De Q. Remmii Palaemonis libris grammaticis ..

41쪽

maiore ex parte conlecta suo quoque ordine subiciemus otapud ex rptorem p. 48, 1 et apud Diomedem p. 327 15

eadem sprehenduntur. Vel inde conieceris ea omnia non a Charisio, sed ab auctor prioris capitis, a Palaemone profectaeSSe. Sed accedunt alia p. 42 22, ubi alaemonis doctrinam proferri paulo post noscitabimus, auctor nostri capitis ad neutralia semper pluralia p. 33, 25 respicit dicens 'diorum Sacrorum et sollemnium appellationes, quas iam suo loc inter neutralia semper pluralia inseruimus et eosdem dies sollemnes, qua p. 33 in exemplum uocat Carmentalia' autem matri Euandri sacrificia instituta', quae p. 33,2 appellantur, eadem occurrunt apud excerptorem in particula tertia declinationis p. 44, 29, quam Charisius in priore Palaemonis capite praetermisit. Dicendi deindo genus id est, qu0 Supra cognoubmus ordo rerum talis qualis in initio capitis indicatus est. Accedit quod grauissimum est, quod easdem re eodem ordine excerptor decantat et quod quaedam iam in priore capite eisdem uerbis tacta sunt. Quare quin hoc caput alaemoni sit,

nulla intorponitur dubitatio. Addo quod in praecedenti doctrina et Charisius ut excerptor alaemonis artem retinuit. Monopt0ta capitis XII, p. 35, 18 3T, iam Schotimueller velut 00niunctionis usu nisus alaomoni tribuit, nisi quod ea, quae p. 35, 21 - 26 leguntur, propter 'utputa coniunctionem et quoniam apud hocam, qui reliquam cupitis doctrinam

non recepisset, exstarent ex alter fonte hausta esse censuit. Sed etiam eam, quam uir doctus excepit particulam alaemoni esse excerptor. p. 551, 10 comprobat. Mirum enim SSet, si excerptor, qui eandem doctrinam eodem ordine tradit, ipso illo loco eundem alterum grammaticum inspexisse uideretur. Palaemonem uero non ubiuis uelut c0niunctione usum esse supra satis Superque Stendimus. Iam ea causa, qua apud Ρhocam reliqua doctrina non inueniatur, nulla fere est. Cur enim hocam omnem doctrinam, quam alaemon praebuerit,

recepisse censeamus Ceterum, quod iam supra p. 27 addidi, Palaemon p. 189, hoc caput ut suum denotat caput III, quod p. 37, 8 18 De nominibus, quae hypoc0rismata non recipiunt' refert, cum praecedentis capitis

42쪽

doctrina apte cohaeret Vel inde et quoniam excerptor . bbi, 32 38 easdem regulas eodem ordine occupauit, Charisium non in alium ac alaemonis librum inspexisse concludas Aecedit, quod de huius capitis doctrina accuratius ac pleniuReisdemque fere uerbis p. 155, 10 21 in alaemonis commentario, quem deinceps dissoluero, disputatum est. Caput IV p 38 1-50, 6, cui De nominatiuis ad regulam redactis titulus est, ex duobus grammaticis, quorum alter Palaemon esset, coactum esse Schotimuello p. 19 iudicauit eique certa quasdam particulas propter uelut coniunctionem tribuit. Cui pinioni statim id obiecorim nonnulla commentarii praecepta arte conexa particulis illis, quas dixit Schoumueller excisis plane diripi ac dilacerari oriquo similitudini prorSu repugnare, qu0 Statuis, praecepta illa tam apte X duobus grammaticis contexta uideri a Charisio. Miror autem quod uir doctus in hoc non offendit, quod nonnullae commentarii regulae, si non eodem coneXu tamen eisdem exemplis ac fere uerbis in superioribus capitibus prolatae sunt et quod auctor ad ea, quae Supra tractauerit, aperte n0s remittit. Quam in rem conferas uelim: p. 38,1 - 8 28, 12 - 15 38, 12 - 17

