De vita et scriptis Nicolai Borbonii, Vandoperani

91쪽

0 tD DE PUERORUM INSTITUTIONE EXS RIT ORBONIUS. iapaucula decerpo qui ad O inmunem tener in lati Susum conducunt. Non video cur me pudeat in gratiam Uerorum repueraScere, quOSDominus Christus, princeps n0Ster uternuS, tanquam Vascula domui sudu consecrata nobis etiam atque et iuni commendavit. Salis constat Boi bonium minimo emolumento docuisse atque in praedivilibus domibus miseria ac mole Stia omni genere suis S per pessum. Sed, quamvis e liberalium artium studio laudem inanem et infructuosum suisset conSecutuS, X hi tamen satis delectationisae sol alii perceperat ut jam non eum pinniteret sui S Seio dagogum

Uui Hinc in video SS P Udagoguin, In pra divit sum donio moratu S, Contrivique bonos miser tot annos, Gustando mala gratiasque agendo, Sperando, ingenui siue s rViendo. autorum milii prium tum laborum Sunt sero Sal)ere atque D innitere, Tabesque et senium ergo nunc ab aula A d caulam vento tu id est agendum 'Sol: u perfugium fidele et unum, Si quas alseo, littera Supersunt Nec jam me pudet esse 9 Udagogum .

D0mesticiae dis diplino qua in divitibus domibus, necessu fuerat uteretur, publicam tamen pr Userre Videtur. Id enim animadverten dum est illius PQqcepta non ad juvene Singulatim Sed generatim spectare . EX pSius carni inibus il id plane essicitur, ut educati putili ea habeat utilitates qui biis is soli per carebit iii domi tantii med et iis fuerit duas Scilicet, urinulationem primum i in sodalium convictu excitatur, dein amicitia quas inter pueros juncto ad senecti item usque durare idem HS.

Juinis iam illud genus discipliniae, quae apud nos hodie Mutuu

ius lituti vocatur, bri imi sauit. Sic pueros monet ut ipsi consulant inter se ignaris atque imperitis condiscipuli pro sto adsint illos quo participes saetant suo Scienti u . Narrat 9Seraei irimum loro secisse Suo is uales erudiendo et inStituendo in hi quam a pro)00Ρloribus didicisset .

III. - reli ione ac inoribu ediscendis disserit orbonius.lii formandis pueris duas res pra)cipue Spectavit sor bonita hum intores Scilicet litteras atque mores, prius quod inihil silicae ius

Nunc hos, hinc illos, si ii iis dubitatis adito

92쪽

; DE VITA ET SCRIPTIS. et agro Sibi Om Pn in Pelii Non intrandum ergo Si Dela cuin nil illesset in oculis, bile ut Suam carmini lius hujusce generis levaverit

Uui ilicis catulit in loco Catulli, Et ilici cuculuili loco eu ulli, idem qui cecidi Sonas cecidi, Ilugo qui te ores Vocas lepores,nui dicis teli re loco Pli re, nii diei decoris loco decoris, Suxesenta istius, Hugo, qui urina Esser et abricas palam atqui ubique, anta si gratia ibi ralitas Iu P. I anta si istius ingenii vel iustas Atque hoc usque adeo est quotidia uunt. Ut nil am magis extet usitatuni, Vulgatum magis aut magis receptum Nomen gramna tici interiit eruditi

Usurpans, Umulas pecuniarum Thesauros et agros bove Sque eqUOSque, Duni stultorum Oininum at lue rusticoruni

Dediscenda doces rudes puellos Sed te n0n patiemur ultra, et istos Fumos vendore desines, nec IIugo

Sed Nugo ibi nomen est serendus i. H. - uid de pra ceptoris munere senserit orbonius quid de publica disciplin3.

