Hispalensium pharmaco-poliorum recognitio

21쪽

His P A L. PHARM. RECOG. itaque tanto vitio subveniamus, de illi sponderibsis sie. dulo ac serio a ere, q)ιicquid circa ea nobis vi uni sa luctatione dignum bis serre oportunissimi7 use ceu sebum . id uero duobus complexi sumus capitibus . in primo de ponderum . mensuraru ab antiquis medicis vis statorum restitutisne agimus , oe quomodo antiquae Romauorum mensurae usui oedico maxime deserui notes facin ad amissim fabricari possint. ω altero Iero spanorum ac Konia noru ponderum disterentia do cemus : Hispanorumq; Pharmacopolarum abusum errorem in suis ponderibus,s quemadmodum ea emen dari oporteat, o endimus. Quod vero b c matbematicis nonnullis demonstrationibus vfussim, licet illis exu.ctis e ponderum ac mensurarum rationes expoliam tur es ustis aperiantur, vere quidem csi ' Galeno asseuerare possim minitae lubenter idfecisse. Siquidem perinde ac ille timere debeam, ire meditarum pars multa ob eiusmbdi demonstrationes nostra scripta auersetur. Vuippe cum aeque ac ille tuo . 'in nosi a quoq; aetate

expertus sim paucissimos ex medicis esse qui asterius, quem tu alijs a medicina disciplinis versatum esse cognouerint consiuetudine

22쪽

EA AMEN VERAE ATQUE

es modus quoantiquae mavorum

me; surae facile jubricari e in aurari possint.

Cap. I.

Romanos tantu dem capiebat,

quantum vas cubica figura factum,cuius capacitas in longulatum & altum pede Romano constaret: nimirum,Vas quoddam quadrarum sex quadratis superficiebus c qiapsis quod ex quinque tabulis quadratis fieret, quarum singulae in interiori superficie unicum Romanum pedem quadratum aequaret.Cuiusmodi vas olim Romani ipsit quadrantal appellabant, forma tantum ab amphora diuersi,m, quum alioqui utriusq; eadem esset capacitas. Veram au tem pedis Romani longitudinem posteritatis memoriae tradidit insignis vir Ioannes Agricola in suo doctissimo deponderibus ac mensuris opere: quam adhuc extare asserit Romae in Α hortis

23쪽

HISPAL. PHARM. RECOG. hortis Angeli Colocis ac alijs in locis. Estque eadem quam alij etiam docti ac antiquitatum stadio si viri in nonnullis Romanorum, a disciorum columnis repertam secum seruat. Qualem nobis comunicauit egregius , ac doctissimus Doctor Lucianus e Negro in alma huius Hispa, tensis ciuitatis ecclesia cannonicus. cuius nos

dimidium hic ad marginem appinximus, octo interfectum diuisionibus, quibus digiti ipsius pedis Romani indicantur. Siquidem totus pesin sexdecim digitos distribuitur. Nos autem huiusce pedis Romani longitudinis adminiculo

veram ponderum Romanorum ad nostra pondera rationem in eum qui sequitur modia examinavimus. Cum amphora seu quadratat apud Rom:m o i .cium congi OS caperet: ex geometrica

doctrina colligimus, dimidio pedis Romani in cubum reducto, fieri vas eiusdem cum cogio capacitatis. ut enim ex Euclidis doctrina constat: similia omnia solida parallelepipeda inter se sunt in triplicata ratione homologorum laterum. unde cubi ad cubum proportio erit, sicut lateris unius ad latus alterius proportio triplicata. triplicatam autem rationem seu proportionem cam dicunt mathematici, quae sit ex aliquo numero cubice in se ducto. Quonia

24쪽

LIBER PRIMVS. 1itam ratio quadrantalis ad congium est ut octo ad unum, ratio quidem lateris quadrantalis ad latus congi j erit ut radix cubita octo ad radice cubicam unius. sed radix cubica odio est duo,& radix cubica unius est simillier unum. igitur ratio lateris quadrantalis ad latus congij erit viduo ad unum. Quo circa quum latus quadrantalis pede constet Romano, latus congij dimidio pede Romano constabit . quippe quum ratio unius ad dimidium sit veluti duoru ad unu. Atque iuxta hanc rationem nos ipsum congiucompingi curauimus ex quinq; ligneis tabulis exactissime dolatis ac exqui titissime copactis, quaru singulae in interna ipsius vasis superficie dimidium pedem Romanum quadratum obtinerent. Hunc aut e nobis ad unus misco cinnavit Peregna frater ex societate tiesu, fabrilis ante i artis ad prime compos. Porro hoc ita paratum vas oleo optimo primo impleuimus: moxq; sublato oleo, ipsum vas Cum ea tantum olei portione quam tabellae ipsar co biberant, in altera exquisitissimae librae lance imponentes : in altera vero lance taludem ponderis opponetes. quoad in aequilibrio utraq; lanx permaneret, neutraque prorponderaret : pondus