21 42,22 33, 2b. At hae particulae partim earum Sunt, unSSchottinuelle supra alaemoni adscripsit, in nostro uero capit 'ab eo abiudicauit. Quod uiro docto accidisse uidetur eo, qu0d in superioribus capitibus uelut coniunctio exemplis praeposita, in hoc commentario omissa est. At alaemonem non semper uelut coniunctione usum esse satis persuaSum habemus. Hoc autem caput a Palaemon ortum esse et e disserendi ration ut 0 0cis illis, quos contuli, intellegimus. Sed Charisius neque ordinem a Palaemone institutum retinuit nequo plenam omnino doctrinam recepit. am quin hoc quoque 'put sicut X litterarum et singularum declinationum ordine digestum morit, dubitari omnino non potest et ex excerptiSp 537, 1 sqq id confirmatur Charisius autem pauca nomi-

43쪽

num terminationes descripsit. Praeterea p. 7, 4 doctrina corrupta est 'Item illa per i littoram dativum et ablativum habent, quae sunt hoc eodem libro Supra Xcepta, quae incusativum per i faciunt Nam dativum subditicium ossonem non Sentit; re uera excerptor p. 45, 22 dativum non prasbot 'Item illa per i litteram ablatiuum habent, quae ae-CUSatiuum per i . . ., quae hoc libro excepimus p. 43, 6 deinde corruptela inuenitur eiusmodi 'Omnia nomina in is littoris terminata, quae dativo i exierint, necesse est genetiuos accusativo ante ultimam i recipiant, ut agreSti agreStium ...' 'Datiuum pro ablativo positum esse cum e rerum oneX tum

ex Xcerptis p. 47, 7 0gnoscimus, ubi haec exstant: Omnia nomina, quae singulari ablativo in i litteram cadunt, haec addita um syllaba faciunt genetivum pluralem, uelut ab hoc omni, horum omnium Quod uterque grammaticus diuersa exempla Xhibuit, eum non offendet, vi complura ubiuis exempla a alaemone adlata esse animaduerterit. Sed ChariSius Octrinam, cum quae sequuntur, oppresserit hoc loco deprauauit. ergit enim excerptor d000re: Ablativo autem singulari ea domum in i litteram cadunt, quae communia Sunt trium generum, ut soli felici felicium . . . Etiam alia trium generum nomina Sunt . . . In hi tamen obseruabimus, appellationes dumtaxat si fuerint, tunc ablativum in i litteram sacere. Nam si propria nomina fuerint, tunc ablativum in litteram habere debent, ut Felice . . . Etenim obseruationem istam: Ablativo autem . . . felleium . . . ChariSiu plane neglexit ea autem 'Etiam alia . . . n alium locum transtulit; inueniuntur enim p. 7, 3. Quos locos exhibui, quoniam maxime notabile sunt. Unde conligere liuot, qua ratione Charisius e fonte Suo hauserit. Nec tamen statim corruptelas istas a Charisi admissas sesso Statueris. Fieri enim potuit, ut iam fons illis uerbis ab aliquo auctus esset Charisius uer0, quod grammatici cum eo conlati ostendunt, suae d0ctrinae nihil omnino addidit. Nihil curauit sano n0nnulla, alia aliis loci conlocauit. Vel ex his, quae percensui capitibus planum fit, quant0- per Remmiana doctrina circumcidendo ac perturbando deprauata sit a Charisio. Quid mirum igitur, quod non eam uetO

44쪽

- 40 Titatem Speciemque prae se fert, quae in principem sub Claudio grammaticum conueniat nonnumquamque etiam inepta uideatur θSSe. Nam omni liber quamuis egregius optimeque digeStus si ordinem aliis translatis aliis omissis dissoluis, corrumpitur grauitateque, quae in eo fuerit, priuatur. Qu0 qu longius prouecti erimus, eo magis apparebit non minimam partem exe0, quod equitur capite V. Sed priusquam h0 caput adgrediamur, circumSpiciamus, quid o superioribus XIV cupitibus d dicendi docendique Palaemonis ratione cognouerimus. uno ratio quamuis uniuersa eadem Sit quam Supra p. 21 - 28 docui, tamen quoniam alia aliis firmantur, grauiSSima non praetermittenda uidentur. Ea ullam, quae nunc de Charisio delibaturus sum, similia apud excerpt0rem deprehenduntur; quorum pauca exempli gratia addam. Nam et excerptor ut ChariSiu ea, quae recepit e alaem0nis libro, praecipua fido recepit. Itaque quia alter alterum non pressit, uel a primo

