Inuicti quinarii numeri series quae summatim a superioribus pontificibus et maxime a Sixto quinto res praeclare quadrienno gesta adnumerat ... Auctore Ioanne Pinadello Taruisino

52쪽

Mnno a Christi nais .m P L X X X V. IX T V s Quintus Picenus, ex urbe Montauto, gente Perella, anno salutis M D XXI. idibus Decembris, festo S. Luciae die , clarissimam lucem Orbi terrarum allaturus, in hanc lucem suscipitur. Vir insigni vitae integritate, eloquentia singulari,doruina incomparabili,in rebus agendis prudentissimus, Vnum denique virtutum exemplar in spem affictae Ecclesiae eonsolandae, durissimo tempore , ad summum Pontificium munus omnium ampl1ssis morum Patrum applausu, summaque Romani populi hetitia assumitur Oct. Kal. Mah M D LXXX V. S: Kal. Mah, quo die sanctorum Philippi, ac Iacobi a Romana Ecclesia,in Ordinis sui coenobio,SS. Apostolorum

nuncupato, anniuersaria celebrantur,coronatus: in cuius

Pontihcatu quadriennio, de quo scribere cepimus,erat Imperator Rodulphus III Galliae Henricus III. Hilpaniae, ac Lusitaniae Philippus II. Scoliae Iacobus Stuardus, 'Poloniae stephanus Battorius, & Sigismundus III. D

niae Federicus. Dux Venetorum Nicolaus de Ponte,tum Paschalis Cy conia. Magnus Dux Hetruriae Franciscus, ac Ferdinandus Medices. Dux Sabaudiae Carolus Em nuel Philibertus, Ferrariae Alphonsus Atestinus , Vrbinas Franciscus Maria de Ruuere, Mantuae Guillelmus,aci Vincentius Gonraga. Parmae denique Octauius,& Al xander Farnes' Sed ut ad SIXTUM Quintum reuertar; de eo dum nonnulla attingere conor,maximc Vereor, ne in tanta multitudine mea aberret oratio. Nam cum

omnia super omnem ordinem gesserit, quo ordine in te-

53쪽

xendis his uti debeam: me non video. Imitabonpictores,qui ut multitudinem ingentem exprimant,satis se officio suo fecisse putant, si eminentia duntaxat capita co Ioribus ostenderint. Non igitur historiam tanti Pontificis,sed potius designationem quandam praemonstrabo , quam vel ipse aliquando persequar accuratius, vel haud dubie alij ingenio maiori, ac illustrioribus verbis expri

ment. Ea vero, quae de tanto Pontifice comperta mihi fuere, breuiter recensui. Ut tande ordiamur. Pontifica

tum S IX TVS Quintus inhi maximis instructus praesi dijs: etenim Philosophiae, ac Theologiae spacijs gloriosὸ

decursis, acri ingenio, ac memoria praestanti, breui e discipulo inter magistros adnumeratus est. Hic in S. Francisci familia cum doctrina pectus repleuisset, eam intra domesticos parietes primum docere, tum in secris temia piis praedicare summo labore, & patientia non destitit: Hinc ad gubernationem per plurima munia ascendens, inquam se partem dedisset, quasi quidam ex veterunx annalium memoria admirationi omnibus erat. Fit pro Republica Christiana aduersus haereticos Inquisitor; deinde in Hispaniam missus ob Apostolicae Sedis causas, graues; illis ipsius consilio, & solertia tandem composi-.tis, Romam reuersus,vocatur ad uniuersii sui ordinis reri men. Quia vero familiae suae bene praeerat, aequum era rvt alienae itidem sapienter praeesset. Creatur Episcopus Agathensis;ac no multo post,quonia Pi is V. qui & quan tus Pontifex λ nouerat Viri virtutem egregiam,iam q. dies probatam,eum ad Cardinatatus honorem promouit: augetur paulo post Episcopatu Firmano. Interim Gregoriolossortuo,comatiis de more in Vaticano habitis, Pontifera

54쪽

2sanaximus,sic diuina disponente prouidentia , incredibili mortalium omnium laetitia,uno studio, una consensionς creatus est . Vix clauum ceperat; cum subito, ut ad bor nos gaudium, ita ad improbos ingens metus perueniCI'boc solio collocatus, sciens SI X T V S quantum sibi

