장음표시 사용
11쪽
ines cum eo non esset. Abduxisse autem noutantum is uidetur, qui per uim abduxit, uerum is quoq; qui periuatit comiti ut eam desereret. Iniuria autem in comite abducendo duplex est, prim iniciuia pudicitia attentatur: deinde quia abduci tantum res dicuntur a stultis di stupidis, ut in Eunuchum Donatus annotauit, Multae sunt caullae quamobrem cupio abducere. Etia, inquit, hoc uerbo maliscatur Phaedriae quum dicit, Abducere a Thrasone, tanquam a stulto,
ABnuci mulier dicitur a marito cum diuorti si sit. Donatus in illud Terent. Hecyr. Et filiam abduxit suam: Abduxit, inquit, proprie. Ac celsi enim dicitur ad maritum: Abduci a marito ad diuortium. Sic Virgilius : Et gremiis abdi
cere pactas. Ah EssE res dicitur, non modo quae in rerum natura non est, cuiusve precium domino abest, sed etiam ea cuius corpus manet, forma mutata est: ait Vlpianus l. . lulieris, I . di Paulus i. sequenti , D. de uerbor.signis. Et ideo, inquit, si corruptae redditae sint,vel traii,sguratae,uideri abeste: quoniam plerunque plus est in ma. nus prccio, quam in re. Quo in loco non dubito, quin QVAN AM pro Quo NIAM le-senduin sit: hoc sensu , Quam uisata rei forma mutata sit, ut rccens forma pluris siti quam uel ipsius rei corpus, tamen res abest . l. ultima, D. Meus &habit. Velutis ex patera scyptiuin aias abre ac singulari artificio consecerim, ut iam
multo pluris sit, quam antea: res tamen abeste iudicatur . Patera enim, ut species omnis, ex
forma denominatur. Falsum aut ein alioqui dixisset, cum ait, plerunque plus esse in manus precio, quam in re . Nam etsi incerdum id usu- ueniat, ut in tabula picta, de qua Paulus in s quenti lege disputet, non tamen id plerunque, sed perraro accidit. AB EssE, uerbum relatiuum est: cum enim abesse aliquem dicimus, locum simul unde abest, cogitatione comprehendimus . Cuiusque ergo loci ratione uSi quis desideratur, absentiae nomen intelligitur : diligenterque Iurisco sulti de absente disputantis propositum spectandum erit . ueluti cum de tribunalibus Vlpianus loquitur in Labsentem , 399. & l. collegarum, I7 . D. de uerbor.signi sic. Absentem, inquit, accipere debemus eum, qui non est eo loci, in quo loco petitur. Non enim trans mare absentem desideramus,& si sorte extra continentia urbis sit , abest. caeterum usque ad contincntia, non abesse uidebitur, si non latitet: Cum, inquam, Vlpianus ita loquitur, dixisse falsinii uidetur. Nam inco qui inius uocatus sese in iudicio non fletit , quamuis in foro ipso essit, nisi tamen ad tribunal adesset, commisi
san absentiam dicimus. Vnde illud praecurum
Antonini responsium in l. Diuus . . Diges'. de in intcg. restitui. De eo igitur qui in ius uocancdus est, Ulpiani locum accipio oportebit. Si- eum dicimus in l. prima D. de uerbor.oblig.l. 3.
tes stipulationem non rect c contrahi: non cos absentes intclligimus qui extra continentia urbis sunt: sed qui eo in loco iacva sunt, ubi exaudire inter se possint. Sic in denunciatione ob damnum infectum: Abeste, inquit Vlpianus, Didetur S qui in iure non Ahil. I I. D.de dana. in se. Hinc & abeste interdum dicitur is qui adest,&adesse contra qui abest. Nam miles qui
Romae militat, pro Rcipubi, caussa absente numeratur .l. milites, T. D. de quibus caii maior.& furiosus per omnia absentis habetur loco, l. aD.de iure codicili. Et tutor, qui dum pupillus contrahit , praesens est, sed quid agatur
non at tendit, abelle dicitur .l. non multum, q.
uidetur l. lursitum, 79. in sin. D.delegat.& ἀ- deicom. I. Contra seruus qui disciplinae ae studiorum caussa alio missus est, adeste iudicatur, d. l. quaesitum ;& L Se , 2 o. infin. D.de legat. 3. Et qui sui comodi cauila ac dolo malo abest,
pro absente numeratura. .s. S. D .ex quibus causis maior. Αs lGFRA partum, est immaturum sectum ei la.cere, Triphonius i. Cicero, 39. D. de poenis': Milesiam quandam mulierem, quod ab saeredibus secundis accepta pecunia, partum sibi medicamentis ipsa abegisset , rei capitalis esse
damnatam . Quae uerba ex oratione Ciceronis
pro Cluentio descripta sunt. Vlpianus l. li murire rem,S. D. de sicariis : Si mulierem uisceri bus sui uim intuliste, quo partum abigeret, Di stiteriti eam in exilium Praeses prouinciae ex get. Vsurpatur etiam simpliciter a Marcianu . q. D. De extraord. criminibus. Eam quae data opera abegit, a Praeside in exilium dandam. Hinc AB AC Tusciuenter dicitur a Paulo libro Sentent.
III l . cap. 9. pro fetu uenenis S medicamentisci edio . Aborsiis, inquit, uel abactus uenter partum efficere non uidctur.
Asic i , inquit Vlpia. proprie hi habentur, qui
pecora ex pascuis, uel ex armentis subtraliunt , quodammodo depraedantur, de abigendi studium tanquam artem exercent. equos de gregibus, uel boues de armentis abducentes .l. l.I. I.
Asi GEATus, crimen quod abigendo committitur. l. 2. D. cod. l. s. g. qui desertionis, D. de re milit. Dicuntur autem Abiges nonnunquam etiam Abactores. Itaque Paulus libro Ser ten. v. capite xv III. Abactores, inquit, sunt, qui unum equum , duasiequas totidemque bouPs, capras decem, aut porcos quin que
12쪽
que abegerint. Eodemq; modo appellantur ab Impi'. in l.consensu , 8.C.de repud. Sed intelligendum est numero pecorum auersorum distingui Migeos a furibus:squidem unius ouis auersio fures facit, duarum aut plurium Abacto.
res.l.aut sacta, I 6. .quantitas, D. de poenis. Agi RE,in creditum, non omnino idem est quod credere : sed tantum eas res credere, quae accipientis sunt: hoc est, quae iunctionem non in specie,sed in genere recipiunt: ueluti pecuniam.
frumentiam,vinum,& alias res,quarum non cor
puς redditur , sed quantitas. Vlpianus l. s. f. 8. Digest.de tribui.act.Sed si dedi mercem meam uendendam, R extat, uideamus ne iniquum sit, in tributum me uocari,& siquidem in creditum ei abiit, tributio locum habebit. Enimuero si non abiit,quia rcs venditae no desinunt esse mes, Scel. idem i. s.f. i. Diges . ad S. C. Νlacedon. Et ideo et si in creditum abiit filiosamilias,uel ex causa emptionis, uel ex alio contractu , de cet. Atque haec quidem paulo breuius: quod in uoce CREDEND I , multo subtilius a nobis explicata sunt. ΑΕ lv Dic AR p & abiudicare contraria sunt. Naabiudicare est iudicio aliquid auserre. Cicero verrina Ir. Nulla res cuiusquam tam patria atque auita fuit ,quae non ab eo, imperio istius, abiudicaretur. Littius libro IIII. Audiere patres Ardeatium populum ob iniuriam agri abiudicati desecisse. AE iv RARE, est, ut Seruius Aeneid. v m. scribit,rem creditam periurio nesare. Salustius in Catilin. Sed ea cepe antehac sidem prodiderat, creditum abiurauerat. De Sempronio loquitur. Plautus Persa: Nec metuo, quibus credidi hodie ne quis abiurassit mihi. Cicero autem libro ad Atticum I .abiurare dixit, pro sponsionem factam iureiurando abnegare . Tulliola nostra munusculum tuum flagitat: &me sponsorum appellat . mihi autem abiurare certius est, quam dependercis ABNEpos , abneptis, hi sunt,ait Paulus,pronepotis proneptis filius filia.L I o.f.8.D.de grad.
