장음표시 사용
101쪽
thaginienses Romam Venerunt, qui senatui populoque Romano gratia agerent, quod cum his pacem secissent, ob eamque rem Corona aurea eo donarent simulque peterent, ut obsides eorum Fregellis SSeu captivique redderentur. his ex senatus OnSulto responSum Si munus eorum gratum acceptumque e 8Se ObSides, quo loco rogarent, suturos captiVOS On remissuros, quod Hannibalem, cuius opera Susceptum bellum foret, inimicissimum nomini Romano etiamnunc cum imperi apud exercitum haberent, itemque fratrem eius Magonem hoc responso Carthaginienses cognito Hannibalem domum et Magonem reVOCarunt hue ut rediit, praetor saetus St, postquam rex fuerat, anno Secundo et Vicesimo ut enim Romae consules, si Carthagine quotannis annui bini rege creabantur in eo magistratu pari diligentia se Hannibal praebuit ac fuerat in bello namque effecit, ex novis vectigalibus non solum ut esset pecunia, quae Romanis e foedere penderetur, Sed etiam SupereSSet, quae in aerari reponeretur. deinde anno post praeturam, Marco Claudio, Lucio Furio consulibus, Roma legati Carthaginem venerunt hos Hannibal ratus sui exposcendi gratia missos, priusquam his Senatu daretur, navem ascendit clam atque in Syriam ad Antiochum profugit hac re palam facta Poeni naVes duas, quae eum Comprehenderent, Si possent eonSequi, miserunt, bona eius publicarunt, domum a fundamentis disiecerunt, ipsum exulem iudicarunt.
VIII. At Hannibal anno tertio, postquam domo Pro 1 fugerat, L. Cornelio Quinto Minueto consulibus, cum quinque navibus Africam accessit in finibus Cyrenaeorum, si forte Carthaginienses ad bellum Antiochi spe fiduciaque po8Sent induci, cui iam persuaserat, ut cum exercitibus in Italiam proficisceretur huc Magonem Tratrem excivit. id ubi Poeni resciverunt, Magonem eadem, qua fratrem, absentem poena affecerunt. illi desperatis rebus cum Ol-vissent naves ac vela ventis dedissent, Hannibal ad Antiochum pervenit. Me Magonis interitu duplex memoria prodita est namque alii naufragio, alii a servis ipsius i tersectum eum, Scriptum reliquerunt Antiochus autem, si tam in agendo bello consiliis eius parere VoluiSSet, quam in suscipiendo instituerat, propius Tiberi quam Thermo-
102쪽
pylis de summa imperii dimicasset quem etsi multa stulto conari videbat, tamen nulla deseruit in re praefuit paucis navibus, quas e Syria iussus erat in Asiam ducere, hisque adversus Rhodiorum classem in Pamphylio mari conflixit quo cum multitudine adversariorum sui superarentur, ip8e, quo cornu rem gessit, fuit superior. IX. Antiocho fugato verens, ne dederetur, quod Sine dubio accidisset, si sui fecisset potestatem, Cretam ad Gortynios Venit, ut ibi, quo Se Onserret, ConSideraret. vidit autem vir omnium callidiSSimus, magno Se fore periculo, nisi quid providisset, propter avaritiam Cretensium. magnam enim Secum pecuniam portabat, de qua sciebat exisse famam itaque capit tale consilium amphora Complures complet plumbo summas operit auro et argento. has praesentibus principibus deponit in templo Dianae, simulans se suas fortunas illorum fidei credere his in serrorem indueti Statuas aeneas, quas Secum Portabat, OmneSSua pecunia complet easque in propatulo domi abiicit. Gortynii templum magna cura custodiunt non tam a Ceteris quam ab Hannibale, ne ille inscientibus his tolleret
X. Si conservatis suis rebus Poenus illusis Cretensibus omnibus ad Prusiam in Pontum pervenit, apud quem eodem animo fuit erga Italiam, neque aliud quidquam egit quam regem armavit et exercuit adversus Ro- manOS. quem eum videret domesticis rebus minus esse robustum, conciliabat ceteros reges, adiungebat bellicosas nationes dissidebat ab eo Pergamenus rex Eumenes, Romanis amicissimus, bellumque inter eos gerebatur et mari et terra quo magis cupiebat eum Hannibal opprimi. sed utrobique Eumenes plus valebat propter Romanorum Societatem; quem si removisset, aciliora sibi cetera ore arbitrabatur. ad hunc intersciendum talem iniit rationem. classe paucis diebus erant decreturi superabatur narium multitudine dolo erat pugnandum, cum par On SSet armis imperavit quam plurima Venenatas Serpente Vi- vas colligi easque in vasa fictilia coniici harum cum esse-cisset magnam multitudinem die ipso, quo facturus erat naVale proelium classiarios conVocat hisque praecipit, omne ut in unam Eumenis regi concurrant navem, a ceteriS
