Tractatus de scorbuto Ioannis a Bona Veronensis

211쪽

DE scorbulo rancido oleo illad primum not

bo et quoniam is corpora sanguineo-cholerica , atque sanguine plena aggredi solet, VVillisum, &Boerctavium phlebotomiam commendare : quae si in morbi principio, antequam sanguis summam ranciditatem contraxerit, instituatur, valde proderit edempta enim humorum quantitate , vasa poterunt eosdem liberius promovere, exsolvere, atque triturare, hocque pacto ab iis vitiis, quae a lentore, attri-

tuque nascentur, praeservare . Ideo medicus attentus

in ipso statim morbi principio esse debet , ut in tempore hoc remedium adhibere possit: quia cum ranciditas a lentore sanguinis ortum habeat, venae sectione fortasse lentor tolletur . In aliis morbi hujus speciebus ne verbum quidem seci de venae s ctione r utpote quae rarissime conveniat, & quatenus conveniat jam dictum sit generaliter secundo capite hujus libri. Sed damna, quae in aliis speciebus venae sectio solet utplurimum inferre, in ranci . do oleosa minus timenda sunt , cum ob rationes modo dictas, tum etiam ob alias minime contemnendas . Uerum quidem est sanguinis missionem iukus praecedentem malam qualitatem non tollere, nisi in ratione reciproca eductae quantitatis, sed id parum interest. Porius illud considerandum est, ex hoc morbi gradu facile ad pessimum alcatino-scetentem perveniri posse. Nam rancidi humores, ut alias explicatum est, ita acres fiunt, ut minima vascula irritent sDisitigod by Corale

212쪽

1 3 D E S C o R a U T o ritent, & stringant, ex quo stasses fiant, ex iisque una cum reliquorum humorum attritu , dc calore putrida corruptio. Nunc haec epiphaenomena optime praecaveri per paucas, & repetitas, ut res exigit , venae sectiones quotidiana experientia demonstrat . tera remedia esse debent haec t ex purgantibus ea fere , quae in calidis temperamentis muriatico scorbulo laborantibus praecepta sunt : maxime vero cassiae pulpa cum tartari cremore mixta , . Cremor ipse, & tartari crystalli, tartarus vitriolatus, electuarium lenitivum, & hujusmodi. Clarissimus Adding. ton aquae marinae corpus expurgari praecipit, dicitque1 also illius principio corruptelam humorum emendari, atque praecaveri. Plantae autem antiscorbuticae, quae huic speciei conveniunt , sunt ace tota , aceto sella νbeccabunga, cichoreum, endivia lactuca, nasturtium, aliaeque hujus generis, varie adhibendae , pro Vario gradu morbi, & aegrotantis natura. Ex his decoctiones parari possent aperientes, & digestivae, vel succus exprimi eadem intentione. Inter corrigentia vero hujus acrimoniae nitrum in primis considerationem mer

tur, quod sal est talis facultatis, ut es Iestentiae potentissime resistat, & sulphuris exaltationem summopere reprimit, ejusque violentos motus impedit, cum sese insinuans inter flexilia, & ramosa sulphuris filamenta, ea ponderosiora reddit, & minus inflammabilia, iisdemque irretitum ea secum ad urinae vias trahit. Ouare laude dignus mihi visus est Iuncherus, a quo Nitri summa vi. tus in scorbulo commendata medicis est . Nitro autem uti possiimus simul cum Iargo potu aquae vel acetosae, vel tramitum vitis, aut seri Iactis distillati, aut etiam simul cum emulsione ad hunc

modum.

213쪽

Nitr. puris vel eritaIlla. sit. Spiritus quoque ipsius nitri potest convenire

. Aq. acetos Vel tramit. vit. vel sen distiuSpirit. Utr. Glauber. Scm capiat aeger mane, M vespere, vel eiusmodi potu ordinario utatur, sed parciori spiritus nitri dosi. Neque minus proseua sunt subaeida saponacea, ex vegetabilibus eonis sta, quae inter eminent, saccarum, di mei. Horum facultas est abstergendi, incidendi .& blande, atque sine aestu, crassos humores & obvasorum spasmum lentescentes, attenuandi. Accedit illud quoque, quod vi saponacea sulphura aliis primcipiis miscibilia reddunt, ex quo evenit, ut hum

