Lexicon technologiae Latinorum rhetoricae ... animadversionibus illustravit

31쪽

Sed quoniam vereor, me, Cum de Latinitatis studio tantopere si euerarim, nonnulli molario lutidum molestumque hominem dicant, qui istud a Germanis postulem, Vel exspeCtem; hanc omnem inuidiam prius, quam ad aliam orationem transeo, pauCis Verbis depreCari, et in amoliri debeo. . Sunt enim hodio multi, qui Cum vel magistrorum inopia, sol ingonii tarditate, vel laboris saga ista non sint asso-cuti, omnem hanc Latinitatis curam et sollicitudinoni, si non rident, tamen negligant, et super-VaCaneam putent: eiuSque negligentiae Iam

vicissim et dari et peti venia solet, ut, qui nihil

minus quam CCurate et eloganteΓ, ' atque ex

nomai antiqua, datine loquuntur aut Crihunt, dummodo nihil Committant , quod Donati plagis dignum sit, ne doctrina, fama Careant,no deminutam dignitatem, vel auctoritatemvol si dom suam sentiant odiis, qui ita beati sunt, it eiusmodi sensu delectantur ut br0vissimo me expediam primum omnino ars di condi non scribitur deinde, qui Verum quaerunt, et Liberaliter iudicare Voli mi, alterutrum putabunt necessarium esse, aut omnem I

tine scribendi dicendiquo consuetudinem abo leamus, aut . illa seruata, latiamur Vt, qui Latinitatis, vel .loquentia latinaes studium

commendant, per Ctissimam tu formam proinponant. summam artem requirant, medioCri

tatem damnent Quicquid enim est, verissimo b 5 Cicero

32쪽

Cicero ait, de quo ratione e via diSputetur, id os ad ultimam sui generis formam speciemque redigendum. De altero genero eloquentiae, quod totum

Germanorum proprium est, et ad eorum linguam, indolem, mores, studia, literaS, C- Commodandum, breuius dicendum videtur.

Nam quale illud esset, et quam diuorsum alatina forma eloquentiae, supra Commemoraui. an autem nostram dicondi vel scribsendi rationem, qualisCunque demum sit, nondum esse praeCeptis dosiaitam, atque in aliquam artis formam ita inclustrin, ut omnibus t rebus et partibus absolutam Rhetoricam haberemus, facile intelligitur. Nam Cum omnis hominum prudentium, OCtorum, Politorumque, ad sano et eruditos et liberales et venustos homines vel dicta vel Cripta ratio, partim rerum Prudenter Ot Cute Cogitatarum tractationem aptam, dispositamquo, partim verborum cum singulorum tum iunctorum

nem habere deboat, steri autem possit trio. Ioat, ut eadem ab aliis rQCto, Cute Composite Coi Cinne et apte, ab aliis inepte, disso-Ιute, aspere, diCantur: Cogitur primum arte quadam et PraeCeptis Opus esse, quae Optimodicondi modum desiniant, deinde omnem hanCinstitutioitem duabas partibus constare, ἘUa-

33쪽

PRAEFATIO XXVII

Ium una ad res et materiam rationis, altera ad verba et elocutionem pertineat. Iam de posteriori quidem genere multos multorum

acutissime scriptos libellos habemus, e quibus

si rerum optimarum delectus fiat, sperandum est, ore, Vt Vernaculae nostrae orationis absolutam per Ctamque artem teneamus. Sed in priore illo genere, in quo, ut veterum dicendi Consuetudine, breuitalis Causa utar, de in- Ventione quaeritur, nullus Hi Vsque Germanorum do industria elaborauit. Cuius ego quidem negligentiae an praecipuam puto Causam fuisse, quod, cum multi viderent in hao

Orationi Conformandae parte, ingenium, et studium, et multarum rerum Cientiam plurimum Valere, et suisse non pauCos, qui ita instructi essent a natura, ut sine arte rationΘquo dicendi, tamen reCte et grauiter et Opiose et eloganter scriberent, totam hanc inueniondi

dam existimabant. Hi autem, qui ita sentiebant, mihi videntur non uno modo a Veritate aberrasse. Nam nec omnes istis naturae honis et Copiis abuti dant ne in omnibus ita ebiti in ordinem digesta natura est, ut, lacte Vel sua sponte propellat, omnia eCte, Et CompOsite et Concinne Cadant; ne ab arte et Prae-Cepti quisquam ho postulat, Vt, qui tardi et hebotos sint amatura, repente ingeniosos et acu

los saciat; nec praecepta scribuntur iis, quos

34쪽

iam natura perfecit. At hanc tamen maga iam vim, OnCessu omnium, inprimis in iuuentute, ars habet, Ut ipsam naturam adiuuet, in ingoniis aliquid timet, addat, ordinet, tarditatem Calcaribus quibusdam excitet, frenis exsultantem audaCiam reprimat, omninoque Commoneat numquemque, quo quid tu referat, o quo intuens, ab eo, quodcunque sibi proposuerit, minus aberret. Tota quidem res illa, quam quaerimuS, magnas variasque difficultatos habet, sed non tantas tamen, qua non

