장음표시 사용
61쪽
ἴ ELIX TITULUS SUB TANTO PONTIFICE.
Illud obseruatione dignissimu videtur, quod, in his Romanae urbis, ac pietatis ornamentis, extat imprimis Sacellum ad Praesepe Domini gloriosum, quod templum
aliquis dixerit,si eius partes attentius fuerit conleplatus. Id, antequam ad ammum Sacerdotium ascenderet, a fundamentis construere ceperat,ac postea Pontis ex creatus mira celeritate perfecit, exornauitque. Hic non im memor mortem omnibus naturam proposuisse , sepulchrum sibi posuit: nec minus gratus Pio Quinto Pont. Maxfelicissimae recordationis marmoreum monumentum insignis pulchritudinis construi voluit in eodem Sacello,ubi se Quintus uterque sanctissimus,& vigilantissimus conspicit. Verum enim vero dum tot illustria gesta de tanto Pontifice recenseo, commemoranda est qua da,& diuina SI TI liberalitas,qua usus est, dum Cardina- latus honore fungeretur , qui magno, & excelso animo, eximia liberalitate supra suas vires, cum vix tantum haberet,quantum sibi ad victum pro tanta dignitate necessariu esset , Nicolao Quarto Asculano, agri item Piceni , Pont. Mac in familiam suam permotus, atque erga pa mu sbium pietate,ex lapide monumentum permagnifi- eum in Ecclesia S. Mariae ad Exquilias, annis undecini antequam Pontifex crearetur, posuit. Itaque hanc parte in Exquilhs sic exornauit, ut quam prius incultam vix ascendebamus,nunc viam suauissimam,ac facilem experiamur.Quamqua non una via est,quam SlXTVS recta reddidit. &aperuit, sed Quinque praecipuae inter alias numerantur: illa enim, quae verticem Montis Quirinalis diiudit, Felix dicta est. Pia vero, quae celeberrima sereb M.
62쪽
tur, nunc directa, aequataq. fomes illos nobis commor strat,quos Romani colles ante multos annos arctes litterrunt. Ex hac parte deductus est suis impensis aquae ductu gadmiradae vastitatis partim arcuato, partim subterranea pere, tanta aquarum copia, ut Urbs uniuersia irrigata λperfusaque prae summa laetitia gestire videatur. Concipio tur aqua primum in Tusculano,via Pramestina sinistroria sum,ubi multarum collectione faeta venarum, ductu sinuoso, a receptaculo mill . xx. a capite xxij. in Urbem ad ducitur, ac Felix, antequa Pontifex esset S IXTUS Quin-
rivo subterraneo e tanta distantia in Urbem introduci tur,x propriis impensis extruitur. Arcus ingens fundatur , per quem illa: aquarum scaturigines in unu collectae. deducuntur. Haec aquarum copia in Quirinali Fontemtexhibet, ubi quasi alter Moses arentibus collibus tantam aquam praebuit,quanta nemo desiderare potuisset. Hinctam qua ex capite fonticuli quam plurimi tum publicis , tum priuatis commoditatibus deducuntur, & in omneu Roma Vrbis partes emanant.Idcirco loca illa ad Vallet usque Quirini, caesi salubritate optimae, accedente tantruaquarum abundantia,felicissima sunt,.& ad honesta voluptatem aptissima. Equidem mirari non satis queo: qui&Vmquam ex istimasset futurum, ut. Capitolium , quo Vix; triumphantium currus aduehebantur, aqua tam. lo Rab Urbe adduceretur λ ει tamen hoc nos ipsi videmus , fruimurque beneficio singulari. Aqua, qua ut philois phi asserunt ,& experientia docet , suapte natura terrarum quaslibet partes permeat, iam non ima amplius petens,naturae suae oblita,per Exquilias, irinalem ex cu
63쪽
rens,Capitolium ipsum triumphantis more transcendit: Miramur veteris Romae loca incoli; sed quis non iure miretur ex omni memoria aetatum, ac temporu tam multa
illi accedere commoda Θ AEdificantibus enim in via Feli ci,& in monte Quirinali priuilegia, exemptionesq. conmeessit complures. Adiacet ante Thermas forum amplissimum: nitent proximi Horti Michaeli Peretto erericti: extat lauacrum publicae commoditati positum. Atq. ut in dies, ut fit,ea habitatio propagetur,pro maiori omnium commodo ad illud forum fructuum, equorumque venditio trafata est,quae prius in Circo Pompeiano ex er Cebatur. Splendet nouum,vetusque Palatium Quirinale auctum,exornatumque: area, ac fonte illustratum, atque equis Praxitelis, Phidiaeq. operibus, cum collabi vide- Tentur,restauratis,& loco commodiore collocatis. Ad mirandum hoc viae ornamentum, quod S. R. E. Cardi εrialibus illuc aestate ad Concistoria confluentibus non