ΑnNOCTARE, integram noctem abelle. Marci
nas l. . Digest.de Officio praesid. Ne qui pro
uinciam regit, fines eius excedat, nisi uoti soluendi eaussa: dum tame abnocta re ei non liceat. ΑΒΜvTARE: , saepe abnuere. Festus libro r. Hi ne Abnutivum, distensio,voluntas contraria, sed stane actione ad impediendum exprompta. Paustus I. 8 s. Digest. de uerborum obligat.Qui spondet dolum malum abesse, ablaturumue esse, nosmplex abnutivum spondet: sed curaturum se, ut dolus malus abiit. AEOLi Tio criminum dicitur a Iurisconsultis cuin accusati nomen de reis eximitur, sic, ut ac eulationis institutae memoria ianditus extinguatur. Papinianus I.abolitio. 8. Digessi ad S. C. Turpil. Abolitio aut publicὸ sit ob diem ins-gnem, aut publicam gratulationem, uel ob rem prospere gestam, aut priuatim actore postulante, aut accusatore mortuo, uel ex iusta caussa impedito, quo minus accusare possit. Ea autem duplex est: publica, quae principis senatusue auctoritate fit, ut iam dicti im est: priuata, quae rei, accusatorisve postulatu conceditur. Post illam etiam ab eodem repeti reus intra dies xxx. potest l. r .C. de gen.abolit. l. aut priuatim.
3o. Digest ad Turpili. post hanc, ab alio repeti potest: ab eodem,non potest .l. 3 8. Digcst. de
Α a Mi NARr, est omen airersari. Hinc apud Iurisconsultos , Quo D ABOMtNOR dictum videmus, pro eo quod Cicero crebro se extvlit : Quod Deus omen auertat , detestetur , obruat. Scaevola in l. Lucius , 8s. Digest. de haeredibus institu. Si mihi Titius haeres esse noluerit, aut, quod abominor, prius moriatur, αce idem in l. Lucius, 88. f. filiam, De legat. desdeicom. secundo: Si quod abominor, neque filia mea haereserit. AE PATRvvs idem qui patruus maximus,hoc est abavi frater. l. s. D. de gradibus . Λη ROGARE legem, est legem ferre, & populum rogare, ut ne amplius aliqua lex ualeat: fleomnino tollatur . nam, ut ait Modestinus in l. derogatur, ior. Digest. de uerbori significat. Λbrogatur legi uidetur tamen LEx repone dum cum prorsus tollitur: Derogatur legi, cum pars detrahitur. Cicero ad Atticum: Nulla lex est, quae non insa se sopiat difficultate abrogationis . Idem libro de Legibus i I. Eas tu deges rogabis, quae nunquam abrogabuntur. Hine Vlpianus Institui. ca. I. Abrogatur,inquit, cum prior lex tollitur. ΑιROGARE alicui magistratum dieitur, quil gem 3ert ad populum, ut is magistratu suo sp lietur. Cicero in Corneliana, Nec ueheme tius est, ostendere se laturum inuito collega , quam ipsi collegae magistratum abrogare: nec criminolius, tribus ad accipiendam, quam ad collegam reddendum priuatum introuocare. Vbi Asconius, L. Trebellius Tribun. pleb. Cum perseueraret intercedere, introuocare tribus Gabinius coepit, ut Trebellio magistratum abrogaret, sicut quondam Tit. Gracchus Tribu nus M. Octauio collegae suo magistratum abrogauit.
Ans, praepositio a Graeco deducitur 4. significat autem retractionem in partem post riorem . Festus libro primo. Itaq: in coniunctione, uerbi cui praeponitur uim aliget: ut in Abnoctare , Abalienare, Abdicere, Abiudicare, Abuti: quae singula suis locis exponentur. Aes praepositio in accepti tabulis usurpabatur equum eius nomen perscribebatur, unde accepta
13쪽
pecunia in codice reserebatur. hoe modo, AbsT. Pompcnio accepi H-s decies Calend. Mai, Q. Metello , in Hortenso Coss. Cicero in
Oratore, Vna praepositio est AB s, eaque nunerantium in accepti tabulis manet nec his quidem omnium: in reliquo sermone mutata est. An Cis p. praeci,ὰ, impersectὸ,non plene. Calli: hi .semper,s .f. 2 .D.de iure immunit. Demonstratur tiarie, nec abscise, numerum liberorum ad excusationem prodesse. Anno 1 vpRR credit rem, pro dimittere , eique
fatisfacere. Vtrum quod ligati sunt, quibus debetur aliquid, ut putat Donatus: an quod a pellandi flagitandique negocio ae molestia creditores liberentur: unde etiam dimitti dicuntur Vlpianus i. t 7. Digcst. de usur. Et in
contraria negociorum gestorum actione usu rae ueniunt, ii mutuatus ibin pecuniam, ut cro.
ditorem tuum abs tuam. Terentius Adclph. Ego ad forum ibo, ut hunc absoluam. Sumptu e c , raecorum consuetudine uidetur qui δώλυω,
AnsoLvERE iudicio, pro liberare, non vexare molestia iudiciali. Iulianus in l. iq. Digcst. iudicatum solui. Quotiens ex stipulatione iudicatum solui ob rem non defensam agitur cum fideiustoribus , non est iniquum caueri, dominum priore iudicio absolui: id est, non oppugnatum iri. Item Iavolcn.I. fullo, 9 o. Dibsest. de furtis. Si furti egii let prius, quam exl cato cum eo ageretur, S antequam de fimo
iudica etur, locati actione liberatus esset: & surab eo absolui debet. Hinc Ast scitur ab aliquo, liberari ab ea controuersia, quam ab aliquo patiebatur. Paulus i. si in re,19. Digest. de noxal act. Sed etsi alterutri nostrum in solidum noxae sit deditus. & ob id ab utroq: dominus sit absolutus, alteri teneri communi diuidundo iudicio. Cicero pro Comoedo, Iudici hic denunciauit, absolutus est. Item, Cur de stando decidit, & iudicio non absoluitur cur tam imperite facit, ut me Roscium stipulatione alliget, neque a Fannio iudicio se abio litat ABSOLvERE pignus, pro luere .iPaulus libro Sententiarum 2. cap. 3. Creditor, si simpliciter tibi pignus depositum distrahere, uelit, ter an e denunciare debitori tuo debet, ut pignus a
soluat,ne a se distrahatur. AffsTENTVs, qui tutoris auctoritate ab adeunda haereditate reuocatus est . Scaevola I .penuit. Digest. de auctoritate tui. An secundum lavi acta adolescensa bonis patris abstentus sit e re
spondit, proponi abstentum. Vlpianus I. I. in fin. Digest. ut in possetis legat. Si certum sit
repudiatum, uel omissam haereditatem, uel al sentos necesi trios haeredes. Item Papinianus
l.ult. Digest. Si quis cautIonibus .
