Tractatus de scorbuto Ioannis a Bona Veronensis

201쪽

Huie superbibenda est decoctio aliqua ex supra n . minatis, in qua concinnanda addi possunt quinque r dices aperientes, & praecipue radix Paretrae bravae.' Aliam quoque viam ego insisto ad primas vias ac, do scorbutico obductas detergendas, utorque Ilia barbaro hoc modo. Herb. suman

Sal. tart. aa. gr. X.

Ser. Caprin. distillati El. m. contus herb. f. ins p. noch. mane levit. QUI, Vas claus colat. aromati aq. cynam. & si

mat quotidie. Postquam ope remedii hujusce acidum ex primis v, is fuerit expulsum, tum demum adhibendi sunt succidepurati, expressi ex herbis anti-scortaticis, qui se ei decoctionibus vaIidiores Mimandi sunt. d. Decoct. in sen cap. distil. suman

202쪽

succi depur. Fumar. Nast aqua

m. pro una vice, & sic pro sing. Neque nae solae plantae sunt , quae utiles in haemo i specie deprehenduntur, & quae, vel in decoischionibus usiurpari possunt, veI ad seceum earum exprimendum multae aliae praeterea sunt, ut Artem, sia, Chamςpytis , Fumaria, tum Absynthium, Acria viola, Alliaria, Arum, Gentiana, Piperitis, Raphanus, ω hortensis, &rusticanus, Ruta, Sabina, Saponaria, Τrifolium aquatieum . Alii alias magis commemdant, ut Brassicam Reigerus, & Grubius, & Uel huus, maxime rubram, quam brassicae speciem Geommyquoque reliquis emcaciorem existimavivo Sedum minus vermiculare acre celebrat Belouvius, ti assirmat

illius ope se non paucos milites scorbulo affectos sanasse. De Trifolio aquatico mira praedicat Simon Pauli . Sed cochlearia tamquam potentissimum re medium ab omnibus fere laudibus extollitur . Inter medicamenta vero composita, idem apparet Auch rum laudandi studium. Ita Dravvitzius magisterium Cochleariae, Mauritius Hosmannus elientiam Tris

iii aquatici, alii silvei ris, alii aquatici nasturtii spiritum praeserunt , cujus conficiendi modos varios exposivit Bonetus. Remedia etiam ex eluribus simul herbis Limpiis confici soIent, ut est ille spiritus amt,sCorbuticus, quem Elmullems descripsit, cerevisia ant,scorbutica Tim qi, vinum antiscorbuticum, ut

est apud Mangelum, decoctum, Raphani rusticani, seminis taniculi, & cumini soliorum cochleariae,

203쪽

L 1 η. III. C Α Ρ. IV. 2 absenthii, trissilii aquatici, quo decoisto Danos multum nunc uti amrmat clarissimus Roncallius . Deinde inter praestantissima scorbuti remedia, ut dixi, Iac habetur , de quo Brucaeus ita scripsit: primas ve

ro partes Iactis caprini usus sibi vindieat : es enim laeboni Iucti, o facile a natura vincitur , o multi longo

eius solius Uu , cum bescapungam incoxissent, aut na furtium aquaticum , aut cochleariam , fuerunt restituti .

Sed in acida morbi specie non semper, neque omni tempore id praescribendum est i imo nonnisi multissum cautelis: & postquam cura multo tempore proincessit, eo uti licet. Ab Elmuliero , haec regula prodita est, lac non esse exhibendum in scorbulo , nisi prius ab acido primae viae fuerint liberatae . Sed alia quoque multa medicus debet attendere. Modus vero lac exhibendi maxime conveniens est, cum ei aqua calcis iungitur secundae, aut tertiae infusionis pro vario morbi gradu . Sic tutius datur variis de causis. Primo coagulatio, quae facilis esse potest in eorum stomacho, qui acido scorbulo laborant , scpraecavetur; nam diximus s Clarissimi Morgagni experimentis evictum esse , per aquam calcis Iac a coagulatione defendi. Dei de aqua calcis alcatinum est medicamentum , quod lacti mixtum , suaque in

acrimonia temperatum, acidam dyserasium emem

dabit , & morbo medebitur, quod Burletus pluribus nos docuit. Praeterea cochlearia coqui potest cum Iacte , & tunc lac aptum est in acido sto buto , & praecipue si aliquot unciae aquae thedae eidem immisceantur, cum eodem sic nupto usque adhuc praestantius remedium expertus non fuerim . Quod si morbus pertinax fit, nec iis remediis cedit , tunc monitum sequemur Eugaleni, Brucaei. que