Statuendum S a neutro ea, quae pr0ponam TtR SSe.

uuniones uerbo illo dictiones ficta sunt hae si unitatem unir0 p. 13, 28 et uenir cum p. 13,29 r0 coniungi cum 'venire ex ' p. 22, 12 pro transire; ex compositione uenire p. 24, 13 540, 10 pro componi 'uenire in p. 25, 29, 33 26, 3 pro finiri: ex communione uenire p. 27, 13 541, 19 pro generi communi eSSe item 'per communionem uentro' p. 28, 27 541, 31; in extremitatem uenire p. 25, 32 pro finiri; his additur extremitas ipsa p. 19,8 24,4 2b, 24, quae p. 42, 35 544, 34 tiam 'ulati0 dicta est. - Efferendi uerbum ignificatione, quam supra p. 21 monui, duodetricien Occurrit p. 19, 14,

17 20,14 2l, a,4,9,17 22, 18 23,3l 24,4 5, 7, 23, 26 2b, 1, 16, 18 27, 2, 16 29, 2 3b, 1 38,3 41, 1, 16 42, 1 43, 16 44,

ticus, incusativus' appellatus est . 17, 7 20,1,15:b38,2, 16;29, 17 542, 24 47, 15.i Nominum declinationes, Sicut uerborum coniugationes, cum ordines p. 18,7, 8 21, 3 23, 3, 6;

Casuum nomina a Graecis deprompta sunt grammaticis f. Diony-

45쪽

dixit. - docendi ration primum memoranda Si Graecorum lingua, quae ubique composita est cum Latina a quorum distendi usu derivata est rati Latin loquondi p. 19 24 41 46 Censet autem gran1maticus Graeca nomina, si naturam Grae- eam obtineant, non niSi Graeca analogia declinari debere, sin autem in Latina reformentur, tum etiam ad Latinam declinati-0Bem reUOeanda esse Graeca nomina etiam peregrina appellat p. 25, 8 Siqua praseterea nomina Sunt parum Omana,

barbara p. 2b, 19 30,12 38,14. Scriptores pauco testes Xcitauit. Nam et in hiso capitibus nisi de ration dicendiis in expositum est, id qu0 ipse lar fatetur p. 18, 18: Ordines nominum qui quidem ratione

et obseruatione inueniuntur ... et p. 35,16 'Sed auctore non uSque quaque haec Obseruauerunt . . . ' Quare consuetudinem dicendi siue auctoritatem, qualis apud scriptores inueniatur, uelut in transitu stringit aut si uetere a ratione prorSUS

abh0rruerint p. 22, 17 41 10 aut si quae eonfirmatione indigere uideantur p. 22, 1 33, 10). E criptoribu autem, quia hic de singulis nominibus quaestio est, plurimi duXit Vergilium, id quod undique patui, deinde Ciceronem dicen p. 33,

10: 80 Cicor dixit 'fascum unum si nanctus esses per quod intellegimus masculino genere dici et non esse tantum plurale Vergilium eo tempore apud grammatico maxima auctoritate 0mnin fuisse etiam inde perspicitur, quod ait p. 44, 1: Sed de insomnio quaesitum est, quoniam apud Vergilium non geminatur Qui praetero occurrunt script0res, ei ad statuendum ueterum dicendi usum adlati sunt Ennius p. 19, 2 Sallustius p. 22, 18 36, 2 42, 12, Terentius p. 22, 19 37, 17 Plautus p. 32, 14 37, 18 Varro p. 37, 15 Quorum uerba laudat librorum titulo aut addito aut miSSO. At non nisi onSensu Scriptorum rationem infringi posse eenset ubi unus auctor solus dicendi normam neglexit, refu- istudum putauit, etiamsi Vergilius sit. p. 34, 29 enim uinum' 8e ex singulare esse definiens addit 'quamuis orgilius uina dixerit'; quem Vorgilii dicundi usum grammaticu impr0bat, quod uina pluraliter ad quantitatem relata sint, non ad qua-

