Lexicon technologiae Latinorum rhetoricae ... animadversionibus illustravit

461쪽

scit est do genere dicendi magnifico vilibram aliquam

et recellum, quo magis id, quod erit illuminatum, extare et eminere videatur. Nam, ut in pies ura, ita maxime etiam in Oratione ad varietatem iucundam hoc pertinet ut non omni iisdem veluti coloribus picta sint, sed variis, tit umbram et Iuccm habeant, distinguuntur is omnibus enim in robus, Cicero ibi tomait, voluptatibus maximis fastidium initimum est quo hoc minus in oratione miremur, in qua vel ex poetis vel oratoribus postumus iudicare Concinnam, ornatam, festiuam sine intermissione, me reprehensione, in varietate, quamuis claris coloribus picta sit, non posse in delectatione esse diuturna.

Vt, qui se Ungunt, e veterum quidem moribus, elegantiam sectantur, ita luculenta metaphora vinctam consuetudinc loquendi Cicero in Bruto O. appellat, quae elocutioni quandam elegantiam, suauitatem, nitoremque adscivisset. Sermo ibi est Ciceroni d anti. quioribus oratoribus, non autem antiquissimis, adeoque iam ab illo antiquitatis squalore et Iorrore vacuis.

His ergo nihil unguento et splendore aptius tribui poterat iam erat, inquit, unctior quasdam plendidiorquec diuetudo loqtiendi.

Vocalis orator, Ciceroni dictus est, qui voce et lingua potius valet, quam ceteris virtutibus oratoriis; in Bruto 69. ubi hunc sensum totius loci contextus confirmat. Sic Plinius Lib. q. P. T. Regulum narrat, cum librum de vita illi per totam Italiam prouinciasque dimisisset publice scripsisse, ut a decurionibitis eligeretur vocalissimus aliquis ex His, qui legeret eum populo. Quo sensu iam Demosthenes Aeschinem ευφωνον

VOCauerat, Coron. P. 32O. d. Rei Sh. Ac vocales etiam1riagistros appellatos esse, qui artem pronuntiandi alios docerent, ossius de Rhet. nat et constiti Cap. I.

incertum quo e sonte, adnotauit.

In singulis verbis vocasia dicuntur, quae sunt, ut Cicero ait in Orat. 44. quana suaui Jmis ocibus . . . sonora, bene sonantia, apud Quintil. 8, 3. 6. s. Cur. Fortunat. p. I. Pith. Vbi verba sonantia Lucilium m

462쪽

φωνα appellasse notat, hoc est, veluti vocalia. Undo et Quintil. I, s. vocalita dicta, quae Graecis ευφωνια nominata est; cuius in eo delectus est, ut inter duo, quae idem significant, et tantundem valent, quod Ο-lius sonet, malis. -- Difficilius autem dictu videatur, quasnam Seneca Controu. Lib. . praes sententia υOcale nominauerit. Locus omnis est hic de Albutio: o Sententiae simplices, apertae, nihil Occultum, nihil insperatum afferentes, Ed vocales et splendidae. In quo quidem loco duplex construendorum verborum modus adhiberi potest. Si ita intelligamus, ut vocales et splendidae sententiae opponantur iis quae nihil occultum, nihil insperatum afferant, sententiarum significantiam si porspicuitatem deseribi existimabimus. Sin statuamus loci sensum hunc esse, ut Seneca dicat, sententia Albutii, quamuis simplices et apertas tamen etiam vocales et splendidas fuisse, in promtu est vocales dici numerosas, concinnas, et apta illi numero vocis suauitate et grauitate elatas. Atque haec posterior explicandi ratio vera nobis videtur. Nam paullo antea haec dixerat ri splendor rationis scit in Albutio erat quantus nescio an in ullo alio merit. Non lexis magna, sed phrasis. Dicebat enim citato et ossus cursu. εQuae omnia ad υφωνιας vocalitatis, grauitatem et

dignitatem quandam pertinent. Voci uis mi S. Cicero in Brut. s. genus aliquod orationis Asiaticum commemorat, is non tam sententiis frequentatum, quam verbi volucre atque incitatum quali est nunc Asia tota, nec sum in solum orationis, sed etiam X- Ornat et aceto genere verborum in quo suit Aeschylus Cnidius, et naeus aequalis Mil0suas Aeschines. In iis erat admirabilis orationis cursus, ornata sententiarum Concinnitas non erat. Illud vir aliquis doctus

verbis et sono et usu proprium quendam gustum Urbis Prae se ferens, et sumta ex conuersutione doctorum

tacita eruditio. vid. qua di inaus in die. technol.