ipsius vasis vacui percepimus. Quod Hispanii A 1 usitato

25쪽

HISPAL. PHARM. RECOG. usitato vocabulo taram, siue ataram , dicunt. Deinde ipsum vas oleo rursus exactissime pie. num in altera librae praefatae lace imposuimus: in altera vero lance ipsius vasis vacui taram seruata in substituentes, tantum ei minutissimae arente addidimus quantu utriusque lancis aequilibrium exigere conspeximus. Quibus ad amu sim peractis, semoto ipso olei pleno vase ab altera lance, ex altera vero similiter ipsius vacui vasis sublata quam diximus tara: reliqua nobis dumtaxat fuit ea arente moles quae olei pondus quod ipsum vas continebat aequaret: nempe, olei potius quod olim apud Romanos cogium capiebat. Quoniam vero congius apud Roma manos duodecim heminas cotinc bat: hemina auten apud eosdem ut lati si me ostendit Agricola) ex decem unc ijs mensuralibus constabat, atq; ita congius ipse centum viginti uncias mensurales capiebat: consequitur arente illam in lace relictae molem aequaturam id olei pondus quod olim apud Romanos mensurabant centum viginti unciae, seu librae decem me surales. Siquidem singulae librae tam mensurales quam, poderales ex duodecim vncijs apud Romanos

Li3. de colu constitere. Sed ex ' Galeni obseruationibus habemus nota in oleo proportione poderis librae

26쪽

LIBER PRIMUS. 3mensuralis Romanorum ad eorundem libram ponderalem: nempe, sesquiquintam, qualis est duodecim ad decem, seu sex ad quin in . Igitur arena illa nobis in lance relicta pendet centum vncias librae poderatis Romanorum: videlicet, libras ponderales octo,& uncias quatuor , seu trientem. quippe centum viginti ad centum se habent in sesquiquinta proportione. Atqui an Mtequam hanc arenae molem nostris Hispanicis ponderibus examinaremus, eam in dua S partes

pondere aequali in ipsis librae lancibus exactissime diuisimus: ut in alterutra libra: lance dimidia eius arenae moles relicta quinquaginta Romanorum uncias ponderales penὀeret. & rursus abiecto altero eius dimidio, dimidium reliquum iteru in alias duas ponderis aeuuahs portiones in ipsis librae lancibus iner partiti sumus. Atque ita nobis in alterutra librae lance relicta fuit arente moles quae ponderales Romanorum uncias viginti quinque penderet. Exinde

relicta in altera librae lance huius inodi arenae

mole, quae viginti quinq; Romanorum uncias ponderales penderet: in altera lance tot uncias& unciae partes ex Hispanicis ponderibus, in nostro vulgariter dicio marco contetis, apposui mus, quot sat esse conspeximus ut utraquc lanx

27쪽

HISPAL. pHARM. RECOG. a d aequi librium redigeretur, ne is una a iteri propenderet. Atque hoc passio c perimus viginti viic Mutia Histra iiii quinq; Romanorum ponderatcs uncias pende-

cotis Te Ixomana nos

re ex nostri Hispanici marci ponderibus

Vuaetscripturu9mι: viginti quatuor cum sex unciae Octauis. Quibus mior Ursint Q ua trus latis, fient unciae nona inta nollem.

inhodie apud Romi Atq; ita reperta ruit ex qui litissima ratio pondenos in usu gratio duo rum Romanoru ad nostra Hispanica pondera. undecimis, grio SiqUldc oleum quod Olim apud Romanos penni.w4ὰ ex in hη ω d e ba t centum uncias eorundem ponderate S sic quantum nimi tu unus eorum Congius conti-Rommos podera qui nebat) repertum est a nobis ex praemissi is obser ης sis si uationibus p5derare nonaginta n OVem Vnciaspe,unctas i. Niso ex nostro Hispanico marco. Atq; ita pones erari Ut pM 't nostra differre a poderibus quibus 'olim Romaporis Mus 31 bri, ni Vtcutur,cetesima fers parte: quod Hispano xel prccisi H si Ecἱ ru vulgo c tr Alet uno por cieto. Dicimus aut