possint Germanica Ocrina et industria superari. Quamuis enim rerum, de quibus hodie accurate et eleganter dici scribi possit, immensa Paen Varieta est, tamen illae non sunt tam infinitae, quin earum Certa genera, quibus singula sermae subsint, distingvpre, traCt-darumque scribere leges quasdam possimus, quae hanc vim habeant, ut, qui in aliqua tali materia versatur, sciat, quo animo tondat, quid

teneat, negligatue, Unde beriorem Copiam petat, neu omnino a Vero tramite aberret; in quibus rebus maxima et prope sola pract-ceptorum dos et tilita Cernitur. Ita quaedam Topice nasceretur, non a quidem hertate,

quali fuit illa, quam Aristoteles olim tradidit, sed quae nobis, tot philosophiae literarumque

omnium praesidii instructis, magnam inueniendi meditandique Conmoditatem esset alla

tura.

35쪽

utra. Sed vere quoque esse, et doceri posses quandam artem Cogitandi, quae ad hanc ipsam dicendi facultatem et sum inprimis valeat, nuper Garulus elegantissima subtilitato ostendit in ea commentatione, quam de arte Cogitandi scripsit ' Eam Cum egeremus, et quanta in illo viro cum elegantissimo iudicio

iuncta doctrina esset, consideraremus, vehementer optandum Obi Videbatur, ut eam partem Rhetoricae, quae rerum inuentionem tractationemque Complectitur, a tali scriptora

et lailosopho descriptam explanatamque haberemus. Quisquis autem aliquando hanc in ooperam suscipiat, is maxime sibi hoc faciem dum putabit, ut indusitriam suam ad illam Garuli

subtilitatem accommodet. Ab hoc autem toto genere, latius patente, ut eam eloquentiam, quae saCra appellatur, paremuS, non tam auCtorita quorundam veterum, qui ab humana disCreuerunt, qualis fuit Caussinus, doctissimus homo, at iudicii expers, et in suae aetatis ineptiis doctrinam exercens quam ipsa ratio Commonet. Nihil enim paene si in ullo genere rationis, quactile rebus vinanis ad homines habetur quod

non ' Vertache uber verschioclen Gogeristando aus der lora etc. Titi . . Oq. v. f.

36쪽

xxx PRAEFATIO

non sit in illa sacra dicendi ration diuersum:

alii et corti rorum fontes, alia tractatio, forma elocutionis alia. ACCedit Clio, pronuntiatio, memoria, quae hodie in hoc no genero Valent. Non est huius loci, illa quomodo et quatenus diuersa sint, disputare. Sed nos ita existimamus, si qua sint, quae ab oratoribus sacris inepte fiant, habet autem plurimorum eloquentia tam multa, tam Perta,

et prope solennia vitia, ut saepe sapientissimio eruditissimi religiosis auribus non satisfaciant

ea omnia ex o veluti fonte manare, quod genera eloquentiae vulgo Confundunt et Om- miscent, OCtrinam et artem veterum, sine deluctu, sine discrimino, sine Commutatione ea, quam mutata tempora, diuersi mores, variae rationes postulant, ad ros dissimillimas accommodant, ne satis reCte, quod deceat, animaduertunt, quam saIlientiam omnis eloquentiae fundamentum ess Cicero consuit. Illius autem sacra oloquentiae Plano perficiendae, et in quandam artis formani, quae certis aptissimisque praecepti nitatur, redigendae, tot tantaque, a nostra aetate, praesidia atque adiumenta sunt, ut in eo 'nere sere nostra ratio a veterum GraeCorum Latinorumque rationibus non multum discrepare videatui

Habemus iratores sacros, summo cingenio,

maximis

37쪽

maximis studiis, admirabili doctrina, in quorum eloquentia, quae maXime eminenni, et

imitatione digna sint, Cum animadueIti, tum notari facilius possunt. Neque Vllo temporciplus, quam nostra memori docti Cutiques homines, ut huius eloquentiae sine recte

regerentur, Virtutes aut vitia notarentur, Copiae augerentur, scriptis elaborarunt. Itaque si quis, e Theologis maxime, ea doctrina in struCtuS, Vt veterum sapientiam Rhetoricam BCCurate Cognitam habeat, eo autem iudicio valens, ut illa aptissimo uti possit, eo denique ingenio praeditus, ut, quo quidque referat, quid ex antiquorum copiis adsciscendum, Vel

mutandum, vel separandum, creCentiorum

inuentis et studiis quid adhibendum, et quomodo tota haec rorum silua ad sum idoneum instruenda sit, acuto id at, siquis, inquam, talis ad Rhetorica Ticra d scriptionem se Comparauerit, tum non dubitandum est, templa nostra OX Oratores eos habitura esse, quibus nemo Vel spectare, vel audire aptiore velit. Haec, quae magis effudi rudia, quam distincta, et illiistrata et pertraCtata proposui, ad illam meditationem meam, quam Rhetorum Graecorum et Latinorum studium postulabat, ita sese adiunxerant, et ita mihi videbantur