204쪽

11o DE S c o R E U T o. rue, & ad sudorisera veniemus , quae optima cementur , quia morbi materiam cum sudore expellunt. Propterea soleo praescribere sequentes pilulas, quarum tres mane, totidemque Vesperi, horis med cis sumendae sunt, atque interea aegrotus in lecto

manere debet, hisque pilusis decoctionem superbibere ad eumdem scopum collimantem.

Fumara Nast aquati Cochlear. . Flor. sal. arm On. mari. sal. volat. C. C. an. Si. m. cum syrup. d. corti citr. q. s. f. pil. aur. xxi.

His non juvantibus, substituemus sequens decoctum

cum eo pulvere, qui insta notatus est. Lign. Gualac. ras Sassast. an. Sili cortic. Cascar. 9g.ser. caprin. stili. Bittit. m. f. int. p. noeti mane ebut ad consumpt. 3tiae partis adiu in Ian ebullit. Flor. samb. Fol. cochlear.

acetosel. an. p. icolati sumat aeger mane, & vesp. Ivii, C. C. phil. pp. Succin. alb. putri

m. f. I. iv. quorum unum capiatur mane, tivespere cum praedicti decoctione.

205쪽

L A a. III. C A P. IV. 2IT Ptos ant nonnulla alia diaphoretica, atque sudori se xa , puta tinctura BeZoartica Michaelis, L quor Be-Σoarticus Bussit, Pulvis Bezoarticus Hosmanni, aut Porae, aut magni Ducis, stybium diaphoreticum, cerusa Antimonii, Pulvis Vsperinus, Unicornu, salia Omnia volatilia, aliaque multa usurpanda pro variis circumstantiis . Ubi ex horum rcmediorum sudornpparet, is iuvandus est, Iargo potu seri destillati, si febris adest: si abest, lactis caprini, aut asinini , cui nubi potest aqua distillata florum sambuci, estrue hoc remedium unum ex celeberrimis , quod se-i in sanguinem insinuans , salia diluendo, eadem promptiora facit ad exeundum simul cum sudore ;Eorumque . partem , quae in sanguine persistit, egregie demulcet sequitur usus martialium remedio.

rum , quae ad solida corroboranda praestantissima quotidie experimur. Nam cum & in scorbulo debi- Iitas solidorum sit, tanquam effectus, & eorumdem laxitas prima sit inter causas acidae species, nihil clatius est, quam calybeata medicamenta in hoc casu caeteris palmam praeripere. Sed aptum tempus est eligendum ad ea exhibenda, quia si viscera obstr ista sunt, nisi prius deobstruentia anti scorbutica adhibuerimus, calybeata hoc damnum asserunt, ut v

sculorum fibrae rigidiores factae, partem liquidi imp

cti tenuiorem exprimant, crassiorem retineant, de

magis densam reddant, quae postea facile in scirrhum abit. Calybeatorum multae sunt praeparationes: atque V Villisius calybem cum sulphure praeparatum, & sympum calibeatum , Nicolaus Lemerius tincturam martis tartariZatam , Ludovicus aliam ejusmodi, Adrianus a min&h extractum martis aperiens , alii alia nobis exhibent. In humidis temperamentis, atque