463쪽

iii Mars libro do Urbanitate, an definitionem d.

ferte Urbanitas est virtus quaedam in reus dictum coae ha, et apta ad eloctandos mouendosque homines in omnem affectum, maximeque idonea ad resistendum, vel lacessendum, prout quaeque res ac persona desiderat. In qua quidem definitione Fabius breuitatis inprimis commemorationem reprehendens, dein do e sua 1ententia urbanitatem esse censet, in qua nihil absonum, nihil agreste, nihil inconditum , nihil peregrinum, neque sensu neque verbis, neque re gestuue possit de , prehendi, ut non tam sit in singulis dictis, quam in toto colore dicendi, qualis apud Graecos Atticismus ille redolens Athenarum proprium saporem. Unde et Lib. II, 3. s. ubi de pronuntiationis virtutibus prae , cipit, os urbanum dicit, in quo nulla neque ustiuitas, neque peregrinitas resonet. Et Plinius Lib. . epist. as do Terenti Iunioris, qui se in agros suos ex urbe receperat, oratione sententiam serens, o quam tersa

Omnia inquit, quam Latina qi iam Graeca Allienis

vivere hominem, non in villa, putes. Huc etiam urbanitatis color pertinet, quem Cicero in Bruto Cap.

46. commemorat.

Iam cum illa vidimus, quaeri non debet, quaro Cicero aliique ad sacetias quoque et leporem iocandi urbanitatem retulerint. Itaque ille pro Coelio Cap. 3. eontumelia, inquit, si sacellus iactatur, urbanitas nominatur: nureicher poti, eine Satyre. s. de Fin a, 3. et de Orat. , . inc et urbani alas Commemorantur ad Diuers. 9, I S. et alio loco pro Domo Cap. 34. homini faceto sermo urbanus et venustos tribuitur. In Bruto autem Cap. 38. notat, in Crasso cum grauitat iunctum fuisse facetiarum et rbanitatis oratorium, non scurrilem, leporem. E quibus illud quoque planum est, quod Quintil. 8, 3. O. Urbane dicta graui ter dies is opponit. Nempe haec seueritatem quandam habent, quam reuereri solemus, illa hilaritatem et ele. gantiam, qua delectamur.

Auctori Herenn q, a verbum Uttatam scitur, quod versatur in sermone et consuetudine quotidiana.

Quare Cicero des orat. 3, 38. inusitata sunt, inquit,

464쪽

prisca fore et vetusta, o ab usu quotidiani sermonis iam diu intermissa. Hinc et illa praesentia dicuntur

apud Gelli iam . . . O. Eodemque sensu Macrobius Saturn. , O simplicitatem et praesentiam orationis iunxit. oratius Art. poet. 23 q. domi uti dixit Opposita istis sunt noua obsoleta, exculcata itfolentia, iu- cognita, inaudita invulgata, quae omnia genora Commemorat Gellius II, T. f. Senecae Controu se xcerpt. Lib. a. p. 4I4 Bip. Easdem exoletaS, et econdita voces dixit Sueton. Aug. 6. hi et antigitarii commemorantur, qui talibus verbis, prisci maxime, Ut ament. Vsu S. Latinis Rhetoribus fusi praecipua loquondi consuetudine dictus est, quam χρῶαν Graeci appellauerant, commemoratio alicuius orationis vel saeti, vel utriusque 1mul celerem . breuem habens demonstrationem, quae utilitatis alicuius causa plerumque profertur. Ita

descripsit ex Hermogene Priscianus in Proexerciti Rhet. p. a 3. Pith. IV, illa Hiis

