Lexicon technologiae Latinorum rhetoricae ... animadversionibus illustravit

11쪽

mos quosque in simili re facere animaduerte ram. Quid vero isti Z empe requiescunt, emissili bolli fortunam xspectant, I secunda sit, oti Cribere pergant sin adversa, ut desinant. Itaque ego, Cum LexiCon technologiae Graecorum Thetori Cae evulgarem, me publice quicquam promisi, ne priuatim verbum ullum dixi quo edenda aliquando Latinorum technologiae rhetoricas consilium significarona. Interea, Humforis erat bellias, et incorta fortuna vagabatur, Rhetores Latinos, claCito et tranquillo studio, animi ausa, traCtabam am, ille si leuis et nullius proti Libellus iudiCarsetur, Calamum ponere potius, quam duplicem scribondi culpam Contrahere Constitueram. Sed uontobat id, quod, Cum sperare sine magna leuit te non possem. honestius Oprauoram Quem emiserant libollum, eruditis hominibus non prorsus displicere videbam, et, quam honestam pariter at quo humanam laetitiam puto. laetabar Iam vero, ' quae antea, de Rhetorum Latinorum, technologiae Causti XCutiendorum, necessitate atque Utilitate Cogitaueram, sponte ad animum recurrebant iam ad illum d)orem, Cui hactenus leui et intermisso saepe conatu me dederam, totis viribus incumbebam. at suo in eo Iubore, cum adiutum leuatumquo me sentire 141 quadam familiaritate aerum ridiarum, quibus Graeca disciplina inimum memorianiquΘ Ω- siruxerat: tum vero propriis Latinorum bonis, quae tradenda arto oratoria declararunt, cita

a b captu S

12쪽

Captus sum, ut ex Graecorum Rhetorum duimetis quibusdam in Latinorum amoenissimos hortos immigrasso mihi viderer Onitiin Graeci Rhetores in arte tradenda minutam aliquam .diligentiam sectati sunt, quae cogitanti qui'

dem animum satis exerceret, memoriamque dis Centis expleret, non multum autem adferret, quod lectorem elegantem et politum iu-Cunde tenere posset. Eandem docendi rationem propagatam Videmus ad nonnullos Latinorum, qui Hermagoram, Hermogenem, Zoilum, similosque artifiCes sequebantur e quo gonere, practier Coritissicium, seu quisquis i-hrorum ad Herennium auctor est, omne Propemodum illi Rhetores sunt, quorum libellosa Pithoe coniunctim editos habemus. Ipso Cicero, quae in libris Riietoricis, Heranagorae vestigia premens, et adoles Centulus, de inuentione scripserat, ex commentariolis suis inchoata et rudia sibi excidisse, vixque digna iudicabat eo usu, quem proueCtiori etate X multi magnisque causis con Cutus esset. v. dctorat. I, 2. . t Cum in his causis diu muliumque versatus, iam arcem teneret loquQntiae, cum et philosophiae studio, et quouis maximarum artium literarumque genere XCelleret, Vt non modo summus orator, sed maximus etiam

vir in ciuitate haberetur tum domum se ratore Libros tros, o Claris Oratoribus, et ratorem, ad Brutum, scripsit: qui libri, si soli:,

caeteris perditis. superessent, satis tamen de

clararo

13쪽

Clarare possent, quantum ille ingenio, quantum doctrina, Prudentia, arto, elegantia, sapientia valuisset In nullo enim alio genere scriptorum, quod quidem in disputando disserendoque Versaretur, subtilitat- praecipiendi, tanta

rerum Pulci errimarum grauissimarumque suauitate in arietate temperauit Ea autem re unus

omnium, qui de ratione dicendi scripserunt,

illud consecutus est ad eloquentiam Commendandam et docendam non plus ipsis prae-Cepti S, quam eo modo, ' quo hae praeCepta traCtaVin et eloCutus est contulisse videretur. Ego Certo, Cum eos libros egissem, sentiebam

