De Q. Remmii Palaemonis libris grammaticis ..

11쪽

I. quae apud Charisium aliosque sub Haemonis nomine exstant grammattea, ea non Haemonis euiusdam, quiquari fere p. cir saecul fuerit, sed . Remmi Palaemonis esse argumentis Onfirmatur. Remmium alaemonem, quem Tiberio Claudioque imperantibus principem Romae inter grammaticos locum obtinuisse Suetonius i tradit, primum omnium, quod quidem sciamus, artem edidisse grammaticam cum ex aliis firmis indiciis tum ex D Junii Juvenalis uerbis sat VI. u. 45 exstantibus 'Odi hanc ego, qua repetit uoluitque alaem0nis artem conicimus. Quae ars cum temporum diuturnitate deperierit, tamen reliquiae eius quaedam apud posterioris aetatis grammaticos, apud Charisium, Diomedem, alios seruatae sunt. Satis enim perspecta est posteriorum grammaticorum in artibus componendis ratio illa, qua inde a secundo sere p. Chr. saeculo nihil aliud moliebantur, quam ut antiquiorum grammaticorum libros despoliarent c0piasque, quae florentibus studiis grammaticis

coaceruatae Sunt, compilarent atque excerperent. Quid mirum igitur uiros doctos nunc in eam rem incumberΘ, ut grammaticorum istorum crinia perscrutentur praeceptaque, a quibu recepta sunt auctoribus restituere studeant. Quod quidem de Q. Remmii alaomonis doctrina praestare conabor. Longe maxima autem alaemonianae doctrina pars per Flauium Sosi- patrum Charisium nobis tradita est a quo omnis quaestio oriunda est, quippe qui commentario sese aliquot a Palaemone recepisse ipse testetur.

12쪽

Verum enim uero uir doctus Scholimveller, qui in Ch risianas copias nuper inquisiuit ), ad eam peruenit opinionem, ut quae apud Charisium sub alaemonis nomine exstant, non Remmio illi, sed Palaemoni cuidam, qui quarto sere p. Chr. saeculo in Gallia transalpina floruisset, deberi censeret hac sola causa adductus, quod reliquiae illae alaemonianae d0ctrinae iuniores uiderentur esse, quam quae in illustrem illum grammaticum conuenirent. Nec defuerunt, qui adnuerent aut qui eum refutare conarentur aduersante in primis uir doctissimo . eilio' nullis quidem argumentis innixi. Qua rixa exorta cum uerendum uideatur, ne nisi eam Scholimvelleri sententiam redarguam, inutile mihi negotium iniungam, priusquam ad ipsam quaeStionem accingar, ei rei operam nauare iuvabit. Jam argumenta, quibus Remmii alaemonis restituatur auctoritas, Sumuntur uel primaria a M. Fabio Quintiliano, illius

discipulo', qui in institutionum libro I grammaticam quoque tetigit. Nam cum uel per se facilis suspicio sit discipulum in

docendo Secutum SSe praeceptorem, re vera, quae a Quintiliano proferuntur grammatica, apud posterioris aetati grammaticos reperiuntur. Eo autem grammaticos non Quintiliani librum exscripsisse uel inde concluseris, quod doctrinam plerumque pleniorem, quam quae apud illum inueniatur exhibent. Quare nisi hoc statuas, nil relinquitur, utrimque eundem fontem petitum esse. Atque quae a Charisio aliisque tractantur grammatica cum Quintiliano congruentia, si a Palaemone deprompta esse demonstraro ipsa disputatione mihi contigerit, iam, pin0r, concedo de altero illo quarti . Chr. saeculi alaemone, Charisii auctore, desperandum esse. Etenim si Charisius eundem cum Quintiliano usurpauit alaemonem, de quo alio licet cogitare alaemon nisi de Q. Remmio - Cuius sententiae propugnatore utor uiro docto Joh. ClauSSeno, qui in commen-

