa quidem, non in omnis. Aut si semper uniuersale problema est, & caiisa totu quiddam, dc cuius est uniuersale,υt solio fluere toto aliquo determinato,licet spes ipsius sint,& his uniuersaliter,aut plantis,aut his pia iis quare& mediu aequale oportet ee in his, Sc ius causa, 5c conuerti. Ut propter quid arbores solio fluunt, si itam propter congelationem humidi,5 si solio fluit arbor, oportet esse congelationem , ec si congelatio inest non cuicum, sed arbori est folio fluere. Vtrum aut contingit
non eadem causam esse eiusdem omnibus, sed alteram, aut non an si quidem per se demon stretur, dc non per signum, aut accidens. non potest heri: natim ratio extremi medium est,n ero non ita,contingit. Est autem Sc cuius causa,& cui considerare fim accidens,non in Videntur problemata esse. si vero non,similiter habe hunt medium,siquidem sunt aequivoca, aequi vocum medium est: si vero ut in genere,similis
ter habe unt, ut propter quid & permutatim proportionale alia enim causa est in lineis, re
numeris , 5c eadem Utissi, inquantum quidem lineae, alia, inquantum vero habens augmen tum tale, eadem, ita ec in omnibus huius autesimiliter esse colorem colori, re figuram figurae, aliam alii,squivocum enim est limite in histhic quidem fortasse proportionabiliter habere
Iatera, oc aequales angulos, in coloribus vero sensum Unum esse, aut aliud aliquid tale: quae Uero Fm analogiam . eadem & medium habe bunt sm analogiam.Se habet autem sic, conse cim,causa sibiinuicem,& cuius causa,& cui causa singulum quidem accipienti, cuius causa in plus est, ut extrinsecos aequales esse quatuor in
plus est, cli triangulum , aut quadrangulum,
omnibus vero aequaliter quaecunt enim qu tuor rediis equales esse extrinsecos, medium
similiter: e autem medium ratio primi extre Tho.de Vio O iiij mi quo
233쪽
prima qo. delusio P parte Disseretia.
mi: quo circa omnes scientiae per defitisitionem fiunt. Ut solio fluere simul sequitur vitem di excedit,& ficum 5c excedit, sed non oes, sed aequale est si igitur acceperis primum mediu, ratio solio fluendi est: erit enim primum quidem in altitera mediu, qm talia oia sunt postea huius me dium, qm succus congelatur, aut aliud aliquid tale. ad aut est solio fluere,c elati succis in co- tractu seminis. In figuris vero ita assignabit, q-rentibus assecutionem causae& cuius causa. litΛ inexistens B omni: B Uero Vnicuit eoru, quae
sunt D, hoc. n. dico uniuersale, quod non uertitur. pl imum vero Uniuersale, cum quo unumquodq; quidem non conuertitur, oia autem couertuntur ec non excedunt: ipsi; itaq; D causa est ipsius A ipsum B. oportet igitur A m Plu SB exledi: si vero non, quid magis causa erit hoc
illius si itaq; oibus E inest ipsum A,erunt aliud
illa unum omnia aliud a B:li enim non, quo erit dicere,q, cui inest E, ipsum A omni inest: cui vero A, non omni ipsum E propter quid enim noerit aliqua causa,vt insit oibus D sed nunquidec quae sunt Eierunt aliquid unum' Considera. re oportet hoc,& sit C. contingit itas; eiusdem plures causas esse, sed non iisdem specie. ut Φlongaeua sint,quadrupeda quidem, eo quiano habent bilem, volatilia vero eo Q sicca sunt,aut alterum quid. Si vero ad individuum non statim veniunt, non solum unum est medium, sed s& plura, ec causae plures: Utrum vero causa me
diorum,quod ad uniuersale primum,aut quod ad singulare, singularibus planum itaq; ea esse
quae proxima sunt unicui*,cui sunt causa, priamum enim sub uniuersali esse, haec est causa. ut
ipsi D inesse ipsum C: ipsum A inesse, est causa: ipsi igitur D ipsum C, causa ipsius est Α, ipsi vero C ipsum B,huic autem idem. De syllogismo igitur ac demonstratione, oc quid utrunm est, ecquomodo fit, manifestum est: simul vero oc de
scientia demonstrativa, idem enim est. Summa huius captiub haec e t.
rmquid eum est eausatum, re causa est, ut si solia
I fluant sit habere lata solia. dc s luna deficit, sit uiter I
Causa re causatu simul sunt.proba dupliciter. primo
quia si causa assumpta non sequat ad esset tu, oportet ii liiis causati esse aliqua alia causam, siue causa de causatusint simul,ut eclipsiis.ci interpositio, siue non ,Vt lata s tiare fluere. Si aut sie est, simul vlio erunt. Secundo,ua demonstrant se inuicem,ut patet in terminis Aprimo Ctertio:& n medio applieatis ad nurum solioru vitem, ociatum soli in causa demonstrat effectu.&in terminis Dprimo ae tertio: N E medio applicatis, ad latum soliti. Viatem re fluxum solii . . e Metus demon istret causam. Demonstrationum di tarum altera est per causam et xpter Kd,altera aut per non causam,oc quia. probatur amori, um non contingit illa duo media esse ad inuicem causas,qm causa prior est eo cuius est causa re alterii eo tum est esterius causa,qm in dissinitione illius eadit. De
elara coeptariter in eclipsi tuns 5c interpositione terrae.
Si contingit unius plures causas ei se, ad causam neces concionessario sequit effectus, ex e flectu aut no concluditur causa rnsius co certa,sed caula laaesivel illa Oce. Declarat antecedens. Si Guoi ilia contingat ide de pluribus prunus pdieari, ut A den α ς 'ς
primis subiectis.ec D sub act L sub C liquet ii quide tu
Q, B dc C sunt duae causae quare A in iἰt vltimis, CD dc E. Si aute semper uniuersalerpolitum est,ec causa totu
quoddain eth. Sestectus uniuersaliter suinitur . necesse
est medium e Tectum squalia esse re conuerti. declaraεexeplariter in fluxu solii ut essectu,oc dens late in arbo/ :re. VI causa uniuersali,di tali planta, ut subieeto oce.
Vtrum autem contingat eiusdem essectus non eam primaq&dem causam in omnibus, sed diuersis esse,aut non. Quando demonstratur, per se, non contingit eiusdem pclufiones esse diuersas causas in omnibus. Probatur a Priori,quo niluς. niam ratio ultimi est medium. scdae Fui. Quando demonstratur fila signuin,aut accidens, con tingit eiusdem esse diuersas causas cice.