206쪽

in illis corporibus, in quibus magna fibrarum laxi tas pallidusque cutis est color, calybs in substantia, ut Munt, semi potest e in calidioribus. gracilioribusque

corporibus ejus praeparationes praeserendae simi delicatiores . Saepe videmus Virgines chlorosi laboran tes, debilissimas, oc in quocumque Ieviori corporis motu anhelantes, quae usu calybis facile restituum Lur. Eaque vis maxime excellit in aquis se dictis martialibus, quarum usum laudibus Hota annus in coelum seri, testaturque in acida acrimonia, & no.'minatim scorbutica, se adeo feliciter aquas vitriolbeo, martiales praescripsisse , ut scorbuticos jam confirmatos sanaverit. Hae igitur tentandae apto anni tempore : apud nos Recobarienses, ut antea dixi, validissimae, sunt. Post quarum usum, iterum ad lacteam diaetam recurrere optimum erit consilium , quam methodum sere prodigiosam esse mihi constitit. Cum balnea in scorbulo utilia praedicentur di in acido, Aponensia, utpote sulphurea, convenientissima judicantur, cum docet Andreas Baccius ea vim h

bere , qua e ccanr , calefaciuut , ab ergunt , deter .gstnt, digerunt , ro rant. Quin etiam eaedem aquae

bibendae sunt, quarum virtus si major non est , at certe aequalis est vir. uti aquarum Reeobariensium , ejusdem Baccii auctoritate, a quo se scriptum est .

. suo usu , sit etiam balneo , iuvant ventriculum , si can do fure uas eius humi sisates , appetentiam conis ciliando , digessionem eonfortundo omnem , tum hu-m:dam , tum frigidam intemteriem corrigendo . Illustris & nunquam fatis Iaudandas Praeceptor meus Knips macoppe multum iis aquis uti solebat, multumque levaminis suis aegris afferebat. Profecto a

bundant aquae illae particulis sulphureo-salinis, quae

207쪽

L i g. III. C A p. IV. 2Isbalnei causa per venas bibulas in sanguinem deductae oleola portione acidorum salium aciem ob. tundunt, salinam eorum naturam plane invertunt . Si Thermarum istarum usus in promptu non sit , earum vicem stipplebimus balneis ex aqua dulci . io qua prius coche sint herbae quaedam , ut su-

maria, vermicularis, pel sicaris, nasturtium aquat, cum simul cum salicis foliis r neque enim ad ma- Iam solum humorum qualitatem emendandam per haec medicus debet prospicere , sed etiam ad solida corroboranda r ad quem finem aliquando balnea frigida etiam conveniunt, & praecipue ex aqua mar,na, ut docet Addington. Vimis in acido scorbulo eligi debet talis, qui ad aleatinam naturam vergat, fugiendaque vegetabilia acida, quibus acrimonia laedens augeri eotest. Carnes tenerae vitulorum, pullorum que gallinaceorum , & hujusmodi aptae sunt, in quarum jure sic, ut apud Groentandos in usu est, coqui possunt cochlearia, adique acetolais inter vegetabilia apta brassica inter praecipua est , quam , ut dixi, laudavit Christophorus Reigerus. Chemica ejus analysis, a Geomrojo ini fit ta, ostendit copioso sale ammoniacali, alcatinoque eam Laetam esse, quod etiam odor foetidus significat, qui ex ejusdem decocto expirat: idemque Geostrius. ut

.innuimus, monet, magis emcacem, atque aptam esse brallicam rubram. Inter animalia, quae adversius hanc morbi lpeciem utilia sunt, vipera nael a modo Smittenda est, cuius medicum usum valde proficuum in morbis culaneis vel antiqui lcriptores commenda-Tunt. R ptilia omnia copiolum habent sal scalinum volatile, atque inter ea vipera maxime , ut e mica Ostendunt experimentae. Salia autem .volatilla , quo