103쪽
pentium hultitudine NonSecuturos. rex auteti in qua na veheretur ut Seirent, Se facturum quem si aut cepissent aut interseei SSent, magno his pollicetur praemio
XI. Tali cohortatione militum facta classis ab utrisque in proelium deducitur. quarum acie OnStituta, priuSquam Signum pugnae daretur, Hannibal, ut palum saceret suis, quo loco Eumenes esset, tabellarium in Capha cum Caduceo mittit. qui ubi ad naves adversariorum pervenit epistolamque Stendens e regem proseSSUS Si quaerere, Statim ad Eumenem deductus est, quod nemo dubitabat, quin aliquid de pace esset Scriptum tabellarius ducis naVedeclarata uis eodem, unde erat egreSSUS, Se recepit. ut Eumene Soluta epistola nihil in ea repperit, nisi quod ad irridendum eum pertineret. cuius etSi caussam mirabatur, neque reperiebatur. tamen proelium ratatim committere
non dubitavit. horum in concursu Bithyni Hannibalis
praecepto univerSi naVem Eumeni adoriuntur. quorum Vim re cum SuStiuere non OSSet, fuga Salutem petit, quam eonSecutu non SSet, DiSi intra sua praesidia se recepi88et, quae in proximo litore erant collocata. reliquae
pente in eas vasa fictilia, de quibus supra mentionem secimus, coniici coepta sunt. quae laeta initio risum pugnat tibu concitarunt, neque, quare id fieret, poterat intelligi.POStquam autem nave completa conspeXerunt SerpentibuS, DOVa re perterriti, cum quid potissimum Vitarent non Viderent, puppe Verterunt seque ad Sua castra nautie retulerunt. Sic Hannibal consilio arma Pergamenorum Use TraVit, neque tum Solum, sed saepe alias pedestribus copiis pari prudentia pepulit adversarios. XII. Quae dum in Asia geruntur, accidit casu, ut legati Prusiae Romae apud L. Quintium Flamininum eo Sularem coenarent atque ibi de Hannibale metitione sucia ex his unus diceret, eum in Prusiae regno esse id poSter 2 die Flamininus senatui detulit patres OnScripti, qui Hannibale vivo numquam se sine insidiis futuros existimarent,
legatos in Bithyniam miserunt, in his Flamininum, qui ab
104쪽
82 CORNELII EPOTI Srooec peterent, ne inimici SSimum suum sociam haberet sibi-
quo dederet his Prusia negare ausus non est illud recusavit, ne id a Se fieri postularent, quod adversus ius hospitii esset ipsi, si possent, Comprehenderent locum, ubi esset, acile inventuros. Hannibal enim uno loco se tenebat in castello, quod ei a rege datum erat muneri, id quo sic aedificarat, ut in omnibus partibus aedificii xitus
haberet, Scilicet VerenS, ne Su Veniret, quod accidit huc cum legati Romanorum eniSsent ac multitudine domum eius circumdedissent, puer ab ianua prospiciens Hannibalid it plures praeter conSuetudinem armato apparere qui imperavit ei, ut Omnes fore aedificii circumiret ac pro per sibi nuntiaret, num eodem modo undique obsideretur. puer cum celeriter, quid eSSet, renuntia'Set omnesque exitus occupatos Ostendisset, Sensit, id non ortuito factum, sed se peti neque sibi diutius vitam esse retinendam. quam ne alieno arbitrio dimitteret, memor pristinarum
XIII. Sic vir sortissimus, multis variisque perfunctuS laboribus, anno aequieVit septuagesimo quibus consulibus interierit, non convenit namque Atticus M. Claudio Mar- collo, Q. Fabio Labeone consulibus mortuum in annali suo