AhsTi Nyniet se haereditate , 5: retinere haeredi. fatena, contraria sunt: in iisque solis ponuntur, qui sui & domestiet haeredes appellantur: uti Iustinianus docet sub tit. De haered. qualitat. dc differ. libr. I iistit. ii. at extranei uel adire, uel repudian dicuntur. unde titulus libro Cod. sexto, De repudianda uel abstinenda haeredita te. Quomodo enim qui in familia sunt, quae
αntiqua consuetudine haereditatem significat, adire, ac non potius retinere dicerentur e Quare Vlpianus in l.si patronus, i r. sub fili. D. debon. libere. Si patroni filius emancipatus, inquit , noluerit adire haereditatem, uel qui in potestate est, retinere: nihilominus: & cet. Adire dixit eum qui eum aliam in familiam,tan. quam in coloniam demigrasset, nune ad pristinam familiam reuocature retinere uero qui in
ea familia seinp mafit,qui si nihil atttingat δε ab
omnibus rebus temperet, abstinere se dicitur. repudiare uero quomodo λ cum, uelit nolit haeres sit . qua de catissa Nccestarius appellatur, ut eodem loco Iustinianus docet: cum etiam uiuo testatore, quamuis nihil inimis cogitaret, tamen haeres ei et . uti. in si iis, ii. De liber.
α posthum. Hi ne illud Pomponis l. impuberibus, It. Dist. de acquir. uel omiti. haered.
Impuberibus liberis , inquit, omnimodo a stinendi potestas sit: puberibus autem ita, si se non immiscuerint. Abstinere igitur in suo , est quod Repudiare iii extraneo et rursus Reti
nere uel Intiniscere, quod adire in extraneo. quae Omnia generaliter his continentur uerbis Acquirere uel omittere,ut ex titulo Digestoruconstat, De acquirenda uel omittenda haereditate, libro 29. Axv Ti ueterra dicebant pro eo quod est, utendo consumcre, confieere, extinguere. Cato De re rustica, Linito usque adeo, donec omnem caseum cum nielle abusius eris. Cieero Verrina iii. Nisi omni tempore quod mihi lege
concessum cst , abusus ero, querere. Loquitur de legitimis horis accusatori ad dicendum
praestitutis, quibus eum Hortensius non ta
tum uti, sed etiam abuti uolebat: id est, usque
ad extremum uti. Idem libro de Inuent. II Postremo quas ad defensionein rationes reo dabimus, iis accusator ad alios ex culpa cximen dos abutemur. Hinc apud Iurisconsultos eae res in abusu non usu consistere dicuntur , quarum usus, nisi pereant,nullus est: siue quae uic do consumuntur. Vlpianus l. s.f. I. De ususruct. r. quae ut.Si pecunie sit ususfiuctus legatus,i Ialiarum rerii, quae in usu fructu consistunt,uidendum an caeterae res quae in absumptione sunt,codici possint. Item .Que in usufructu pecuniae diximus, uel caeterariun rerum quae sunt in abusu,
eadem di in usu dic enda sunt. Hinc illud Cie
14쪽
mnis in Topie. Non debet ea mulier, cui uir bonorum suorum ii sumsructum legatiit , cellis uinariis & oleari s plenis relictis,putare id ad se pertinere. Vsus enim non abusus, relictus est. Ubi Boetius, Vtimur iis quae nobis utentibus permanent: ijs autem abutimur, quae nobis utentibus ereunt. Vlpianus l.plenum, I 2.f. I. De usu&abit.Vsuarius horto, pomis,holeribus,& aqua utetur, non usque ad compendium,sed ad usum: scilicet, non usque ad abusum. Eodem modo Graeci dicunt: ut Paulus r. ad Corin
μη καταχλπια hoc est, sic utentes hoc mundo, ut ne abutamur: id est, sie utentes quasi usuarii, non autem ut proprietarii. ACCEPTiLAT io, uide Acceptum ferre. Ac CrΡTu M serte, seribere se ab aliquo accepisse Scaeuola l. 89. D. Desolui. Titius Maevius diecinae accepisse,& habere, & accepto tulisse a Caio Titio reliquum omne,& cet.Alfenus l. 6. D. De manumisi. Sed si interea dum cum manumitteret, acceptum seruo retulisset. Iulianus l. 8.g. I. D. De iure do i Hanc pecuniam generum petere debere: exactam,acceptam legatis reserri. Florentin. l. 3 S. D. De pigner.act. Primum usuris quas iam tunc deberi constat:deinde si quid superest, serti accepto serendum est. Patet igitur tribus de causis acrepto ferri solitum .Primum, si peconia sic accepta esset,ut ei a quo accepta esset, &beretur.Cicero Verrina tri. Propter quod mi nus Dolabella Verri acceptu retulit,quam is res illi expensum tulit.Deinde, si non deberetur pecunia, sed tantum qua de catilla accepta esset,
referretur. ut cum ex legato uendito, locato accepta ferebatur. Postremis, cuin id quod debitum erat recipiebatur.ut cum a creditore uel usura,uci pars sortis receptae accepto serebatur. Locus enim Florentini, alijq: complures id ostendunt. Ex quo intelligi debet moris suille in tabuiiv,ut qui suum reciperent,primum debitoris nomen ,cui expensum tulerant expungerent, dei de m alteram paginam acceptum serrent. Plaut.
Nunc quod reliquum restat, uolo persoluere Vt expungatur nomen,ne quid debeam . Hinc Acceptilatio, quae generali nomine significat,in tabulas acceptae pecuniae relationem:speciali uero,& proprio a Iurisconsultis bifariam intelligi tur aut enim Vulparis est, aut Aquiliana.Vulgaris est,quae una stipulatione constat: cum is qui uerbis obligatus est , a suo creditore stipulatur sic, Quod tibi debeo, habesne acceptu l.an inutilis, 8. 6. 2. D. De acceptil. Cum enim creditor& illius nome ex puxisset,& aes acceptu ei retulisset, respodebat,Habeo,acceptuq; tuli. neq; ad alia, quam uerboru obligationem adhiberi hse stipulatio poterat: quam ineptum est ab Aquilio
proditam existimare. Aquiliana enim ae eepti latio mutua & reciproca stipulatione constat , &ad omnes omnium generum obligationes extinguendas excogitata est. eaq; sola definitur a Modestino in.l. 1. D. eod. liberatio per mutuam interrogationem , qua utriusq; cotingit ab eodem nexu absolutio. quod ex formula ipsius planius intelligitur apud Florent.in l.& uno, I 8.D.eCd. ACCEPTMM facere, idem quod acceptum habere.l.7. D.& alibi persspe, De accepti l. ut i sormula A. Agerius Numerio Nigidio acoeptia iecit. ACCEPTO siue acceptum rogare dicitur, qui stipulatur an id quod promisit,creditor acceptum habeat:uti patet ex l. 6.& l.8.f. i.& 3. & alibi percipe, D. De accepti lat. Ac C Peto liberare, est accepti rogatione liberarer
quum ei qui stipulatus est an id quod promisit
acceptum creditor habeat, respondetur habere. l. 8.μ. l .& 3 .& alibi frequenter,D. De accepti l .
Accpss to interdum dicitur obligatio quae prin-eipali adiuncta est:ut cum fideius ierant, ad promissordatus est. Paulus i. 93 I .D. De uer obl. Vtique autςm principalis debitor perpetuat obligationem.Aec siones an perpetuent, dubiuest. Pomponio perpetuare placet quare enim facto suo fideiussor suam obligationem tollat e Ite, Accessionibus quoque suis,id est, fidei u libribus perpetuam obligationem. Interdum autem prodisiunctione quae in obligatione adnancta est, surpatur. ut apud eundem in l. obligationum .f.penuit. D. de oblig & act. Accessio in obligotione aut personae,aut rei st. Personae, cum mihi aut Titio stipulor: rei, cum mihi decem, aut Titio hominem stipulor.