208쪽

114 D E SCOR BUTO. rum in hac scorbuti speete usus est praestantissimus,

praeterquamquod acida emendant, solidorum etiam augent oscillationes, adeo ut interdum asymetros mintus indueant, quemadmodum ex ustu viperini pulveris febrem ortam esse notavit Scardona. Propterea

in hoc morbo, quia solida debilitata sunt, excellens remedium est , quod ex viperis paratur, multumque a Sylvatico laudatum. Ego ad hune modum id si leo praescribereia Decore sos cochlear acetos,s

colatur. si pro usu quotid. mane ad xxxx. dies. Sed inter horum remediorum usum, minimeque curatione jam procedente attendendum est remediis corroborantibus stomachicis opus esse, velut electu rio diascordeo Fracastorii, succo absynthii concreto, vel ejusdem Helvetiana tinetura. Inter roborantia ponenda sunt etiam austera, quae a Suvietento acido. xum destruentia vocata sunt, quia nimirum languem tes Oscillationes solidorum exsuscitant, inque acida subiguntur. Ideo idem utilissimam credit mummam Brunu vicensem, quae incorrupta magnis Indiarum c

Ioribus xesstit. Sed Chinachina quotidie mane scrupuli pond re sumpta, inter optima remedia ad hunc scopum reserenda est: ut & vinum illud antiscorb ricum, quod Mangelus describit . Si vero acida acrimonia aliquid etiam taber austeri, cum eadem. x

209쪽

L 1 a. III. C A P. IV. 1 I squae hactenus enumerata sunt remedia non sint ali

na, quaedam tamen eorum praeserenda fiunt r nim rum plantae acres, aromaticae, saliaque volatilia oleo.

1a, quorum nullum scribit Sylvius Deleboe emcacius

medicamentum dari contra austeritatem. Nam cum sint summae subtilitatis, atque mobilitatis, apparet , quam facile penetrare possint inter poros, quanLu vis minutos, crassi, rum, densiorumque fluidorum, ibi. que attritu magis liberata lese in libertatem vindic Te conantur , unde fluidorum partes divellunt , &Comminuunt, quae ideo minoris molis factae, facilius per suos canales diffluunt. Prater hoc empyreuma salium volatilium oleosorum auget solidorum elasticitatem , ita ut per dupIicem vim au sterum corrigatur. Ideo infusiones cochleariae , caepae , porri, allia riae, rute, erucae, raphini rusticani, chelidonii ma.

joris, lepidii, tri solii fibrini, ari, sedi minoris verm

cularis acris, factae cum sero aptissimae sunt . Sed regula, quam alias posui, & Hosmannus prudenter inculcavit, . etiam hic observanda et , deberi his acribus plantis leniores aliquas de fere sabacescentes iuri. gi, ut acetosia, acetosella, beccabung i, quibus sum. ana illanam acritas mitigari possit, ne solida corporis teneriora laedat. Quam cautelam ipsi veteres Auctores adhibuerunt. Quin etiam nos monuit natura non aliter esse faciendam ; ip a enim secit, ut in iisdem locis cochlearia sim it cum acetos , aut beccabunga proveniret, sicut in Groenlandia observatum est. Ejusmodi autem infusiones validiores existunt ,s addatur spir tus urinosius salis ammoniaci, aut tinctura acris falis tartari, aut aliquis sapo ex superadictis, interpolando haec remedia lenibus abstergentia bur, dc incisivis, prout variae circumstantiae, va ia-

210쪽

H6 DE SCOR UT O. que symptomata postulant. Sed utplarimum sal volatile viperae, aut succini, aut cornu Cervi, aut oleosium sylvii addituin convenienti decocto valde proficuum deprehenditur . Sed lac primum Iocum obtinet haec inter remedia, maximeque asininum , quia austeritatem, quae juncta est acrimoniae, i. vim cere potest, cum sit inter cariera genera tenujux, iaprae aliis valeat ad diluendum . Lachi autem miscere convenit aut decoctionem , aut succum alicujus plantae, aut plurium ex modo nominatis: hujusque remedii usus protrahendus est ad multum tempus . Diaphoretim, sudorifera, Diuretica hic quoque suum habent Ioeum et vinumque quod infra describam, alterutrorum vice fungi poterit pro variae naturae dia

pere L. Viij. post cibum. De victu nihil addo, is esse debet ex emibus . M iisdem plantis conditus sicu: de simplici acido Eorbuto praescriptum est AG