exiguam voluptate afferet. Diximus de Exquilijs,&Quiarinali, de quibus pro dignitate dicere breuitatis studium nos non sinit ; nunc de Vaticano .Hic spectabimus Thoritum S. tri ingenti fabrorum numero augeri, uod Nus ut difficillimum fuit prosequi, ita absoluere Θoriosissimum erit; quo quidem abloluto nihil admirabilius totoe terrarum Orbe spectari posse creditur. Verum id meri. to tanto Pontifici reseruatum est, vel enim ipse selo diagnissimum erat . Quin etiam in Sacello Gregoriano Voluit die Iouis sancto Eucharistiae sacramentum solemni
more reponi: tum futurorum Pontificum commoditati portam aperuit, adusque inferiores una cum vestibulo construxit,ac picturis exornauit.Huc pertinere videntur - laquearia
64쪽
Iaqueari a S. Pauli, qua ea in parte extant, atq. eminensi
in qua sanctissimi Senatus Capella fieri solet. Sunt haec
omnia, quae attulimus pietatis argumenta, atque ad Dei,
Sanctorumq. laudes pertinent, sed illud praecipue quod
Stationes Vrbis ab antiquissimis temporibus institutas conuentu S. R. E. Cardinallum,atque praesentia sua celebrari voluit. Non praetereundum hic a nobis est Pontificem SI XTVM aetate grauem, aestiuo tempore, in ipsa hyeme, summis frigoribus, templa omnia fanctissima adire; eundem in maximis negotijs Reipublicet Christi nar loca pia inuisere, & eleemosynas pro eorundem loricorum reparatione liberalissime elargiri. Testantur haec exempla quantae curae sit huic Pontifici Ecclesia Dei, de quam eius obliuisci non queat. Exemplum huius Pontiliacis in restaurandis Ecclesijs inter ceteros secuti sunt ab eodem creati Cardinales, Henricus Caetanus S. R. E. Camerarius, ac Magnus Magister Hospitalis Hierosolymitant. Ille quidem vetustissimum templum S. Pudentiante fere collapsuira maxima sua impensa instaurauit, & illustrauit, nec non monasterium templo proximum substruxit. Hic vero Ecclesiam S. Mariae in Porticu ruinae proximam restituit,& adornauit. Ad SI XTVM redeo : qui diuinum cultum mirifice extulit. Nam Praesentationis B.
Mariae Virginis, S. Francisci de Paula, S. Nicolai de Tolentino, S. Ianuarij Episcopi,& sociorum martyrum; SS. Placidi,& eorundem sociorum, S. Antonij de Padua, S. Petri Martyris festum celebrari mandauit, ac in Romano Calendario inseri iussit. Inter quae diuina opera hoc est omni memoria dignissimum,quod beatum Didacum Complutensem ob praeclara merita, sic petente uniuersa
65쪽
Hispania, ac prcsertim Philippo II. Rege Catholico san.ctorii numero adscripsit . Non. Iulij M D LXXX III.
Pr terea S. Bonaventuram ordinis sui, deinde EpiscopuCardinale Albanensem inter eximios Ecclesς Doctores adnumerauit, qui in Concilio Lugdunens secundo egregia virtutum munera Ecclesiae Dei praestitit, & sacraru literarum innumeris monumentis, quae in dies in luce edi iubet, Scholasticorum exedras illustrauit: eiusde nomiisne Collegium fratrum Minorum in sacra Theologia instituit, eidemque certos reditus adiunxit. Neque vero studium Romanum quod Sapientiam vocat iacere voluit, quin potius cςptu ab alijs ampliare, atque exornare persequitur. Interea vero du haec Romς geruntur SIXTUS
est, qui simul non desistit extra Vrbe plurima opera magnifica, atque praeclara peragere. Meminisse imprimis oportet Lauretani oppidi in Piceno B. Mariae Virgini disecati,nunc in Ciuitatem erecti; quod opus egregium,cum in Cocistorio decernererur, Ioannes Antonius Sorbellonus tuc temporis Episcopus Cardinalis Tuscul. nuc vero
Ostien. ac sacri Senatus Princeps quam sapietissime proposim; effecitque, ut quod antea ab omnibus desiderata Iuerat,snem suum sortiretur. Huic Ciuitati cu SIXTUS Episcopatum adiunxisset dioc sim designauit, dote tradidit, dignitates distinxit,ius prςsentandi Archipresbyterum eiusde m Ecclesiae Perellae familiae reseruauit, atque in Sanctissimi Virginis honorc Equites Lauretanos initiatuit: quae noua Vrbs tantoru beneficiorum memor Pontifici aeneam statuam erexit. Idem Montalium, unde est oriundus, ciuitatis nomine auctum,Episcopatu etiam i
lustrauit, quod pariter Sanseuerino oppido agri itide Pru