ACC ss io NuM nomine intelliguntur ea generaliter omnia , 'quae tum ex re qua de agitur orta sunt,ueluti fructus, partus, usura: tum extrinsecus ei accesserunt, ueluti id quod per alluvione accreuit, aut uta,fructus qui per eontalidatione proprietati adiungitur.Vnde titulus lib. Digest. xxi i. de usuris I fructibin causa,& oibus accesso nibus. Proprie autem ea demum continetur, quae extrinsecus accedunt, cum Causae appellatione generaliter haec omnia comprehendantur. I. praeterea. D.de rei uindie. ΑcCIDERE praecise Vetet et ominis caussa dic bant , cima mortem nominare nollent. Iulianus
in l. quidam,2 s . D. ad Trebellian. A te haeres peto,ut filio meo prima quaq; die,aut si prius quid
ei aeciderit,matri eius des,& cet. Hinc Pomponius i in uulgari, I 62. . I .D.de uerbo.signissiuis,inquit,ita in testamento scripserit, Si quidlio meo acciderit, Damas seruus meus liber esto,mortuo filio, Damas liber erit. licet enimaeei dant & uiuis, sed uulgi sermone etiam mors significatur. Cicero lib. De inuent. II .Cuius ita res non illo in testamento quisquam scriptus
rat, si quid pupillo accidisset.Iaem in Antonii
15쪽
Si quid mihi humanitus aecidisset e multa autem
impedere uidebantur praeter naturam, praeterq; satum. Idem in Pompeiana , Qui cum ex uobis quaereret, si in uno Pompeio omnia poneretis, si quid eo factum esset, in quo spem essetis habituri. G raeci dicunt, . NAc CippRE inter & Capere, Vlpianus hoc interesse scribit, quod Capere cum affcctu accipitur, Accipere, & si quis no accepit ut habea .aliud, 7 I. D.de uerb. ligni f. Hi iac percepe accipi ea dicuntur,quae oblata placent.δε non recusantur: ut
cum accipi lex dicitur,quae approbatur. Itaq; Iulianus locutus est in i .ci qui, i s.D.de condit.innit. Ei mqtiit qui ita legatum accepit, ii decem dederit Sed multo apertius Vlpias .in l. t. .san).D. si quis omisi ubi ait legatarios qui quid in t flamento acceperunt, ii posscssionem per fraudem transtulerint, carituros his quae sibi relictasim t. ACCIPER R iudicium, est pati a Praetore dari in
eam rem iudices, de qua inouetur controuersia. Paulus l. 2. . I. D.Si ex nox. cau. Compellendum
putat Vindius, uel iudicio eum sisti permittere, uel iudicium accipere. Ulpianus cx cdicto Prael. l. 8.s. I. D. De procurat. Procuratorem ad litem suseipiendam datum, pro quo consentiente dominus iudicatum solui expositit, iudicium accianere cogam. Paulus i. I .s. 2. D. De iureiur.3cvlpianus in l. I. in princ. D.Si ex nox.cau.ubi tapien Accursius, ludicium pro sententia potitum interpretatur. Cicero pro Quintio , Iudicium quin acciperet in ea ipla uerba quae Nevius edebat, non recusare. Obseruandum igitur , moris suille , ut actor qui iudicem a Praetore petercti formulam ipsam in quam iudicium peteret, ce tis conceptisq; uerbis proserretnieluti, C. Aquilius iudex esto . Si pateret Septimium Octauio centum debere tum Septimius damnetur. ACcapER uxorem sillussam . potius dicitur, a patre nimirum, quam uxorem ducere . quippe cum patri committatur puella, potius in nutus modi conditionibus, quam marito. Haec Donatus in Phormionem Terent. ACCEPTARE pro accipere , Papinianus tribus locis dixit.primum in l. tale, Ο.g. 2. D.de paci. Singuli creditores a singulis haeredibus uturas acceptaverunt. deinde in I. alio,9. in sin. D. de alim.& eib.leg.tertib in lΔeio, Io. sin. De an nuis leg. Aeco MODANDI uerbo Iurisconsulti utuntur, cisim quid benigne ex aequo & bono contra summi iuris regulas concessum significant. Veluti cum utiles actiones accommodari dicunt in Luxor. 3 3. in sin. D de donati inta uir. l. eleganter, et . D de pisn .acti .l. I.C.de inossi c. leth. l.ult. D. de transact. Sic Iustinianus in s.rursus, . De actionibus. Quod gmus actimis,inquit quibusdam & alios simili aequitate motus P tor accommodat . Sic Terentius In l. si O, st. De ritu nupt. Filio patroni inquit in libertam paternam idem iuris quod ipso patrono daretur, cx sententia legis accommodatur. Itaq: Cicero acomm dationem maei stratuum praeclare dixit Verrina v.his uerbis: Ex huius inodi initio atq; ex liberalitate de accommodatione inagistratuum, con suetudo aesti inationis introducta est. ACCRps C RE dicitur alicui res, cum ei qui lata partem habet, accedit atque adiungitur . veluti cum insula fundo accrescere dicitur in l. intula.
ei qui solus haeres, sed ex parte tantum institutus
cst, reliqua pars accedit.l .interdum, Is .f. I. D. De haered .instit. I. lax reditas. instit. cod. Hincius accrestendi apud Iurisconsultos celebratur,
cum haereditatis,rei uc legatae pars, 'ux in quo piam de haeredibus legatariis ue deficit , alteri attribuitura. si ex pluribus,9. D. De suis N legit.
l.si duobus, I '. D. Debon poli. com . tab. Hinctit. lib. Pand. v i i. De usustu&u accrescendo. Vide, lus accrescendi.
At CusARE, inquit Seruius ,& incusare hoe disierunt. Inculare , proprie est superiore arguere: ut in I rentio pater ad silium, Quid ine incidas ClitiphotAccultate uero,uel parem,uel inseri
rem: ut in codem ad mari tuin uxor, Me miser , quae nunc quain ob caussam accuset nescio. Et hoc proprietatis est licet usus ista malu corrumpat. Haec Servius Aeneid. I. Accus I ARF , non a Cudo,&Cuso,ut Priseianus
putat, sed a Caussa deductuin coniugata uerba ostendunt: Recuso, Excuso, incuso. fictum enim est instar Graeci αἰ-- , N ad publica iudicia
tantum modo accommodatum est. Hinc A Cus Tici, est eius criminis cuius quis reus
legitime saetus es Lapud iudicem, cuius de in re notio est,expositio.dix riminis, iasi autem Delicti aut Maleficii, quod illo nomine fraudes cxquib. Reip . laeditur, intelliguntur: Delicii aut Maleficit, priuatae noxiae.ut suo loco demonstrauimus. Dixi Rcus legitime factus est.quod de Paulus stribit in I. s.=.2.D. De acciuat. Si libelli inseriptionum legitime ordinati non fuerim rcinomen aboletur. 5c Ulpianus in l. 7.ante accusationem se bstriptionem osse necessariam, item letnt personas quibus reum facere non licet exciperemus. ut I. I .& r.eod . Dixi Cuius notio est, ut ordinem iudiciorum notaremus, de quo stribit Vlpia. in I. 7.Lult. de Papin. in i .ult.D. eod. Dixi Expositio, non Delatio : quod Deserendi uerbum ad id tempus pertineat, quu reus sit, &libellus inscriptionis datur : ut in Verrinas omimposuimus: & Paulus significat d l. . De accusat .Hoe enim,inquit, lege i tilia publicorum cauetur : & generaliter praecipitur omnibus qui reum aliquem deferunt. ACQusATio a maledicentia quid differa ostendit Disitireo t
16쪽
dit Cicero in ea pro Celio his uerbis: Aliud est,
. inquit,maledicere,aliud accusare.Αccusatio crimen desiderat, hominem ut notet, argumento
probet,leste confirmet. Maledictio autem nihil habet propositi, praeter contumeliam: quae, si petulantius iactatur,conuicium: si facetius, urbanitas nominatur.sumpta autem haec ex Orat.
molli .pro Ctesiphonte uidentur, ubi sic loqui-
in eandem sententiam Isocrates in Panegiric.