scriptum reliquit, at Polybius L. Aemilio Paullo, Cn. Baebio Tamphilo, Sulpicius autem Blitho P. Cornelio Cethego M. Baebio Tamphilo atque hic tantus vir tantis quo bellis districtus nonnihil temporis tribuit litteris namque aliquot eius libri sunt, Graeco sermone confecit, in his ad Rhodios de Cn. Manlii Volsonis in Asia rebus gestis huius belli gesta multi memoriae prodiderunt, Sed ex his duo, qui cum eo in castris fuerunt simulque ViXerunt, quamdiu fortuna passa est, Silenus et Sosilus Lacedaemonius atque hoc Sosito Hannibal litterarum Graeca
Sed nos tempus est huius libri sacere finem et Romanorum explicare imperatores, quo faeilius collatis uirorumque suetis, qui viri praeserendi sint, possit iudicari.
105쪽
EX LIBRO CORNELII NEPOTIS DE LATINIS IIISΤORICIS.
I. M. Cato, ortu municipio TuSculo, adolespontulus, priusquam honoribu operam claret, Versatus est in Sabinis, quod ibi heredium a patre relictum habebat inde hortatu L. Valerii Flacet, quem in consulatu censuraque habuit collegam, ut M. Perperna Censorius narrare Solitus ost Romam demigravit in foroque esse coepit. primum stipendium meruit annorum decem optemque M. Fabio, M. Claudio consulibus tribunus militum in Si ilia fuit. inde ut rediit, castra secutus est P. Claudii Neronis, ni gnique Opera eius existimata os in proelio apud Senam, quo cocidit Hasdrubal, frater Hannibalis. quaestor obtigit P. Africano Consuli, Cum quo non pro Orti nocessitudine vixit namque ab eo perpetua dissensit vita. aedilis plebi factus est cum C. Helvio. praetor provinciam obtinuit Sardiniam, ecqua quaestor superior tempore ex Africa decedens Q. Ennium poetam deduXerat, quod non minoris Xistimamus quam quemlibet amplissimum Sardianiensem triumphum. Π Consulatum gessit cum L. Valerio Flacco, sorte provinciam nactu Hispaniam iteriorem, Xque ea triumphum deportavit. ibi cum diutius moraretur, P. Scipio Africanus, consul iterum, cuius in priori consulatu quaestor fuerat, Voluit eum de provincia depellere et ipse i Succedere; neque hoc per Senatum efficere potuit, cum quidem Scipio principatum in civitate obtinerot, quod tum non potentia, sed iure res publiea administrabatur. Nun ex re iratu Senatu, consulatu peracio privatus in urbe mansit at Cato, censor cum eodem Fluce saeiu S, SeVere praefuit ei potestati iam et in complures nobiles animadvertit et multas res novas in edictum addidit, quare luxuria reprimeretur, quae iam tum incipiebat pullulare. Nise citer annos metoginta, usque ad 4Xtremam aetatem ab adolescentia, rei publicae caussa suscipere inimicitias non destitit. in multis tentatus non modo nullum detrimentum existimationis secit, sed, quoad vixit, virtutum laude
106쪽
III. In omnibus rebus singulari sui industria. nam cta ricola sollers, et rei publicae peritus iuris consultus, et magnus imperator, et probabilis orator, et cupidissimus litterarum fuit quarum studium etsi senior arripuerat, tamen tantum progreSSum fecit, ut non sacile reperiri possit neque de Graecis neque de Italicis rebus, quod ei fuerit incognitum. ab adolescentia mons ecit orationes.s senex historias scribere instituit earum Sunt libri septem. primus continet res geSta regum populi Romani, Secundus et tertius, unde quaeque civitas orta sit Italica ob quam rem omne origine Videtur appellas Se in quarto autem bellum Poenicum est primum, in quinto Secundum. atque haec omnia capitulatim sunt dicta reliquaque bella pari modo persecutus est usque ad praeturam Servii Galbae, qui diripuit Lusitanos atque horum bellorum duces non nominavit, Sed sine nominibus res notavit in iisdem exposuit, quae in Italia Hispaniisque aut fierent aut viderentur admiranda. in quibus multa industria et diligentia comparet, nulla doctrina huius de vita et moribus plura in eo libro persecuti Sumus, quem separatim de eo secimus rogatu Titi Pomponii Attici quare studiosos Catonis ad illud volumen delegamuS.