Ex eo quod carminibus pr inceptores Borbonius f opius vexaverit id lamen non sequitur ut siticium indagogi imminuere voluerit. Duanti autem secerit praeceptorem, illo nomine dignum, in plerisque scriptis planissime aperuit. Sic JOSum gymnasiarchum, amicum non Vulgarem, alloquitur

Cum pueros ornas ac formas, Optime osa,

Moribus integris littorulis tu bonis,

Munus bis, quo non alitu praestantiit ullum; Νulla est in te ris functio pulchra n a9iS. Uuod si ingrata negat mere dem turba malorum, Perge, laborantem pr33mia digna manent. Uui istu oram utatum nobis commendat Iosus Foenore eum multo reddet, amice, tibi .

Illud quidem nobile docendi nurnus a stultorum irrisionibus in Tubellis Eleu/e ulu pro sua parte vindicavit si uod si qui et ov

l10ροσυ oco hunc pium atque hone Stum conatum meum reprehenderit,

atque etiam sortiter irriserit, manum non vorterim Omnis lanctio qua honesto mores honestasque litteras conserere quis molitur, non potest esse non illustris, non splendida, non honori si ea. Ne inini autem si audi erit quod ex nostris et quorumdam lugubrationibus

93쪽

0UiD DE PUERORUM IN SI ITUTIONE SENSIRIT ORBOXIUS ue paucula decerpo lude ad communem teneriae dialiSUSum conducunt. Non video cur me pudeat in gratiam Uerorum repueraScere, quo SDominus Clarisius, princepS OSler eternuS, tanquam a Scula domui Sua consecrata. Obi etiam atque etiam commendavit. Satis onstat Boi bonium minimi emolumento docuisse atque in pra)divitibus domibus mi Seria ac molesStia omni genere suisse per pes Sum. Sed, quamvi e lil eralium artium studio laudem inanem et infructuosam suisset conSecutus, ex hi tamen satis delectationis ac sol alii perceperat ut jam non uini eniteret sui S Seia)dagogum

ibui miti ino Video Ss 'd3gogunt, In mi divit sum doni moratus, Contrivique bonos miser tot annos, Gustando mala gratiasque agendo, Sperando, ingenuo lue Ser,iendo. autorum mihi pra)mi uni laborum Sunt sero sapere atque u nitere, Tabesque et senium ergo nunc ab aula 4d caulam veni quid est agendum 'Sol perfugium si dele et unum, Si quas calleo, littera Supersunt Nec jam me pudet esse 9 Udagogunt .

Domesticae dis diplina qua in divitibus domibus, necessu fueratuleretur, publicam tamen prius erre Videtur. Id enim unimadvertendum est illius pri000pla non ad juvene Singulatim sed generali in Spe clare . EX ipsi iis carminibus illud Plane estissilui', ut dii catios, ablica habeat utilitates quibus is semper carebit qui domi tantuni edo elus fuerit duas scilicet, tumulationem primum qu i sodalium convictu excitatur, dein amicitia qua inter pueros junctos ad senectutem usque tirare videmi S. Uuinitiam illi id unus discis,l in se, qua apud nos hodie Mutuuius lituli vocatur, iiii 'imi facit. Sic pii ero monet ii ipsi consulant inter se ignaris atque imperitis condiscipulis P usto adsint illosque participes saetant Suiae cienti M'. Narrat ipse Seilii Piiiiii in iro seci 8Se suos d quales erudiendo et inStituendo in his qu u a pra)ceptoribus didicisset .

III. - religione ac moribus ediscendis disserit orbonius.

in orniandis pueris duas res s raecipue Spectavit Orbonius humaniores scilicet litteras atque mores, prius quod nihil silicacius

,. Nunc hos, Hinc illos, si iii id lithis itis, aditu Consultu inter vos ic isti uiue Crescit an Or.

94쪽

0ι DE VlΤΛ ET SCRIPTIS. ad vitam , en in Stitii elidani clitteris, dein ii Od boni niores durimum valeant ad liberalia litui capessendari aliaque sere Semperialis esse consuevit quisque litatem Studia secerint nec bona litteriae, nisi quiae sint bona menti S haberi posse videntis r. Otiae ideo libe rates ali pellati e Sunt ilia in liberos homines ab inni lirpilii linis nevoli aptatis illecebra esliciunt. Inde sit ut in Scribendo, Orboni iis de studiis no moribus simili tractaverit. Si nunc qiu ramus quid ad integros mores potissimum ori nandos conserat, religio primum petunda St; udo docet ni in Delim optimum maximum opificem et architectum essectorem lite rerum Omnium, mente et animo, omnique Pietat in Venerandum, molendum

alquo adorandum quod St, auctore Lactantio lib. I, 0ra hominis Sapientia.