me non artis solum rhinori Ca ratiouem' ambitum intolloxisse, sed oti didici sth sea, quae viata prodest o possent, quae sensum pulcri excitarent et Cuerent, quae doCtrina elegantiam commendarent; non Commemorem . alia, quae ad varias literarum artiumque Pario Pertinerent. omnino, vivomadmodum ilhilosophiam primus litoris latinis illustrauorat, ita primu quo Iu CiCoro rationem doctrinamque dicendi ornauit Neque enim illi id curauit 1 1um,' ut de arte dicendi, loci ost, do inuentione, d Constitutionibus causarum, de variis partibus orationis, o tribus dicendi oneribus, de formis ot luminibus orationiS, qua σχημα, τα Graeci vocant, is seriberet quae a Grae- Cis ΟCtoribus in copissest sed it cum usu dicendi propemodum quotidiano, tum ingenio

14쪽

vi de his ipsis rebus acute, Copiose, et ornato scribere posset. Quam Varie, quam eleganter, quam Verbis a sententiis illuminat in Libris de Oratore in Oratore, in Bruto ea ipsa docuit, quae in Libris de Inuentionse, in Topicis, in Partitionibus, ex arte, hoc est, subtiliter,

aride ieiune disputauerat In uno oratoro, libello Vere aureo, quam prope diuinitu omnem eloquentiae summae Vim et naturam, nullis praeceptis, nulla subtilitate scholastica usus, explicauit elocutionis varietatem VirtutOS, Vitia, adfectiones, non ex vulgaribus Rhetorum cantilenis, sed ex naturae fontibus, et iudicio 1iteris artibusque excutio, docuit formarum et luminuan rationis, quorum nominibus et exomptis Graeci et Latini Rhetores tota libro

ria, sed multo illis rectius et utilius vim et naturam et sensum tradidit lSed mittamus haec, qua nota omnibus osse debent, quibus CiCero cognitus Ost. Ad ea expliCanda veniamus, quae ex his Consequuntur. Illa igitur arti tradendae vel ratio vel elegantia, quam Ciceronis propriana . esse diximus, verborum technicorum non Copiam solum auxit, sed et genera quaedam peperit, quae, etsi Graecis Rhetoribus non ignorata vel praetermissa, tamen a CiCerone frequentius usurpata, multis partibus nouata, atque expressioribus ing0nii acuminisque notis distincta reperimus In parte quidem Rhetorices ea, quae

15쪽

PRAEFATIO

in maioria orationis explicanda Versatur, ita non cessit Graecis obertate et subtilitate technica, ut saepe etiam utramque sua Variandi sesequentandique facultat; superarot Sed uberrima

laetissimaque metaphorarum techniCarum seges enata est ex altera parte, in qua forma et Chara Cter et Cutioni iratoriae quaeritur In eo generes doctrinae quantum Cicero eum sectatus Quintilianus, Ceteros omnes CriptoreS artis Cum GraeCos, tum Latinos, Cumine, subtilitate,' et elegantia antecolhierint . facile in-

tolligetur si quis Ma quae ἰω technologia

lior in ipso opere inuestrigariob erit iis, qui animum induertant Quemadmodum autem alibi diximus, in GraeCorum teChnologia investiganda lautionem .suisse adhibendam, me metaphorarum illud genus, quo Vel ornandae Orationi Causa, Vel ingenio suo indulgentes

nonnulli terentur, AEum Ceteris Vere technicis confunderemus . . ita iv apud Ciceronem it Quintilianum, metBphora Tel Potuam rationem ornantes, his quae ad artis institutionem pertinerent. distingueremus, magnum

utriusque generis Helectum habendum existimavimus Sed in eo delectu, quoniam saepedobebamus nostrum' sensum quondam sequi, recto id an temere fecerimus, aliis iudicandum relinquimus no exemplo utamur, esu sen

