Lexicon technologiae Latinorum rhetoricae ... animadversionibus illustravit

발행: 1797년

분량: 481페이지

출처: archive.org

분류: 미분류

41쪽

hubsit, si etiam habet suavitati et grauitati oratoriaε

contrarium idem absurdu appellatur. Ergo vox absona et absurda eadem erit, quae dissona, inepto sono, siue acumine, siue grauitate, siue alio modo, aures ossendens Cic. r. 3, II.

De sensio, vel argumentum ex abundanti dicitur, quod ea forma loquendi exprimitur, quae superflui et extra causim positi notionem habeat. Ea ratio magis exemplo monstrari, quam definitiones illustrari potest. Itaque cum Cicero pro Miloni insidiatorem Clodium fuisse ostendit, tum ex abundanti haec addit etiam si in sidiator Mon fuerit , talem tamen ciuem Clodium cum summa it terfectoris virtute et gloria necari potuisse. Quintiliano,

qui inprimis hoc genus argumentandi comm 'morat, pruetuerunt Rhetores Graeci, qui non solum προοιμιον ἐκ περιουσιας, sed et αἰνατροπῆν ε περιουσίας laudant, de quibus in LoX. gr. ad Oc. περιουσία diximus. Ex Quintilianeis f. lib. q. s. S. 6 6. a. et 8 3. 88. Vbi etiam cumidus ex bundanti dicitur. - aeterum illud peruulgatum est, siue rationem, siue oratorem ipsum passim abundantem dici eodem sensu, quo copiosum, amplum, latum appellant; Vnde et inops h. e. exilis, contractus, Opponitur cf. Cic. Brut 6T.

Auctori ad Herenn. 4, 33. abus est, quae verbo simili et propinquo pro certo et proprio abutitur cf. Quintil. 8, a. s. et , q. ubi abusio dicitur quae non

habentibus nomen suum accommodat, quod in proximo est vid. LΘX. gr. techn. in καταχρησις Caeterum hoc genus a translatione s. metaphora ita discernendum est, ut

abusio sit, ubi nomen d fuit, translatio , ubi aliud fuit. Cicero in Orat a T. Aristoteles, inquit, translationi haec ipsa se hypallagen vel metonymiam subiungit, et ab-ὐonem, quam καταχρησιν vocant ut, cum minutum di- Cimus animum pro paruo et abutimur verbis propinquis, si opus est, vel quod delectat, vel quod decet. Aeetiratu S.

Quicquid cum cura, studio, et artificio quodam factum est in oratione, accurattim Rhetoribus Latinis dici a solet.

42쪽

solet. Itaque Cic. de r. I, 9 acerri ata rationi copia, quae studiose et cum artis cura elaborata sit, opponitur nutui, et verbo, quatenus utramque hoc non habet artemo studium, ed exilitatem potius quandam et breuitatem illis maxime propriam, qui vel negligenter, vel ex tempore, vel vulgari sermone loquuntur. Ibi Scaevola, Sempronius , inquit, non accurata quadam rationi copia, sed nutu atque verbo libertinos in urbanas tribus transtuIit. Sic et in Bruto Cap. I. accurata et facta quodammodo oratio iungitur, vid. voe facero Cap. autem 9s acclirata et olita. - Quintilianus , I. 6. Cum praecepisset in exordiis curam ostentari non debere, quia ars omnis dicentis contra iudicem adhib8ri videatur, addit, in quibusdam tamen iudiciis, maxime capitalibus, iudicos exigere sollicitas et acti ratas adtiones, quod contemni se credant, nisi in dicendo etiam diligentia appareat, neque doceri tantum sed etiam delectari velint. E quo loco omni luculentissime, et quid sit accurate di-Cere, et quid ea cura efficiatur intelligi potest. s. Libri . prooem. Vbi de cura verborrim Senda praeclare

disputatur. Similis ratio loquendi est, quam adhibuit Plinius, cum Lib. g. p. 7. Silium Italicum ait maior cura, quam ingenio scripsisse Silius mar mehi poetis cher Syrach sin Iler , alime I tinii Geythmachvolle Dichter.