13쪽

- tatione, quae inscribitur ' Quaestiones Quintiliane ', Jahrb. f. Phil. Suppl. 6 p. 359 sqq. Quintiliani grammaticarum rerum prouinciam percensuit. Quem ex parte aliqua ducem secuti Quintiliani doctrinam, quatenus ad nostrum usum fieri opus est, cum Charisi aliisque comparabimus. Quintilianusi I, 4, 6-21 um doc0ndi ordinem sequitur ut postquam a litteris ad syllabas 6 17), a syllabis ad partes orationis 18 21 peruenit 5, 1 ad uirtutes ac uitia orati0nis

descendat his uerbis 'dam eum oratio tres habeat uirtuteS... totidem uitia ..., emendate loquendi regulam, quae grammatice prior pars est, examinet Similem grammatices uiam intrat Dosithous' VII, ' 3771 4 'Artis grammatica initia ab elementia surgunt, elementa figurantur in litteras littera coguntur in syllabas syllabis comprehenditur dictio, dictiones coguntur in partes orationiS, oratio in uirtutes ac uitia descendit.' D litteris disserens Quintilianus Ι, , T 'At grammatici saltem', inquit, omnes in hanc descendent rerum tenuitatem: desintne aliquae nobis necessariae litterae, non cum graeca Scribimus, tum nim ab isden duas mutuamur' sc y et ) De eisdem litteris Charisius I, p. 8, 20 profert ' et propter Graeca nomina admisimus et p. 11, 4: His, ut dictum St, accedunt propter Graeca nomina' et , ut in Hya-gintho Zenono Quintilianus d0indo I 4, 9: An rursu aliae redundent...uto, quae et ipsa quorundam nominum nota St, tin . . . et nostrarum ultima' sc x littera); et , ,10 'Nam k quidem in nullis uerbis utendum puto nisi quae significat, etiam ut Sola ponatur. Hoc eo non omisi, quod quidam eam, quotiens a Sequatur, necesSariam credunt, cum sit c littera, quae ad omni uocalis uim suam praeferat

y reo C. Ηiam, Lip8. 1868. Quae nunc a Charisii, Dosithoi, xcerptoris obiensis doctrina potituri sumus, a s Palaemonis libro translata esso sequenti disputations

14쪽

Comparanda Sunt quae Charisius p. 10, 18 docet ' littera notae tantum causa ponitur, oum kalendas sola significat aut Kaesonem quoque halumniam aut Karthaginem scribimus' et p. 8, 16: Ex his se mutis superuacuae quibusdam uidentur et , quod c littera horum locum possit inplere, ut puta Carthago. raeponitur autem , quotiens a sequitur se in eis nominibus, quae etiam nota significantur), ut alendae; scribitur, quotiensis coniuncta cum alia uocali subsequitur, ut quercus questi quantus et his similia'; et p. 8, 12: Ex his se semivocalibus una duplex est x. Constat enim aut ex g et , ut rex regiS, aut ex e et , ut pix picis, ideoque haec littera a quibusdam negatur.'

Quintilianus I, 4, 20 profilatur: Alii tamen ex idoneis

dumtaxat auctoribus octo partes rationis secuti sunt ut ristarchus et aetate nostra alaemon, qui uocabulum siue appellationem nomini subiecerunt tamquam speciem eius. At ii, qui aliud nomen, aliud uocabulum faciunt, nouem Nihil0minu fuerunt, qui ipsum adhuc uocabulum ab appellatione diducerent, ut esset uocabulum corpus uisu tactuque manifestum, domus lectus' appellatio, cui uel alterum deessetisset utrumque, uentus caelum deus uirtus Confer excerptoris obiensis doctrinam I, p. 33 exstantem forationis partes sunt octo nomen pronomen uerbum adverbium participium praepositio coniunctio interiectio; quibusdam uidetur et appellatio In ea, quae sequitur doctrina p. 33, nominum Singulae species discernuntur ipSique nomini subiunguntur pergit enim definitione nominis praemissa grammaticus: Nomina aut propria sunt aut appellativa. Propria sunt nomina, quae specialiter pr0prieque dicuntur . . . Appellatio dicitur, quidquid praeter proprium nomen est. Haec in duas pocies diuiduntur. Alia enim Significant res corporales, quae uideri tangique possunt et a quibusdam uocabula appellantur, ut homo arbor pecus alia intellectu tantum modo percipiuntur, uerum neque uideri nec tangi possunt, ut est pietas iustitia. Ea sc excepti nominibus propriis nos appellativa dicimus.'Quint. I, 4, 23: Non erit contentus se grammaticus tradere in Dominibus tria genera et quae sunt duobus omnibusque