Contingit causam re effectum, in quo stia accidens eo Decuratio siderare, non tamen videntur proposita esse, vel immo si v h GVidentur problemata esse dee. ci Q. . Si nihil interuenit per accides, similiter se habebit me
diu cum eo cuius est iraediui, ita Π, squi uoci squill Ocu,evnenerici generi cum,oc analogi analogum medium erit. Declarat exi placiter, et primo quo ad generica,I cImu- .
tata Pporti Oe dc lineis re numeris de e. se do quo ad sud/ςς uoca in si situdine inter figuras iter se, oceolores inter se. r' s Causa re effectus,& subiectu ita se habet fini cosequeriam, P particulariter acceptis subiectio oc causa in plus est est et usui subiectum re causa oce. vl, aut e sumptis,oia squalia sunt. Declarat primo in habere angulos ω trinsecos squales quatuor rediis, ut e metu: 5c triangulore quadrangulo,ut particularibus subiectis N oibus ta Hlibus uri subiectore medio seu causa uniuersali :oc quoad causamrbatur, qῖ medium est ratio primi termini, ex quo oes scientiae sunt per diminitiones ece. declaratur iterum in naturalibus in fluxu sol ij,ut effectu: ficu. re vi rs, Particularibus subiectis Oibus talibus,ut vii subiecito 5c ratione primi termini, ut uniuersali medio, per uod ineli othus, puta seminis succi densatione incola elu Me. tertio declaratur primum ordinando forma sui Iogasticam assumpto est ectu conium, Oceausis speciali bus,re subiectis particularibus illum est ectum particularibus diuersis inter sempter illas speciales causas, in ter minis generalibus A esse tun causi speciali, dc D subie em partaculari,et ex alia parte C altera causa speciali.α usubiecto altero particulari applicatis ae nainralia. s. lon gam vitam respectu modi cs clio Ierae re quadrupedam. ex alia parte respectu secitatis,& volatilium. Contingit igitur plures causas esse eiusdem, sed non tertia eo eiusdem specie. clusio pto Si non statim in atomum venitur, sed plura media re Raa q sim causae currunt eiusdem, qualis est causa mediorii pro ς Qxima uniuersali,aut proxima sngulari. Pcria rum Alagis proxima unicuit causa sumenda est. probat a
priori, una haec est primo causa, i, illud sit sub via Oce.declaratur in terminis A primo B secundo C tertio D qua to. inchoando enim ab ultimo Sc. Oc gradatim ascendedo, semper causa proxima praeinuenitur usq; ad atonisi. seu immediatum Oce.
3NTLNDTNs terminaretra statum de ipso propter quid , Tria facit fim tres quaestiones, quas mouet x de termina t. sed qua prima re secunda se intersecant,atten dendum est,cν sie procedit,mota prima quaestione,duas rationes adducit ad partem affirmativam, re disrentia subdit inter assumptos processus in secunda. ratione,vel in idem redit, inter consequetias determinatas. Deinde
sub disiunctione duabus conclusionibus indendo q5ui motae eius categoricam solutionem ex aliaq5ne depe dere
234쪽
Ag essectuca quo semper sesitur.
dere ex ipsis eonclusionibus ostendit. siem ad se dam Alio modo intelligi ide Idieati Aeessentiali in primo
quae monem a perat, de motae statim duabus conclusim modo ,α se non solum condicionalis, sed eategorica illanibus respondet, subdens declarationes earum p postero vera eit,aiat. n. α niliter omne genus, de pluribus pdi ordine. Oc se reuertitur ad primam quaestionem. oc uni- catur Imediate Oct. Multi aurinterest quo istoria modo ea illi eonclusione, plures partes habente satisfacit,muti rum a piatur verba Arist. qm,ut ex sequetibus appa tipliciter declarando eam Sce. Et tandem tertiam coci, ret, ipse intendit per primam conclusionem puem re adsonem correlarae deductam rii siona ad secuuda qonem hane decisionem, quia cotingit unius esseetus esse pluaddit Sc. postremo tertiam mouet qonem, re illi statim res causas partiales, seu speciales. ideo eum de illis sermositIstacit unaca conclusione&c. α epilogat Occ. est,dicitu, ad causam sequit esse tus re ad effectum non CIRCA primam rationem aduerte, i, textus semen sequit causa determinata re huie aut intentioni primatiam,qua in summa posuimus, expresse habet re valde expositio exemplariter deseruit, oc no alteri lue,qm sis consormis est titulo quaestionis t*pter quod alietas sorin sum assumit &e. secunda vero expostio assertiue opituo te translationis causa luit in expolitoribus conformis no latur, lavanter media genera seu disserentiae sunt musae sit. Differt siquidem ratio polita ab interpretatione alio seu rationes, in superius inferioribus inlsit ec quodlibetrum in hoc, et, nos assumpsimus consequetiam primam eo in infert ipsum genus, ad ipsum aut nullum eo ii de abs*Mbatione, eo' erba illa Leausa Scausitum sint terminate sequitur, sed interminate hoe vel illud θω. simul ut ad explanandum eosequentiam in viis sermo sit Tertium aduertendum est, Vt mebra istius disiun inducunt,ab alias aut ad shandum consequentiam indu istius seu conditionalis insionis, ex opposito distineia,Occuntur. nsentaneam aut nostram interpretationem A euacuantia quaesitum accipiamus ly vr positum inso
a sitioni esse duximus. Tum quia textus noster M. Hoetii cunda conclusione positu pro conclusione seu Oblemate expresse ita habet, siue causa fit simul S causatum,Vt si quaesto exponi pol, α non de quacun Vllitate,sed ea, in medio est terra,deficit, aut si latum folium est, solia sna quam demonstratio uniuersalis dii fert a particulari nuu nt. ex mus verbis patet,in dicit, siue causa re causa- ut in primo libro dictum est ita Q, mebra diuisictis sunt e. 3 t. ebeatum simul lint, ut interpositio Oc defeetus,sive no uti, in quaesita aut sunt particularia, aut uniuersalia, ct sub t c. v. tum talium,S fluxus. Tum qna sie intellecta ut exposui aths verbis,aut habet plures causas,aut unam. α sic ex mus nos, itulus quaestionis ab ipsomet Aristotele expla ponendo totum res duit conclusionis declaratio Oc dearnatus inuenmar. ex dubita quod posteriores inuasit: an. s. riculatio e stante dissiti. Potest quom exponi pro subiecto cum hie quaera E, si est eausat um, sit eausa. intelligatur de ipsius quaesiti re uniuersalitate eade,ec sie nonopositi simultate teporis , an de s multate consecutionis ab ipso ue reliqua addita sunt,sed viola enumerarentur, subie Aristotele solutia accipitur in illis verbis. Per spieuum m ictum. s.causa,oc effectus,qus ad demonstrationem con quidem fit,inde simultate cosecutionis qu sistro est ex eo currunt, re Vm uersalia; poneretur, ha, tum nihilomi quod dicit, a, siue causare causatum simul sint ut inter nus mebra diffinitionis opposita,ut prius occipositio ree. siue non,ut latum solium rec. consistit ig)tur Ouando demonstratur Meldens. iurum plures esse cau vis primae tonis in hoe o, sit ad B effectum no sequatur A ta contingit. Gula hue simul tepore siue prius, oportet ipsus Baltera in Irea seeundae quaestionis titulum dubitat. quid intelesse eausam Φλ. Shaee eo sequentia est manifesta ex eo hetat Aristoteles nomine causae:an. s.causam inessen nullus effessitus est,ad que non sequat causa aliqua Sc. C do,an e5muniter causam siue in essendo, siue in insere re si sie est sq, sit altera causa, erunt uti in timul euectus do. Est aut ratio dubitandi hincinde ex multis. nsde eausa lieet non ressite sequa ε, erunt utilii simul effectus tantibus. n. diuisone factam in textu radendo huie quae N eausa haee.nee inconuenit nihil plus concludi P hanc stioni, apparet eausam e muniter sumi,quia distinguit rationem, qua inuesta gando editur paulatim ad Veri in ea tisa in per se,&-signuna seu aecidens. constat alittatem a comunioribus 5 e. ad specialia. quo sequens ro ci. senum ea usa non est nis illativa. Amplius dum indue it&α vel . Si autem se est. sin illa assumpta est vera. te, tu ordinatur in figuris eonsecutio causae re essectuaseu sola eausa simul uti in init efiectus, cte causa haec. Nec eti presJe dieit in si mediti re primum essent eon ueri ibi putet aliquis haedieta esse ut non imitetur. s. Tho. lia,no esset maior ratio quare medium esset causa primi positione in .sed qm textum eius non habeo, nostrum magis seeonuersorex quo euideter apparet, o de causa in hae parte serte meliorem saluare volumus , ab ipsus illativa sermo est de tali nan* verisseat, ca, duoru couer lententia non discrepantes, qua talem esse quaeimonis tM tibilium neutrum magis altero eausa est, ctc de rauci intulum. ipse expresse dieit explieans quod Aristoteles ta essendo salsum eri qm subiectum est eausa suae passo euit. s. de mutua eonsecutione quaestio agitur,an.s ad nis 5 non eeonuerso&e. Amplius de rauci in essen essectum causa econuerso sequatur Sc. . do in primo li)didium est, augentur demonstrationes CIRCA rn suas conclutiones aduertenda sunt tria. non per media ut quid ergo iterum de hoe dubitandum Primum est q, Aristoteles m veritatem disruncta ue eas est Intuentibus aut e tractatus r5nem, o de causa informat in patet per ppositam euilibet earum notam dis essendo sermo im si videtur: tum qin intentio prssentis