Huc etiam pertinere videtur , quod Quintil. 1, 26. nitidam et curatam vocem tribuit phonascis, qui definitis usibus ita vocem suam praeparabant, et fingebant ut mollis et tenera esset, et aures deles aret, de firmitat . Gravitate, aliisque vocis virtutibus in oratione necessariis minus solliciti. Neque obscurum iam erit, quid sibi voluerit Quintil. 8, 3. 49. orationi accuratae contrariam fa- Ciens vilem, h. e. neglectam der vernachitis te, im schis ferte oder gestideli Ausdruch in Ginefatae deSjorq- filiae bearbeitelen Orationθm accuratam meditatamque iungit etiam Audit. Dial de corr. elo l. Cap. 6 eique emtemporalem audaciam opponit. cf. Senec. EP. s.

Quintilianus II, 3. qa cum vocem acerbam inter illa Vocis genera commemorat, quae e saucium orisque incommodo oriantur et praecipuum mollitiei imbecillitatis, et tentii tatis vitium habeant sententia illorum valere non potest, qui tris m, λυπηραν, interpretantur, quae

43쪽

quae auribus iucundum sonum fundat, qual1s sit rotarum stridularum ut taceam, hanc interpretationem iust olatiorem osse, et ad multa alia etiam vocis genera pertinere posse. Itaque, mea quidem sententia. Quintilianus, qui omnino in his rebus illustrandis metaphoras subtiliores se longius petitas adhibere solet, acerbam Ocem, a ructuum acerbitate, immaturitatis indice, dubia metaphora, appellat veluti immaturum illum saucis sonitum, qui solet se in iuuenibus a pueritia in adolescentiam transeuntibus, i habetque grauitatem cum exilitate inaequabiliis mixtam. Nolo hoc loco repetere, quae in LeX.

gr. techn. ad Voc. πικροφραγια de hoc genere vocis et

metaphorae istius usu copiosius disputaui quae inprimis ad locum Quintil. II, 3. 69. pertinent Confirmabit autem illa, quae diximus, locus etiam Valerii Max. Lib.

8. Xt. I. p. m. 69O ubi de Demosthene: propter nimiam exilitatem acerbam auditu vocem suam exercitatione continua ad maturum et gratum auribus sonum perduxit quae autem in elocutione et verbis acerba

veteres dixerint, intelligi potest e Gellii loco Lib. 3, 2. ubi Pacuuius traditur de Accii Atreo ita iudicasso: λ- nora quidem esse, quae scripsisset et grandia, sed videri ea tamen sibi duriora paullum et Perbiora. His fertur Accius ita respondisse: ita est, inquit, ut dicis: neque id sane me poenitet: meliora enim sores spero, quae deinceps scribam Nam quod in pomis est. idem os aiunt in ingeniis, quae dura et acerba nascuntur, post sunt mitia et iucunda. His addendus est locus Cic.

Brut 83. Ubi, cum adnotasset, nimiam vetustatem non habere suauitatem, adeoque nec orationem Thucydidis

veterem illam persequendam esse, ipsi Thucytides, ait, si posterius uiset, multo maturior fuisset et mitior.

Acerbitas vero, quam Graeci δριμ υτητοι diXere, est pars urbanitatis acrioris, quae cum sale et amara irrisione coniuncta est, αλυσμή et μυκτῆρι Graecorum Itaquo Quintil. IO, IIT. Cassio Seuero acerbitatem miram et urbanitatem, eidemque mox stomachum tribuit, Tuisu aur bittern, etfenden Scrtyre. cf. Voc colori

Acrimoniam passim reperimus de ea seueritato etigrauitate dictam, quae apud Graecos δριμυτης, σφοδρο- της , Vel βαθυτχῖς et σεμνοτης vocatur. inuet ad He- 3 renn.