15쪽

communia. Nec statim diligentem -- putabo, qui pr0miScua, quae επίκοινα dicuntur, ostenderit, in quibus sexu uterque per alterum apparet aut quae feminina positione mares aut neutrali femininas significant. . . Quaeret etiam, Sitne apud Graecos uis quaedam Sexti casus, et apud n0s quoque septimi.'Charis. p. 17, 10 'Genera nominum sunt tria uel ut quibusdam placet, quinque masculinum ut hic Cato, semininum, ut haec Musa, neutrum, ut hoc templum. Est et commune aut duobus generibus, ut hic et haec canis, aut tribus generibus, ut hic t haec et hoc felix. dicitur quintum genuS, quod Graeco πίκοιτον dicitur, Latine promiscuum, ut haec mustela aquila. am etsi mas sit mustela uel aquila, tamen feminin genere tantum dicitur. Item hic pa8Ser, quamuiS masculino genere proferatur, tamen etiam femininum genus significat. - Eadem fore doctrina apud excerptorem p. 34, 2 inuenitur, qui in eis, qua sequuntur, difforentiam ablativi et septimi casus explanat quam significasSe satiS St. Quint. Ι, , 59 'Ac si reperias grammaticum ueterum amatorem, neget quidquam ex latina ratione mutandum . . . quin etiam laudet uirtutem eorum, qui potentiorem facere linguam latinam studebant nec alienis egere institutis fatebantur indo Castorom media syllaba producta pronuntiarunt, quia hoc omnibus nostris nominibus accidebat, qu0rum prima positio in easdem quas Castor litteras xit, et ut Palaemo' ac Telamo si Plato dicerentur retinuerunt, quia latinum, quod litteris finiretur, non reperiebant' et 3: Nunc recentiores instituerunt graecis nominibus graecas declinationes potius dare, quod tamen ipsum non sompo fieri potest. Mihi autem placet rationem latinam sequi, quousque patitur decor' et 4: In coteris, quae poterunt utroque mod non indecenter efferri, qui graecam figuram sequi malet, non latine quidem, sed tamen citra reprehensionem loquetur'. Charis. p. 85, 23: Omnia nomina, quae or syllaba terminantur genetivum faciunt per is et siquidem masculina seu laminina Latina fuerint, genetiuo circumducuntur et per o litteram productam proferuntur uelut praetor praetori . . . X-ceptis his, quae n0 producuntur, Sed corripiuntur, uelut me-

16쪽

mor memoris . . . Sed, si natura Graeca fuerint, utique corripiuntur, ut Hector Hectoris, estor Nestoris . . .' et p. 63, 11: Quare ergo Cicero Ciceronis, turbo turbinis omnia nomina littera elata, siquidem propria sint, per ni genetiuo in runtur, ut Zeno Zenonis, lato latonis' et p. 64, 20: Itomquaeritur, quare in Sinonis, Memno emnonis. Omnia nomina Graeca Graecam rationem et apud Latinos secuntur et tunc producunt o litteram genetiuo, cum etiam apud Graecos producunt, uelut μνων Κονωνος et apud nos Cono Cononis Si autem apud Graec0s corripiunt, eadem similiter et apud nos Μεμνων - ανονος, n0 Memno emnoni . . . Antiph quoque et Demipho similiter declinantur se quoniam in Latina reformata sunt), huius Antiphonis Demiphonis, non, ut quidam putant, Antiphontis et Demiphontis Graeca declinatione. Omnia enim Graeca, quae o exeunt, ut Antipho Demiphon dracon e0n faciunt genetivum in iis, ut Antiphontis emiphontis dracontis leontis: Ἀντι φωττος Λημowωντος δρακονTος λεοντος, et amissa n littera Latina redduntur et, ut oportet, declinantur Latine, ut Antipho Domipho draco leo et faciunt Antiphonis Domiphonis draconis leonis'. Quint. 1, 5, 61: Ne in a quidem atque s litteras exire