Christus sui ora est sapientia, vita, altisque Mota sit lite vobis, propositu Sque SeOPUS. Si desit pietas, est vana scientia rerum .

Mane, simili atque experges actu id sere est hora sexta aut quinta precibus ad Deum diem quisque auspicetur

Surgite mane cili, precibusque ex corde prosectis RHeta illum qui nos finxit adite Patrona Orate ut uros macula nos servet ab omni, Λ quo sua sapiat vaseula digna donio .

Ne credat pro ceptor alienam a Se Sse artem qua pueri Oceantur precari Deum hanc vero Sedulo prosilentur, ut ipse orbonius in Tubeliis elementuriis instituit. Ipse enim precatione christiana S, non solum latine sed eliam graece redditas, Suo Im Sculi in Seruit, dominicam ei licet supplica tionem iijus est initium ut /0ster, Sanctam salii lationem vulgo dictam Ire Muria, Symbolum Apostolorum id est Credo formulasque con Secrandi chri Stiano ritu, mensam et agendi gratias. Quinetiam precationes nonnullas in numero in lino convertere conatus est, inter quaS, ut jam Silpra nemoraVimia S, Dominicum rationem .

Nec digeant lanii in adolescentuli precari Deum doeeantur quoque quis sit Christia S, quid ille pro nobis passus sit. Ad id spectabat poeta, Cum carmen ederet de Cruce uo mori ioni in ii septem horus dire flum scholiis que V erissimis illustrui /m lini adjiceret Summu in utriusque lustrumenti ex V t risis Nori Testum i/ti qu/ρ sacra ibi tu ocunt κείαλε ου quod quidem poemation nihil est aliud quam Epitoni historiae sacrae ei Sibu hexametris composita, cujus lituli

95쪽

Ne quis credat ea esse tantum theologorum ossicin C sunt magistri cujusque, dummodo religiosissime ac modestissime de Deo et pietate christiana disseratur et Ego, inquit Orbonius, cum videam hodie, non Solum arduum, et periculOSum etiam esse novos de religione libros edere, quod de mon Stro Si quibuSdam Sectis ac necessariis opinionibus paSSim rumore diSSipentur, Oro vos atque obtestor per Musas, imo per crucem quicumque Scripta mea legere dignamini, ut persuasum habealis orbonium nihil adhuc neque Serium, neque ludicrum quicquam ScripSiSSe aut Scripturum unquam esse, quod theologorum atque eruditorum judicio Subdi nolit. Ego enimis sum qui nihil temere dicere, nihil pertinaciter ne priosi acie contra receptum vivendi morem SSeVerare in animum induxerim. .. Hanc igitur legem, quam ab VO Joanne puerulus retinuerat, observandam sibi et alii semper propOSuit uae Sunt nobis ab orthodoxis τῆς ἐκκλγὶ τια et a Saneti Patribu tradita verissima esse credit tibique persuadet Veri Ora SSe quam quae corpori oculis

cernis, auribus nudi S manibu contrectas, etc. δὴ

Nec tamen Boi boni fuit de ea si de S. Quemadmodum nihil magis decet hominem quam pieta ne reverentia numini S ita superstitione praeposteraque religione nihil minus decere hominem ducit. Illud quoque in auctore OStro audandum St, quod, cum religione jam exarderent viri Sui temporis, sanatic Semper in odendo

caruerit animo, pacem Vero ac concordiam in omni re commendaverit

Paeis anians noster eris est pacem ergo colamus,

N0s, qui illum sequimur suspicimusque Patrem. Filius est pacis, qui nil non candidus a quo Fert animo et novit qui maledicta pati. Sic dominus vult esse suos, qui mutus et agno

'litior, ad mortem cum 99 retur, erat .