ara tentiae

16쪽

x PRAEFATIO

lsentia nostra rationem declaremus Latini Rhetores Onnunquam Vocabula Graecorum sine dubitatione technica ita expresserunt, ut tamen latinae interpretationes pro meris mot phoris ornantibus habendae sint, noc possint in technologiam referri. Ad hanc technologiam pertinere, qua σνοια σπερ ut ιτικας quidnari Graeci appellarunt, in Lexigo graec technolo, sic docuimus. Rem eandem Quintilianus -- pressit Lib. 4, 2 55. , non fuΡri inutiles, femina quaedam mobationum Pargeres Hae metaphorico dicta sunt Res ad artem rhetoricam pertinet sed illud fomen Pargorestoclinicum non ost CiCer de Orat. 2, 7. Cuni ita praecipit: , Ordium debetis stlorycor ei

quutus est. Omnino autem in talibus dicotidiformis vel deligendis vel separandis, non sonsui solum nostro, sed etiam illis legibus obtemperauimus, qua iam antea in praefatione Lexico graeco praemissa nobis scripseramus. D Quintiliano, politissimo scriptore, set aCutissimo artifice, non videtur opus est e, Ut separatim multa Verba faciamus. Nam quae QCicorono diximus, in uia quoque quodaΠΙ- modo Conueniunt. Non ille quidem ita, ut Cicero, do industria Rhetoricon ornauit hunc enim inter ceteros fere omne Vnum nouimus, qui, Cum non minus ingenio ad diCendum, quam docti iii ad praecipiendum valerot, Rhetorum

rion modo doctissimus, sed et eloquentissimus videri

17쪽

vidori voltot. Sed Quintilianus, uno bona vola natura CCOPerat, Vel studio Comparauerat,

nainus ambitiose scribendo exserebat. Erat ino homine non mediocre ingenium, singularoaCimnen multa doctrina, recti stimum iudicium, insignis elegantia latini sermonis. Omnes

omnium Rhetorum, Graecorum et Latinoruna, Artes Cognouerat: e Omnibus, qua Optima viderentur, in sum suum Conuerterat eorum

que doctrinam ita amplectebatur, Ut saepe ipsum Ciceronem, ad cuius imitationem se maximo

Comparauerat, moneret, reprehenderet, Cor

rigeret. Itaque CCurata Quintiliani lectio none tantum aluit, Vt, quae a Ceteris vel ambiguo vel obscure dicta erant, soluerentur, et illustrarentur, sed libellum nostrum etiam iis metaphorarunt technicarum copiis loCupletavit, quae Quin nouitate, tum singulari acumino imsignes essent. Vtroque enim O genere non minus, quam totius institutionis rhetoricae prae

coptorumque ambitu et Copia mihi videbatuo ceteros Rhetores, ipsumque adeo Ciceronem superasse. Quo modo ad technologiam rhetoricalii Latinorum Vel explanandam vel amplificandam ostiis quoque scriptoribus, qui non de industria, soli velut aliud agentes, est OCCasione oblata, rerum ad Rhetoricam pertinentium mentioneΠ sacerent, sus fuerim, o quid ex iis profecerim, Commodius ex ipso libollo cognosci poterit. Nullum enim gemis scriptorum, me recentiorum

18쪽

Tum quidem, unde peti aliquid lacri posset, negleximus. Si qui tamen sint, quorum angulos non XCusserim, erunt autem, in tam immensa scriptorum multitudine, fortasse non pauci eam negligentiam humanam, non leuem inertiam existimabunt, qui probe et iuste iudi

Care olent.