sitim bonis aut sed qiti veritas illius disummus usui ad D negoeii est de ipsorpter quid Min latera expresse exesii
sequente qonem pendet δε ab Aristotele prima pars ex ditur ab ordine demonstrationum propter quid demonquadam e siditionali declaratur, oe fim veritatem condis stratio ab effectu et eonvertibili,ut patet. Tum qiu haeetionalibus quas nos iarmavimus tqui ualet: ideo ad faci quaestio ad persectione primae quaestidia introdum est. liorem perceptionem coditionales iecimus. nec propter ut expresse ex textus serie liquet, adeo ut negare hoe se hoe. s. Tho. aduersamur dicenti Aristotele determinare protervire. costat aut in prima quaestio de ea usa inessenuonem his conclusionibus. Ipse . n. deo hoc dixit,qm vi do loquebatur,& non eomuniter.Τum qiu in toto pro ex dicendis patebit,utra psisunctius pars vera est, α eessu huius rapituli & dubitando,& rndendo, re exem ipsa deelso est qcinis. nos aut decisam qonem non esse di pia ponedo de ea in essendo sermo est.Tum qiti qusmocimus, qm veritas dis unisciuae ex sequeti dependet quae de eausa illativa no est posteriori mea sed priora mea ubinione θω. secundum est,inconditionalis illa. sseon re determinata est quaestio illa determinando eonversio tingit idem de pluribus pri is pdieari, assumpta ad deis nem eon lusionis ad praemisias. 5c Aristoteles expresse clarationem primaee usonis psit dupliciter intelligi. superius consessus est se cireularem syllogismum deter uno lodo de Ddicatione per se in secundo modo seita amnasse in amerioribus. i.libro priorum, ut dicit idemtis.& se illius categori ea est impossibilis, qni quaelibet Albutus dee. Ad hoe dubium dicitur Q quaestio est passio ha tunum tin primo subiei tum quod ponitur de eausa in essendo, nee oportet aliter probare,* per in in eius damnatasie,coditionesis in ipsa est vetaot patet. tiones vltimo adductas. sunt.n. est caces de rationibus alterius
235쪽
alterius partis Deile est respondere. Ad primam nam Adieitur in per ly signum aut accidens, non intellexit esse astum, sed causam specialem,ut nune dicetur. Ad seelidam dieitur, verum est illa verba oportere intelligi de
causa in inserendo,sed non im . arguit. n. ibi a posteriora,
ut ibi declarabit. Ad tertiam diei ε 4 in primo libro
determinatii est in unius una est ea illa potis lima oc non sim pD q, unius una sit causa in essendo. agebat. n. lue de demonstratione sis eius minima oce. Nun pter ud de clarat coner5c in demonstratioe vra re particulari oeccinc Λ eiusdem quaestionas titulia , aduertedum est, v adhue pol aecipi fim duos sensus. Primus sensus est. vi inquirat hoc in loco, de causae unitate re pluralitate sim pre respei tu eiusdem este istus apter dem nitratici: te tamen fice. ita Q quaestio sit an eontingat eiusde esse iis esse causas plures, an Vnam tm. re irae sensus est alienusti psenti intentione, lieet a eursim studentibus approbet Npter abbreviata verba Aristotelis in riasione, re tapolitorum unitatem dc pluralitatem eausarum hie sonantia. F ius sensus est, ut inquiraε de unius Ac eiusde einetus causae unitate 5c pluralitate non simplh, sed inoibus in
cibus inuenit ille effectus,ita non est quaestio an unius
essetfius sint plures causae, vel una tm,sed an unus 5c ideeffectus in oIbus,in quibus inuenitur causetur ab eadem causa, siue Una, siue plures causae ad eundem effristit eo currant, an non ab eadem, sed diuerss. re est serna o non de identitate 5c diuersitate numerali, sed formali ree. Quanta vero si inter hos sensus differetia, exemplariter manifestatur. Iuxta primum esset quaestro,an unius essectus. puta domus sint causs plures an una tira sce. ει tali quaestioni dieeret u eiusdem essedius sunt plures causa Per se in naturalibus,quia materialis θc finalis & forma iis&e. Iuxta sin vero sensum est ustio, an tali sese eius unus, puta domus, ubicit in inuenitur, proueniat ab eis. dem eausis, an a diuerss. puta an domus ubi p habeat Ocausa materiali lapides cementum θce. pro formali qua draturam . pro efficiente artem, pro finali habitationem, Gan non, sed alie ubi domus habeat aliud efficiens puta naturam,uel aliam materia, puta serrum oce. Et similiter in simplicibus, an habere tres angulos squales cicc. coueritatoibus per unam mei causam, an diuersis per diuensas sce. Et hie sensus est intentus ab Aristotele, qui bre uiter ex multis declarat,ne alie ui videatur nouus.& inspienter veritate refutet. primo hoe patet ex verbis Aristoteli in titulo quaestionis. ait. n. virum autem continisgat non eande causam eiusdem in olbus, sed alteram, aut
non:vbieglyinoabus,re ly eandem, R ly altera,liquet quod dicimus,ut cuilibet exercitato saeile est dedueere. Secundo ex eo q, sin hune sensum intenta veritas de constetit io ne ea usae 5c effectus inter se habes,& totus p cessis Aristotelis elarus valde est. Iuxta primum aute, proeessus insuffieiens deserupulosus inuenitur,& extorquenda veritas magis ut elicienda ex eo esset. Tertio qui expresse Aristoteles in tertia c5elusione determinat concludedo ex antedi Ris ad hane quione, in licet unius Flesseetus eontingat esse plures causas,non in hoc continis
git si ellectus ille est unus sita speciem . quae coelusio esset inani seste falsa. s de unitate oc pluralitate eausam Q lute loqueret,qua specierum naturalita sunt multae causae per se,re est manifeste vera loquendo de unitate Oc plu ralitate in ossius una se ut esse eius est indivisibilis siti speciem, ita re ea usae atonas lant,& eo seque ter in omnibus es dem ece . Est aut valde no adus sensus iste,& prs oeu lis semper habendus in hoe eapitulo,qui oportet omnia intelligere eonformiter ad qus situm. Et apparebunt inυ pertinentes quaestiones de unitate dc pluralitate causae
hie agitatae 5ce. De variti demonstrationu genetibus per eausis predetibus
Circa conelusones trauitas huie quaestioni, notanda sunt quatuor. Primum est in Aristoteles non distin xit eausam in per scide per aecides oce.sed diuisit demoti
dirationem, in dem strationem per se re demonstrati
nem fili signum aut aeei deos. ut patet in litera. quid aut intelligat per talis diuisionis metira ipsemet declarat in sequentibus duabus I, postionibus. I Jemonstrationem per se vocat, in i prium de suo ad squalo subiecto, per propriam eausam demonstratur re merito, liti tune saluantur in demonstratione oes modi praedicata cinis nse persects. Demonstratione veri, sin acciden ς vocat
citi aliquid praedi Aorii tria deficit, in s eausa inadsqua
ta vel subiectum in adaequatum vel passio in ad squata sumatur. hoe. n. int edit in illis verbas. eontingit causam,oc euius est eausa Se in quo siti aeeidens e siderare. Volcatur aut merito demonstratio G accidens talis demonstratio eo et est sim aliud Sc non per se in pmino gradu stseitatum, quotiescunci . n. subiectum in ad squatum rumitur persertas secundi modi non nisi per aliud saluatur ecs militer depas sciere eausa in ad squalis dieendia est,ut ex dictis in primo libro re ex ptis hie positis ab Aristo T.