Ssed ne plura morer, hic carmen trun Scribamus quo pueris Boi bonius legem consiliuit quae magistra unde chriSi in ape esse debet.

96쪽

In priniis, pueri, Claris tum disca Inus amaro, Hi sons est a quo vita aliis lui' fluunt. Displiceat nobis Seelit omne, Superbia, livor, Torpor, mollities, ira, cupido, ula. Cordibus in nostris dominum pingamus Iesum, Primus ii est nobis conciliandus amor. Obsecro, O pueri, Vi VasNUS crimine puri, Non amat impuros Virginis ille puer. Id nulla potest melior doctrina parari, Ddbo ad hunc acies tendere OStra Scopum. Christum laudem V Semper Semperque precemur, In Stygios casse ne cadat 'gra caro Nd, post hanc mi Seram et priorem Curcere vitam, Demur tartareis pra da voranda rogis .

Christo duee igitur et au8pie dei para, orbonius pueros adh6nestatem praecepti Salubribu larmare geStit Turpe enim existimat quempiam multo anno laborare atque exerceri ut vel b0nus Orammaticus vel rhetor stat, Ut alitem Vir bonia evadat, nunquam quidquid lab0ris inlunt tempori Spali impendere. Si pueros ino ne si dei suae commiSSOS

Vos dias ipse mihi, vestrique dedere parentes, Non ob Grammaticen Rhetoricenque modo, Vorum etiam, ut more Sub me diseatis honestos Est mihi e0mmissi cura gerenda gregis .

I erat p0ela qui Ossici 0rum regula ad Ole Scentem quemque Optim doceret, cum pSe apud parente tot Salubribus monitis et sanctis xemplis suisset in StituluS. Iunc enim juvit Tubeliis Elemeu turiis inserere praecepta quibuS Olim Omi fuerat imbutus quorum Sunt praeeipua

Unum quum quo chri Silanum diligito, tanquam altorum. omini diei ii aut saetio, quod tibi ips0 diei aut siseri nolis.

Paronius colito is suo pr Virili sua parte morum serito. Inl0 loquondum, aut agendum aliquid Verecundus sto, sed non immodico. Robus honost partis, iam quam VicturuS, at tu iis dum tamquam

moritur u S utitor.

40 quae ibiis, monilassibus, sura ibUS, igna Vis, aleatoribus, p0tulantibus irrisoribus, d0000f0ribus, intra tabilibus ne se admise0lo. Edi10, bibito, vigila D, d Jrmito, Studet 0, ludit 0, quantum salis stet, Sic, ut ne quid nimis. q. u 9 P, II, ol.

97쪽

dos quidem aphorismo Soluto aut etiam stricto sermone pueris instillare nixus est Borbonius, sed inprimis morum urbanitali mira diligentia instilli. Etenim, cum puer non sibi Soli victurus, sed in media societate hominum Versandus Sit, necesse est ut animo sithone Sto ac verecundo, et docentur quinam more Suam aetatem deceant et qualis ipse esse debeat in mensa, in inceSSU, in Sermone, investibus aliisque rebus, ut laudem et amissos paret. In hoc secundo ut perutili educationis genere ad curate peram posuit Boi boni US. Illud primum priaecipit, ut se pro beat juveni comem omnibus

GTmnasium ingressus, si luis te ex more salutet. Idque verecundo laeti fet Ore, probo. Et condiscipulos salvere jubere putamus Esse pium : nam Sic conciliatur amor Sanctus amor, multos qui corpus jungit in unum .

Λtque simul monet ne sit aut lingua aut auribus ad lurpia faci

lior. Jurgia, rumores mendacia, probra cachinnos oderunt studium lui pietatis amant. Obscaenos vitat sales et turpia Verba, Et pane squrrillus ejiis et angue j Oeos. Improba corrumpunt saneto consortia mores Vostra pium debent verba referre salem .