ΑCETvM extinguendi caussa parari solitum . VI pian .l. I 2 I 2.D. De inst. ues init. testatur,t Q. . pecori. D.de penu .leg .Quod Macrobiu lib. Satur. v II .declarans, id aceto frigidius inquit, quod culpatum uinum est . Solum enim hoc ex omnibus humoribus crescentibus flammam uiolenter extinguit dum per frigus suum, calorem
uincit elementi. Aci NATI CIvM, uinum ex acinis vinaccis aqua maceratis confectum. Vlpi .in l. b. De trit.uin.&ol. Acinaticium, inquit uini legato cotimebitur. Malle tame Ac INACi 'M, aut AC I N 'Tycv M. Eius conficiendi rationem lege apud Cassiod ruin lib. 12. Var. epist. ad Canonic. Venet. x Aco Ni TvM , herba uenenata ac pestifera, ut scribit Plin.lib. 27.cap. s. Itaq; a Martiano inter uenena connumeratur in l. I.9. 1 . D. 4 leg.Cor de
ii , Ac Qv l RE R E , est,inquit Varro, ab ad & quaerere. ipsum quaerere ab eo quod, qua in . ut recuperaxetur, datur opera.Haec lib. De ling. v. Ac nul RFRE rerum domitatum, aut possessione dici intir,cum illa iure aliquo ciuili, hoe est ea rotione,quae iure ciuili ad dominii, postessionisve translatione instituta est, nanciscimur.Dominii nanq; acquirendi sex modi sitiat: mancipatio, traditio,ii lucapio,in iure cessito, adiudicatio, lex . Post eisionis autem plures:pro zmptore,pro haerede,pro donato, pro derelicto, pro legato,pro dote,pro suo,&c. Plus ergo est,Acquirere quam aut Adipisci,aut Nanciscum in qui rem inuenit, aut cui pignori data, aut commodata,aut apud quem deposita res aliqua est, aut si ex permutatione alicui reς tradita est, cum ipse non satisfaciat, nactus adeptus ve rem aut possessionem recte dicitur:acquis iste uero,nequacquam. A'κροδρυαCaius in l.qui uenenum, 2 3 6.D.de uerb. signis. scribit apud Graecos omnes arborum species continere. quo tamen loco haud scio an non BACCARVM potius, aut rRvCTvvsi legedum sit, cum inter omnes constet ρυα dici ut Suid.tcst x πω τυ τῆς τῶν δένδρών tuo
AC rA proprie dicuntur quae gesta sunt ab eo, qui
togatus in Repub. cum potestate imperioq: uersatus est. Nam Imperatorum res geste dicuntur. ι - Cicero Philip. r. An in commentariolis,& chiri
graphis.& libellis acta Caesaris, firma crunt: tuae ille in aes incidit,in quo populi iusta, perpetuas i Ieges esse uoluit pro nihilo habebuntur e & pau
lo mst: Ecquid est, quod tam propriὰ dici possit
actum eius, qui togatus in Repub. cum potesta- iste imperioq; uersatus sit, quam lex e quaere acta Gracchi.leges Semproniae proferentur : quaere Syllae,Corneliae. Postea autem consuetudine iermonis fictum est, ut literae omnex de quorumlilibet iudicum sententiis perscriptae, Actorum
nomine censeretur. Hermog. l. 6.DDe re iud. Actorum uerba emendare tenore sententiae per - uerante,non est prohibitum. Item quodcunq:
apud ius dicentem ad caussim siue publicam, si
iue priuatam pertinens gestum, eius': auctoritate literis mandatu citet. Imp.l. 2.C.De odendor Is apud quem res agitur, acta publica,tam crimi alia quam ciuilia exhiberi inspicienda ad inuestigandam ueritatis fidem iubebit. Hinc Seruum. actis interuenientibus nominare suum filium,ai pud I mp. f. ult.de adop. Et Donationes actis int,temcnientibus insnuari,f. i .De donat.id est,cui ins rei memoria in literas publicas relata sit. Acrao eum ab arendo dicta sit, generali signifi- .:catione quicquid omnino agi solet, complecti-.tur. Itaq;&histrionum& oratorum &fabroruuetionem dicere solamus. Verum in Iutistonse I. totum scriptis sacile est intelligi, id eas actiones contractam hanc esse sipuificationem quae ad ius pertinerent: laac est,ad cos ritus qui a ti risi. filiis excogitati fiunt,ueluti nexum,emancipationcm,manumissionem per uindictam, cessionem . in iure, testanactum per aes,& libra: Ze s qui sunt eaeris eiusdem. Parro cum illa omnia certa uerrum conceptione fierem, tandem consuetudine loquendi res eo perducta est, ut actio uulgo pri, formula de conccptione uerborum dicere. tur Et cum ea praecipua uideretur qua lis aduersias ciuem intendi tur, inde iactum est, ut Accio plerunq; pro queretria iudicio aduersis alique proposita usurpetur. Tum enim ab Agere quod queri sgnificat deducitur . nisi sorte queri ali quanto plus sit,quam Agere.ut in Orat.pro selio:A quo quaeram si prodierit, primum cur mistim nisil egerit: deinde, si id queri quam agere
maluerit cur productus a uobis potius,quam ipse per se'Agere autem pro queri, aut postulare, cicero multis locis usurpat, ut pro Caecinna: Si te hodie domum tuam redeuntem armati homines aditu prohibuerim, quaero quid acturus sis8 Item: Quid ergo est e impune suci: na quid agas
mecum ex iure ciuili ac prstorio,non habes. Ite: Quid negligentius maioribus nostris, qui tantae rei praetermiserint actiunemΘ ACTIO
17쪽
Aciro formula est conceptione uerborun qui bus iudicium a praetore certa de caussa postulatur. Ves sic: Acrio in formula iuris sui recuperatorio iudicio pertequendi,ab eo qui legis actione habet, data. ACTIo apud ueteres nihil aliud quam formulam significabat:quali quis dicat rota priuatim agend rum modus,& sorma iuriscosultorum 6 pragmaticorum ingen is excogitata . itaq; uulgo le-
is actioncs uocabaruur,quoniam earum rerum
e quibus lex x Ir .scripta crat, agendarum sormam, ritumq; praetcri hiant. IJompon. l2. De
Orig. Ex his,inquit, legibus eodem tempore fere aciὶones compositae iuntRuibus homines inter se disceptarent, quas actiones ne populus prout ii ellet institueret , certas solennem; este volu runt,& appellatur haee pars iuris , Legis actioncs. Quibus ex uerbis apparet , Legis actiones olim id futile, quod nunc uulgus Formularium practicae appellat. in eam enim sententiam i Uarrone,Cicerone,& aliis Manilianae.& Hostilianaractiones nominantur.patetq; cx Varrone rerum
acquirendarum, stipulationumq; formulas etiain rusticanori hominum manibus uersatas fuissea Manilio se Hostillo lurisc. compositas:citaturq; in Pandectis Valentit,& Venuleii libri Deactionibus,illius leptem huius decem, Plos constat eodem argumento scriptos esse . quo Pauli librum sim larem De eonceptione sermularii. Varro lib. De re rust. tr. Paulo ucst ris h. cc,
qui Manilii actiones sequuntur Lani: qui ad culi trum bouem emunt. Loquitur de stipulationibus.Cicero pro Muraena i Cloria militatis uestris sotimilis atq: actionib.anteponenda est .lde ad Attic. lib. v I. Nec uero pauci sunt auctoreς,
Cn. Flauium Scriba fastos protulisse, actionesq; composuisse. Et libro de Ora. i . Expositis 1 Cn.