44쪽

renn. 3, 3. o Conuenit, inquit, in vultu pudorem et acrimoniam esse: ' Ansand Ernyt, Inlrde. Hinc et alibi iam grauitate iungitur, ut Herenn. 4, 3. Vbi et argere rationem dicitur cf. Cap. 24 ubi de Iubiectionis figura, is multum inest, inquit, a umoniae et gravitatis in hac exornatione, propterea quod, Cum quaesitum est quod oporteat, subiicitur id non esse factum Quare Deillime sit, ut exaugeatri indignitas negotii. cf. ibid. Cap. O. - Alio loco Lib. q. a. sermo et acrimonia in voce et pronuntiatione ita sibi opponuntur, ut ille sedatam, hae vehementem oratiouem O tet, cum gestu simili. Ae i S. Quintilianus Lib. I, II. . in pronuntiando parum acriores iteras oecere, dicit, quando earum vim, quam a natura habent, lingua non recte exprimimus, sed cum aliis litoris similibus, at hebetioribus, permutamus, ut cum litoram ovi L pronuntiamus die

λαμ οξακισμιον hoe vitium Graeci appellarunt, et ae 3ικκοῦ qui litoram ρ esserre lingua non poterant ut est apud Diog. Laert. 2. IO8. - Deinde acre etiam Quinistiliano passui dici solet quicquid est vehemens, acutum scitum, urbanum in sententiis sunretch, Iarh, tr Did. vid inprimis Lib. 9, 3. 2 sqq. et alibi multis in locis. Et in ast clibus quidem, lene et remisimi,

in sententiis et rebus, leue, plerumque opponitur. Unde Quintil. l. c. quas acres Antentias dixerat, iisdem rerum pondus et S. OO vires tribuit: ichtige, Sinu uni Gehalti olla edanhen. s. Dial de corr.eloq. cap. II. - tribu affectionibus, quas oratio exprimit, Gellius N. . , 3 pigra Opponit, quae motu carent, animos non afficiunt. At tis o fu S. Cicero Orat. 36. Stiosas partes orationis appellat, in quihil orator ampli licatione, α υξησει, grauiore Ornatu, maiore tu contentione uti debet. Scilicet in his locis etiam triri oratori maxime valet Graeci id το Ρασrρριον, idemque το ναγωνιον et Urαθὲς dixerunt,

45쪽

rum et orationis, quod vi quadam sua mentibus, adsectibusque accommodata, altius in animos descendit, eos pungit, et velut acriter expugnat persuasionem atque assensum quod quidem genus orationi forensis proprium est. Vnde is orat a Is iudicialem a fperitatem, et sententiarum forensium aculeos coniungit, iisque opponit historicorum scriptorum uili in tractuurque, et cum lenitate quadam pro ens orationis genus:

Orat. 9. qui locus de ea re classicus est. Tales acu.

Di fere sentiri animo possunt in nonnuliis figuris, quae

dicuntur oratoriis, iisque παθητικοῖς, ut interrogationibus, exclam tionibus aliisque eius generis, quae instar ulminis mentes feriunt, a quarum usu historia quodammodo abhorret Cicero Orat. 3, 34. de Pericle is in quo tanta vis fuit, ut in eorum mentibus qui audissent, quas aculeos quosdam relinqueret. rut. 9 et quae de hoc loco notauimus in Lex. r. ad Oc. κατακλῶσθα . Seneca etiam P. CO. vigorem oratorium, aevisos et ictus sententiarum iungit, et Controu. Lib. 2. praef. cum oratorio robore simili metaphora. pugnatorium mucronem componit, vim illam acrem significans, qua Orator animos vehementer mouet et

oppugnat. Vnde et aculei dicacitati et iocis tribuuntur, noto sensu, quo et acumen adhiberi solet. v. Cic. Or. et 6O. et in Bruto 47. ubi de Philippo oratore is in altercando cum aliquo aculeo et male leto

facetus.

