Hispalensium pharmaco-poliorum recognitio

31쪽

HISPAL. PHARM. RECOG. ipsa ciim libra mensaralis Romanorum mu idominori negotio costrui posset, quam sine eitisnmodi vase .Quum enim congius contineat duodecim heminas,continebit quidem octo sesqui heminas. unde ratio congij ad sos qui hemina, erit ut octo ad unum. Ac proinde ratio lateris congij ad latus sesquiheminae,erit ut radicis cubico: octo squae est duo; ad radicem cubicam Vnius, quae est unum. Quo circa si dimidium di metientis congij quadretur : &ex huiusmodi

quadrato vas cubicum , eo modo quo in reliquis tradidimus, construatur: eiusmodi vas sessi quiheminam aequabit. Quantum aute mome ti sint omnia vasa a nobis iuxta mathematicam

doctrinam reperta, ut ex eorum minoribus re

liqua etiam maiora nota reddantur, facile quidem Lindiget quisquis ex amphorae tantum per pede Romanu repertae notitia reliqua omnia minora vasa conficere studuerit. Ipsa enim experientia doctus apertissime comperiet dificillimum, ne impossibile dicam , fore id ipsum assequi. Qui enim quaeso liquor in amphora cotentus in duas portiones ea qua oportet praecisione dis hibui poterit, ut iuxta huius dimidiati liquoris quantitatem urna conficiaturὶ Quod si hoc salte summo assequatur labore, quali praxisione

32쪽

LIBER PRIMVs. Ssone liquor in urna cor eius in alias duas a quales partes diuidetur, atq; huiusmodi dimidium

in alias rursus duas aequales partes diducetur, ut tandem cogitis euadatὶ Sed demus iam omnes

has dissicultates improbo cuiuspia labore vinci posse, ac exquisitum nobis proferri pose con-gium confice iam obone, quisquis is fueris, sextarium ex sexta congij portione: atq; ex huius duodecima distributione cyathum: & demum eo chlear paruu ex huius vigesima quarta portio tae. Nemo sane cordatus ac no vanus homo,

qui specimen eius rei tentaverit, se id perficere posse assirmare audebit. Quod si omnia ea quae nos construere docuimus mensuralia vasa sibi aliquis parata habeat, haud multo ille negocio

reliqua quoque conficiet. Id vero nectu uam debita praecisione fieri poterit, Diquores in singulis compertis mensuralibus vasis contentos, in aliquas alijs mensuris correspondentes portiones diuidatur. iam: madmodu alij omnes facere docet. Sed si minora ex maioribus qua re re oporteat,in singulis copertoru mensuraliuvato tu contenti unius alicuius liquoris pondus erit capiendu: atq; ex eius proportione ad po-d is ipsius liquoris, que proxime minora quati

ea e vasa capere conueniat, ea de construi pote-B L runt.

33쪽

HISPAL. PHARM. RECOG. runt.Vt si ex sesqui hemina costrue da st hemina, vel libra mensuralis: implebitur ipsa sesqui hemina liquore aliquo. Atque huiusmodi liquor in ipsa sesqui hemina contentus eri r exacte ponderandus. ut si liquor is fuerit oleum,talis quidem liquor pendebit, iuxta olei pondus

a nobis in congio obseruatum, duodecim vncias cum tribus unius unciae Octauis. deinde duae eius ponderis tertiae a s sumetur, quae in proposito olei exemplo erunt octo cum unius unciae quarta:&tot uncias cx nostris Hispanicis

ponderibus ponderabit sui ex ipsa arithmetica ratione constat) oleum quod capiet hemina. Unde si in vas aliquod figulinum, qnod aliqua-tulum plus olei capere possit quam praῖ fatum olei pondus unciarum octo cum Vnciae quarta, infundar riplae olei unciae octo cum quarta

unciae parte: & ex eiusdem vasis ore tantum auferatur ut exacte ipsis tantum octo olei uncias ac quartam unciae contineat: tale quidem

vas erit hemina Romana. Quod si a pro fatis duodecim vnchs ac tribus unciae octauis subtrabatur quinta pars, nempe, unciae duae cum unius unciae, seu quod idem est unciae duae &octauae tres cu quatuor unius octauae quintis: relinquentur unciae nouem cum nouem unciae unius