Onus incumberet,& quam graues curae eam summam di gnitatem consequerentur, ex qua nimirum pendetret tortius Christiani Orbis gubernatio; imprimis Deum pre acatus est ad bene regendum; cuius aura spirante tot dein, sle, tamq. praeclara opera gessit,quibus superiorum temrporum memoriam superatam omnes intelligunt. Itaque

publicae indicuntur supplicationes vj. Kal. Iunij ex Aramni ad Exquilias usque ; fit concursus populi, omniuimordinum, ac totius nobilitatis. Quae in Pontificatum sanciissima ingressio eos progressus extulit;vt mirandum sit

tanta celeritate,tot, ac tanta vix excogitate potuisse, non modo inchoasse, atque ad finem suum perduxisse. Inuenerat Italiam S IX TVS Pontifex tumultuantem sic iorum peste, quae ut Hydra cum in dies sorperet, & excisis capitibus totidem continuo , & sertiora procrςγret, dedit operam egregiam paci , ac tranquillitati om nium populorum. Grassabantur in vijs praedones tam libere,tanta audacia,ut nec ad visenda Apostolorum lim, Da tutus esset accessus, nec in Vrbe, ac vix intra domesticos parietes tuti essemus. Exules enim itinera omnia Occupantes ad moenia usque per singulos ferme dies nos infestabant. Itaq. nemo in Urbe & extra non armatuS cir cumspiciebatur; omnis cura, & opera in bellicis artibus ponebatur: nam hi repellebant illatam vim; illi vero om irifaria iniurias inferebant. Cum haec esset conditio rerui ,

55쪽

non magno armorum apparatu opus suit; secit enim Dominus virtutem ex alto,& brachium eius excelsum. Breuissimo temporis spatio eiecti exules,extirpatique ex suis ipsis antris,ac nemoribus,in quibus agebant; tuta reddita itinera, uniu ersusque Ecclesiae Romanae status magno omnium selatio in summa securitate, & quiete constitutus est.Nam sicarios, exulesq. omnes factionum principes, qui Ecclesiasticae ditionis tranquillitatem infestissime perturbauerant,sceleratorum domitor, cultorq. pacis S IX T V S vix momento temporis tanta sua laude subegit, quantam & praesens aetas per orbem terrarum publicae laetitiae testimonio,& fama concelebrat, & omnis posteritas aeterna admiratione ad caelum feret. Porro terris in pace sic compositis, cum audisset ad Statione Romanam non admodum tutum esse accessum,ad coercendum piratarum impetum animum adiecit. apropter decem triremibus maximo sumptu c5structis,quod pauci ante conati fuerant,aequori imperium imponens, tantam terrae, marique tranquillitatem iacit, ut OctauqAugusti tempora, quibus Iani fores clausae sunt, silente bello redi)sse nostra aetate videantur; proinde voluit ipsemet Centumcellas proficisci, classem spectaturus, ubi plurima pro tuto itinere in mari Tyrrheno mandauit; Congregatione etiam Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinaltu de rebus maritimis constituta. Licet nuc tuto ociofrui; licet libere per itinera,ac siluas diu, noctuq. proficisci,atque ultro citroque commeare. Nulli nunc latrones editant, nulli scarij,& seres,nulli demum maritimi praedones in nostris oris vagantur. Neminem Legimus supe- . Horum Pontificum Ecclesiasticam ditionem , Patrim

56쪽

niumque sancti Petri maiore animi praestantia, ac fortitudine in tanta temporum dissicultate a nefarijs hostium excursionibus defendisse, aut maiore vi auri in tam breui spatio auxisse. Vindicata ab huiuscemodi ferinis hominibus Vrbe, atque Italia uniuersa, paceque undique stabilita, ad Dei Ecclesiam, id est sponsam suam exornandam,eiusque decus instaurandum,& augendum sese contulit. Imprimis autem vigilanti cura intendens gregi sibi commisso, in prouincias vicinas benignitatis sua: Oculos conuertens, prouidit, Vt ab ijs, quibus in regimen creditae erat,paterna charitate gubernarentur. Constituuntur S. R. E. Cardinales, qui subditorum querelas audiant,de hs referant ad Pontificem: ut vero non modo fines Romanae ditionis non coarctarentur, sed propagarentur in dies, prohibuit vendere, ac distrahere castra, aut alia genetis eiusdem bona in statu Ecclesiastico existetia,