Tum massae deperditum mixtionis aequilibrium restutuatur. Haud me fugit, faecarum in scorbulo a B emaavio damnari, de qua re, tanquam una ex sto

buti causis, pluribus est a nobis disputatum in secundo libro . Porro negandum non est hoc loco , quod alio lassi sumus : sed discrimen tamen faciendum. Nocet saccarum, ubi summa acrimonia, hum rumque resolutio est, maximeque in frigida acrimonia, sed aliter est in scorbulo rancido, in quo crassities, & oleostas eum quadam acritate vitium facit , & ubi resolutio humorum accedit , proximus ad alcatinum gradus est. Praeterea illud adhiberi potest acidis, aut subacidis vegetabilibuq commixtum , qualis miscella est in conserva Ribesiorum, aut ex acido citri: in syrupis ex succo acetosae , aurantis Dd rum s

214쪽

tum, & hujusmodi, maxime si praeparati sint absque

igne. Mel autem cum succo, expresso ex tramitibus vitis, mixtum, validissimum eli medicamentum in Mecasu r in cujus vicem etiam aqua mulsa venire po. test . Lachis assis per se quidem non contraindicatur, possetque utilis esse e verum eum sebres in hac specie frequentes snt , eaeque sere vehementiores , vix tutus esse potest. Hujus desectum supplebimus aqua lactis distillata cum beccabunga, acetosas carne testudinis nemoralis, quae aqua copiose, & ad Iongum tempus bibenda est et eaque validior evadit, si cum ea emessones fiunt ex seminibus frigidis vocaris. Balnea non sunt praetermittenda, quae cum iuesiis, tum in hac specie maxime eonVeniunt, pro pter pertinaces spalmos, qui in ea frequentissimi oriuntur . Ea paranda sunt ex aqua dulci, cui albiae ex supradictis temperatioribus herbis incoctae aerint: iisque utendum, nisi virium defectio, ID pothymiae, aut spirandi dissicultates prohibeant. Di,

phoretica , di sudorisera, nec minus diuretica evdem psopemodum videntur convenire, quae in silun muriatica distrasia exposivimus, temperatiora tamen praeserenda, in quorum censum ex diaphoretucis , venit stybium diaphoreticum, nitrum stybia Ium, cornu cervi praeparatum , & alia hujusmodicum copiosis calidis potionibus: ex diureticis sal po-Iycrestum cum acidis, aut subacidis potionibus, re quod supra tantopere commendavi nitrum, hujus que spiritus, Glauiariana methodo consectus, adhibito convenienti regimine.

Victus quoque idem opportunus est, quem prae scripsimus in muriatica specie, nisi quod sale marino hic uti licet ad cibos condiendos. Sed cum vis sapin

215쪽

ponaeea in rancido scorbulo , eaque ex vegetab, Iibus deprompta summopere expetenda st, fructus hinraei praesertim subacidi cibum optimum praestabunt ritemque succi ex iisdem expressi. His succis non inuistile erit quotidianam potionem aspergi, quo magis humoribus corporis misceri possit, quibus alioquin νpropter illorum oleosiam naturam, dissiculter soci, tur. Neque semper aqua bibenda, est: nam licebis interdum paucum vinum sumere, sed tenue, dilatum , & propemiodum subacidum , in quem finem Rhenanum aqua temperatum utilissimum est . Apud nos illud vini genus non ahenum erit, quod fierim uvis aliquantulum immaturis solet.

ULtima scortati, eaque pessima, species est ala

lino-foetens. In hac si leni aliquo cathartico opus est, videtur convenire, aut cassia, aut mamna , aut inmarindorum pulpatum etiam tartari

cremor, aut cristalli. Sed haec salina medicamenta, nonnisi inter principia, adhibenda sunt, ubi aliqua adhuc humorum erassities existit: in morbi proceia su priora medicamenta aptiora sunt, itemque ela a. rium lenitivum. Si aliquis major stimulus neceL sinus esse videatur, iis rhabarbarum addi potest minori dos: vel corpus aqua marina expurgandum est, cum unum ex praecipuis catharticis putredini re. sstentibus remedium praestantissimum ex Addingtonhabeatur: imo hic auctor idem praecipit quotidie sumendum ea dosi, quae infirmi statui conveniat, MDd x Praγ

