장음표시 사용
21쪽
cum Gormanos Rhetoricen habuissct supra n gauserim, Vel ignorem et Contemnam do totarum hominum industriam, qui antiquiori et recentior aetate studium eloquentia praeceptis adiuuare, omnemque artem Rhetoricam scriptis illustrare et Commendare anni sunt. Quem enim, Ut ex immensa Paene copia potiores Commemorem, Georgii diapoguntii, Melanchthonis, Caselii, Schraderi, turmii, orhofi1, Vossit, Bergeri, recentiorum autem, Gesneri,
Ι. A. Ernestii, Lawsoni, Campbelli, Blatrii, Eschonburgii, deiungit, origii, studia vel scripta fugiant Sed his tamen omnibus studiis
et scriptis non hoc puto esseCtum esse, ut artem Rhetoricam haberemus, quae et partibus suis absoluta es set, et nostrae linguae, nostri mo ribus, institutis, literi apta, aut forma, amisbitu et usu similis operi Quintilianeo, vel Cicero nis libris, quos de oratore scripsit. Antiquio- ros quidem illi, quos supra nominaui, Cum
GraeCorum Latinorumque ratorum XCellen tiam admirarentur, omneSque Cuperent ad eorum imitationem perduCere, in eo maximΘ
laborarunt, ut disciplinam, qua Graeci Lati- Dique artifices ad eloquentiam suae aetatis homines adduXerunt, explanatam redderent. Libri enim Graecorum et Latinorum ita tum soli omnis sapientiae, elegantiae, doctrinaeque fonte erant, Vt nemo fere, nisi Latine eloquens esses posset et lingua GermaniCa taui Parum exculta iacebat, si nec ex Vterentur,
22쪽
qui docti haberi vellent, ne cuiquam In mentem Veniret, ea, in quibus elegantiam suam vel doctrinam, vel eloquens iam ostendere Cuperet, Germanice dicere. Recentioribus autem tem- Poribi , Cum imitatione Veterum, qui nobis vol non sentientibus omnis elegantiae doCtrinaeque doctores extiterunt, tum studiis eorum,
qui singulari ingenio et acumine valerent, ita linguae nostrae forma limata atque expolita est, ut odio multi scriptores eloquentiae tinmGermaniCa non famam solum, sed auctoritatem quoque sint Consequuti. Itaque apud nos quoque Rhetores quidam extiterunt, qui praecepta bene et eleganter dicendi traderont Sed singuli quoniam aliam viam rationemque iudicandi et docendi sequebantur, eorum libris nihil confectum est, quod in eo genere absolutum dici vel haberi posset. Qui summam eloquentiae in elogiatione, vel stilo, quem vulgo dicunt, ponendam existimabant, praec pia illi
scripserunt, speciem et Cutem Curantes rationis, Carnem et ossa, et sanguinem et neruos
negligentes. Alii philosopho um inore dissorentes de rebus iis, quas ad eloquentiam pertinere arbitrarentur, in magno disputandi aCumine, ea diXerunt, quae, si ad usum eloquentiae Venias, non Valde requiraS. Tertium genus fuit eorum, qui, Cum veteriuri sapientiam et doctrinam magni, Ut par erat, aestimarent,
23쪽
separandas ita Commiscuerunt, Vt ne Veteris disciplinae naturam et ambitum plene et DCurate referrent, ne suae aetatis studiosis loquentiae facerent satis. Cuncti mihi videntur haec duo occasse, ut partim, quid omnino
inter eloquentiam Graecorum et Latinorum, et inter nostram dicendi scribondiue rationem interesset, non satis accurate animaduerterent, partim non satis Cute viderent, eloquentiae eius, quae apud illo Veteres na erat, apud nos, rebus omnibus studiisquo mutatis, plura genera extitisse, quorum numquodque singulatim cognos ii et tractari debeat, et quorum tamen ea ConiunCtio et necessitudo sit, ut, qui alterum neglexerint, alterum ne reCte docere,
nec accurate discere possint. Primum enim omnis veterum eloquentia in reipublicae inCunabulis nata, Cum ad solas Causas ciuiles adhiberetur, tun Vnum summumque sum habuit, ut, qui VellaCCusandum reum, v se defendendum amicum, vel sententiam dicendam de rebus publicis, vel rem Cum ciuibus deliberandam accepissest, is in foro, in iudiciis, in Concionibus oratione inCere posset. Qui primi oratores in Ciuitate extiterunt, rerum utilitate vel necessitates ad diCendum adacti, ingeni suo, et prudentia, et naturae obsequio Consequebantur, ut reCte et apte dicerent. Postea notatio et obseruatio eorum, quae bene
24쪽
xVIII PIRAEFATIO ab illis se cogitata vel dicta essent, peperit
artem. QiuaeCun aue igitur ex ista prudentium
animaduersione nata sunt dicendi praecopia, illi publicae eloquentiae vel utilitati vo necossitati