tele &.s Tho. patet. voeatur quo praedi 'a demonstratro sm 1agnum, non Dpterea in pere lectum demonstret causam, qm ut di istum est,praesens sermo est de eausa inessendo, sed quia inadsquarioe supradicia interueniete, non coplete cognostit passio in i prio subieeto,quod demonstratio quaerit, sed senum eius habeε. Diendo. n. volatilia lonis vitae esse sῖgnum dueens ad notitia amplio
rem diuturnae vire aecipimus: sive .pori a causa allumaε
pro medio, ni.pprium subiectili ex tali proeenu non sei tur,sed signum eius,in serius. s. oce. sitie per speeiau eat, fana sciatur, qm tune non per causam a priam,sed per impnum caus portaesei ε passo ece. E idem ergo demon stratio voeat sim signum aut aceidens diuersis ronibus. ec se diuiso Aristotelis hi inebris siti rem est. trimebris
aut attetis diuerss ronibus unius inebri oce. nee demonstrationem ex his quae sunt per aceidens posuit, nec tiam diuisone demonstrationis induxit ae si insu Selenter in primo ibro demonstratio diuisa fuisset. patet. n. et
ex dictis Q, diuisio ista reduci ε ad illam qua distincta est
demonstratio in vitem re partieulaia. seeundum no tandu est. Q lieet quaeitio fit de ea usa re ea usato,de inon strationem in distinguere placuit Aristoteli,eo quia noagitur de causa nisi in ordine ad demonstratione, ita ni trilominus demonstratione diuisi, ut eausae diuitionem Inraseeret. Aeeipitur squi de hine in causa in essendo est duplex, quaeda ira ad squata esseisiui, Si quaedam exe eua ab effectu,quae voea ε eausa speetalis,dc partialis, non eo modo quo quilibet trahentis nauem est eausa partialis, per modii partis integralis , qm talis causa partialis non inseri esse qum,quia non est eausa sus ei ense sed potiua per modum partis subiecti tuae quae muleiens est ad illa tionem sui torius oce. rates .ii. de ciuibus loquimur ea ust speetales suffieienter singult eaustitit Oe inserunt essectu, sed nulla earum estvns seu adaequata eausa illius, vim exemplis textus, in mathematicis re naturalibus patet. Sunt aut liae eausae signa non est quia, sed a priarum causarum. 5c causae sin accidens, quia eausae sunt sm aliud, mi priam. s. 5c ad squatam causam,ad quam redue unε. Tertium notandia ad elaritatem doctrinae, est sensus ipsaru eones usionum . potest. n. sensus earum distingui
sicut oc quaestionis sensus distinctus est.vt iuxta prima sit sensus q, qu aliquid demonstrat per se .i. per ad squalia
causam θω.vnieum est mediu ,et et unius e flectus unica est eausa per se. .ad squata Ece. inads quais vero plures.
re hie sensus lieet in se aliquo modo veri fieari possit,uel
potius aliqualiter tolerari, recurrendo ad inrediationemoc persectionem seu complementum causa , alienustii est ab Aristotelis intentione,ut ex titulo patet,qm nihil resert in hae quaestione,an unius effectus sint plures causae vel una titi. Iuxta sin aut sit sensus Q, qti aliquid demonstratur per se,modo exposto eiusdem esseetus in olhus eadem est causa,& no est in istis eausa illius egesqua altera leausa illius effectus in alij a. Quado vero demon stratur
236쪽
stratur sm acti dens modo exposto eiusdem effectus in ossius plures sunt causae dc non una ta eadem. Ochie sensus directe quaestioni re eius fini satissaeit, im ex hoe habemus in duplex est causa vi diximus . s. per se. i.ad squata ec sim accides i.specialis. ec si de illa loquamur unius essectus in othus eade est causa, sue una , Due plures sintillae causs. si aut de causa speciali sermo st, non est eadem in omnibus,sed plures in diuersa in Gepla dista mamia
stant oce. Quartum aut notandum est Obatio primae clusionas. s. ratro enim vitimi est mediu,nomine squidem ultum accipi pol ipsa passo, quae superius re inti rius vocat primum diuerss rationibus, ultimu quidem diei pol,quia in essendo ultimii est,qm essectus est subiecti et medii. Primum aut dicitur,qm primu locum tenet in demonstratione,qm maior extremitas est,& sin hoc, qm ratio ultimi. i. passonis dicens ipsusIpter quid est, medium propriti includitur . eiusdem eadem est inor hiis causa,qm talis passionis ratio uniea est. i. non diuer sileatur in diuetas, . diisnitio euiuis unius rei, siue generi ean , siue specineam, sue analogam habeatvnitatem,illam retinet in 'tu bustuin inueniat. Potest quocpvlttim nomine subiectu ipsum aecipi quod quia minor
extremitas est,ultinati vocatur in demonstrationis ora
dine, respectu primi oc medii. α sm hoc ua ratio ultimii.subieta est proprii ni me diu ad quod oportet tandem resoluendo venire, ec a quo oportet coponendo inchoare ideo unius est tus in Oibus una eausa concludi qm rationem eiusde subiecto primi repropra, in oIbus eius passio inuenit. Vt ui aut horum intelligi absin dissonaria potest, qui promptio declarativa tutius primae eon. clusionis tritui coprehendit,dieens idelitatem essed iis de causae per se semperiportionaliter se comitari ree. itan, si esti bis in olbus est unus specie, causa per se n6 qus ratur eadem genere, sed specie: si essestus est unus genere, causa per se erit una in olbus generiee: oc sestedius
est unus analogia,caic, inquirat una in omnibus anati,gae erec. hae studem,&de diis nitionempter ud passo- Cnis re de divinitione sublesti veritatem habent Scivera subiecti Noulae formalis conseeutio.