α fere, quonia re vera per centesima parcem dis

retexi se quibus Ro ferest si centum unciae nostri Hispanici marcim ' I'3 ponderarent centum & vlaam Vncias Romanos , . Ypor eiῆ rum pondera, Quo ma vero nonaginta nouem eo. Nos iii mimoit unciae nostri Hispanici marci pendent centum bu, h, i si quide sidci uncias Romanos Um ponderum : sane si ex actis ius obrim Π a stani liuius proportionis praecisionem requi

vis si bis a , reperie ic habere pondera nostra ad Ro-

atione sesqui nona gessi

28쪽

LIBER PRIMUS. gessima nona : hoc est, Romanorum pondera stuperaria nostris ponderibus per unam nona

nita minore esse φ Ἐκ Romunem colligur chmedicinalem libra Ve

gessimam non ana partem ipsorum Romano-Grampnidore tabem rum ponderum. Si quide moles illa arenae prae 'ii xl-

fata pendens uncias nostrate S nonaginta no-midia. Cu potitum, uena, ponderabat ex Romanorum ponderibus metica ratione Dui

vincias centum : nempe: totidem uncias Ron a ,ua,rebiad limanorum ponderatos, S prpeterea unciam eorun- stp: Roma dem Vnam, quae est nonagcsim aenona pars unia ς : p t clarum nonaginta novem. Atq; hoc proportionis genus appellare solet Hispanorum vulgus, Vno y Vn nouenta y nueue auos por ciento, Vel quod idem est por 1 o o. Hanc autem Candem ratione nos quoq; examinare posse mus, si arenae molem, quae oleo in congio contento aequi ponderabat, ac proindoinc μι-- omanorum uncias pende sat , citra illam arense inquatuor partes distributionem cum nostris Hispanicis ponderibus per stateram ponderantes, eius pondus in nostro Hispanico marco perciperemus. Quoniam vero exactiora & magis priecisa redduntur pondera, quo minora sunt: iccirco integram illam centum ponderalium Romanorum unciarum molem Cum nostris Hispanicis ponderibus cos erre noluimus, sed potius quarta ciub par Lem. Porro

29쪽

Porro eadem mathematica doctrina, qua c5gium ex lateris eius proportione ad amphorae seu quadrantalis latus construere docuimus, nota similiter reddetur minima illa antiquorum mensura. quae cochlear parvum dicebatur. sic videlicet: Quum amphora contineat Octo congios,&congius sextarios scx, sextarius autem duodecim cyathos,quorum singuli continebat viginti quatuor cochlearia parua iuxta ponderum distributionem a Fannio consideratam :manifestum est amphora apud Romano S con- . tinuisse eiusmodi 'cochlearia 1 3 8 α . Qimm que eadem demo stratione quam antea ex Eu- qtiorum viginti qua clidis elementis attulimus , ratio amphorae a amor miti Misi ii ρ-l ibar sit triplicata suorum laterum propor'

oubsi Mio tio 7Σή M a in roeis amphorae ad latus cochlea-qμ rra G thi p ris parui,erit ut radicis cubicae numeri 13824. ad radice cubica unius. quippe quum ampho Romanis dicebatur, se habeat ad cochlear, ut numerus II 8 24.

Funnis acuis dic quatuor, radix cubica unius cit unurn. crgo h rωγῆ m. latu, amphorae ad latus cochlearis se habcbie ut viginti quatuor ad unum. ano circa cochlearis latus erit vigessima quarta pars lateris amphorae. Similiter aut e reperietur latus cochlearis parui esse duodecima pars dimetietis cogij.

30쪽

Quoniam congius continet in se cochlearia 17 2 2. cuius radix cubica est duodecim. Si itam a s sumatur vigesi ima quarta pars longitudinis pedis Romanis quanta est longitudo lateris aniphorae, vel qnod idem est duodecima pars eius dimidi j quanta est longitudo lateris con-gij & in quadratum redigatur, atq; , eo modo

quo in congio tradidimus, vas quoddam cubincum construatur, cuius singulae ex quinq; internis superficiebus praefato quadrato omnino aequentur: prosiliet vas eandem obtinens mensuram quam olim apud Romanos habebat cochlear. Ex eadem quoque mathematica docti m construi poterit vas aliud continens octo cochlearia, quod tertiam quidem cyathi partem continebit. sit enim longitudo lateris cochlearis dupletur: atq; huiusmodi Iu CL eris cochlearis logitudo in quadratum reducatur: vas quidem cubicum, cuius quinq; internae superfici es ei quadrato aequales fuerint, continebit o icto coch earia, Si quid c eius ratio ad ipsum cochlear erit ut cubus numeri duo qui est octo)ad cubum unius, qui sit militer est uniani, Demuiuata eandem quoque doctrinam, ex congii lateris notitia construi poterit vas aliud sesqui heminam continens: ex quo etiam tum hemina