34쪽

LIBER PRIMUS. Iunius decimis, hoc est,Vnciae decem minus deis a cima unciae parte, quod idem est unciae nouem octauae septem cunx' Vna quinta octauae decim quoru septuaparte. & tantum ex k arithmetica ratione non gVitra setist

derabit ex nostris Hupanacis ponderIbus oleu bquod capiet libra mensuralis Romanorum. Cimmis hemitia Quo circa ad tanti olei mesuram redagi facile, mi herilesiam eo quo in hemina tradidimus modo, poterit fur es ei libem, vas aliquod figulinu, ex alia ve simili in terra, i iii su quod librae Romanora mensurali aequabitur. r usu iciis, qui ιHuiusmodi enim vas duodecim uncias cuiust

bet liquoris continebit earum quibus Roma- tu quinta parte virini liquores omnes mera surare solebant. Quod 'ς

1 liquor innus ulmodi vale inenturatus ellet O- quin letivi 9ntiis mel eum, ponderaret ex Galeni obseruatione unia su ibus cometis iucias ponderales Romanorum ecem V um .iluoἡ tamen ex nostris Hispanicis poSstcbious pen. decim me hi se nξderet sut lana aduertimus tantum uncias noue 2 αά,' ' 'octauas septem cum una quinta octauae parte. Cuius differetiae causa ea ipsa differetia est qua superius inter Romana pondera ac nostra examinavimus. Quum enim essensum sit Romanorum pondera a nostris si aperari ponderibus per nonagesimam nonam ipsorum Romanorum ponderum partem . se tu, quod idem ci )per centesima partem ponderum Hispanicos 3 Ium:

35쪽

HISPAL. PHARM. RE COG. rum: ex arithmetica ratione constat dece Romanorum uncias ponderales superari a nostris

decem ponderalibus unc ijs perra unciae ipsius Romanae, seu quod idem est in per decima partem unciae unius Hispanicae. Ac propterea oleuvel aliud quodcunq; quod ex ponderibus Romanis ponderaret uncias decem, poderare debere ex nostris Hispanicis ponderibus uncias nouem cum nouem decimis unciae partibus. Porro comperta Romanorum libra mensiurali, facillimo negocio eorundem uncia mensuralis fabricari poterit. Cum enim uncia sit duodecima pars librae: & oleum quod capit libra mensuralis Romanorum pendat tutostensum est ex nostri Hispanici marci poderibus uncias novem hau as seetem, cum una quinta octauae

parte, ser rassis quindecim quoru septuaginta

quinq; octauam complent: sane oleum quod capiet uncia pendet ex nostris ponderibus octauas sex cum tribus unius octauae quintis, videlicet, cum granis εἴ exsis quorum 73 constituunt octavam. tanta etenim est duodecima pars vaciarum nouem &octauarum septem cauna quinta octauae. Atq; ita si ad tanti olei capacitatem concinnetur vas aliquod, tale quiae in vas erit Romanorum uncia mensuralis. simi-

36쪽

LIBER PRIMVs. 8Similiter ex heminae cognitione notus quoque reddetur cyathus. Quum enim cyathus sit sexta pars heminae, & oleum quod capithe mina repertum sit pendere ex nostris ponderibus uncias Octo cum vncite unitis quarta clane oleum quod capiet cyathus, ponde z ex nostro marco unciam unam cum Octauis tribus, quae sunt sexta pars unciarum octo &drachmarum duarum. Vnde si cocinnetur vas aliquod, quod pretaei se contineat oleum pendens ex nostro Hispanico marco unciam unam cum tribus octauis, eiusmodi vas erit antiquorum cyathus. At enim ex minoribus vasis compertis,

multo etiam facilius maiora vasa confici poterunt. Vt si duplum liquoris quod Fanni; ca-l it cochlearium, in vas fgu uim υ simie infundatur, facillime , ut in nemina tradidimus, set vas illud quod ab antiquis che me dicebatur , iuxta Fannij sententiam. quanquam alij aliter eius mensuram destiterint : sin sextuplum cochlearis, fiet Mystrum

minus , a medicis magis usurpatum : quod iuxta Fannium , Nicandri in rerpretem , &Graecum auctorem de ponderibus Jc na cra suris, erat cyathi pars quarta , a Romanisque

dicebatur ligula vel cochlear : licet alij paulo

37쪽

HISPAL. PHARM. RECOG. maiorem mensuram huic minori mystro ad scribebant. Quὀd si quadrupluas sumatur eius

modi mystri, veri riplum eius vasis quod in se

octo cochlearia continet a nobis antea mathematica doctrina reperti, cyathus ipso e 1 tactissime confici eodem modo poterit quo in praece dentibus vasis docuimus. Atq; ex cyatho similiter reliqua maiora vascula ad heminam visi,