CIRCA conclusionem msuam primae quaestioni,ad Dertenda sunt duo. Primia est in coelusio illa tam ex ver
his textus in ex sensu habet, Oportet sudem ut verbali ter ex textu habeat se glosare caeripienti via liquod Ha. subiectu particulariter occausid supplerpria particula xi subiecto aecepta cuius est eausa. i. eiseetus in plus est. Lillis: uel sicca 5c euius est ea . . subiecio sita Vnuquod p. i. Partieulariter acceptis in plus est supple esse ins oce. Potest aut diei sublesti euius est eausa, eo q, eius etiam est
causa vi in quo sustentat vel saltem ut in quo causat suueinctii. α sorte vitio seriptorum, aut translationis hoc accidit Ne sensura. n. conelusionis exempla subdita et re ostendiit,&.ε. Tho .aceepit. Posset aliter formari eonesuso,ut Albertus diei t. ec nihilominus eadem sentetia rediret,& textus integer saluareε. Ad cuius euidentia selendi est, i qualiquis esse tus,puta diuturna vita,ha het unam causam ad squata, puta tarda passibilitatem,oc diuersas in diuertis inadaequatas, puta in quadrupeditius cholera,& volatilibus secitatem, dupliciter potest fieri demonstratio talis esseetus de subiecto particulari.
Vno modo per musam ad squatam. Alio modo per causam specialem tenentem ex se partem illius particularis
subieeti. Et secundum hune duplicem modum de momsrandi dupliciter formari potest praesens concluso Vno quidem modo ,sicut formata est,cte tunc aecipitur tam subiectu, b eausa partieulariter ocul dictu est ver ha textus nostri aliquesiter dissona sunt. Alio modo sor mat se Causa esticitus de subiectu ita se habent sm eon
sequentia, in unumquod accipienti. . subiecto partieulat iter accepto, tam euectus 9 eausa in plus est Sc. reque accipitur causa adaequata, α hoe magis cosonat ver
his textus, nec exempla ab hoc aliena sunt sensu , sed ut lare liquet primu exemplum fauet huie. seeundum vero est ordinatione in figuris sauet primo sensui. Ample etere igit vir m& faciliorem habebis ad alia progreo sum,& siue iste,nue ille sue utram accipial sensus,eonis secutionem inuentam, inter musam effectu oc subi etiahabemus , Qua ex eo quod est in plus non se itur quod
est in minus,sed e conuerso c5secutio conuertibilis erit atria illa vis sumant, re ex illa parte deficiet,ex qua aliud uniuersalius sumet, siue illud si causa es passonesiue
passo sola,qm tunc particulare sequetur uniuersalius lenoneconuerso.Et se patet quid dii bi sit ad prima ovistionem .su, cit eausatu est causa est,re econuerso. si ser
mo si de causa per se modo exposto) qm hane in ossius
in ubus inuenit essectus ille esse oportet, qm eadem est in ossius. de hoe est sumere causam cte esset tu uniuersali ter oce. Si aut sit sermo de causa stra accidens,cum c usa
est, utatu est. sed non econuerso, cu causatum est,talis
causa est,sed ste vel illa. qm causa siti accidens non eadE sed altera in diuerssest, de hoe est sumere effectu uniuee
salem,re causam partieularem eci. Secudum notata
dum est, osa Aristoteles probas A idest essediti in pluam tendi qet D causam specialem illius ex eo probat ua si non est in plus non magas B erit eausa ipsus A 3 eeouerinso,dc exponitur de causa in inferendo, qna si conuertibi. Ita essent, neutru alterum magis insert. ex hoe supius aroguebatur, de causa in i serendo sermo esset. Sed hoc nomoueat,qni tripliciter responderi potest. Primo in subtiliter Aristoteles aposteriori declarauit eausam speciale in essendo in minus extendi u suus effectus extendatur, ita o sermo est semper de eausa in essendo &e. processit enim fie B est causa propria o A essectus comunis,st in D partieulari subiecto. ergo A est in plus Myn probatur adestriti tione consequentis , qui si A non esset in plus jused couerteretur, non magis B esset causa propria o A sit in D particulari subiecto u eeonuerso A esset eausa in a se in D partieulari subiecto quod est cotta hypothesin. te net consequentia ista ultima, qui duo ii eonvertibilia neutra est magis propitiquit partieulari subiecto cice. α consequenter neutrii est magis altero causa propria ,
alterii partieulari subiessio insit,& se ex hoe coneluditis causam propriam subiecto particulari insit sibi esse istus uniuersalis,esse in minus in ipso essectu,& eo seque ter ex hoe non habetur,o sermo si de causa in inseredo. Seeudo diei potest,. non inco uenit, y sermo ultimus si de eatisa in inserendo , amouss specialibus de sibus
est sermo ista duo eonuerit biliter insunt. sq, sint eausae in conuertibiles in essendo.&similiter o sint in conuertibiles in inferendo.α propterea a posteriori deelaratum est prius tali sensu, vestra usaspria inessendo γα sit in
D particulari subiecto. ergo A est in plus in n. tenet conse quentia ua nisi esset in plus, non magis v esset eausa inserens A Ret e nuerso . ex hoc ast interius speeulado eausae propris illius e Metus in particulari subiecsto propriet tes cognoscuntur. Ac non excluduntur. Tertio potest diei non inconuenit et tota ista ratio loquatur de cauissa in inferendo de si a posteriori, qm de ordine syllo
ni eo causam spe et ahu oc effectus coniunis agatur hie.Et propterea alienu non est si ex proprietatibus logicis eo tu hic arguatur , physeas proprietates prae se seretibus. Ex hoe aut non habetur in de causa in inserendo uusmosi,sed Qeae natura illationis causas in essendo deelar, uerit speciales oce. Vltims responsones antici uis expci storibus consormiores sunt . prima autem Aristotelis profunditati attestatur. cin C A vltimam quastionem breuiter notanduin q, ut dictu nune fuit, qncomunis passionis propter ud quaeritur de illud non habetur adhue, quod in omnibus causa illius est,quod atomu dicitur,Τum quia unum Ocidem est in omnibus ut distia est, Tum quia irresolubile est in stipe ius propter ud. Sed habentur plura de partis Olaria stare.&λα sunt plures partiales causae illius,tua dubitatio
237쪽
duUtatio est, qualis est eausa mediorum. Quod potest
duplieiter intelligi. Vno modo sim ordinem inuestigandi,ut si sensus qualis eausa de numero medioru inuti si het enim huiusmodi est medium sufficiens praeinqui da est, proxima Vniuersali,aux proxima singulari. Alio modo fim ordine ea uialitatis ipsarum ut sit sensus)qua lis causa est vere eausa , ci, illa passo sit in intermediis. t. subieetis partieularibus quae media sunt inter singularia infima re uniuersale suminum. Et riino est viri in sensus deseruiens,in causa proxima unicui p. i. partaculari, αἴ accipienda est re magis propria causa est,in illa passio litin particulari subiectio licet non absolute. Causa siquide magis remota a particularibus.quaerxima est una uersa Ii effectui,vere propria re prima cauo est absolute illius pastionis Sc.huius aut riissonis iuxta primum sensum ratio superius habita est.qm. Lex pasticularibus sacilior est ina Ne. M in textu dat alia quae Et deseruit liuie rnsioni iuxta sensum fm.um. s. proximusta particulari est pro Pria causa parieulari q, participet viam et ectu5c. ut satis pater in terminis re
De cognitione principi r demonstrabitu. Cap. 33.