Flauio primum actionibus, nulli fueritnt,qinitula artificiose digesta generatim componerent. Item in eod. Et credo, in illa militis caussa, si tu aut haeredem aut militem defendissecad Hostilianas te actiones, non ad tuam vim 3e oratoria facultatem contulisscs. Varro libr. De ling. v. Itaq; quibus res erat in controuetita, ea uocabatur iis . Ideo in actionibus videmiis dici. Quam rem siue litem dicere oportet. Cicero Philipp.
I x. Neque constituere litium actiones malebat, quam controuersias tollere.
ACT IONEs, orationes apud populum iudicesve habitae.Cic.lib. De art. Rhetor. It . Quod si nunc id agant,uelle se scire.qui lator sit,qui sint accepturi, se actiones uidere & dissuadere uelle Asconius in Cornelianae argumen. Cicero ipse significat, luatriduo Cornelium destiadiste quas actiones contuliste cum iis duas orationes apparet. Sic Verrinae actiones fortasse non incommode numerari septem pollent,pro orationes ad Verris caussam pertinentes. Sed ne actionum signi- . : si ratio contur belli r, quae duae tantum fuerunt, nunquam, quod sciam , ab antiquis ita nominatae sum.
ACT io,inquit Celsus, nihil aliud est, quam ius persequendi iudicio,quod sibi debetura nihil aliud.s i . D de oblig.& act.quibus uerbis apparet Celsum Actionem intellexi se potestatem a Pr ore
datam , caussam suam apud iudices recuperatoresve agendi ut in utriusque oratione quid equitas ratioq; iuris postulet,uatitant.ueluti cum dicimus , Actionem uel iudicium postulare, pro, ludicem postulare,di facultatem apud eum caussam nostram agcdi. Ex quo iacile intellectu est,
eam desinitionem ad eorum temporum ratione accommodatam esse, quibus ab antiquorum iudiciorum ordine recessum erat. ACTIO pro Actus. Vlpianus in l. s.f.ult D.dedonat. inter uir. Nam celeritate coniungendarum inter se actionum unam actionem occultari.
ACT i ei N i sitierbum, inquit Vlpianus, S speciale est, di generalemam omnis actio dicitur , sue in persenam, suerin rem sit petitio. sed plerimque
actiones personales solemus dicere . Petitionis autem uerbo in rem actiones s gnificari uidet tur. Persecutionis uerbo extraordinarias perse cutiones puto conti iteri. ut pura fideicommissi
rum,di si quae aliae fiunt, quae non habent iuris ordinarij executionem. I. pecumae. r7M D.de ue bor. ignis Actio Nuri Militiarum tres iis iure ciuili maxime reperio: Redhibitoriam, quanto mitioris,&in facti rin. Redhibitoria, est quae emptori aduersus uenditorem dat nr ut tuscipitam redhibeat. id est, recipiat, prociumq; acceptum restituat. l. .redhibere. D. de aedit .editi. quod quatitor de caussi sacelint: prop ter morbum, propter uitlia, cum pronunciatum cst quid adesse quod abest, uel abesse quod adest: postremo , cum ex aedilium edicto uenditor non cauit. Quanto minoris actio pricisὰ dicitur,pro quanto minoris res
fuit, quae uendita est. daturq; emptori limiliter contra uenditorem itidein de caussis quibus Redi tibi toria:&eo amplius,propter cos qui uitio animi ex consuetuditae laborat.l. I. 2. 3.&q.
D. eod. In factum autem emptori similiter datur ad precium recupetandum,cum aut rem emptam sine iudice redhibuit, aut uenditor manci pii nationem non promiticiatiaut cum ita emit, ut nisi intra certam diem placuerit,redhibeatur:
aut idefinita die intra dies I x. l.quod si noli . 3I.
eod.aut cum ornamenta mancipii desunt. l.aediles. eod. Disserunt praetcrea tempore. nam Redhibitoria, sex mensium:Quanto minoris, anno:
in factum, sexaginta dierum spacio circumscri
AC Tito NuM,inquit Vlpianus, genera sunt duo : in rem,quae dicitur Vindicatio:& in personam,queCodici io appellatur. I ii rem adi io est , pcr quam
18쪽
rem nostram,qitae ab alio possidetur,petimus:&semper aduersus cum est, qui rem possidet. In personam actio est, qua eum eo agimus,qui oblii tus est nobis ad faciendum aliquid uel danum. & semper aduersus eundem locum habet. l. 2 S. D. de oblig.& actio. AeTIo, petitio, persecutio distinguuntur in Aquilianae acceptilationis formula in l. I 8.β. I. D.de acceptil. AeT I o,pro accusatio.Papinian.l. I .D.de erim.stellion. Actio stellionatus neque publicis iudiciis, neq; priuatis actionibus contietur hoc est, Haec acculatio non e legibus publicorum iudicioruest,sed extraordinaria . Similiter titulus est lib. Cod. 9. Quando actio ciuilis criminali praeiudicet. ACTio aestimatoria quanto minoris,uide Quanto minoris.
A Tio aestimatoria siue de aestimato est actio in personam, perquam qui rem aliquam uenden dam recepit, uel rem ipsam incorruptam reddere cogitur, uel ipsius aestimationem. l. I. D. de aestimat. Ac τ io MEs arbitrariae dicebantur,in quibus non
restricte certum quid postulatur, sed id tantii mquod aequius melius iudici uidebitur, qui propterea uerius arbiter diceretur : quippe qui totius rei arbitrium ac potestatem habeat. Earum autem duae sunt species, una in qua duplex quo dammodo sententia pronii nciatur,& prior quidem his sere uerbis, Arbitror debere te aduersario hac ratione satisfacere: ante secundam porse in litem iuratur . Altera in qua & una sententia
profertur , nec in litem iuratur.f. praeterea. 27.