Acutus Acumen. Tam definitae notiones sunt, quas his vocabulis

Rhetoricae Latinae scriptores adiunxerunt, ut in τοῖς τεχνικοῖς primo loco collocari debeant. Primum enim acuta ratio dicta est, et Ciceroni quidem, quae in rebus inueniendis et tractandis oratoris prudentiam,

x ingenium

46쪽

ingenium et doctrinam declarat. Sic Cic. in Bruto

a T. Gracchi, ait, et Carbonis habemus orationes nondum satis splendidas verbis, sed acutas, madentiaeque pleniissimas. Unde patet acumen illud in rebus cerni, non in verbis, quibus eleganti et sapienti iudicio splendor potius tributus est, quoniam ut splendor non nisi

externa rerum virtus, ita in verbis non nisi externus nitor et ornatus est solot, multum discrepans ille ab interia decore, quod ingenio, acumine, et prudentia comparatur. Hinc et saepe rudi nifr et actite coniunctim ponuntur, v l. c. Cap. 8 cf. Brut. a. Vbi manifeste acumen ad res inueniendas refertur. Locus autem classicus de cum imis sensu est in Orat. 2, 9. Ibi

Antonius is meae totius orationis tres sunt rationes; Vna conciliandorum hominum , altera docendorum, tertia concitandorum. Harum trium partium prima lenitatem rationis secunda acumen, tertia vim desiderat.

Nam hoc necesse est, ut is, qui nobis causam adiudicaturus it aut inclinatione voluntatis propendeat in nos, aut defensionis ars timentis adducatur, aut animi permotione cogatur. Sed quoniam illa pars scit Cunda, acuminis in qua eri n. Varum explicatio posita es, videtur omnem huius generis quasi doctrinam continere, de ea primum loquemur. lam igitur Antonius de locorum argumentorumquo sontibus et sedibus reperiundis, vel de omni inuentionis, docendique artificio, quod ipsum acuminis nomine insilgniuerat, uberius exponit. Vnde Lib. I. de r. 29. dialecticis,

quorum Omnis aeno opera in rerum quaestionibus et argumentis consumitur, propriam veluti virtutem acumen tribuit. - Deinde etiam Lib. 2. Cap. s. acumen manifeste pro ingenio dicitur, et a ratione,

quae solius artis et studii est, distinguitur cf. de r. I, 3. Sic et Aquila Rom. de Fig. p. 3. d. Pith in

Prooem. Inuentio, inquit, rerum cum actitis homini. bus, quos tamen Oratores nondum appellare possis, communis est. Huic autem acumini opposita proprie est excogitandi tarditas, quam Cicero appellat in Bruto Cap. 66. LuculΡntior tamen de eadem re locus est Cap. 67. de Pisone . , minime ille quidem tardus iu

cogitando, Verum tamen vultu et simulatione multo etiam acutior, quam erat, videbatur.' Ad eandem sere notionem pertinent hae formulae s iit exsimando prudentein

47쪽

prudentem esse, Cap. 68. et ibidem rem prudenter udere do inde Cap. O. non hebetem in caris esse quo sensu et Quintilianus . . 9. hebetem rationem ait tae opponit. Omnino Cicero in libris Rhetoricis sin per haec duo diitinguit, rem nosse, quod est philosophi.

et rem dicendo explicare posse, quae propria oratoris virtus est. In illo prudentia vel acumsu, in hoc ela. quentia cernitur. De quo discrimine luculentus locus extat de Orat. Lib. g. s. Caeterum in hoc loco peropportune, ni fallimur, in mentem nobis venit anim. aduertere, quantam diuersissimarum linguarum voces, Latinorum acumen, et Germanorum chars sinu non solum metaphorarum, sed etiam sensus similitudinem habeant itaque si externa aliqua confirmatione indigerent illa. ita nuper Garulus in Commentationes sarte cogitandi vid. Herstiche liber egens de de Moral, Llteratri etc. Th. ΙΙ. p. ἐψO. diuine disputauit, non ineptum fortasse foret, illa Latinae loquondi consuetudinis uictoritate uti Quod autem et meu Quintilianus 6, 4 in altercationibus plurimum valere dicit redite si nerus docuit inesse in celeritate cogi.tandi dicondiques promte et breuiter, quod ex re sit. c Cic. do r. 2, 58. - Denique acuta exclamatio apud A. ad Herenn. 3, 2. est nimis attenuata, atquctexilis, quae neruorum et arteriarum intontionem quanis dam requirat Anschlag de Stim me in den Ohen o. nen. Ictus enim sit, inquit, et Vulnerantur arterias acuta nimis atquς attenuata acclamatione. f. Cic. r.