DE principiis vero Sc quo fiunt nota, & us
cognoscens habitus, hinc est planum addubitantibus primu : q, quidem igitur non con
tingit scire per demonstrarione non cognosce ti prima principia immediata,dirium est prius. Immediatorum vero cognitio Utrum cade sit, aut non eade dubitate poli et aliquis S Utrum scientia utriusq; , aut non,aut huius quide scientia, illius vero alterum quid genus, ec Vtru non inexistentes habitus innascantur,aut inexistentes latuere. Si itaq; habemus ipsos absurduest:
contingit. n. certiores habetes cognitiones de monstratione latere si vero accipimus,non hahentes prius, quo utiq; cognoscere inus, & disceremus ex non praeexistente cognitione impossibile nanq3,quemadmodum re in demo seratione dicebamus. Manifestum ui qinnem habere possibile est, neq; ignorantibus, nullum habentibus habitum innasci. Necesse igi, tur habere quidem aliqua potentia non talem aut habere,quae est his honorabilior sm certitudinem. Apparet aut hoc utiq; oibus inexistensaialibus habent enim congenita potentia iudi catiuam,qua vocant sensum : inexi stete autem
sensu .in aliis quide aialium fit permanito sensati,in aliis vero non fit,in quotcum igitur no fit, aut oino,aut circa quae non fit,no est his cognitio extra ipsum sentire,in quibus vero inest sentientibus, habere viasi quiddam in ala,cu multa talia fiant, iam disseretia quaedam fit,ut his qui dem fiat ratio ex talium permansione, his vero non. Ex sensu quidd igitur fit memoria,que-
admodum dicimus,ex memoria vero, quae plerunt eiusdem fit,experientia. multae naq3 memoriae numero experientia Una est,experietia asst aut ex omni quiescete uniuersali in ala, aut
uno Praeter multa, quod utim in Oibus unusii
illis idem,est artis principium 5c scientiae si ei
E ca generationem quidem, artis, si vero circiens, scientiae. Neque itaq; insiunt determinati habitus, neq; ab alijs habilibus fiunt notiori bus, sed a sensit,ut in pugna versione facta uno stante, alter stetit, postea alter,quousq; ad primcipiuvenit,aia vero est tali ut possit pati hoc, Quod aut dicitum quide suit pridem, non ma nifeste vero dicium fuit, rurius d icam us. Cum enim steterit indisterentium Unii primum quidem in ala uniuersale cst,sentitur etenim lingulare, sensus vero ipsius uniuersalis est,ut hois, sed no Callie hois.Rursus in his stati ir,quousq; ad impartibilia steterint re uniuersilia, ut tale hoc aial,quo u aiat in hoc consimiliter: plas num itaq; l, nobis prima inductione cognoscere neces lariu ei sensus etenim sic uniuersale facit.Qm vero habituit,qui circa discursum sunt, sibus verificamus, aliqui semper veri sunt, alij vero suscipiunt falsum, ut opinio re ratiocina tio, vera aut semper sunt,scientia et intellectus 5 nullum scientia genus aliud ceruus cst, qua intellectus, principia vero demonstrationu notiora sunt, i cientia aut omnis cum ratione est, principiorum quidem scietia utiq; non erit: qm vero nihil contingit esse verius scientia, eb intellectum, intellectus utiq; erit principiorum,oc ex his considerantibus,& qm demonstrationis principium non est demonstratio: quare ne - scientiae est scientia: si igitur nullum aliud prae ter scientiam genus habemus verit,intellectus
utiq; erit scientiae principium,& principium '
dem principit uti erit li autem omnis, consi militer se habet ad omnem rem.
Summa rus capituli haec est. T Rincipia quo cognoscantur re quo habitu dicedum
1 est.probatur a priori. qm non contingit scire Perde monstratione non cognoscente in ediata principia &c. Vtrum immediatorum principiorum eadem si eo gnitio,aut non eadem. Vtrum utrius ii scientia sit,aut non, aut huius quidescientia, illius autem alterum eognitionis genus. Utrum habitus principiorum fiat in uobis de novo,
aut inditi siti re lateant Ne. Habitus prineipiorum non est inditus. probatur,quo
niain inconueluens est Ortiui inas cognitiones latere demonstrantem.
Habitus prineipiorum non est de nouo acquisitus. Probatur.q uia impossibile est diseere nisi ex praeexistenti cognitione reci labitus prinei piorum nem determinati ne ii ab aliis habitibus fiunt notioribus, sed quadam potetia ignota liore Fin certitudinem .id est a sensu &e. Declaratur,qui
prineipium artis & scientiae,fit ex omni uniuersali quae scente in anima viro praetei multa,re uno in olbus, re experimento,experimentii aut fit ex multis memorias, ammultae memoriae experimetum est unum numero. Me moriae aut ex sensu. Declaratur processus iste quadruplieiter praemissis duabus diuisonibus. Prima druisio est, animalium quaedam habent memoria, seu retinent spe ciem sensibilem,quaedam non. seeunda est,animalium habentium memoriam quaedam habent rationem, quae dant non. Secundo subiuncto exemplo reparationis p pila peti inaurarum se daQ5reret
pira secumdam patre. teri et Coa
238쪽
onae. reio nuciniam flante uno indisseremi uniuertae A Oc stas illi ree. ergo experimetalis eognitio c5plexa est,
primum est in anima, sensus autem viii uetialis est, licit sentire partieularis st. Quarto sin prima necesse est e gnoscet e inductione, sensus alit ire facit uniuersale. Habitus principiorum n5 est seientia, sed intellectus. probat ut tripliciter primissa diuisione habituum intes lectuali um. I. alii sunt quibus vetu oc salsum diei mus, ut opinio ξω. Alii semper veri,ut scientia re intellectus.
Primo quo ad partem negativam, quia scientia oIs cum ratione est, principia aut sunt notiora, seu eertio rara tione. Meunda quoad seeundam partem quia principia sunt veriora conclusionibus, nihil aute est verius seletia,
intellectus. Tertio quo ad utran in simul, qm habitus
Noncipiorum e sat scientiam, ientia aut non est principiti seientiae, sicut nee demonstrati demonstrationis. Et quia nullus verus habitus restat niti intellec tus,int etitietus ergo erat habitus principiorum oc principiu seientiae de principium principia dcca. I Series autem haec es.
ΥxnM N Tunus do trinam de demonstrativoryllogis no,declararis demonstrationis natura, conditiomibus,membris, oc medio, principiorum eiusdem noti tiam,vi res exigit,tradere intendit , ut se complete do erit proposta in principio primi. Facit aute quaru ris rapitulo hoc. primo ostendit neeessitate tractatus hit ius. secund3 quaestione triti tandas proponit. tertio ulti iam quaestione aisputat re determinat, tali ordine, ira primo det imat praexistentem potentaam de eo
metaphysignitione, ex qua fit habitus principiorum pertinere adsensum.& hoe ex duabus diuisionibus,cum membrorudisserent'; deducit. Deinde eonclusion E inductam exopto declarat, ex quo vis multorii sngularium, ut ex eis fiat prineipium scientiae in proportionato passibili aperitur. unde habeat sensus tanta ess,eaciam Melde subdit.