seruiebant; neque in alio ullo, quam Civili oratore informando, malis Rhoborum Graecorum Latinorumque doctrina occupata fuit. Iam non rerum modo, de quibus diceretur, veluti numerus et ratio Certa, sed etiam forma, qua illae tractarentur, et partibus, et ambitu suo definita erat. Tria videre debebat rator, quid, et quo quidque loco, et quomodo diceret. Itaque et rerum inueniendarum, iudicandarum, instruendarum, et Q Cutioni conformandae Certam CirCumi Piptamque rationem,
nulli alii generi loquentiae, quam illi ciuili,
aptam, sariCiuerunt; tria genera Causarum, locos argumentorum singulis illis generibus accommodatos, iam ab Aristotele traditos, ut exinde in tramque partem traheretur ratio: Oratoris Certa sisCia orationis desinitas partes quinque tria genera diCendi, quorum unicuique certa forma esset Perpetuusque Character, Uirursu Certis Causarum generibus Conueniret. Haec et alia similia, quae Commemorare utidum esset, tam definita numeris et formis esse non potuissent, nisi una sitisset et corta ros, Oloquentia ciuilis et forcnsis, cui perficionda oomnia seruirent. Atquo hanc quoque dupliCem causam fuisse existimo, cur disciplina veterum
25쪽
Rhotorica, et tanto hominum doctissimorum studio tractata, et tam singulari iam Cumine et arte exculta perfectaque fuerit. Primum enim
omnis illa dicendi facultas erat eiusmodi Vt qui ea polleret, non solum utilissimus Ciuitati, sed et summis honoribus omniumque Ciuium admiratione dignissimus haberetur. Deinde artis informandae disticultatem illud maxime leuabat, quod nam rem propositam habebant, ad
quam omni animi contenti referretur, Prae-Ceptorumque Certa rati accommodaretur.
Iam Vero, quid nos odio istorum similo
habeamus, faCillimum erit Cognos ere. Nunquam apud nos, immutata republica, illius eloquentiae, de qua diximus, vel usus vel honos aliqui extitit. Nam eloquentiam sacrana habemus, quae publica in ConCione, et dicendo, o est, VOC et Ctione, deClaratur, sed ab illa, cum rerum tum forma Varietato, si verum quaerimus, diuersissimam. De aeteris rebus omnibus non dicimus, sed scribimus: non audimur, sed legimur neque earum rerum, in quibus exponendi aliqua eloquentia, hoc est, perspiCua, Apta, ornata, grauiS, suavis pie traCtandi nuntiandique rati requiritur, tam definita, ut causarum olim forensium, descriptio est. Sunt, qui historias narrant sunt alii, qui vitae et moribus scribunt: b alii qui
26쪽
philo pNam tradunt: alii, qui tabulis inuolutam veritatem Commendant; alii, qui alias res, quarum hodie immensa paene varietas est, exponunt. De 1 omnibus rebus aliter ab imperitis et indoctis, aliter ab acutis, eruditis, politisque dicitur. Necesse est autem, ut de omnibus rebus optime dicatur. Nam crediet probari et placere ea tantum possunt, quaereCt et apte et suaviter verbis et sententiis enuntiantur. Nemo autem est, qui ea, quae dicat aut scribat, credi et probari nolit Isaeo
igitur nostra, Germanorum, eloquentia erit, ut, quam rem et materiam nobis tractandam atque oratione declarandam sumserimus, eam, prudenter et Cute Cogitatam, apteque dispositam, optimis verbis et sententii enuntiemus. Iam, quid illud sit, prudenter et Cute rona cogitare, apte disponere et traCtare, et elegitutissime eloqui, arte et praeceptis quibus 1 ima singula rerum elocutioniSque genera CCOminodate doceri debet. Sed quoniam supra diximus, apud nos hodie plura genera eloquentiae eperiri, restat,
ut, quo sensu dictum illud sit, qualia illa genera sint, et quid ex ea re Consequatur, videamus. Primum igitur in Graecorum Latinorumque scriptis fontes esse omnium artium et literarum, quae quidem ad humanitatem et doctri-
27쪽
nam portirimi, Cum Veteres, quorum industria illos libros ex puluere et tenebris ii lucem ProtΓRCtOS, emaculat , Conseruatosque habemus, reCte Crediderunt, tum hodi neminem
osse puto, a liberaliori doctrina non prorsus alienum, quin existimet. Itaque indo ab eo tempore, quo Coeptum os ex illis sontibus hauriri, usque ad hanc nos Tam aetatem VtΓR-que lingua summis doctorum hominum studiis tractata fuit. De Graeca nun non loquor: quam ita discimus, ut eo loquondi, nec Cribendi causa utamur. Lutina autem, noti d Causis, ad nos ita propagata est, Vt, qui lite, ris tincti, o docti osso haborique volunt, latines quoquo dicondi et scribendi facultatombabere, adeoquo, Cum Germani sint, latino tamen etiam elo lusentes in debeant omni .