Vt Oare exordium, ideoque vitiosum, Auctori Herenn. I, T. dicitur quod in plures causas potest accommodari vid. Cie de Inuent. I, 8. et Quintil. , I. I. - rugare genus argumentationis, Ciceroni de Inu 1, 48. ilitii est, quod in aliam quoque rem non probabilem, si nune concestum sit, transferri ponsit. - In elocutione iugare et protritum dici solet, quod legantia in delectu et compositione caret vid. Gellius N. A. a 2,

Vti eis s. V, I tu tu . Villius in disciplina Rhsetorica est conformatio oris

c0rta, habitu quodam animi desinita eiusdemque varias assectiones exprimens Miene, Geberri Ausdruch in Gesichte vid. Cic. in Orat. 7. t 8. Ibidem quod vultuosum dicitur, nolim cum Ernestio in laue de trimet superciliosa oris conformatione intelligere, quae explicatio certe arbitraria et nimis angusta est, neque . vllo Ciceronianae mentis vestigio nititur, quod ille in hoc loco impresserit. Omnino vetat, ne quid ineptuirri vultu, aut ut tuosurn sit , Ergo prius illud e vale.

465쪽

ro puto, ne rator Vula eo latur qui rebus autas ctibus suis, ceterisque περιστασεσι non conueniat,

nisi quis sorte ineptum pro arguto nunc dici malit, do quo sensu ad voc aptus diximus posterius autem , ne nimius sit in vultus mutationibus declarandis das ou- tria te libertrit bene tenen Oiel, die Grima se Ita scripseram meo quodam sensu ductu , prius quam , inspe-ito Gomeri laesauro, eandem summi viri sententiam reperirem, qui et iudicabat Nonium 2, i T. angusto nimis tris em interpretari riuuo n. Nempe, quod vitii genus e argutiii digitor m. et artici lo distime-τttna cadente, gestu oratoris habet, idem in facio vi Irtio a esse existimandum est mi Oratores, qui vultuosum genus actionis sequuntur, proprie dicuntur os ducere, fere ut Og Gesichter schneiden. Sic Ciesro in Orat. S. ubi praecipit, quomodo orator subtilis et tonuis et elegans se gerere in actione debeat, ,vultu tamen multa conficiat, inquit, non illo, quo dicunturos ducere, sed illo, quo significant ingenue quo sensu quidque pronuntient. Eodemque sensu Quintilianus Io, . torgliere vultum ridiculum est e contendit, misi cum solus sit orator quod vitium exprobraste Zenoni

Stoico, qui ei προσωπον συνεσπασμιενον tribuerent, auctor est Diog. Laertius, quem laudauit Cresoll. in Ua

Graeci diX0runt Simile quid est in illis apud Ovid. Pont. p. Lib. 4, 8. 3. Heu mihi si l0ctis vultum tu versibus istis

Ducis, et affinem te pudet esse meum. Maxime autem perspicue, quid sit illud vultuq Ain, etiam Quintilianus docebit qui Lib. 9, 3. IOl. ubi de redit, figurarum si exponit, sed te hae quidem, quae recte fiunt, inquit, densandae sunt nimis Nam et vultus mutatio, oculorumque coniectus, multum in actu valet, sed si quis ducere o exquisti modis, et frontis ae luminum inconsantia urepidare non desinat, rideatur. Et mox, metaphoram ab actione sum tam seruans, gyam rationis faciem requirit, hoc est, non rigidam, sed naturae sequacem quae ipsa illi vultuo. De contraria est. - Huc et pertinet locus Quintil. Libr. MI, 3. an. Vbi cum gestus a monisque argutias commemorasset, comoedo magis, quam Oratori aptas quoniam

466쪽

quoniam actione, non imitatione constet ratio, non immerito igitur, inquit, reprehenditur pronuntiatio uti tuosa, et gesticulationibus molesta, et vocis mutationibus resultans; quod in Demosthene reprehendens Aeschines τερατευεσ3 e eum τῶ σχη ατι dixit in Orat. περι παραπρεσβ Breuius etiam Gellius F. A. a. s. simili vocis inclinatione manus mortensi argistam et gestuosas commemorat h. e. quae gesticulationibus modum excedebant vid. Ο arget tus et cf. Cresoll. Uae.