I. T. Pomponius Atticus, ab origine ultima stirpis Romanae generatus, Perpetuo a maioribu aeceptam eque
Strem obtinuit dignitatem patre usus est diligente indulgente et, ut tum erant tempora, diti in primisque studioso litterarum hic, prout ipse amabat litteras, omnibus doctrinis, quibus puerilis aetas impertiri debet, filium erudivit. erat autem in puero praeter docilitatem ingenii summa
SuaVitas ori ac vociS, ut non solum celeriter acciperet, quae tradebantur, sed etiam excellenter pronuntiaret qua
ex re in pueritia nobilis inter aequales serebatur clariuS-que XSplendescebat, quam generosi condiscipuli animo aequo ferre possent itaque incitabat omnes studio suo; quo in numero fuerunt L. Torquatus, C. Marius filius, M. Cicero, quos consuetudine Sua sic devinxit, ut nemo his perpetuo fuerit carior.
107쪽
T. POMPONIUS ATTICUS. 85II. Pater mature decessit. ipse adolescentulus propter
affinitatem P. Sulpicii, qui tribunus plebi intersectus est, non expers fuit illiu periculi. namque Anicia, Pomponii consobrina, nupSerat M. Servio, fratri Sulpicii cita quo intersecto Sulpicio. posteaquam vidit Cinnano tumultu
civitatem esse perturbatam neque sibi dari acultatem pro dignitate vivendi, quin alterutram partem offenderet, dissociatis animis civium, cum alii Sullanis, alii Cinnanissaverent partibus. idoneum templi ratus Studiis Obsequendi suis, Athenas Se contulit. neque eo secius adolescentem Marium, hostem iudicatum . iuvit opibus suis, cuius fugam pecunia sublevavit. ae ne illa peregrinatio detrimentum aliquod afferret rei familiari, eodem magnam partem fortunarum traiecit suarum. hic ita vixit, ut uni
versis Atheniensibus merito esset CariSSimus num Prae 4 ter gratiam, quae iam in adoleScentui magna erat, saepe suis opibus inopiam eorum publicam levavit. cum enim Versuram sacere publice neceSSe SSet, neque eius Conditionem aequam haberent, Semper se interposuit, atque ita ut neque usuram umquam ab his acceperit neque longius, quam dictum esset, debere passus sit. quod utrumque erat his Salutare. iam neque indulgendo inveterascere eorum aes alienum patiebatur neque multiplicandis usuris crescere. auxit hoc officium alia quoque liberalitate nam
universos frumento donavit, ita ut singulis septem modii tritici darentur; qui modus mensurae medimnus Athenis appellatur. III. Hic autem sic se gerebat, ut communis infimis, par principibus rideretur. quo actum est, ut huic omnes honore8, quo POSSent, publice haberent civemque sacere
studerent quo beneficio ille uti noluit, quod nonnulli ita
interpretantur, inmitti civitatem Romanam ilia inscita. quamdiu affuit, ne qua ibi statua poneretur, restitit ab 2Sen prohibere non potuit itaque aliquot ipsi sit Midiae locis sanctissimis posuerunt hunc enim in omni procur tione rei publicae actorem auctoremque habebant. igitur primum illud munus fortunae, quod in ea potissimum urbe natus est, in qua domicilium orbis terrarum esset imperii, ut eandem et patriani haberet et domum, hoc
specimen prudentiae, quod, cum in eam se civitatem On-
108쪽
tulisset, quae antiquitate, humanitate doctrinaque praestaret omnes, unia ei fuit carissimus.