praeter quam subditis eiusdem status ; in quo Ph Quinti

Pontificis Maximi sanctionem confirmauit. Edidit huius argumenti plurimas constitutiones, quibus mirum id modum S. Petri patrimonium & conseruatum est, & sh-pra omnem aetate mirifice auctum.Nam munus ab aerario,cui prouetuum,ac iurium Camerae Apostolicae praecipua cura incumbit, cum in incerto statu versaretur, in officium perpetuum erexit, quod idem statuit in Commissariatu. Huc reuocatur erectio Montis Sixti nucupaticum fructibus ad decem pro centenario; pertinet nuGetiam Montis Fidei ampliatio, eiusque fructuum ad sex pro centenario reductio: item Archiuiu generale,in quo Camerae Apostolicae scripturae asseruantur, cui muneri Regente designauit. In Vrbe veteriPublicae quo aue ut,

i H litati

57쪽

litati consulens, Montem non Vacabilem ad sex pro ceri. tenario instituit. Tum vero in Ecclesiastica disciplina nominus stud ij posuit: nam Cardinalium numerum praescripsit,ac leges: ex ijs Episcopos sex, Presbyteros quinquaginta,& dece,ac quatuor Diaconos esse voluit: tum procreatos ex illegitimo matrimonio etiam legitimatos, ad honores, & dignitates Ecclesiasticas promoueri vetuit Referendariorum praeterea numerum tam late patctena ad centum reduxit duntaxat, & generis eiusdem plurima,& sapientissima decreta legimus: sed quae attinent ad paupertatem subleuandam non modo in scriptis consignata, verum etiam in operibus expressa extant. Nam Monti Pietatis, qui locus esse solet egenis in necessariis refugium, domicilium coemit. Idem lanariae,ac fulloniae arti locum a Pio Quinto erectum ampliauit. Tandem vero, quod omnium annalium monumentis celebrabitura pauperibus,qui stipem per Urbem quaerebant,aedes multo a re extruxit,ac perpetuo censu dotauit, prope PontςSIXTI Quarti nomine nuncupatum. Hic omne hominum genus recipitur, qui facultate traducendae vitae non habent: huc confluunt claudi, debiles, & membris alijs,& oculorum usu priuati. Equidem arbitror id tantum esse,ut quemadmodu Dei misericordia super omnia opera celebratur,ita hoc pauperum domicilium omnibus tanti Pontificis operibus antecellat. Nimirum hanc charitate ex sacrarum Scripturarum fontibus hauserat uberrimusipientissimus Pontifex : legerat, quod uni ex minimis meis fecistis mihi fecisti estote misericordes, sicut & Pa'rer vester misericors est; & illa duo Deum requirere, facere iudicium,S diligere miserihordiam,& huius genet

58쪽

ris quingenta in sacris literis. Hoc animo pauperibus

virginibus, viduisque seruandis, sacrandisque monasterium instituit, ac dotauit, quod ex arcu Galieni, ubi priusceptum erat, ob maiorem commoditatem, atque aeris falubritatem ad verticem Montis Quirinalis prope horto. Sallustianos,ubi est templum sanctae Susanna ,transatu inest. Demum, ut nullum eorum operum relinqueret,quae Misericordiae appellantur, in arce Capitolina carceres ampliauit, commodioresque reddidit , quo fit, ut loco commodiori expositi miseri, S: aperto aere fruantur, Meleemosynas ab ijs, qui eo concurrunt ad iudicia, exposcere possint. Quam charitatem erga commissum sibi gregem exhibuit, cum Italia potissimum graui frumenti Inopia laboraret: proinde quasi alter Ioseph horridae, ac miseradae fami ita prouidit optimus Pastor, qui animam

suam dare pro ovidus suis paratus erat,vt no modo Vrbs non egeret, imo vero viliori pretio necessaria ad victum coemeret; idcirco ad annonae copiam comparandam ducentorum millium aureorum praesidium fecit, ac perpetuo largitionis titulo donauit. Ab eo tempore in Urbe omnium rerum ubertas aduecta est, atque in praesentem