Iulio Rusmiano p. 36 ad filio dicitur, quam σχέσιν Graeci appellarunt, figura eiusmodi, qua adfectum aduersariorum quom libet singimus, cui respondeamus Similis est τῆ ανθυποφορῆ, s subtemiom, de qua alio loco diximus. Adhaerescere. Exquisita metaphora Ciceroni oratio adhaerescere

dicitur, Cum verba tam parum concinne Et numero collocantur et iunguntur, ut vox in literis durioribus et aspere concurrentibus crebro offendat impingat, nec libere et caepedite prolabi in pronuntiando possit.

48쪽

Ita in rufo 9. mollem, apteque compositam Calidii

orationemra scribens ita libere fluebat inquit, ut nusquare adhaere eret. Haec sunt impedimenta illa hae offensiones, quae Graeci ἐγκαθισματα, στηριγμοὶ , α ροκοπα , ἐξερόίσματα appellantur. Hinc et ipse Hortens , cum coepisset contentionem pristinam, et vim ardoremque dicendi remittere, dicitur Ciceroni in Bruto g. in celeritate et continuatione verborum adhaeresce . re, ob spiritus contentionisque moderationem, quae linguam eius solutiorem minu que incitatam reddide. Iat vid. ad Oc fuere quae notauimus. Adhortatio. Gr. παρατροπὴ, Cum ταλ λογία coniuncta a Iul. Rufiniano p. 29. Pith ad figuras sententiarum refertur, atque exempli causa ponuntur haec Virgiliana: Mue nunc injurgite emiS.

Cicero Lib. I. de Inuent. Cap. 24. cum docuisset Omnes res argum Ontando confirmari, aut ex eo, quod personis aut ex eo, quod negotiis sit attributum, mox Cap. 26. ad posterius genus inter alias sormas etiam adiuncta negotio refert. Itaque Cap. 28. , adiunctum

negotio id intelligitur, inquit, quod maius et quod minus et quod simile erit ei negotio, quo de agitur,

et quod aeque magnum, et quod contrarium, et quod disparatum, et genus, et ParS, et euentus.' Haec deinceps separatim explicat.

Ex disciplina Dialeeticorum in Topicis adiiιn

commemorantur, Vbi docetur locos argumentortim ex

adiundi is repeti posse, ita ut quaeratur, quid ante rem, quid cum re, quid post rem euenerit vid. Cic. Top. a. Ab his tamen diuersi sunt loci qui sunt ex consequentibus, antecedentibus, et repugnantibus. Nam adiuncta , inquit Cicero, non seni per eueniunt, illa

autem consequentia etc. semper. - Ad idem genus pertinent quae περιστα σεις Vocantur, et omnia ea, quae

in illo capite status coniecturalis continentur, quod ' ἀρπῆς μέχρι τελη ab Hermogene vocatur Partit. Cap. f. s. Casp. Laurentii Comment ad Hermog. Lib. 3. de inuent. Cap. 9. pag. 4. Adiunctionem in figuris elocutionis commemora cie. r. 3, 4. cs, Oe disiunctio.

49쪽

iunctio sod verborem adiunctio m Cicero Partit. s. appellat, quam Grammatici vulgo Omysertionem Vocant,

Vnde verba composita, ονο ματα συνθετοι, siunt.

Adiuvare.

Adiuvare argumenta dicitur is, qui declarat quam

vim habeant, quid efficiant, ut eorum robur manifestum fiat, et animus in iis velut immoretur. Contrarium facit, qui nuda argumenta ponit tantum. Sic Quintil. , a. . Quaedam argumenta, inquit. Ο-nere non satis est; adiuuanda sunt, ut, si cupiditas causi sceleris suit, explices, quae sit vis eius ira, quantum ess ciat in animis hominum talis adsectio. Ita enim et firmiora erunt ipsa et plus habebunt do-coris, si non nudos et veluti carne spoliatos artus ostenderint. s. cap. H, T.