38쪽

bantur a veri similitudine prope abesse, ut ea mallei cum periculo sutura reprehens1onis Commemorare, quam Cum tilitatis, etiam exiguae, vel ambiguae, damno retiCere. Enim-voro non liber, sed praefatio scribenda erat. Itaque liceat mihi in timore meo ita saltem callidum esse, ut disputationis exilitatem praefationis angustiis, totam autem scribendi audaciam honostae utilitatis spei condonandam Esse Censeam. Scr. in Acad. Lips. d. xv I. April. MDCCXCvII.

39쪽

RHETORICAE.

A mici eis me. biicere irator dicitur, cum eas verbis argumentis- quo minuit, o eleuat. Huic abiectioni, quae et extenuatio vocatur, contraria est amyli atio, αυξησις Graecis dicta Cic. Orat. 36. , augendi rebuS. et Contra abiiciendis nilai est quod non perlicere posti orator quod et inter media argumenta faciendum est, quotiescunque dabitur vel amplificandi vel minuendi locus. ' cf. do Orat. 3. T. In Bruto Cap. a. rem figere, cui augere oppositum sit 1imili metaphora commemorat. - In elocutione autem sensus abucit, qui triuiali dicendi genero illos exprimit ut est apud Senec. epist. s. ubi huic abiectioni exornatio, et accurata in io opponitur. Caetera, quae huc pertinent, ad voc ponere quaerenda sunt. Abruptus. Principia abrupta Quintil. 3 8. 8. sunt initia orationis cum summo asseetu et quodam εν θουσιασμω, et furore propemodum dicentis elata a e ollar in ang. Nox idem initium furiosum appρllat, ubi concitatius, quam pus sit, orator declamet cui ciuilis et humanus ingresus opponitur. Nempe abrupta Latinis omnino dicta sunt, quae celeritatem nimiam, praecipitantiam, Vim acriorem, et praecisam breuitatem haberent. Itaque Sil.

40쪽

Ιt. 7, 2I9. smytrim ingenium pro praecipiti, ardente, acri dixit, et Flor. 4, 2 6. brripto torr liteS, praecipiti cursu defluentes. Ergo abruptum genus sermonis Sallustio tribuit Quintilianus , a. s. ob nimiam breuitatem, unde obscuritatem trahat. Et Seneca p. II q. Sallustio vigente, inquit, an ritatae sententiae et verba ante exspectatum cadentia, et obscura breuitas, suere Pro cultu. f. quae ad voc breuitas dicta sunt.

Absolutu S. In doctrina Rhetorum do statibus, absoluta constitutio dicitur species constitutionis iuridicialis cum idi sim, quod factam est, ut aliud nihil foris alis matur,

secte factum dicimus, apud Auet ad Herenn. , I 4. Velut idem Lib. 2, 3 desinit, cum Asam rem, quam nonfecisse constemur, iure factam dicimus, sine ulla assumtione

extrariae defensionis. In ea quaeri conuenit, iurene fanum sit. Constat autem his artibuS: Natura, Ne consuetudine, iudicato, aequo et bono, pacto. Quintilianus 7, 4. ab lutam defensionem vocat Graeci Hermagorei κατ αντιλη kιν. Nempe tum de re sola quaestio ost, iusta sit ea, nec ne vid. Lex. gr. techn ad oe. ποιοτης.

Conuersione abolutas, quas Cicero appellet, ex hoc

ipso loco de r. 3, 49. intelligi potest ubi ad rectum

numerorum sum adhortans Crastus , . efiiciendum est iu lud modo vobis inquit, ne luat oratio, ne agetur ne insistat interius , ne excurrat longius ut membris distinguatur, ut conversiones habeat ab tittas. Neque semper utendum est perpetuitate, et quasi conuersione verborum, sed saepe carpΡnda membris minutioribus oratio est etc. Nam cum nunc convorsiones dicat, quas Grae-C καμιπα s. συστροφας appellarunt, h. e. ambitus et r-bes illos, quibus periodus continetur tum absolutae Crunt, quarum tam recta ratio et proportio est, ut iis nec ad sensum, nec ad concinnitat m quicquam desit; ευκαταστρόφους Demetrius Phal de Elon S. O. s. Orat. 5l ubi oratio commemoratur apta et finita. Et cum sen-etentia pariter excurrens et pro emodum absolute conclu

Abio nis . Si de vitio vocis sermo est in disciplina rhotorica, abfimis dicitur, qui es ouum vocis rationi aptum non liabet,