De actioni b. ACTIONEs aedilitiae dicuntur, quae edicto Aedilium Curulium constitute sunt.*.l .Si quadrup. pati p. & tit. Cod. de Aedilitiis act. nimirum, Redhibitoria, Aestimatoria quanto minoris, &quod aduersus dictum promissumve sit: de quibus suo loco deinceps. Ac Tio Nps bonae fidei concisa locutione dicuntur, in quarum sermulis Praetor adiiciebat E x BONA FID E.Cic. in Topic. In omnibus igitur iudicijs in quibus Ex ping EONA est additum,primus earum usus est. Item lib. De osse. s. eaeuola summam uim esse dicebat in omnibus ijs arbitrijs,in quibus adderetur Ex FIDE
Eos A. Ibidem, Quid sibi dare facere oporteat ex fide bona . Nam in quibus hoc additum non erat, iudici dato formulam Se summam sibi a Praetore praescriptam ac definitam egredi non licebat. At in bonae fidei iudicijs ait Imper.g. 29. De actionib. libera potestas permitti uidetur iudici ex bono de aequo aestimandi quantum actori restitui. oporteat. Actiones stricti iudicii ducuntur,in quibus praefractὸ iudicium a Praetore definiturn quasi ad uiuum resecatur,ut iudici a uerbis formulae ne tantillum quidem recedere liceat.Cicero de iis loquens in Orat . pro Roscio,Quid est in iudiciolairectum, alperum,sim
plex. SI PATERET TANTAM PECvNIAM
D ARt o PORTERE .Hic nisi planum facit tantam meuniam ad libellam sbi deberi , causam perdit. Iudices enim quippe priuati homines potestatem iudicandi nullam,nisi quam a magistratu,& qua de re acceperant,habebant. Veluti, L. Cassius iudex esto. Si apparet aureos uiginti Naevio dare oportere Sempronium, eum tantae pecuniae codenato.Poterat L. Cassius de aureis xx iudicium statuere:de uno minus aut amplius, non poterat, non accepta scilicet a Praetore potestate . Nam potestates& imperia sunt penes magistratu : Iudices autem priuati ut diximus homines erant. itaque si maxime undeviginti deberentur,quia tamen niginti petita sunt, petit rem iudex damnabit . Unde illud uulgatum, ut qui plus peteret, caussa caderet. Officium ergo iudicis est, constituere simpliciter debeant umeuiginti aures , an ncndebeanturmon autem deau corum numero arbitrari. Tranquillus Claudio : Nam & ijs qui apud priuatoς iudices plus
petendo formula excidissent, restituit actiones.
Destrictis iudicijs loquitur, in quibus si petitorasse uno plus postulasset,condemnabatur. Acr 1oῆ ad exhibendum,est actio in personam,perquam qui in re qualicunq; actione acturus est, eius rei sibi in publico potestatem ut experiatur, fieri postulat.l. 2. S I. D. ad exhib. Ao i o Calvisiana est actio in personam, qua patroni utuntur ad ea reuocanda , quae in ipsorum fraude liberti alienarunt. l. I .s.si plurib.l. 2.col. 3.I.si intestatus. & l. ult. D. si quid in fravd.ρο-
ACT I o calumniae, uetus erat actio, per quam is, qui litem alicui calumniose intenderat, damnatusq, fuerat, decimam eius quod petierat parte aduersario soluere cogebatur. uti docet Imper. f. s. De poena tem .li. Acrio damni iniuria , aduersus eum competit,
qui damnum iniuria dederit: ut quanti plurimi res uel anno proximo,uel triginta diebus proximis suerit,ianti damnetur,pro casibus qui ex Lege Aquilia cognoscunturi tit. De lege Aquil .in Inst.& Pand. Dicitur autem Actio damni iniuria,praecise:pro Damni iniuria dati . itaque apud Ciceronem legitur in Orat. pro M oscio. qua in libris nostris frequenter I Niv R i A E in secundo casu legatur. Ac Tio commodati,cst personalis actio, per qua id quod gratis alicui utendum dedimus, reddi nobis postulamus . uti docet Imp. I. 2. Qilita
Acrio communi diuidundo dicimr , quae datur iis qui res quas uel uoluntate, uel fortuna inter se communes habent , per arbitrum diuidi, & si
19쪽
quid alter alteri debeat, praestari postulant. Paulus l. l. D.comm. liuid. Hoc iudicium ideo nea cessarium fuit, quo pro Socio actio magis ad personales inuicem praestationes pertinet, quam ad
communium rerum diuisionem. Aca io condictitia,actio personalis, in qua convdicimus. Imper. f. Quib.mOd. re coni.Daturque agenti contra eum propter repetitionem Comdictitia actio.nam perinde ei condici potest, s IAPPARET eum dare oportere, ae si mutuum accepisset. Vlpiant. si quis. 2 q. D.Si cert.petat. Sed illa condictitia actione id persequi debet, per qua ccrtum petitur.itein in t .si duo. II. g. 2. D de iureiur.& l uxor. s. de donat. inter uiri Asirio conducti, siue ex conducto, est actio in personam, per quam is qui uel rem utendam , uel opus faciendum coduxit, siue recepit, ut uel re sarta tecta utatur, uel operis persecti mercedem consequatur,postulat. Ac Tio contes loria, est per quam rem nostram ab alterius possessione in dominium nostrum uindicamus. uti docet Imp. . 2. De action. Acrio constitutoria, est quacum eo agitur, qui uel pro se,uel pro alio soluturuin se sine ulla stipulatione constituerit . uti docet Imp. s. octauo de g. 9. De actio. itemque toto tit. De constit.pςcun. D. Aerio de albo corrupto, est qua qui uis de populi, axcre aduersus eum qui Praetoris edictum xorrupit,potest: ut quinquaginta aureorum poena multetur . uti docet Vlpian. l. 7. D. de iuris.
Aerio de arboribus succisis, ex duodecim tab est .actio in personam per quam qui alicnas arbores
caeciderit, aeris xxv. damnatur . hanc enim comstitutam poenam tuisse Plin. lib. i 7.cap. l. testatur. Paulus i. 28 9. 6.D.de iureiur. Colonus cum
quo propter succissas fotὰ arbores agebatur ex Iocato,si iurauerit se succidisse, siue e lege x .iab.de arboribus succisis, siue&c. Hinc tit.Arboruiti furtim caesarum,lib.Pand. 46. Acrio de dote,est actio in personam quae diuortio facto mulieri ad dotem exigendam aduersus maritum datur,& maritum in id tantum quod
facere potest,damnat.l.maritum, 12. I I. Iq. D. soluta trim.
Acito de effuso, deiecto, suspenso, est actio in
personam,quae aduersus cos intenditur qui eum in locum qua vulgo iter sit, aliquid cituderint, deiecerint,lus penderint,cuius casus alicui nocuerit, nocereve iuspensum potuerit t. i.& s. D. de
Ac Tro de in ius uocato ui exempto, est qua cum eo agitur , qui in ius uocatum exemit , dolove eximendum curauit, ut quanti ca res ab a- ctore ae istimabitur, damnztur. l. i .& S. D ne quis eum qui in ius uoc. Aci io dei cm uerso, est aseo in persona per quam pater dominusve, cuius filius seruusve cum aliquo sine ipsius uoluntate contraxit siue quid in reni ipsius uersum crit, totum praelia. re cogitur: aut si quid non sit uersum, quatenus peculium patietur. uti docet Imper.f. q. Quod cum eo qui inal. Acrio de iureiurando,est per quam is qui aduer- .sari postulatu deberi sibi pecuniam iurauit, ita eum damnari postulat, si planum faciat se illius
postulatu haraste. uti docet Impe.f. I 2.de action. Ac τ Io de pastu pecoris ex lege xl I.tabul. instituta est, cum in meo fundo pecus tuum depaltumpst. nec enim de pauperie noxalis actio susiiciebat:quia pallus pecoris,nec pauperies,nec damnum est. L qui seruandarum, i q. f. ult. D .de praescrip t.ue m. l. r. b.in bestijs. D. Si quadr. pauper. AcTio de patre patronoue in ius uocato , cst per quam filius emancipatus aut libertus qui patre
patronumve sine Praetoris uenia in ius uocauit, poena quinquaginta aureoru damnatur. l.pcnul. D. de in ius uoc.