216쪽

111 D E S e o R a U T G: praedicat tanquam remedium curativum , & praeservativum . Plantae anti corbuticae illae in hac quoque specie conveniunt, quas in rancida convenire dixi ; sed in primis acidae, & subacescentes juvare solent, ut acetosa, acetosella. Sed in hac praecipue specie curationem bifariam dividere oportet: vel enim cum incipiens est morbus, ei mederi volumus , ita quo cassi erassities aliqua est, & digestiva, inciderutia , attenuantia quaedam requiruntur: vel cum ameiquus factus putridam humorum intulit resoluti nem. In primo casu digestivorum, & incidentium invicem impIere possunt decoctiones ex iis plantis Paratae, aut succi ex iisdem expressi, & diluti sero Caprino, aut asinino depurato: quibus sive succis , sue decoctionibus succum quoque limoniorum, auc

granatorum acidorum , aut acerbarum uvarum adia

dere praestabit. Quin etiam seri ipsius aciduli solae potio salubris inventa est. Ex fructibus quoque ho- is succum expressum, ia cum illiusmodi dec

ctionibus commixtum experientia commendavit, ScConservas ex acido ribesiorum , vel ex acido citri. Haec remedia facultatem possident diureticam , &ad hunc finem , si opus est, adhibere licet: in prumisque cum sero lactis nitrum commixtum ad di Tesim promovendam valet. Eaedem vero decocti nes , ic idem serum cum nitro, aut cum succo

aliquo ex praedictis, si copiose, calide bibantur cum regimine ad diaphoretica, & sudorisera reserri pinsunt. Cum haec contra crassitiem prosint, sima virtutem habent alasinam acrimoniam corrigendi. Quod enim in aliis acrimoniis , in hac quoque observandum est , salina , & attenuantia dirigi corutra praevalentem acrimoniam debere, quod in hac

217쪽

L 1 p. III. C A P. VI. 23 specie per acida , subacida, & nitrata praestabimus.

In altero casu, cum scilicet putrida supervenerit humorum corrupteIa, atque adeo resolutio, acida, &subacida non sunt omittenda, quia nimirum virtutem habent contrariam alcatinae acrimoniae, sed ea esse debent cum austeris, & stypticis conjuncta , quorum remediorum excellens est emcacia. Sed a tequam ad haec praescribenda medicus veniat, gelatinosa atq te farinacea adhibenda sunt , ex quibus imsigne interdum levamen accipiunt aegrotantes. Ad

hunc censum resertur gelatina aut ex ebore, aut eXCornu cervi, aut ex cinae radice cum bolo Arm

no, addita parva quantitate spiritus sulphuris prinparatae reseruntur item emulsiones factae cum fibgidis seminibus. Neque Iae conveniret, nisi tam fa- Ciles, frequentesque acutae febres essent in hac specie Hac igitur de causa, & quia in lacte multae sunt particulae oleota, ex quibus fere butyrum comstat , & caseus, quae cum simul cum scalinis h

moribus misceantur, facile in eorum naturam comvertuntur e melius est ab eodem cavere. Si igitur gelatinosia, & farinacea remedia juvamen non assi runt , opus est curam acidinausteris absolvere: ex

quibus eligi possunt uvae immaturae, mespila, mala cotonea, lapathium, & cupressi baccae, quibus, ut in quadam sua epistola tradidit Clarisis. Medicus AN eadius Capellus duae Venetiis sanatae sunt Uirgines gravissimo scorbuli genere laborantes. Ex iis fructibus succus exprimi potest, ejusque uncia cum dimidia addi decoctioni alicui ex aqua foliorum quercus , lapathii, portulacae , & corticum tarnarii ci , ac fraxini. Hujus decoctionis circiter uncias sex mane, & item vespere aegrotiri sume .e poterit umna cum