46쪽

sitatam respuit. Rationem dicendi acriter exsequitur, nonnumquam etiam haud scio an nimio plus. Si p. 45, 19 de domus uocabulo diSSerenS: omnia nomina, ait, genetivo plurali in suum non in forum cadentia accusativo plurali in 'us' terminari debere; ergo potius domus quam domos' dicendum esse; domos' autem formam non nisi consuetudine, qua a domorum nona domuum' genetiuo derivaretur, admittendam esse. Euenit etiam, ut alia aliis repugnare uideantur ut p. 47, 2, 31 cuius rei causa haec est, qu0d hic ratio illic consuetudo dicendi preSSa St. Grammaticorum solus Nisu p. 28, T laudatus est; cuius sententia accedit p. 35 2. alaemon enim in his quoque capitibus sicut in particulis illis, quas Charisius ei tribuit, grammaticorum sententia uniuerse tangere maluit. Unde dictiones exsistunt eius modi 'haec littera a quibusdam negatur p. 8,

14; superuacuae quibusdam uidentur' 8, 16 aliis placuit ita definire 12, 4 14, 10; non ut putant plurimi 15,24 uel ut quibusdam placet 17, 10 18, 9; dicunt quidam ' 18, 17 538 22 'longo solent errare, qui 21, 18 539, 5; contendunt tamen nonnulli 22,4; sod quidam dicunt 23 5 539, 22 ' alii dicunt 23, 6 539 23; multi u0luerunt 25,17 540, 32 Mixerunt plerique, qui errant 2b, 31; sed quidam dant 32, 25 548, 31; alii p0suere 36, 7 551, 20; quibusdam placuit dic 26, 17 541, 4; sed sunt qui distingunt . . . ignorantes 42, 33

544,32 'quamquam sane multi contendunt 48, 21 aliae perindo. His statim addo dictiones admon0ndi gratia positas: 'etiam illud magna cura uidendum est' p. 16,5; inuenitur

tamen apud Vergilium 16, 9; illud mon noris 23, 17 539, 31; nam d0 0catiuo nihil dicondum est, cum sciamus 23, 22 539, 35; non enim dicitur 24, 8; scit autem 24, 26 540, 20; de quibus dubitatur 2b, 9; quaeritur 25, 21; quaestionem haber0 25 30 'praecipue autem quaeritur 26, 15; dicimus enim 27, ω 541, 14 33, 5 41, 21 42, 31; apud uin

47쪽

24: 12, 12 13, 28 13, 20:13, 22 15, 4: 14, 26 15,24:15,16:20, 9 18 12 20, 13 20, 8 20, 17 20 8 21, 1: 18, 15 24, 11:22, 10 2b, 7 2b,1-3 25, 29 25, 26 27, 9 27, 4 28, 16 28, 20 36,1:42, 3 39, 1:3b, 20 42, 22:33, 25 44, 13 44.10 4b, 5 47 22 42, 18 49,1 47, 24 - 28 49, 13. Quos locos etiam excerptor plerumque descripsit f. 20 9 538, 10 20 13 i38, 14 20 17 538.18 21, 1 538, 19 31, 28:548,1 47, 15 545,24 48, 18 546 7 49, 1 546,11 49, 12 546, 16. Verum inde,

quod Charisius et excerptor, qui e mutuo non premerunt eosdem locos ut reliqua, quae modo proposui, Seruauerunt, id ipSum comprobatur, qu0 Supra p. 27 statui, non a Charisio sed a libri, quem compilaverunt excerptores auctore, a alaemone ea profecta esse. Sed de dicendi docendiquo aluomoni ratione, unde argumenta Sumerentur, Satis dictum est ueniamus nunc ad caput XV.