Caveant quoque pueri ne et alius SqSe gerant

Elatos animos dojicit ira Dei. Quare, qui inter vos sibi maxinuis esse videtur, Sit minimus, gaudens inferiore loco .

Ne quis praeterea formae Sub impendi nimio indulgeat, namque

Is grava fluxuri gestat hon0ris onus. Forma breve, ut flos, est ea Sura et plena periclis .

Haud insulse impetit orbonius juvenes barbula et coma praeter modum nitidos, elegantulo toto a quibus nihil sperandum est

98쪽

68 DE VITA ET SCRIPTIS. sorte, nihil Solidum. Non quod omnem pulchritudinem repudiet sed, cum pulchritudinis duo genera sint, quorum in alter Venus lassit, in alter dignita S, venustatem muliebrem ducit, dignitatem vero virilem. Ergo ab adolescentibus removeri vult omnem indignum

vir Ornatum, Sed eosdem ad decorum ita comparari, Ut totus cultus vultus, ge Stu et habitu corpori ingenuam me de Stiam et verecundam indolem prae e serant

Ore vere eundo sic respondete roganti; Sint ut in ossici singula naembra SUO Frons hilaris, rectique euli, modulata lal ulla, Pes stabilis, Daris uincta, qui et nidnUS. In summa tales in toto in corpore gestus omnibus ut sat mens generosa palan i.

Magistri medii levi cultum ac munditiam parvi aciebant, et, Rubelaeso Si creditur , rem non ineongruam et indecoram existimabant et Iluma /0mtu uti pective, id est quatuor digitis et pollice,

irritum autem laborem dicebant cultius S peetere, lavare ac mundare . Ab iis dissentit Boi bonius, nam cum litterae sint ornamenta hominum, ea non esset Sedem habere Suam in qualido corpore.

Adhibenda munditia, ut monet Tullius' non X qui Silanimis, sicut sugienda agresti negligentia. Eadem ratio est habenda vestitus in quo Sicut in pleri Sque rebuS, mediocritas optima est

os aqvula et dentes oeulique manu Sque laVentur, Cίaesarieque compta cultaque Vestis eat. Sic tamen, ut vestro in cultu modus adsit ab inui Mollitie et luxu 0s procul esse Volo .lV. - u0ddam decus in rebu classici quaerendunt.

Id sexti decimi Saeculi proprium est probam legitii namque electantiam, id quod Graeci nominaVerum τ πρεπου, in omni re quaeri. Nec satis adoles gente eSSe hone Sti ac perurbanis moribus cultuque ded0ro ad verecundo in rebit claSSici artifice probatissimi sunto.

Id quidem in P edu909i Suo prae Scripsit Borbonius

Scribit0, es recte et nitide, Signisque notate Omnia quae pr0Sin Vosque labore levent. Ut perrara Vis est Sermo concinnus et oris Gratia sic pueri pingere doctu manus .

Praeseriptum renova Vit in Tubellis Elementuriis 4 Paedagogorum ad ludi magi8trorum Sunt Irte dare peram inprimis, ut puelli

99쪽

0UID DE PUERORUM INSTITUTIONE SENSERIT ORBONIUS. 69 88Ue Scant ορθογρα ρε tu, hoc est dextere et Miciter litter pinstet e. Nam Iud alioqui facillimo sunt intellectu, si male, Si perperam Scripta suerint, plerumque si obscura sunt ut vix etiam ab eo qui Scripserit Sine interprete aut Delio aliquo natatore intelligi posSint . Nec Borlaonio cura minor quali voce dis dipulus loquatur. Nihil si occi sagit librum memoriter reddi, si inquit et ineleganter redditur. Ille puer, magistro judice, punctum tulisse habebitur qui in recitando pure ac concinne loqui didicerit

1 praelecta milii iiii redditis este aliori.

Idist suaviter et distinete et cum voce sonora aperiaque pronunciale. 4 Si enim, ait aut res ius, cu /0mis qua Si Son OPUS, a cun0

deductum. Pr; Pterea est ratio sermonis ul)0nda : loquendo die lingua in siroluila garruli tute iliant, Nec si ut qui l)allais feriant milii naribus aures, utque remant, stridant et male vert)a Sonent δ.