bus igitur, quid sit illud, latine eloqueutem
esse, et quem sensimi, quemue ambitum habeat, in quomodo optim efficiatur, videndum erit. Nam si recte ridentur vel reprehenduntur, quicunque, Cum Velint linguae Francogallicae, Vel Anglicao, Vel Italicae perit oxistimari, earum linguarum ne rationem, ECvim, nec indolem Ognouerint quanto magis
vituperandus erit is, qui latine loquens aut scribens, barbare, inepte, inconcinne, disso-hito loquatur, aut scribat, hoc est, id agat,
ut, Cum in doCtorum hominum numero si
velit,' et loqui cum doctis, a vera qoctrina
28쪽
quam maxime alienus esse videatur. In Gei maniae nostrae partibus locisque iis, qui literis ad doctrinam pertinentibus domicilium praebent, prope quotidie latine vel dicitur vel scribitur. Sed qualis plurimorum a Latinitas si videmus. Verba latina sunt; quis neget At
nullus sensus, nullus color, nullus ordo, nulla forma Latinitatis est. Nemo me pluris aesti mare potest studia doctissiniorum hominum, qui arte Grammatica, Lexicis, Prae Ceptisque stili, quem voCant, linguae latinae intelligentiam adiuuerunt. Hae ita neCessaria sunt, ut, qui aedes exstruere Vult posito fundamento Cauere debet, ne postridie Corruant. Sed funditus exanimis maxime tironum euellenda opinio est, istos libros qui edidicerit, eum repente linguamosi eloquentiamque latinam assecutum. Res altius repetenda est Omnis eloquentiae latinae origo, anahituS, ViS, Vsu Cognoscendus ingeniorum Latinorum propria et domestica indoles disconda quam sormam, quem ordinem
cogitandi et iudicandi Latini illi oculi sint,
quem sensum pulcritudinis, suauitatis, grauitatis, urbanitatis, subtilitatis, ceterarumque rerum rationem Vel ornantium, vel amplisi- cantium, vel illustrantium, habuerint, quam vim singulis dicendi formis et veluti flexibus, quid Concilii, itati, quid numero tribuerint, intelligendum, atque, ut breuissime dicam quod sentio, elaboratidum est omnibus iis, qui in hoc
29쪽
lio genre doCtrinae TeCte Velint Versari, ut, cum iam ad scribendun1 CCedunt. Protei ii star, cingenium mentemque suam omnem Latinis voluti Coloribus imbuere, Germanos se esto, prope obliuisci, atque cita tum in tractandis rebus, tum in verbis sententiisque expressani paene ex ipsis Latinorum ingenii Drmam orae tionis reserre possint. Haec neque GramniaticidΟCent, me suo Loxicographi insillant, meque stili praeceptores iugerunt magna in ea re, sateor, i tionis exerc talionisque vis est Sed nunC Cum adoles Centibus res agitur qui in scholis, tanquam in palaestra quadam, Irae' Parandi sunt ut Cum ad pugnam Venerint, sciant, quomodo armis tantur. LectioniS, EX qua illa omnia disci possint, ambitum scholarum angustiae non capiunt: omnem paene Vitam ille complectitur Quidni ergo Cum demon'. stratum isse videatur, mos Germanos, AEu Θliterarum nostrarum cum omni antiquitatΘdOCta Cognatio et necessitudo est eloquentia
Latina Carere non posto quidni, inquam, ad ipsos illos Rhetores Latinos, Ciceronem inprimis et Quintilianum, ConfugiamuS, qui, Curi ipsi summo ingenio, doctrina, elegantia, et sindicendi valor iit. in libris Rhetoricis, iunquam, in thesauro qua unque a maximi ingeniiSinuenta, obseruata, explicata, omnem elo quentiae Latinae rationem, indolem, ambittam,
Vim. declararent, clamma cum industria. sa- 4 pient.
30쪽
pientique delectu congesserunt 7 Et cum multi sint nostrorum hominum, qui voterum disciplis
nam Rhetoricam ad eloquentiae etiam reCentio vis sum plurimum valere existiment, quidni et utile, et vero etiam necessarium esse putemus, ut ex illis libris accurates descriptam Rhetoricam Latinam habeamus, quae iuuenibus tradita, et Cum artis Grammatica institution Coniuncta, Latinitatis, hoc est eloquentia oomnis latina verant formam et imaginem in iuuenum animis absoluat Ilio talis libellus, quem ego Archa ologiam rhetoricam inscribi,
lini, scribi enim, quod literis et sono parum ab illo sensu autem aliquantum differt, ab alio, eoque doctissimo, malim praeter illum sum, hanc quoque duplicem utilitatem habebit, ut
primum instar esse possit Commentarii, unde tirones Rhetorum et Oratorum veterum faciliorem accuratioremque interpretationem petant:
deindes, ut, Cum illam sapientiae doctrinaeque
prisca voluti si iam quandara o Copiam C- Cupauerint, Xinde depromant, quibus in ve aiacula etiam diCendi ratione tantur. Nam
Ciceronis et Quintiliani thosauros illos rhetoricos hodie nondum ita excussos, vel exhaustos esse, ut non nisi quisquilia lateant, scient, qui compendia recentiorum rhetorica, vel Cum his copiolis nostris, quas in hoc opere technologico exposuimus comparare Velint.