Restat igitur, ut studii illius mei, ex quo

iam uterque natus libellus est, futuram pertinaCiam pollicear. Nullum opus humanum ita finitur, ut plane absolutum et perfectum dici possit. Nescio autem, an nullum sit, in quo iudicando nos forma, ambitus, et laboris nostri aestimatio magi satiat, quam quod in hoc tit Tarum genere elaboratur. Multa legimus, multa reperimus quaesita sed non pauciora fortasses erunt, quae repetita lectio dabit, vel occasio non quaerentibus offeret. Multa nobis opinio, multa praesens quidam sensu Commendat, quae forta illa mox vel nostro iudicio, vel aliena nuctoritat damnantur. Si mihi CCidit, ut, Cum ad voc munerus p. 68. de loco aliquo Saloti Busissi sententiam meam, quae tum VniCΘplacobat, exposuissem, paullo post proCliuem me sentirem ad aliam, quam in sine libelli collocavi. Multa etiam plaCent, quia nostra sunt, et nemo adest, qui nurem nobis vellat. Postquam Graecorum teChnologiam rhetoricam

19쪽

in margino quidem literis nostris Iocus orit. Ac profecto in Latini quoque latebunt, quae resumta lectio, et meditatio tranquillior protrahet. Turbulenta enii et sollicita omnis scribondi cura est, quae mercatibus seruit, quam

bibliopola imperat, vel typothetae magitant. Sod ad haud paullo maiora, nisi fallior, studii mei continuatio illa, quam supra pollicitus sum, pertinebit. Quae si perfiCere possem, tum domum laboris illius, quem holoribus

Graecis Latinisque versandis hactenus impendi, fructum me tulisi e existimarem. Nun breuinsime dicam, quae aliquando fortast e latius et

aCCuratius exponenda erunt fortasse, inquam: res est enim omnis QiuSmodi, quam non modosa cultato consequi, sed etiam Cogitatione Complecti. dissicissimum sit. Ego disciplinae Rhetoricae, quam Graeci et

Latii ii scriptis illustrarunt, originem, aturam, ambitum, Contemplans, Pt Ciam illa Comparans rationem illam, quam inde a renatis in Germania literis, usque ad hanc nostram aetatem in eadem arte rhetorica tradenda docti hominos

secuti sunt, mihi ita persuasi, Germanos des hisonim loquor nondum habuist o Rhetoricen hoc est, neminem adhu extitiste, qui Vt ex Graecis Hermagoras, Vel Theophrastus, vel Aristoteles,vol Theodectes, e Latinis Cicero et Quintilianus suis quisque popularibus rationem doctrinamquctdicondi tradiderunt, quae si diiceretur, GraeCeLatineae eloquentes redderet ita, subtiliter,

acute,

20쪽

acute, ornate, repte et copiose dicendi vo scribendi praeCepta ea Conscriberet, quae Ostrae linguae, nostiis moribus, reipublicae studiis, literis, CCommodata essent, hoc est, quibus reCte perCepti et Cognitis, Germanice aliquis eloquens, non Graeco, non Romano, sed nostro sonta et modo, dici haberiqu possit. Nam illud existimo in hac omni quaestione tamen dum esse, Cogitari non posse Rhetoricen aliquam niuersalem, o est, eam, quae omni bus in rebus ad facultatem recte et eleganter dicendi pertinentibi , Cui Ctis gentibuS, Cctrumque linguis Conueniat. Nam etsi non in modissolum legibusque Cogitandi, sed etiam in ver- horum Compositione, CollΟCatione, ornatu, muli sunt pluribus lingui et gentibus Communia tamen mulio plura reperiuntur, quae singulis propria, sine Vitio et damno Commisceri et cum omnibus Communicari non possint.

Ipsi Latini cum in pluribus rebus, vita, moribuS, institutis, ipsa lingua, ad Graecorum imitationem Comparati essent, tamen in multis dic0ndi formis et praeCepti a GraeCorum Consuetudineo disciplina recesserunt. Ipsi adeo Graeci, obseruante Cicerone in Orat. Cap. 8. tam diuersa dicendi ratione si sunt, ut alia fuisse Atticorum, alia Rhodiorum, alia Phrygum, alia Mysorum disciplina rhetorica existimari possit: nam istae gente non moribus solum et studiis, sed inprimis etiam sensu iudicioque dissimiles erant. Neque autem ego is sum, qui,