Soloecismorum simul inditatem pu0r sugiant, hos que vitent ut Scopulo S in quos, ut ait Caurres ius, illis purae orationis dissolutionem et naufragium patiuntur. In Coteris rebus quae ad studia pertinent, etiam in minimis, ne Scio quid decori et concinni exigit orbonius. Sic persuasum habet artem quamdam esse adhibendam in respondendo. Si sorte interrogantur pueri, caveant ne vultus prael, eunt aut tristes aut hilares nimium, Sed inter utrumque teneant. Vultus enim et frons animi j inua est, Sermo quasi laetius mentis

Seu milii, seu cuivis laene respondere roganti In puero sulget non mediocre decus,N0 nimium laetos nec trist0s approbo vultus; Est medium virtus inter utrum quo sedet '.

Est etiam laus quaedam et dignitas in sedendo audiendo. Sic

puero monet noster

Sint ut in officio singula membra Silo.

Reeli euti id est nullam in partem inflexi, - labella eum men-

Sura compo S ita ut nec nimium contracta, nec nimium depressa aut nimium hiantia sublevatave X istant, - pedes stabiles, non divaricantes nee in diversum distorti, manus non diSSOlulae, non laXae,

100쪽

70 l)E AIT ET SCRll Il S. Ne quis priae terua sine u armis id est libris, stylo cliariis et atramento Scholam petat. Nihil enim ineptius aut indecentius videri pote Si quam militem bellum adire, armis quibus protegatur etho Stem impetat neglectis. Ad eumdem modum, discipulum conspicilanquam in praelium prodeuntem, gymnasium ingredi inermem, nihil potest esse a studioso adolescente magis alienum, nihil ineptiuS, nihil inconcinniu S.

V. - uid te lilagosis Orbiliis senserit orbonius.

Exqui Sila illa et ingenuum tu utio qualem proposuit BDi boni US,

cum plagi a verberibus male congruit. Virgam tamen ac serulam auctor noster non omnino ropudiat iis vero muceptorem Suriam e S Se moderate X istimat Pueros ad honesta studia non tantum Verberibus quantum moniti ac pri mii cen Set S Se ducendo S.

Non nisi peccantes serulana virgasque timete Sunt flagra talis, crustula danda bonis .

Orbilios odit, id si praeceptores plus equo rigido et qui apulandi liberalitatu flusiores sunt. Qui, dum monent ut coi rigunt errata, eo nonnunquam provehuntur suroris homines impotentis- Sinai, ut 4 in hoc sancto negotio, ut ait Caurres ius, quod pudore ac benevolentia retineri debet sulmine quasi deturbent, ac cedissima con Vitia, ne Scortis quidem permittenda spirent , Perdunt itaque juventutem nedum emendent labor et ingenium extinguitur ac si iget amor mutuus qui tantum hic habet rugis, quantum pS M litterae admirationis laesormidant eum in seliges adole Scente S, cujuS,mansuetudine illecti litterarum cupiditatibus instam mari atque ad Omnem modestiam componi de bubant. Jam Erasmus laeesserat plagosos illos litteratores qui juventutem verberibus et minis exeat nisi ea rem et se ire nihil et sibi viderinilii scire dodebant . eriore musa Borbonius invehitur in Candilios, Gronii illo idque genus pro 'deplores, impudico puellulorum

se morum palpatores docto tantum verberare, culo Verrere et

Dolet prί0sertim qu0d in humaniore aequio, pristinae harbari si quaSi conseii, parentes non dubitarent tenellos uos natos his belluis erudiendos vel potius excarnificandos committere

Ouein nostis, mitiis ille litterator, Ille inquam, optinuis ille a cla OgUS, Et dux Candi lius puellulorum. Ut

Palpator seniorum puellularum. Doctus caedere, Verbes are doctus, Culos verrere doctus et socaro