Vsque diem inopiae vestigium nullum reliquit: hoc, dc plurimis alijs beneficijs S. P. Q . SI XTO Pontifici in Capitolio statuam aeneam erexit. Persimilem in ip

sero posuerunt Camertes. Quumq; ingrauesceret anno na necessitas Neapolitanum regnum premeret, ign ris, quo se verterent, mercatoribus in tantis angustijs c

leberrimi populi, Summus Pontifex et subsidium prae

buit,triticoq. aduecto, famis incommoda,quantum potuit, subleuauit. Quum vero maximis negoths distentus. H a. pro

59쪽

pro republiea Christiana ad Urbem exornandam octa uiani Augusti exemplo se transtulisset, voluit Obeliscum loco obscuro latentem, e priori sede auulsum, in splendidiorem , illustrioremque locum pro liminibus SS. Apostolorum in medio soro collocari, opus ab alijs Primcipibus cogitatione quidem,sed re ipsa a solo SIXTO detentatum,& persectum. Vnus enim S IXTUS Pontifex pro vetere sua prudentia,Vt multa egregie caepit,sic pra clare perfecit. Caesaris ex urna cineribus eiectis Crucem inuictam imposuit anno secundo sui Pontificatus, aci

stius,feliciusq. Christo optimo sacrauit. Prorsus miranda, & incredibilia perfecta opera. Latebant duo Obel, sci in Circo Maximo terra obruti, quos essetas acri hominum artificio in pristinam sermam redegit; horum alterum ad basilicam Lateranensem, alterum ad aedem Beatae Mariae prope portam Flaminiam, quam loco basilicae S. Sebastiani in Stationibus publicae commoditatishbstituit, magnis laboribus, ac sumptibus transtulit, &Cruci itidem inuictissimae Pontificatus sui anno Tertio ,

& Quarto dicauit. Neque vero relinquendus erat, qui in Valle Martia iam multos annos iacebat, unus ex Obeli

scis Mausolei Augusti Caesaris, qui licet fractus in partes

nulli usui futurus videretur, ad Exquilias tamen perductus tam affabre compactus est,ut maximam asserat spectantibus admirationem,ac templo antiquissimo Beatissimae Virginis ornamentum . Huc accedunt Traiani, MAntonini Columnae Cochlides, quas antiquitate corrOsas restaurauit, & exornauit, ambari. Custodibus Vrbis Petro,ac Paulo iure optimo dedicauit. Mirum hoc: via demus nunc quam maxIma laetitia sanctum Petrum pe-

60쪽

ssibus fastigia insanientis superbiae veterum Imperatorii

proterere, qui capite inuerso in hac Vrbe pro vera Reli' gione vitam ipsam exposuit. Fulget ille auro tinctus vere Petrus constitutus in caput in ipse forci Traiam Augusti

Caesaris; nec minorem voluptate sentimus nos, quibus datu est frui veteri Urbe, ac noua resurgente potiri. Suspici

mus Antonini Columnam,partim hostium iniurijs, parrtim igne,partim tempore ornametis suis priuatam refici figuris suis,& quasi noua sermam induere Hanc Colum nam comprimit sacratissimis plantis Vas electionis P a Ius,qui pro uniuersi orbis partibus,ac praesertim pro alvma Vrbe in vera Religione instrueda tot itinerasescepit, ac tandem vitam profudit. Haec sanctissimis Apostolis debita gloria , qui urbem Romam a gentilium erroribus

ad veritatis viam traduxerunt Venio, modo ad sancti Ioannis Lateranensis magnificentissimum Palatium ab eodem erectum . Hic sancti Salaatoris aedem resecit: Scalam Sanctam in commodiorem Iocum transtulit,r

stituit, ac picturis exomauit; locum apposite construxit, vi festo die Paschatis benedictionem populo imperti tur.Deinceps Vero secutus vestigia Patris sancti Francisci ordinis Seraphici institutoris Ecesesiam Lateranensem pene collabentem suis humeris fulsit,ac restituit. Tandevero Titulum,qui illi in Cardinatatu fuerat sancti Hieronymi Illyricorum in Urbe , exornauit proprio impensis.

Templum erat sane exiguum , ac peruetustum; Verum sinTVS maiora animo concipiens alicrua fundamentatis & maius, & honorificentius paucis diebus erexit; cui merito illa competit inscriptio, quae superiori anno, dum festum more solito celebraretur,supra postes ligebatur. F ta