temere masculina graeca nomina recto caS pati0bantur ... ne

miremur, quod ab antiqu0rum plerisquo Aenea' ut Anchisa' sit dictus. Nam si ut Maecenas Suffenas Asprenas' dicerentur, genetiuo casu non e littera, sed tis syllaba terminarentur.' Charis. p. 7, 11: Nam masculina modo e modo a nominatiuo casu ueteres terminauerunt, uelut Anchises Anchisa, Chryses Chrysa' et p. 66,11 'As se syllaba terminata nomina casu nominatiuo in genetiuo crescente is syllaba finiuntur, ut Maecenas Maecenatis, Asprena Asprenatis . . . Sed Si Sint peregrina, genetiuo casu in a deficient, ut Aeneas Fnea0. . . quamui ueteres 'hic Aenea dixerint sine , ut Varro in Age modo . . . Inueniuntur tamen quaedam peregrina, quae cum incremonto syllaba declinantur, ut Calchas . . . faciunt enim Calchantis . . . quamuis antiqui, ut acuuius et lautus Calcham dicant, non Calchantem . . . Solet uenire in quaesti0nem, quare AeneaS Aeneae, Maecenas Maecenatis, Thoas Thoantis.

17쪽

Omnia nomina, quae a terminantur syllaba, siquidem Latina sunt masculina, tertii ordinis erunt: Suffenus Suffenatis, Ma0- cenas Maeconatis Quint. I, 6, 13 'Illi autem sc grammatici idem, cum interrogantur, cur aper apri', et pater patris faciat, illud nomon positum, hoc ad aliquid esse contendunt. raeterea quoniam utrumque a Graeco ductum sit, ad eam rationem recurrunt ut πατρος patris, κάπρου apri faciat Charis. p. 83 8: Pater patris cum faciat et mater matris, cur dissimiliter aper apri et caper capri solet quaeri. Sod Graeca declinati aduertenda est, ubi deprehendetur. Tunc enim nos s litteram enotivo adicere debemus, cum illi σιγμα eidem genetiuo adiciunt, et cum illis similiter detrahoro, uelut του πατρος patris, et ij μ ητρός matriS porro του καπρου capri, τοτ αγρον agri' et p. 156, 4: Sunt quaedam nomina, quae per se sine alterius partis orationis adminiculo intellegi non possunt, quae Graeci dicunt των προς τι, id est ad aliquid, quae non possunt intellegi sola, ut pater mater'. i Qua necessitudo Quintiliano intorcsdat cum p0sterioris aetatis grammaticis, quos a Palaemone pendere postea conuincemus uides uides etiam ut, quae a Quintiliano indicata sunt, grammatici pleniora praebeant. Non enim docere uult Quintilianus grammaticum, ut ait I, 4, 17, nec artem componere bib4), sed educandum oratorem, cuius studia ut ab infantia formaret sibi proposuerit Iib), in rectam uiam inducere omnia breuiter domonstraturus I, 2M. At quantumuis grammaticam adumbrauerit, nihilominus amo uestigiis eius institimus. Quae singillatim persequi hoc loco neque uolo neque possum. Sunficiunt meo quidem iudicio ea, quae attuli, ad detegendum eius auctorem si cui altius penetrare libebit, Charisium admoueat, qui licet Palaemonis artem miro modo confuderit ac circumciderit, tamen Siluam earum rerum haud mediocrem posuit, Inveniuntur etiam apud Quintilianum, quae tum demum aperiri poterunt, cum Palaemonis doctrina ex omnibus grammaticis

Rospicias uelim, quas sit dictionis similitudo in eis, quas a tribus illis grammatici aroessivi.