ει ultimo modii quo generatio ista perfici r ponit oce. Quarto prineipali satisfacit simul primis qcinibus 5ce.
Num ad notitiam primotu principiorum exigatur expeti- metitum, vel sola fugitiat senstiua interior cognitio,
Crea conclusonem responsua primae quaestioni o
currunt duo dubia sinul pertractanda propter eo raconnexionem. Primum est,an ad generationem habitus principiorum praeexigatur necessario experimentia, ves non sed sussciat.eognitio sensitiva interior. Seest dum est,an habitus principiorum praeoigat experime
tum ratione cognitionis terminorum, an ratione copi
xionis eorundem. Ad hane ultimam dubitationem,aqua ordiendia arbitror, im ex fine sumit ratio eo x quae iunt ad finem, Antonius andreas in quaestione quinta primi metaphyseae dicit,4 experimentum non requirit necessatio ad hoc vi sat in nobis cognatio coplexa primcipiorum sed solum ad hoc u fiat in nobis cognitio in
coplexa terminorum. Secundum horum non aliter pro oceo plexae consequeter deseruit eognitioni intellectus
Unde et ibi subdit 4 ex experimentali cognitione huius oc illius herbae fit x e eoplexum,ois talis heiba est curatitia talis morbi. Secundo, qui Aristoteles hie dicit eo/gnitionem principiorum laeti ex sensu via industionis, induistio autem elarum est, ex particularibus complexis ad complexum tendit. Contra rationem autem,qm
oportet ponere aliquod motivum re determinariusi Dytelle scias ad talem coplisionem laetendam.Termini aut Meepti licet si reponerentur haberent ex se evidetiam, non sumetunt m admouendiare determinandu intelle ictu ad hae eo stione potius Mi illam. Experimur na eontinue in nobis ipfs Q habemus diu multorum te anorum conceptus absqi notitia principiorum e5plex rum,qus ex illorum terminorum eonii Gone constati Fateor.n. me eo ouisse, quid squale, quid demere,oc
quid remanet nesciuisse in hoe principium, si ab squali
B bus squalia demas,quae remanent sunt aequali res mistis ratio est in alas. oportet ergo ultra coeeptus terminorum an complexorum ponere aliquod determinatiuum seu motivum intellectus ad talem eo stionem facie Odam. tale autem motivum oportet esse sensum, Q ante
cognitione principio ii Aristoteles nullum oti uti intela lectus nouit nisi sensum. ergo necessario cognitio eo Oxa principiorum prsexigit senstiuam experimentalem. Et confirmatur, q1A eum ex eisde terminis vane pos snt seri eompositiones vi manifestum est,nis e nitio experimentatis determinet intellestum ad hane eopos rionem, n erit maior ratio quare intellectus acquirat hane cogniti Inciri eomplexam quam vocamus princi pium ex illis terminis magis G aliam &e. Praeterea cum particularia extra animam sint in uno extremo ocvniuersalis e plexio inteste scus sit in altero extremo.&in huiusmodi i in Averroim in libro de sensu re sensato, re non fiat transtus de extremo ad exventu nisi per ine C dia,Oportet pertransti media anteis ad cognitione uni uersalem perueniatur. Constat aut-Vnum immo viti nium oc supremum mediorum ad cognitionem eomplexam principiorum est cognitio experimentalis eorude. ergo experimentia praecidere oportet. Fatendum est igitur in ad generationem habitus principiorum praeexigitur experimentum ratione complexae eo itionis) qm est xptium moti uti seu determinatiuum in lectus ad hod. oc qm est medium 'essentialiter ordinatum ad hoc. Sed ut clarior pateat supradictorii, re materiae huius intelle. tus,notandus est modus, quo Aristoteles hoe in loco putat ex sensus cognitione generari cognitionem principiorum. hoe. n. plurimu proderit. Cum vidisset
Amstoteles in intellectus non mouetur nisi ab intelligi hili in actu, re res intelligibiles prout sunt in partieularibus sens bilibusὶ esse intelligibiles cin potentia valde re mora eo Q plurimia materialitatis habeant,posuit ipso res intelligibiles deserti primo ad sensus, ut in eis postshat ex eo Q cognitio intellectus dependet ex sensi ita sine materia magis appropinquent ad hoeo fiant inter
et phantasma facium intelligibile in actu est id quod mouet intellectum ad cognitionem incomplexam oce. Pismum aut probat,quia intellectus ex se ipso potest eoo ptos terminos coponere dc d ere, ct cosequenter e gnostere principia, qtri cognitio coplexa principiorum eκ solis terminis cum lumine intellectus agetis resultat.
unde de in primo huius dieitur, i principia cognosci
mus in uantum terminos cognoscinnis. Sed ut mihi
videturbopinans prs dictus a veritate deesinauit,dum dixit,. ad plexam cognitronem princi orum non est necesaria experimentalis cognitio. Hoe. n.contra Aes notelem oc rationem videt. contra Aristotelem quide, nisi experimentum est eognitio complexa, eum sit collatio multorum particularium ivt dicitur in primo meta, physicae. Habetur. n. ibi explicite . experimentalis co
enitio est cognoscereo hae herbaeotulit hie morbo,
ligibiles actu. deinde qm in semibus exterioribus Oc ea muni posts multas habent conditiones materiales p suit eas poni incogitativa, ut spirituatiores sntre magis proxims intelligibilitati,&qm simplex eogitata uae
operatio non susscit uniuerialiter ad hoe ut res per eam cognita si tantae spiritualitatis,ut possJtacstione intelle clusaeetuis fieri actu intelligibilis, posuit frequentem conuersonem 5c operationem cogitatiuae eirea eadem in disponere rem allam ut eoo raram,ad hoc ut proxi
ma sit intestigibilitati in actu, Oe habilis sit ut eam trans serat intellectus agens in ordinem intelligibiliti in aetii. Habent aut vim taliter disponendi huiusmodi actus frequentati pro quanto habent vim collectivam, ec adunatiuam particularium in unu quasi uniuersale, quod est obieeium experimentalis habitus, qui ex frequentia Cratium aestuum generatur.cumn. terminus cimus istius
239쪽
prodigus si eognitio vere uniuersali e5sentaneum est, Aut id, quod vitimum medium resimillimum termino est si quas uniuersale quod uniuersale eon susum possumus appellare.) Sie autem re clispostare reducta ad latitam spiritualitate, peratione intellectus agentis fit vere uniuersalis θc intelligibilis in actu e mouet eonseque ii ter intelle istum possibilem ad sui eognitione 5ee. hie est modus ab Aristotele hie postus 5ce. ut patet. Tum ex
eo quod dicit Q, ex experimentati cognitione fit cognti tro uniuersalis. eonstat. n. experimentu ex frequentibus memor as fieri,ut in textu dieitur. Tum ex eo q, uniuer salem eo itionem quiescentem in anima fieri additi noenim est dubium, Q, de quiete a varietate inuenta in partieularibus loquatur, ad quam omnimoda quietem rei cognitae non potest ex particularibus tumultibus venti, ri immediate sed med iante experimentali cognitione in qua res a varietate plurimum recedit, oc iam quas quieta est per priuationem exteriorum mutatio . Tum meo me omparat rem semel phantasiata una pugili,u pran Fcipium pugns esse non potest, rem autem frequenter cogitatam in diuerss oce. multitudini,quae principium pugnae est.Tum ex eo, ad declarandum quo ex sensitivaeognitione fit eognitio uniuersalis principiorum expliscite assumit et, sensus cognoscit quodam do vincte. Tu quoniam per modum inductionis cognitionem uniuet