In hoc enim caput propter multam uariamque doctrinam post ellium ut choremuolterum alii uiri docti inquisiverunt. Atque ellius praes in Char. p. XLVII. hoc sibi persuasit complures C. Julii Romani obseruationes easque antiquioris doctrina a Charisio in h0 caput translata eSSe. Praeterea, quid ab ipso Romano, quid ab eisdem auctoribus, quibuS RomanUS usu esset, mutuatus esset Charisius, in medio reliquit. Scholimestor d0indo p. 20 sqq. praeter Romani copias

praesertim alaemonis librum a Charisio usurpatum SSe censuit eique certas quasdam regulas uelut coniunctione nisus tribuit plurimas tamen res easque pretiosissima et quae ruditionem praeberent paulo antiquiorem, e Romano Data SSe.

Id uel inde conici posse, quod haud pauca, quae a Romano

48쪽

titulos inter se consentiente comp0Suit. ESSe etiam, quae a Charisi ipso addita uiderentur. Quorum uirorum sententias refellere conatus est Christius,

Phil0l. 18, p. 122 sqq. qui eis locis, qui B0mano ab ipso

Charisio ad gnarentur, excepti totum caput ex uno eodemque fonte fluxisse Xistimauit. Cuius auctorem erui OSSe negat uti loco p. 169 Flauium Caprum auctorem fuisse opinatu eSt. Ceterum ab ipso hoc auctore quippe qui Saepius cum Romanoe0ngrueret, eundem librum grammaticum, quem a R0mano compilatum SSB.

Atque Christi d Flaui Capro opinionem suo iure refutauit oraWShi, erm uol. 11, p. 33 sqq. Qui c0nlato h00 capite cum excerptis et cum libri Charisii primi capit X ad

eam peruenit Sententiam, ut regula generales a Palaem0ne derivata esSe putaret, Romanum autem eis Solis lociS, quibus nomen eiu praefiXum esset, exscriptum esse. Quae praeterea cum Romani doctrina nomine eius non addito conSentirent, ea a Charisi ex eodem libro, quo R0manns SuS SSet, Sumpta

esse. Cuius libri auctorem erui osso diffidit. Certas quasdam regulas etiam alaemoni addixit.

Denique Noumann 'Do lini dubii sermonis libris' diss. Mi. 1881, XV ut XVII libri primi capitibus inter Se comparatis probare studuit Romani de analogia librum copiosiorem, quam qui apud Charisium inueniretur, fuisse eumque praeceteris Charisi materiam praebuiSSe. Jam uides, quantopere uiri docti inter se discrepent et quantum intersit, ut hanc quaestionem Soluamus. Equidem postquam hoc caput aliosque, ubi Romani doctrina profertur loco perlustraui, in ea opinione substiti, ut eodem fonte, Ρalaemonis libro, et Charisium et Romanum SOS QSSe crederem puto autem in hoc capito praetor Romani doctrinam Palaemonis librum solum adhibitum ess a Charisio, Romanum autem eis tantummodo locis, quibus nomen eius adlatum St, exscriptum esse qua in re ad Christi et Morawskii sententiam

49쪽

accessi. um demum perspicie conuenientiam Stam, quae Stinter Charisium et Romanum, quomodo factum sit - id qu0d uiros doctos maxime uexauit ut modo Charisius in capito XV, modo Romanus in capit XVII de eadem re plura X-hibuerint alioqui congruentia eiusdemque uocabuli saepenumer0 diuersa exempla attulerint tum demum perspicies, cur Charisius in capit XVII multa praecepta isdem fere uerbi eodemque ordine, qu in capite XV iterum offuderit. Nam quamuis Charisii inscitia magna sit, tamen non tanta St, ut grammaticum, translata uel maxima B0mani de analogia capitis partu id quod Schotimuelle et eumanu uoluerunt in caput