18쪽

eruta erit; quaedam praesertim quae ad analogia doctrinam attineant, num reperiri possint, adhuc ualde dubito Charisius enimialaemonis de analogia commentarium plane praetermisit; reliqui autem grammatici, quod uiderim, non nisi frustula ex

At uer quae est singulis partibus Quintiliano cum ala mone cognatio, haec etiam in uniuersum cernitur. Nam quod'0Mrri' pro 'finori et qualitatom pro uorborum modo aliaque Quintilianus cum alaemone dixit, mitto; docendi rati nem uterque eandem profitetur. Quintilianus enim I, 6, 1 delinguae fundamentis, ut ita dicam, disserens disceptanSque, ubnam prae ceteri uis ac potestas tribuenda sit 'Sermo ' inquit, constat ratione, uetustate, auctoritate, consuetudine Aeque Charisius p. 50, 25 auctor Palaemone: Constat ergo Latinus

Sermo natura, analogia, consuetudine, auctoritate Ρ0rgit Quintilianus: Rationem praestat praecipue analologia, nonnumquam et etymologia. Vetera maiestas quaedam et, ut Sic dixerim, religio commendat. Auctoritas ab oratoribus uel historicis peti solet . . . cum summorum in eloquentia uirorum iudicium pro ratione et uel error honestus est magn0S duce sequentibus. Consuetudo uero certissima loquendi, giStra utendumque plane sermone ut nummo, cui publica forma est Adde quae praeter alia I, 6, 45 leguntur: Ergo consu tudinem sermonis uocabo consensum eruditorum, sicut uiuendi ConSenSum bonorum Palaemon apud Charisium p. 1, 3: Analogia sermonis a natura pr0diti', inquit, '0rdinatio est neque aliter barbaram linguam ab erudita quam argentum a plumbo dissociat. On-Suetudo non arte analogiae sed uiribus par est, ideo solum recepta, qu0 multorum consensione conualuit, ita tamen, ut illi ratio n0 accedat, sed indulgeat. Auctoritas in regula loquendi nouissima est. Namqu0 ubi omnia defecerint, Sic ad illam quemadmodum aram sacram decurritur. Non enim quicquam aut rationis aut natura aut consuetudinis habet tantum Opinione oratorum recepta est, qui et ipsi, cur id ecuti essent, si fuissent interrogati, nescire confiterentur. Exhi ergo omnibus consuetudo non haec uulgaris nec sordida

19쪽

recipienda est, sed quae horridiorem rationem sono blandiore depollat Interdum enim utilibus iucunda gratiora sunt. Adsiduitas et consuetudo uerba quaedam uel nomina usque ad persuasionem proprietatis Suffcient, si tamen eadem non aspere per analogiam enuntientur' et p. 183, 17 'Sod ridiculum stlegem aduersus consuetudinem malle, quae sola in nostro Se

mone dominatur am de docendi ration quin discipulus et praeceptor intor se consentiant, nulla interponitur dubitatio. Accedit, quod ille eosdem, quos et hic scriptores in exemplum uocat et quod Vergilio et Ciceroni magnam cum grammatico auctoritatem tribuit dicens I, 5, 3b: Quorum neutrum quidem reprehendo, cum sit Vergilius auctor' - nam Ciceronem ab e praepositum esse Satis constat Quibus opponas alaemonis apud Charisium uerba p. 22, 1: Item similiter errant, qui omnia genera arborum quartae declinationi solent adsignare inuentis ipsis apud Vergilium: et vos o lauri, carpam et te proxima myrte' et p. 264, 3: Reperimus apud ueteres instans finitivorum iungi etiam inperfecto subiunctivorum, quod raro fit. Eius exempli prodendi gratia uel sola Ciceronis sudiciat auctoritas pro Sexto Roscio, uelut Quid, quod Quintilianus uerba a Graecis deprompta cum alaemone peregrina' appellauit Praeterea inter utrumque tanta significandi docendique de rebus grammaticis familiaritas intercedit, ut alaemonianam doctrinam ob oculos tibi uersari putaueris prouinciam perlustrant Quintiliani. ec desunt alia argumenta, quae