66쪽
. ceni concessit. Ceterum quantas laudes mereatur ordinatio haec de institutis huiuscemodi Episcopis, id nuc ob
compendij studium, quo utor in hoc opusculo,comme-anorare non possum; res ipsa testatur, quatam utilitatem, i& gloria attulerit: nam hac ordinatione cunctae hae ciuitates illustrabuntur,& breui augebuntur. Praeterea in Ciuitate Macerantensi Rota, ut vocant,publicet totius Marchiae utilitati consulens, ad ciuiles controuersias, quae in ea regione orirentur, diri inedas,fundauit. Obiter autem indicabimus nonnulla extra Picenum agrum,ne ignorare possit lector, quae, & quanta gesserit tantus Pontifex. Primum ad Centumcellas dulciores aquas aduexit, cum ille populus earum penuria proximus mari vehementer laboraret: deinde fontem eximiae pulchritudinis, & venustatis ad ornamentum, & utilitatem illius urbis poni Curauit et postremo , quod quidem certe memorabile est, dc in omni aetate omnino inauditum, Pontinas paludes apud Tarracinam sua impensa, atque industria eo deduxit , ut breuisiimo tempore spes sit, ut amotis aquis,quς eam terrarum partem circundabant, ac naturet impedimentis superatis,uberrimos fructus maximo totius Ecclesiasticae iurisdictionis commodo sint allatu-xae; & tamen tape experta eas aquas exsiccare potentia ipsa Romana nunquam potuit, neque eam regionem ad bonam frugem traducere. Opus certe multis nominibus immortale, atque admiratione dignissimum, sed eo maxime , quod nullum admirabilius, utiliusque vLque ad hodiernum diem extitit ; idemque a posteris, qui haec omnia melius,& aequiori iudicio contemplabuntur inter septem Mundi miracula merito adnumerabitur.
67쪽
Rursum autem ad agrum Picenum reuertamur,ne igndremus quid in ea prouincia praeclare gessserit. Firm no populo eam Voluntatem ostendit, quam antequam esset Pontifex semper eidem declarauerat. Itaque Vt testaretur suam erga eos egregiam, ac plane Pontificiam
voluntatem publica Gymnasia instituit ad propaganda,& conseruandam doctrinam Christianae Religionis, Mi ad iuuentutem Firmanam instruendam: quae quidem ciuitas memor & Veterum,& nouorum beneficiorum gramti animi officio aeneam statuam Benefactori suo erexit. In eiusdem agri Piceni gratiam instituit Bononiae Collegium praeclarissimum, eidemq. copioses prouentus a iunxit, in quo Piceni iuuenes alerentur, ac bonis artibus imbuerentur . Hoc ipse vidi,& fiequenter inuis, admia ratus eius situm, & magnificentiam, dum ea in urbe st diorum gratia commorarer . In quo quidem genere prudentissimus,& sapientissimus S IXTUS in Romana Vra. be,in quam plerique doctrina,atque optimarum artium stud ijs eruditi confluunt, Bibliothecam Vaticanam in Theatro Vaticano erexit, quam picturis egregijs, histo- rijs Ecclesiasticis, atque sacris Concilijs mirifice exorna uit. Eidem Typographiam adiunxit ad Sanctorum Patrum Romanae Ecclesiae opera restituenda, atque in luce prodenda; ex quo Viri omnes pij sperant multum acquiri posse ad Catholicam fidem toto terrarum Orbe pro
pagandam. Fict omnino,ut quae monumenta Sanctae Ecclesiae Doctorum ab haereticis alijs in regionibus corrupta, ac deprauata edebantur, in urbe Roma suae integritati restituantur. Verum in tanto numero rerum praeclare gestarum,quas quidem non dico exornare nemo posi
68쪽
3 φ .e sit,sed vix quidem adnumerare; mirandum sane fuit tantam vim auri summi Pontificis parsimonia ad Romanae Sed is necessitates collectam esse, ac comparatam; quod in hac Romana Sede non modo factum ante nunquam est,sed in omni memoria est omnino inauditum. Arcem Hadrianam Pontificatus sui Annis Quatuor Quater decies centenis millibus aureorum muniuit, ut non modo externos, aut domesticos hostes no timeamus, sed potius verendum sit, ne Arx illa munitissima auro fulta eiusde grauissimo pondere laboret. Iam vero non cuilibet liberum erit,nec etiam potentioribus Romanam urbem, aut ditionem Ecclesiasticam vexare, quod superioribus a .nis maximo Christianorum incommodo saepissime legi- , mus.Nam ad qrarij conseruationem, atque etiam,vt fp ramus, augumentum S. R. Ei Cardinales iuramento o