XV, tum cum ad caput VI peruenisset, paucis pagini interiectis, partem istam Romaniana doctrina oblitum iterum tranScripsisS putemus. Accedit, quod Charisius in h0 capite excepti eis locis, quos Romano ipse adscripsit p. 1, 5; 3, 12 56, 4 61 b), nusquam Romani mentionem fecit, eum alias diligentia quadam ac studio nomen eius adiecerit ipS0Sque loco a Romano laudatos descripserit Charisius enim Romani doctrinam prae ceteris praecipuam duxit propter breuitatem nimirum, id quod ubique animaduerti licus. Ac ne Vergilius quidem exceptis l0uis illis usquam Maronis cognomine appellatur, cum Romanus Vergilium ubivis Muronum, ut Christius Optime monuit, nominauerit. Atque in XVII Romani capite pagina 146,5 exeopta non nisi Maronem laudatum inuenieS. In XV igitur caput primum ala0monis transtulit doctrinam uberiorem Charisius, deinde in capit XVII a Romano, qui

eundum alaemonianum librum iam compilauerat, praecepta mutuatus est Quae quam uera sint, deincep uiderimus. Atquo titulus capitis XV: D exta omitatibus nominum et diuersis quaestionibus a quonam profectu Sit, ex ipsius auctoris ore audias uelim p. 25, 10 enim haec inuaniuntur capitis X uerba legimus enim toreumatum et toreumatorum, item torseumatis et toreumatibus et sic similia, de quibus plenius sub titulo: D extremitatibus nominum explanatum est Caput X autem Palaemonis esse supra p. 32-36 docuimus.

Mirum Sane est, quod huius ipsius capitis, qu0 tam dissicito est explicatu titulum indicare quasi toluit Falaemon nec

50쪽

auctoritatena vani Charisii inscitia neglegentiaque deleri passus est. Equidem cum id inuenissem, facere non potui, quin Palaemoni ex animi sententia gratularer. Atque profecto, qu0d .professus est alaemon titulus illo in nostri capitis particula p. 62, 2 53, 26 multo uberior occurrit. Oe unum uero a gumentum suffciet ad comprobandum huius capitis auctorem; sod adduntur alia. Primum enim, quae in prooemio p. 50, 8-51, 20 indicata est docendi ratio per totum caput obseruata est. Profitetur

enim grammaticus p. 51, 6 'Consuetudo non arte analogiae sed uiribus par est, ideo solum recepta, quod multorum Oufensione conualuit, ita tamen ut illi ratio non accedat, sed indulgeat . . . Ex his ergo omnibus Se oratoribus siue Scriptoribus consuetudo non haec uulgari nec sordida recipienda est, sed quae horridiorem rationem sono blandiore depellat. Interdum enim utilibus iucunda gratiora sunt adsiduitas et On-Suetudo uerba quaedam uel nomina usque ad persuasionem pr0prietatis sufficient, si tamen eadem non Spere per analogiam enuntientur; alioquin rationem mallem quam adsiduitatem. Tractabimus em primum poluSyllaba polia Syllaborumque quaestiones, deinde uerba uerborumque UaeStiones, nouiSSime cath0lica uaga, qua multarum c0ntrouerSiarum ueterem caliginem dissipent Promisit igitur auctor pr00emii primam Se rationem substentaturum ubi tamen rati horridior esset eODSuetudine, consuetudo etiam uerba praeberet sono blandiora, tum necessitate quadam consuetudinem uel auctoritatem sese praep0Siturum. Neque tamen uerba ab auctoritate petita e uerSe per analogiam enUntiari debere, quippe quae ratione dimissa ab auctoritate suffecta essent. Quibus statim addam uerba uerb0rumque quaestiones in hoc caput recepta non esse a Charisio. Reliqua tamen, quamui doctrina, rerum ordine perturbato, misere mutilata Sit, per caput persequi licet In prior enim capitis parte nomina poluSyllaba i. e. regulae generale maxime perlustrantur, quibus quaestiones, quas dixit grammaticus, adnectuntur. In poSteriore autem parte singulorum scriptorum sententiae ac dicendi usus, catholica uaga, quae uocata Sunt, proferuntur. Itaque quoniam prooemium et