ACTio de peculio, est per quam is qui eum sit o-n .seruitve contraxit, contra patrem dominumve ita agit, ut quoad prosectiti uin peculium ferre possit,soluere damnetur. uti docet Imp. . l . De action.de toto tit.de pecul. D. Sciendum est autem , non certam quandam actionis speciem
hanc cile , quae per se constet: sed adiectionem qua principalis actio designatur . na si depositi
commodati,mandati filiusn.obligatus sit,datur aduersus purcm actio depositi ex peculio commodati ex peculio, mandati ex peculio. l. S.I.cui congruit. D.de pecul. l.depositi .eod.l. I.C. quod
Ac Tio depositi directa est personalis actio, peruam id quod apud aliquem deposuimus redi nobis postulamus: uti docet Imp. M. S. Quib.
Acrio depoliti contraria, est actio in personam, per quam qui depositu recepit, quod in eo tuendo asicruandoq; impendit, postulat. Hinc tit.in Pand. Depositi uel contraria . Sic enim legendum est. Ac T i o de tigno iuncto dicitur, qua utitur dominus tigni a auersus eum qui ipsius tignum aedibus uineisuc suis adiunxit: per quam non ipsum tignum,sed duplum consequitur. ut docci Vlp. l. i. D.de tig. iuncto. Acrio dirceia quum actioni contrariae oppons-tur ea formula est, quae quum certam ob caussam inuenta atque instituta sit,ad eandem ipsam
caussam accommodatur. ueluti Lex x I i. tab.
Pro socio actionem instituit,aut ea ex leae scilicet instituta est. Quoniam utrilisque socii caus- . sa instituta haee actio est, Directa utrinque nominatur. At in tutela,mandato, & deposito inuenta primum est actio tantum pupillo in litto rem,mandatori in mandatarium,&deponenti
20쪽
in deposita Hum.quare quae his in ea ussis dantur actiones, quia illia ipsae sunt maxime, quae primum institutae sunt, Directae nominantur. Et quoniam usu rerum postulante intellectum est, uicissim quoque dandas esse tutori in pupillum, mandatario in mandato rem, depositario in d ponentem , certis de caussis actiones: concessae quoq; sunt eaedem ipsae antiquitus institutae co-ceptaeq; formulae, quas DireAas, cum ad sua neo
socia reseruntur, nominamus: sed quia non ad suam causam proprie accommodantur, COn trariae nominantur, quasi dicas, Eaedem ipsae actiones, sed ad contrariam partem accommo
Acetio directa dicitur,quum eius ipsus aduersus
'liem agitur, non autem alterius nomine intemgitur. ueluti Achio noxalis, quia contra dominum non suo, sed serui nomine intenditur, di recta non est . sed si qui in seruitute noxam n euit, postea manumittatur, quia suo nomine loge Aquilia eonuenitur, Directa pulsari dicitur. Iustinianus.3.3.de nox. act. At si manumissus suerit, directo ipse tenetur, & extinguitur noxae deditio. ex diuerso quoque directa actio noxalis esse incipit. nam si liber homo noxiam com miserit δε is seruus tuus esse e ceperit, incipit te- eum esse noxalis actio, quae ante directa fuisset. Idem .gulti. Quod cum eo, &e. id quod iusisu patris dominive contractum fuerit, quodq; in rem eius uersum erit, directo quoque posse a patre domi nove condici, tanquam si principaliter eum ipso negocium gestum esset. Ex quo apparet,actione Quod iussu,& similes. directas dici non poster quippe quae aduersus patrem dominumve non ipsorum, sed filii servive nomine
ΑCT 1 o empti,sive Ex empto, est actio in pers nam, per quam qui rem quampiam emit, uenditorem & quae lingua nuncupata sunt, praesta re, & si nominatim nihil conuenit,rem tradere, eamque uel emptoris facere,uel euictionis nomine obligari cogit. uti docet Vlpian.l. II.D. de
AcTici exempta dicitur, quum agi posse desiit. Vlpia.l. 26.9.q.D.Ex quib.caus maior. Sive cui per magistratus actio exempta esse dicetur. Itε Actio exempta sic erit accipienda ,si desiit agere posse.Locutio deducta est ab exemptione reorum,de qua suo loco diximus. Acetio exercitoria,est actio quae in exercitorem, qui seruum naui praeposuit ae eo quod eum eo seruo illius rei caussa gestum fuit, in solidum conceditur. I, enim ad quem quotidianus nauis quaestus redit, Exercitor dicitur r& moria erat, ut seruum ei rei praeficerent, quem Magistrum appellabant l. I. & pass. D. de exerci.
ΑcT 1 o ex sponse, uide spondere de Sponsus. AcTio ex stipulatu, est actio quae et eompetit qu sibi aliquid incerti dari fieri ve stipulatus est.ueluti quicquid uini hoc anno ex uineis tuis colutigetur. ut patet ex titu. Insti. de uerb.obliga.in princip. ACTIO ex stipulatu doti exigendae, est actio in
personam, per quam uxor dotem suam solutomatrimonio a marito condicit, i.pen.C.de iuridot.&.l.unic.C. de rei uxoriact.
Ac Tio familiae erciscundae dicitur, quae datur cohaeredibus pollulantibus u i & haere)itas diuidatur, de si quid alter alteri debeat, praestetur. nam Erriscere familiam, haereditatem diuidere significat.cius autem sormula in rem estiuis & natu ra, qualis est actionis in personam Vlpian.l. . f. s. D. fami Lercise . Hoc iudicium ex duobus constat:id est, rebus atque praestationibus: quae sunt personales actiones. ACTIO Fauiana est actio in personam, quae patronis eorumve liberis conceditur, ad ea reuocata uae in ipsorum fraudem liberti alienarunt.l. uioeamus. I S.I.in Fauiana. D.de usur. l. I . & pass.
D.si quid in flaud. patron. Ei gemina est Calui-siana,de qua suo loco diximus. ACT i ci finibus regundis, est quae confinibus conceditur: postulantibus ut quod cuiusque proprium sit, ab arbitro definiatur: & si quid ab alia
terutro commisium sit, resarciatur. Eius autem formula eadem est quae uindicationis:uis autem& natura eadem quae condictionis. uti docet Paulus in l. i. D.sinium regund. FINIBus a
tem REGvNDi s haec ab antiquis appellata est actior item ut Familiae erciscutidae, Communi diuidundo, Rationibus distrahendis:quod cuiuis.ex Cicerone licet intelligere:sed, ut opinor, posteaquam a Graecis hominibus ius ciuile tractari eceptum est,haec mutatio, cuiusmodi aliae alibi permultae sunt.hoc in loco contigit. ACTio seneraria,est actio in personam,per quam is qui pro officio suo,ueluti delectus a testatore. uel haeres scriptus, uel suo ordine cognatus su nerandi defuncti causa sumptus secit: eos ab eo
ad que ea res pertinet,recuperat. l. I 2 g. 2. & per . petuo tract. De religin sumpta Dicitur & Funeralitia a Pomponio L3o.D.cod. it. uel sc. Αo I o seneraria est,qua qui desunctum suis sumptibus. funeratus est,eam pecuniam ab haeredib. condicit.VIp. t 7.D.de rebauct.iud. Utrum ita
demum priuilesium habet funeraria, si is euius
Acrio Με furti concepti tenetur is, apud quem furtum quaesitum di inuentum est. Paulus li. D.
Aelio furti concepti dicitur, quae in eum intenditur, apud quem testibus praesentibus furtiua res quaei ita & inuenta est: quamuis ipse sur non sit. apud Imp. f. . de oblig.quae ex del.