stringere voluit, ne quid de eo demant, nisi in certis,ijsq. grauissimis casibus, quorum in teculiari diplomate ne
plenissima mentio. Interea Pontifex usitato more suos ad se euocatos varijs, & nobilissimis matrimonijs,& amplissimis dignitatibus decoratos, ad maximos honores prO- uexit. In his Alexandrum Peretium singularis humani tatis, suauissimorumque morum, instante sacro Collegio, diaconum Cardinalem dixit, qui in ea,quam scimus adolescentia,& aetatis etiam nunc viridibus annis constitutus, maturos tamen iam fructus admirabilis cuiusdam virtutis fert. Sententiam,& aequitatem legis probae: addit 'consilia de negotijs publicis, ac Christianorum Prin pum pace; denique diicordias omnes inflatu Ecclesi istico emergentes toto pectore sedare conatur.In hoc clarissimo, eodemque potentilsimo Principe, cum tantu
69쪽
Pirtus antegressa sit aetatem: non ne sperandum est in eo maiorum praestantissimas virtutes, velut transsatae plantae solent, ad maximos fructus celerius prouenturas t Nasunerioribus diebus promeritum constat, Vt, mortuo Alexandro Farnesio Cardinali, Cancellariatus dignitate decoraretur. In hac Cancellariatus dignitate quin- que Cocurrerunt obseruatione digna , quae simul eue- nisse nulla memoria scimus . Primum quidem vidimus unum plus annis quinquaginta I secundo duos, ea- .demque aetate adolescentes, tertio ambos Pontificum Nepotes , quarto duplicem Romanae iuuentutis so-aem , quinto denique duos magnos Alexandros no- i
ine, hoc honore praeluxisse unde aequissimuin erat, ut adolescens alteri adolescenti, Nepos alteri nepoti, Romanus alteri Romano, Alexander alter itidem Al xandro succederet: & quemadmodum quatuor ex his Perettorum inuictus Alexander assecutus est, ita diuino fauore spes est, ut decies illa lustra repetita incolumis, ec felicior excedat . Michaelem vero Peretium Al
xandri Cardinalis Vicecancellarij fratrem illustri supra retatem ingenio,& industria, in quo lucet indoles quaedavirtutis egregis, licet aetas non dum apta sit rebus agedi , primum Ciuitatis Leoninae Gubernatore creauit, deindu ad Marchionatus dignitatem evexit: postremo Margvritae Comitissae Somaliae illustrissimae,5: ditissimae in matrimoniu tradidit. Iam vero Solis luce clarius est, quam clarissima sint matrimonia illa duo, quς nuperrime celembrata sunt, loquor de primarijs familijs huius Vrbis cum
Perellis arctisti me colligatis, de quibus pauca dicere supersuum videtur, cum neque multa referre satis futur
70쪽
3ς rum existime, ipsa dies,sic disponente prouidentia,ostendet,qui,& quanti utrinque Proceres emanabunt. Ceteruubi Pontifex nouis Patribus sibi cmus esse cognouit, incredibili liberalitate praesertim in suos aulicos, ex quibus nonnullos, qui diu, & assiduis vigilijs sibi inseruierat, nec
non ex toto terrarum Orbe Viros grauissimos conquisitos ad xxix. Vsque in praesentem diem pluribus lectionibus in Senatum cooptauit. Porro haec omnia , quaeli cusq. attigimus partim Romae, partim seris acta,quamquam neque iudicare, neque dicere de tantis operibus pro dignitate potui; tamen animus est, quoad vita mihi contigerit, tantum Pontificem prae alijs commendare, humana quidem sunt, nec naturae vires excedunt, licet plurimorum Principum gloriam superent: verum hoc, quod in ultimum locum huius meae narrationis recen sendum proposui,supra humanas vires se se attollens,diuinam vim ostendit. Id certe humanorum operum longὸ maximum est, nec veretur Vt quemadmodumquq Ope re, aut manu facta sunt, ita aliquando consumat Vetu
stas. Kal. Ianuarij M D LXXXIX. quo potissimuni
mense anni principiunos sumimus; Ianus enim bifrons,& praeteritum tempus spectare , & futurum prospicere fingebatur a veteribus illis. Eo ipse die felicissimo Philippus Iustinianus Genucsis Societatis Iesu,cum per septen nium grauiter lepra laborasset, ubi primum a S IXT O Quinto sanctissimo Pontifice benedictionem accepit, tum mundatus est, atque illicosanitati pristinae est restitutus. Proinde dicent posteri uberius sanctitatem in tanto Pontifice praecipue enituisse. Verum concludendu est,
quod longioti oratione fieti debuisset. In religionis cultu inuigi- , o te i