IV. Huc o Asia Sulla decedens cum veniSSet, quamdiu ibi fuit, secum habuit Pomponium, captu adoleSeentis et humanitate et doctrina sic enim Graece loquebatur,
ut Athenis natus videretur tanta autem SuaVita erat sermonis Latini, ut appareret, in e nativum quendam leporem Sse, non Scitum. idem poemata pronuntiabat
et Graece et Latine sic, ut supra nihil posset addi quibus rebus factum est, ut Sulla nusquam ab se dimitteret
cuperetque Secum deducere qui cum persuadere tentaret, -Noli, Oro te,' inquit Pomponius, adverSum eo me Velle dueere, cum quibu ne contra te arma ferrem, Italiam reliqui. at Sulla adolescentis Offici collaudato omnia munera ei, quae Atheni acceperat, proficiscens iussit deferri. hic complures annos moratus, cum et rei familiari tantum operae daret, quantum non indiligens deberet pater amilias, et omnia reliqua tempora aut litteris aut Atheniensium rei publicae tribueret, mihilo minus amistis urbana officia praestitit nam et ad comitia eorum Ventitavit, et, si qua res maior acta est, non defuit sicut Ciceroni in omnibus eius periculis singularem dem praebuit, cui ex
patria fugienti HS ducenta et quinquaginta milia donavit.
tranquillatis autem robus Romani remigravit Romam, ut opinor, L. Cotta et L. Torquato consulibus, quem diem sic universa civitas Atheniensium prosecuta est, ut lacrimis desiderii futuri dolorem indicaret. V. Habebat avunculum Q. Caecilium, equitem Romanum, samiliarem L. Luculli divitem, difficillima natura;
cuius Sic asperitatem Veritus est, ut, quem nemo erre posset, huius sine offen8ione ad summam Senectutem retinuerit benevolentiam. quo saeto tulit pietatis fructum. Caecilius enim moriens testamento adoptavit eum heredemque fecit ex dodrante ex qua hereditate accepit ei 3 citer Centies sestertium orat nupta soror Attici Q. Tullio Ciceroni, easque nuptias M. Cicero conciliarat, cum quo condiscipulatu vivebat coniunctissime, multo etiam familiarius quam cum Quinto, ut iudicari possit, plus in amicitia valere similitudinem morum quam affinitatem. utebatur autem intime Q. Hortensio, qui his culporibus
109쪽
T. POMPONIUS ATTICUS. Si principatum eloquentiae tenebat, ut intelligi non posset, uter eum plus diligeret, Cicero an Hortensius; et id, quod orat difficillimum, efficiebat, ut inter quos tantae laudis
esset aemulatio, nulla intercederet Obtrectatio, essetque talium virorum COPula. VI. In re publica ita ea verSatus, Ut Semper Optima irum partium et esset et XiStimaretur, neque tamen o
civilibus fluctibus committeret, quod non magis eos in sua potestate existimabat esse, qui Se his dedissent, quam qui maritimis iactarentur. honores non petiit, cum ei paterent propter vel gratiam vel dignitatem, quod neque peti moromniorum neque capi possent conservatis legibus in tam
offusi ambitus largitionibus, neque geri e re publica
sine periculo corruptis civitatis moribuS ad hastam pu- ιblicam numquam accessit mulliu rei neque prae neque manceps saetu est neminem neque Suo nomine neque
subscribens accusavit in ius de sua re numquam iit iudicium nullum habuit multorum OnSulum praetorumque praesecturas delata Sic accepit, ut neminem in provinciam Sit Secutus, honore fuerit contentus, rei familiaris despexerit fructum qui ne cum Q. quidem Cicerone voluerit ire in Asiam, cum apud eum legati locum obtinere