218쪽

Σ DE SCOR BUToim cum scrupulo succi concreti acaciae, aut boti

Armeni. Profecto remedium contra alcatino-soeten

rem dyserasiam melius reperire nescio his austeris , quia ipsa habent particulas hamatas, quae coercent ,. atque constringunt moleculas fluidorum , oleorum corruptivam exaltationem impediunt, simulque propria austeritate corruptioni resistunt, solidisque. pa tibus tale robur afferunt , ut violentiae , Orgasmo,& irritationi fluidorum framandis pares sint. Famiseratissimum autem remedium inter haec China china censenda est, in qua summam Virtutem a re

borantem.agnoscimus, & crasim fluidorum resta rantem. Hinc legimus apud Vallanerium observationem , quae talis remedii vim admirabilem Omnibus patefecit: cum ejus ope aeger sanatus sit,icui nihil juverant plura alia remedia . In aegro illo credendum est scorbutum eo pervenisse, ut putridamatitulerit sanguinis di lutionem, quia non solum ex cute sanguineus manabat sudor , sed sanguis ipse ex gingivis, oculis, naribus, alvo, & urin riis viis effluebat. Adversius tam dirum, ec tetaribilem morbum plura , ut dixi , medicamenta imcassum adhibita fuerunt: & tandem duae chinae chinae, totidemque radicis tormentillae unciae, insuta in quatuor libras vini nigri meri austerique, multi. plices haemorrhagias intra tres dies istulerunt. Cyathum unum sexta quaque hora aeger sumebat, do-

simque iterabat. Ex quo quilibet discere potest,

quanta in austeris insit virtus ad sanguinis molem-las arctius inter sese uniendas, oleosas partes effiae-nes coercendas, solidasque partes roborandas . Vis Chinae chinae austera adeo excellens est adversus alcasinam corruptionem, ut ves ipsam arceat gangradi

219쪽

inam: duobus reserentibus famigeratissimis Chirurgis Rusvvorthio , & Amyando . Sic legitur in tram factionibus philosophicis Anglicanis quemdam eo remedio sanatum ex periculoλ sphamo in dorso pedis juxta medios digitos. Quare non solum ad corrigendam acrimoniam, & dis lutionem humo. Tum emendandam, China china utiliter adhibebitur , sed etiam ad gangraenam, & alia periculosa epiphaenomena evitanda. Interdum etiam necesse est, siaultera vegetabilia non juvant, ad acilla , & t Yptica fossilia confugere , inter quae eminet sipiritus vitrioli, quo validius remedium in corruptivis V aetolis Sydenhamius se non reperisse testatus est. Is spiritus sumi potest ad drachmam unam quotidie,

multa aqua acet sim dilutus. quin etiam si malam

urget, dosis inius augeri potest. Hic addi possunt

ea, qtiae praecitatus Addington celebrat de mira spiritus salix facultate ad invertendam acrimoniam au Calinoe foetentem . Alumen rupeum quoque in se stantia , ut ajunt, cum extractu tormentillae mixtum , sumi potest , quod egregium praestabit remedium cum ad corrigendam alcatinam acrim niam , humorumque Pelidam dissolutionem , tum .ad haemorrhagias compescenda , supprimendasque . Tuebitur etiam a pestiferis gangraenis, quae facile in hoc corruptionis statu oriuntur, vitamque aegris adimunt, V. Αlum. rvp. 1i.

Extract. torment.

Chiα Chiα pulv. aa IL Symp. coral. mbr. q. cm. f. massi pilui. cujus dosis a pl. ad S . mane, & vespere superbibendo decoctionem aliquam austeris praeparatam . Sed

220쪽

sed etiam ad Iulapii se am idem sumen p. parari potest , cujus praeparationis formulam proposuit Geos jus.

, Caeterum in hac diserasia diluentia, copiose epota

necessaria sunt, ut non solum praepollentem acri moniam eluere Valeant, verum etiam ulteriorem humorum dissolutionem impedire. Satisfacere in hac re possunt Nucerianae aquae, magisque adhuc nitrinaluminosae, quas praecitatus Baccius descripsit, quae principii nitroeatuminosi ope non modo alcatinae occurrunt acrimoniae, sed dissolutos humores parum Iodammodo cogunt, solidisque roboris aliquid r . lituunt. Tum acidulae vitrioli co-martialas ad hoc opus conserunt, quae, quod mirum videri potest, tam in solido laxo, quam in stricto , tamque in fluido erata, & viseido, quam in tenui, & soluto Conveniunt, quod innuit etiam Heisterus his verbis la) ita in universum iis etiam sint fautares ,

qui ιδ tuam Sedentariam multa in eorpore , o praesertim in ρνimis viis eruuitates , sive vitioses huma- es , ct fatus accumulante omnibusque illis, qui nimio vini , aliorumque spiritu orum petuum abuso sanguinem nimis aestuantem reddierunt , vel eb