Admirabile genus causae, το παράλεον Graecis disctum, Ciceroni inuent. I, s. dicitur, a quo alienatus es ninnis eorum qui audituri sunt. Cf. Quintil. 4 I. ubi παραξοξολογία Graecorum conseruntur. Aliis locis Cicero infestum , abalienatum iratumque auditoris animum in admirabili genere causae statuit, Vt l. C. Cap. as et T. Eius rei ultimo in loco tres causas commemorat, I si aut inest in ipsa causa quaedam turpitudo, aut 2 ab iis qui ante dixerunt, iam quiddam auditori persuasum videtur, aut 3 eo tempore loeus dicendi datur, cum iam illi quos audire oportet, defessi sunt audiendo. His ergo in locis admirabile in dote. riorem partem dicitur, eiu avssiende Gessen lanii. Vnde et Trapeauntius Lib. I. Rhetor admirabile tuΥ- si adiungendum putat. In fine Cap. T. Cicero ammirationem tribuit his, quibus triste, nouum aut horribilo aliquid obueniat, vel dicatur. Et in Orat. Cap. 3. reprehensionem cum admiratione simili sere sensu

iungit: Uremdiu , Andevtimides Abscheues de B stlirzungi, des Ubsfallens. cf. Cur Fortunat. P. O. Pith. Sulpicius autem Victor Institi. r. p. 243 asmirabilis ars est, inquit, quae talis facie ipsa vid tur, talisque apud opinionem iudicum coepit esse, ut

50쪽

admirentur, quenquam ad defensionem eius accedere. - Aliud est admirabile dicendi genus, magis proprie dictum quod, ut Cicero describit in Orat. Cap. 27. cur u magno Onituque fertur, riod sui iciant omnes,

quod admirentur, qvod se sequi posse di dant. uno

certe locum Ciceronis in mente habuisse videtur Quintilianus Il, r. a. ubi sententiam Ciceronis laudat simili sensu, quamuis verbis diuersam eaque dicit admirabile illud genus dicendi significari, cui contraria sit inplicia fas et veluti eueritas in ectatae orationis. s. quae diximus ad voc. φελ ις in Lex. gr. techn Amne ergo isti genori cst, quod mirabile dicitur in elocutione oratori , hoc est, ita vehemens et splendidum ut audienti quendam stuporem asserat vid. Cip. r. 9. s. de

Acis, Deum S. Primum simpliciter ad rictus oratione dicitur, qui

raro ornatu utitur, simplicior, et moderatior, et Xilior o in dicendo. Ita Cicero in Bruto 2 . Fuerunt, inquit, etiam in oratorum num pro mediocrium L. et Sp. Mummii fratres. Simple quidem L. et antiquus Sp. autem nil illo quidem illa Ornatior, sed a. mon adprictior fuit enim doctus ex disciplina Stoicorum. Unde et Cap. I. Stoicorum orationem statuit adytrictiorem esse, quam aures populi requirant, Academicorum autem liberiorem et latiorem quam patia . tu consuetudo iudiciorum et fori. Scilicet Stoici illi solam disserendi subtilitatem et tenuitatem sectabantur, a Copia et grauitate ornatuque oratorio alieni. Hinc Dialectica quasi contracta et ad tricla eloquentia putabatur, contraria iustae oratoris eloquentiae quam Dialecticam dilatatam appellabant, auetore Cicerone in Brut. O. Audi . Dial de corr. eloq. i. Sunt, inquit, apud quos ad Irictum et collectum, et singula argumen ta concludens dicendi genus plus fidei meretur apud hos d0disio operam Dialecticae proficiet vid. qua advoc. pr ssus et exilis notata sunt. Apud Plinium etiam Lib. i. p. o. adprimus et Pusius dicere opponuntur. s. Quintil. IO, . . et Cap. , . - irifrus denique numerus quali dicatur, ad voc numeruS X-plicabimuS. Adver-

SEARCH

MENU NAVIGATION