auctorem eorum, quae apud ChariSium aliosque exstant grammaticos euidenter prodant Palaemon enim in exemplis fingendi eam consuetudinem sequitur, ut ubiui eorum uirorum, qui maxime inclaruerint, nomina suaeque non numquam aetatis

ponat, uelut Sisennam p. 51, 30, erpernam 51, 29 Catilinam 51, 30 Ciceronem 3 9 Antonium 22 9 Caesarem 26, 19, Augustum 21, 11, Maecenatem 26, 26, Agrippam 66, 32 Claudium , 12, Neronem 3, 10, itum 11 4, Senecam 20, 3, Thraseam 10 11. Qui uiri nonne in Q. Remmii alaemonis

aetatem optime quadrant an censebimus a quarti . Chr. Saeculi grammatico eos exhibitos esse An dicendi aluomonis genus quarto saeculo j0nuenit Minimes hercle Iam uero

20쪽

docondi rationem quarti . Chr. Saeculi granumaticos prorsus respuere postea Vis apparebit Schoumuelle enim quantopere alaemonis ars a Charisio confusa ac circumcisa esset, neque uidit neque opinatu est Omnino. At inspiciamus paulo accuratiustalaemonem istum, quem ab

infima quarti saeculi parte Schoumuelle arcessivit. Qui ni fallor nullus omnino fuit. Exhibet inini Sidonius Ap0llinaris in epistola, quam ad Sapaudum quendam misit, libri V decima: Tua oro tam clara, tam spectabilis dicti est, ut illi diuisio alasmonis, grauitas Gallionis, abundantia Delphidii, gr0ecii disciplina, fortitudo Alcimi, delphii teneritudo, rig0 Magni, dulcedo

Victorii non modo non superiora, Sed uix aequi parabilia scribantur.' - Laudata igitur est disponendi alaemonis ars. Quam artem in eam, quae apud Charisium exstat doctrinam cadero cum iam a Schol uellero obseruatum est tum ex eis, quae OStea expositurus sum lucebit. At Schoumuollor ala monem istum, quod plerique scriptorum laudatorum quarto uel quinto Saeculo adnumerandi essent, et ipsum ei aetati adscribi debere coniecit. At coniciamus id, num necesse est Quid, nonne etiam Quintilianus eodem loco laudatus est a Sidonio, ut iam filius M. L. V, p. 334 optime monuit 3 alaemonem eum quidem rhetorem, qui arti quoque grammaticae peram nauauerit, fuisse ne compertum quidem habemus hoc tamen scimus grammaticum fuisse eumque Q Remmium. Ea uero, quae apud Charisium exstant grammatica, cum quia cum Quintiliano c0nspirant, Q. Remmii alaemonis sunt, tum quarti p. Chr. Saeculi grammaticos iue rhetore longe Superant. Atque quid impedit, quin Palaemon noster etiam a quinti . M. saeculi laudatus sit scriptore, praesertim cum illius artem in multiplicem ac diurturnum cholarum Sum uenisse ac SaepiuSexscriptam eSSe constet. Namque et Di0medes I, 403, 18 415,16)st Consentius V, 375, 8 et Priscianus II, 35, 27 et Cassi0d0rus

VII, 214,2M qu0s grammaticos quarto quinto Sexto p Chr. Saeculis addicere Solemus, eum appellant. Eo autem grammaticOSFalaem0nis artem ipsam in manibus habuisse cum e rerum Onexu,

quo alaemon laudatur, tum inde patet, quod non nusquam de Charisiana alaem0nis doctrina consentiunt Qui si doctrinam