salem ex sensu fieri asserit. Dieendum est ergo ad pra/mum dubium, ad generationem habitus principiorum o sufficit quaecum gnitio sensitiva interior et cogita. tiuae, sed requirit frequens aestus cogitatiuae eirea ide sormaliter 5 e. ut probatu fuit,& signis plurisius apparet. Primo in pueris, in quibus non quirimant actu eogiis latius, sed quia propter multitudinem humidi fluentis, non tigitur cogatatio) impedit usus intellectus. Seeundo in nobis experimur 5c multa eogitantes aciem intel
lectus figere non possumus,ut viii uersale limpidum ha heamus.Tertio'ab cibus philosophis unanimiter e ceditur ob meliorem vel peiore dispositione phantas- Gmatum, in hoe oc in illo et in eodem diuersis teporibus meliust vel peius intelligere si, sunt.n.haee oἔa signa
oportet phantasmata disponi et spirituali ora reddere tpossint intellestui osserri, & aetu intelligibilia fieri, quirequentia aequum saeit adunando, ut dictum est dec. Ad Fm vero dubium dieitur et ad cognitione incona plexam terminorum primorum principiorum, experi
mentum non proprie diruim exigitur, sed multipli eata apprehenso illius termini in parte sensitiva sufficere vi detur, qm cognitio incomplexa terminorum, requisita ad cognitionem primorum principiorum non est non tia completa quid rhi terminorum. Sed est notitia eoia se oc parum vel nihil exeedens eognitionem quid nominis. Ad talem autem cognitionem habendam,quia viis uersalis est 5e quieseens, oportet Irequent a cognitio. Nem sensitivam adunantem praecedere. quia vero iiD sa cognitio est,experimentum proprie dieiuna quod collationem de eomplexionem sonat exigi non video oce. HAd cognitionem vero eomplexam principiorum,quae proprie eo itio principiois actualis vel habitualis dieitur, praeexigitur,ut dictum est,experimentalis eognitio illius complexionis . oportet. n. ntin solum coneeptus termin rum uniuersales generari, sed etiam eommistione eorum,quae ita se habet ad eomplexionem experimentalem sicut cognitio terminorum ad frequentem apprehesonem sensitivam illorum. Ad ratione aute Antonii Andreae in oppositum dicitur,et principia sunt euiden ita ex proprijs terminis, se iam eo inpositis. vel 5 id est si taliter eomponatureoru termitii ab intellesta, sed taliter componi nequeunt, abis experimento deterisia nativo intellectus ad hoe e e. Vnde quando dieitur principia ex solis terminia lumine intellectus cognoscuntur, non exeluditur adminieulii sensus, sed immodo ter inini medii Ge. n. principia cognoscimus inquantum terminos eognoscimiis, quia abis alio medio termino Grplexum illud quod principium est, euides est. 5e Don Mati pexperimet ala complexione compoticio intellectiuitat tae Ex his autem quae diximus, nullus arbitre mesopinionis esse, i, omnem copositionem intellectus oporteat praecedere compositionem experimentalein similial licto. hoe enim no teneo, ne sequitur ex dieiis sermo enim noster versatus in circa generationem illius m-posationis intellectus, quae non fit ex prae istenti his,
CIRCA Otidem eonelusonem notandum est . ii, bitus primorum principiorum, ne ii est pure naturalis,
ne p pure acu suus, sed partim ab intra re partim is ex
tra vi. n.dicitur in secundoethieom. Virtutum seminai natura sunt in anima nostra: ipsae aute virtutes in aestu
ex actibus nostris sunt, sed inter virtutem qua bene imtellessitus noster se habet circa pranei pia, Ac alias tantum interest , 'eum omnes virtutii habitus ideo aliqualitera natura sint, quia in nobis a natura eon genitum est taerincipium pastiuum activum earum, ters virtutes a principiis naturalibus non oriuntur immediate oc proxime,sed mediis virtutibus superioribus, i incipiorum
autem habitus, ipsa naturalia principia tan , proximas causas sibi vendicat.Quia igit ir cognitio principiorum alumine intellectus agentis proxime emanat,oc un sua cognitio non nisi vi determin tiua passui prandi ph. intellectus ad talem cognitione eo currit ideo Aristoteles dixit , habitus principiorum .iem ab alijs habit hiis fiunt se ut exters virtutes, ne i ita a natura in deter minati OIno snt, sed iii potentia proxima tam passi uactiva sunt inditi ad persectionis terminum redueendi
seruitio sensuum experientiam determinatiuam miniis
strantium .ut se non solii inchoatiue, sed radie ter snta natura,eompletiue autem ab extra oce. Nee mireris si pluraliter Aristoteles habitus principiorum nominat, quoniam speeulabilium re agibilium non sunt eadena prima prinei pia &e.
Cinc Λ eandem eouelusionem norandia est quo semias si uniuersalis, sentire vero particularis. ut persecte intelligas propositiones has diligenter in spietas plosam
Tho. in hoc loeo, ec addito ea quae in .ar. capitulo prυHi libri diximus de haere. ει hi senim illi estit quomodo operati , partis sensitivae attingere potest uniuersiste oce.ec quomodo non εια
Num i sui sit minoris restit ulnis quam intellectui.
CIrea eandem raelusonem dubitatur, si id ibi dieitue. sensus est ἔ eertior intellectu hoe n. no video qua eognitio illa,quae est pranei pia omnis nostrae eognistionis,ct in qua resoluitur est eertior caeteris. Cognitio autem senstiua est, de a qua omnis nostra intelle ualia notitia ortum habet ut in textu dieitur ex ad quam viatiostra eognitio resoluitur. Tum quonia primum in cω possitione est ultima in resolutione. Tum quia ut in tertio eoeli dieitur notitia tam pracsti speei saliua, eo ius iudieiuni non peruenit vis ad singularia. unde in Nevit, peris o no est 5ce. Ad hoe breuiter didi; q, ab id tibio intellectualis euidentia est eertior sensitiva. Tum quia intellelbis operationes sunt immateriales, de me hoc a varietate, i eausa io incertitudinis, remotae sunt Tum quia lumen intellectus agentis effieaei ux re in se in Acoperatur in intelle.'u principiorum a quode imedium insensu. Nee est verum n, eo itio sensti uast prima in componendo notitiam intellei uuam, licet
si prima ordine originis. Ad hoe enim in aliquid si primum in componendo nis squius e loquamur) existitu, illud ingrediatur compositum. constat aut v eognitio intellestiua non integratur ex senstiua, sed tu ex illa in genere ea usae efficientis ministrative oce. Similiter auctoritas Aristotelis nihil obstat, im aliud est notitiam iri ἀ . - ni iQuoliabi.
senstitiam esse plinei phim in quod resoluitur intellecti oua,oc aliud est eam esse princie principium, ad quod oportet ter