confici facillimo negotio poterunt. Porro nDI modo praefatae illae commoditates subsequuntur ex mensuralibus vasis a nobis mathematica doctrina repertis. quibus rc liqua omnia antiquorum vasa exacte ac facile confici possent: Sed & in eorum singulis nostra quoque pondo Ta cum antiquorum ponderibus, perinde ac inconiam rius exposuimus, examinari poterunt,

ferioribus mensuris, facilius id commodiusque fiet. In quibus nihil opus erit arenam cum oleo ad aequilibrium ponderare, nec ipsa arcnaz po-dera dimidiare,vestiti in congio docuimus, ut eius tandem pondus in minori quantitate maioris praecisionis gratia examinetur: quum ha rum mensurarum singularum pondera satis adcxa me ipsum parua sint, ac praecisis sinue earum podexa capi possint. Quod ut manifestius reddat tira

38쪽

LIBER PRIMUS. ydatur, examen ipsum in sesquihemina faciemus. Qualia itaq; Romana hemina contineat uncias mensurales decem sesqui hemina continebit quindecim ex ijsdcm mensuralibus unciis. Et quoniam ex Galeni obseruationibus oleum quod capiebant duodecim unci armensurales Romanorum pendebat decem uncias P eorundem ponderates: iuxta eandem proportionem oleu quod capiet sesqui hemina, quindecim mensuralibus uncijs constans, pendebit duodecim uncias cum dimidia mensurales ipsorum Romanoru. Ouo circa si sesqui hemina oleo optimo plena in altera librae lance imponatur , & in altera eiusdem librat lance substituatur ipsius sesquiheminae vacuae tara eodem modo sumpta quo antea conati vacui taram percipere docuimus: atque in ea isdem ancem in qua praefata tara fuerit constituta tot ex nostro Hispanico marco unciae unciarumq; partes impositae fuerint, quot sat esse animaduerterimus,ut ad aequilibrium utraq; lanx redda tur: manifestum erit quod si unciae illae & earum partes quas ex nostro Hispanico marco

ponderabit oleum quod sesqui hemina capiebat, fuerint duodecim cum dimidia, nostra quidem pondera a Romanis nihil omnino varia-C bunt:

39쪽

HISPAL. P H A R M. RECOG. bunt: sin in minori extitissent numero, maiora : in maiori vcro, minora necessari ὁ retit. Re vera tamen iuxta nostram Observationem, reperientur unci ce duodecim cum tribus utaciae Octauis, seu drachmis. Si quidem ratio unciaruduodecim cum dimidia ad uncias duodecim. cu tribus unciae octauis es: sesqui nonagesima nonae qualem comperimus in congij examine

esse rationem poderum nostrorum ad Romanorum pondera. Denique compertis ac instauratis antiquis Romanorum mensuris, Communis quidem liquidorum omnium mensura quali antiqui utebantur: nostro aeuo officinis desiderata, & a multis doctis medicis iam dia expetita, in usii reuocari a quolibet posset: viii quo res Omnes unica mensura metirentur,Ve,

uti an e sui sis neri solebat: & non varijs, pro

vulgari Pharmacopinorum nostri teporis more, Vnicum in eis pondus constituentium cui diuersa in singulis mensura correspondet. Quo a Diam vero 'Galenus quoq; antiquorum dili-Liλο de compos gentiam in designandis libris acvnc ijs ponde- η p g '' i., libit, aut mens uralibus desiderauit , ne Ceam tamen supplere est ausus: licet enim aliquando expressi erit libram & unciam ponde, rates vel in ensurales, saepius tamen id praetermisit:

40쪽

LIBER PRIMUS. Iomist: idcirco nos hic Pharmacopodorum in in hisce liquorum mensuris v sum in uniuersum damnare non audentes: eis tantum considimus ut ubicunq; in suis copositionibus liquo res deprehederint praescriptos unciis aut libris mensuralibus, eosdem mensuralibus ijs unc ijs aut libris metiantur quas hic construere docui

mus. Et similiter quoq; si liquores ip si designa

ti fuerint aliqua ex antiquorum mensuris, quibus illi eo; metiri solebant ut hemina, aut cyatho, & similibus) eadem in illis mensura viantur, paratas omnes habentes eo qui a nobis hic docetur modo. Atqui in eis compositionibus in quibus liquores librae aut unciae nomine tantum p escripti fuerint,citra mensuralis aut poderatis notationem, interim in eis, ponderat Lbus libris & vnc ijs ut hactenus citib laniatur, dum ab alijs doctis viris aliter de hoc statuendum sere decernatur.

derum ἐisserentia ad Romanorum pono dera. deq; Hi panorum Pharmacopola. rum abusu is errore in suis pomis, ibus . quomod acile emen

dari illa postium.