Autumn Lib. a. Sect. 8 p. 338. Quod ii quis autem grammaticam rationem do sideret, ridem ille Gellius 4, 9 ex Nigidio tradit, G, Omnia istiusmodi inclinamenta, ut vinosus. risiero OS, verboseS, morosus famosrsS, nimium et praeter modum significare, et idcirco in culpas cadere. His addimus vocem actus ES, tram plano isto modo adhibuit Cic. de Orat. I, 6. dam, ut vultuqyit in omni actione, quae quidem vultu maXimo et ore essicitur, mimius est: ita qui in contrarium torporis et inertiae et tarditatis vitium incidit, Ciceroni eontuens dicitur, hoc est, no semper oculorum obtutu tens, nihilque oculos mouens Sies de Orat. 3, 69. Animi omnis actio, et imago animi, vultus est, indices oculi. Nam haec est una pars corpori S quae, quot animi motus sunt, tot significationes et commutationes possit Scere. Neque vero est quisquam, qui eadem, contuens es 4 ciat Sic enim interpungendus hic locus, neque sollicitandus quod factum est a nonnullis, qui verba eadem contuens male iungebant. Per me thaphoram quoque vultis mentio sit, ubi varietas rei commemoranda est, quoniam haec propria est vultus natura et vis, ut variandis sensibus affectionibusque seruiat. Itaque Quintilianus , 2 63. amovivarios veluti vultus tribuit, cum orator variis orationis formis et commutationibus iudicem tenet, ut cum ses1pse corrigit, se aliqua ignorare fingit, vel deponit apud memoriam iudicis, vel eadem reposcit, et quae

467쪽

Ad voc murrerit pag. 269. post in. q. sequentia, quae una cum cla edula, in qua scripta erant, exciderunt, adde: Sed commemorandum etiam videtur, quo sensu virilis numerosa a poeta ita dici potuerit, ut insertim illum, quem αριθμον raeci dixerunt,

significaret. Piso, inquit, non, ut multi ambitios, turba et magno numero clienti et rudium indonoximaque hominum, gaudet delectatur potius multitudine hominiιm elegantium, doctorum, sayientii mi, tribustum vittat et conversetur. Quemadmodum igitur . si prior illa inter, pretati a valeat, declamantis vo in Verbo timerosa, ita, si posterior laec eligatur, in verbo virtu intendenda et imprimenda erit-

INDEX

468쪽

SCRIPTORUM HI LUSTRATORUM ΕΤ EMENDATORUM

Ammianus Marcellin. p. o. Aquila Romanus . I9. a. 37. a. o. 6 I. I. 89. 23.

Apuleius a . Aristophanes 84. II. 8a, Aristoteles 46 29 I. Avictor Dial de rati. a. 3. 37.4T. 6. 23, 262.3 3. 3 O isto. AusoniuS I 6 379. 397. Catullu 2 l . Curius Fortunatianus II. 6. 29. 39. 78. I 8 as 3 298. Demetrius Phaler. a. q. p. 29 I. Demosthene I 3. Diogenes Laert. 6. Dionysius Malic. M'. II 8. 3Ι3. 4is. Floru 2. Gellius s. 6. 6. HI. 38. 47. 6.

332 3 S. 6O. 39 a. Iustinus 78. Iuvenalis a I. I*9. 299. 397, Lampridius 3OO.

393 397. 398. O . ao. Sidonius Apollin. a. 37O. 397. Silius Ita l. a. Spartianus 6. 7. Statius 29ε. Suetonius 7. s. 6. I. q. 7.a99 3O . 3ψ . 619 qa6. Sulpicius Victor II. ras. O. 3. 88. Valerius Flaccu 293. Valerius M. κimus s. Velleius ε7 342.

INDEX

469쪽

VERBORUM GRAECORUM AD TECHNOLOGIAM RHETORICAM PERTINENTIUM ET PASSIM EXPLICATORUM