POSSet. non enim decere Se arbitrabatur, cum praeturam gerere noluisset, as Seelam SSe praetoriS. Nun in re non
solum dignitati serviebat, sed etiam tranquillitati, cum
SuSpiciones quoque vitaret criminum. quo fiebat, ut eius Observantia omnibus esset carior, cum eam officio, non
timori neque spei tribui viderent. VII. Indidit Casisarianum civile sillum, cum haberet ianno Cireiter sexaginta. usu e S aetati Vacatione neque Se quoquam movit ex urbe. quae amici suis Opus fuerant
ad Pompeium proficiscentibus, omnia ex sua re familiari dedit; ipsum Pompeium coniunctum non offendit. nullum ab eo habebat ornamentum, ut ceteri, qui Per eum aut honores aut divitias ceperant; quorum partim inVitissimi castra Sunt secuti, partim Summa cum eius Ossensione domi remanserunt Attici autem quiem tantopere Caesari sui grata, ut victor, cum privati pecunia Peropistolas imperaret, huic non solum molestus non fuerit, sed otium sororis silium et Q. Ciceronem ex Om-
110쪽
88 CORNELII NEPOTI Speii castris concessorit. sic vetere instituto vita effugit
VIII. Secutum est illud occiso CaeSare, Cum res publica pones Brutos videretur esse et Cassium, a tota Ci- vita se ad eos convertisse videretur sic M. Bruto usus est, ut nullo illo adolescens aequali familiarius quam hoc Sene, neque Olum eum principem consilii haberet, sed etiam in convictu. XCogitatum Stis quibuSdam, ut privatum aerarium Caesaris intersectoribus ab equitibus Romanis constitueretur id facile offici posse arbitrati sunt,
si et principes eius ordinis pecunias contulissent itaque appellatus est a C. Flavio, Bruti familiari, Atticus, ut eius
rei princeps esse vellet. at ille, qui Officia amicis praestanda sine factione existimaret semperque a talibus seconSiliis removisset, respondit: si quid Brutus de suis sa-
cultatibus uti voluisset, usurum, quantum hae paterentur; Sed neque eum quoquam de ea re collocuturum neque coiturum. Si ille consensionis globus huius unius dissen- Sion diSiectus est neque multo post Superior es Se coepit Antonius, ita ut Brutus et CasSius proVinciarum, quae his dicis caussa datae orant a consule ... deSperati rebuS
in exilium proficiscerentur. Atticus, qui pecuniam simul cum ceteris conferre noluerat florenti illi parti, bisecto Bruto Italiaque eodeni HS centum milia muneri misit. oidem in Epiro absens trecenia iu8Si dari, neque e magis potenti adulatus est Antonio neque desperatos reliquit. IX. Secutum est bellum gustum pud Mutinam in quo Si tantum eum prudentem dicam, minus, quam debeam, praedicem, cum ille potius divinus fuerit, si divinatio appellanda est perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus agitur neque minuitur hostis Antonius iudicatus Italia CeSSerat Spes reStituendi nulla erat non solum inimici, qui tum erant potentissimi et plurimi, sed etiam qui adversariis eius se dabant et in eo laedendo aliquam consecuturos Sperabant commoditatem, Antonii familiares in-
Sequebantur, uxorem Fulviam inanibus rebus spoliare
cupiebant, liberos etiam exstinguere parabant AtticuS, cum Ciceronis intima sumiliaritate uteretur, mi issimus esset Bruto, non modo nihil his indulsit ad Antonium violandum, sed e contrario sumiliare eius ex urbe profugien-