장음표시 사용
261쪽
bat. Steterat Germaniae gloria, muros hostis habebat. Carolus V. ex lacte materno ambitiosus, facem scintillae, hactenus sub Austriacae domis arcano pressae, subiicit, psis Altra flammas vomentem, usque duos Lacri Imperii Proceres indi- ne rapuerit, quorum unus dissicilius a fide, quam sol a cursui movendus. Ut Fabricium laudat Pyrrhus apud AvRELiv M vici onm de vir. Hustr. p. ira. Constans religionis exemplar, ac inter Saxoniae monumenta maximum. Atrox Bellona, tam opimis haud contenta spoliis, minaces quoque Mauritio tendere videbatur oculos, fidem pro Hassi, interpositam urgenti, latius testante TrivANO. At his asperior ille Martis pullus, Stator Germaniae, virtute manuque pugnaci Caroli fortunam adeo ambiguam reddidit, ut pro purpura hic demum cucul- Ium elegerit. Exemplum, ob regni dulcedinem, cuius mortales adeo cupidi, Nerva apud AustELivM vicTost , dissicilis prudentiae. Multis si quidem, cum periculo licet, intra fasces et purpuram latere, quam cum Diocletiano Salonae olera visere, iucundius. Vide Ava EL lv M vi Cron EM in Diocletiano. Haec suspendebat pax Passaviensis, ac Ferdinandi I. in regnum surrogatio. Videbatur respirare, cruentamque despumare lassitudinem ferox belli furia: Sed malorum nondum satis. Aelo otio, colleelisque quasi viribus, nova molitur incendia Bohoemia armistitii et pacis ruptura, Praga pomum Eridos. Palatinatus, in Regnum abituriens, coronam, Ferdinando II. detractam, a Bohoemis accipit: At quantus in hac angusta in-sortunii Oceanus p Infelicis consilii documentum, non raro
mortalibus commune, dum spem maioris praesentium iacturaemunt, naturam incusantes, quasi ex eventu saltem consilia pensanda dederit. TilvcvDiDEs hi r. l. r. p. V. Sic discimus, quid sit, sacra Iovis contrectare fulmina, et quod immoderata sibi ambitio casus saepe det praecipites. CONRiNGii animadvers in Principem Machiavel , c. I. confer. VALERlvM MAXsMUM
duin Palatino sic quaesitum regnum. vELLElvs PATERCVLvs LaoVerum dissicilius retinere, quam facere provincias. FLORVS I. . c. M MACait AVELLVS in Principe c. s. ibique animadvers. Gn-
262쪽
ringit. ivsTiNus . Seditiosa regni erat delatio, et repetens potentior retinente. Confer ΜACHM VELLI Principem, c.ν.
ibique Conringit animadvers. Inde nova belli flamma Bohoemiam, hinc Palatinatum, Post Saxoniam, et tandem totam, qua patet, Germaniam rapit impetu indomito. Sic ignis, incendio accedens, mali molem auget. Omnia iam fumabant incendiis, funesta ruinis, sanguine madebant omnia: sacra contemptui, iustitia et leges in armis, agri coemeteria. Ab igne reliquum ensiis iugulat, et, quod turpissimum, militis libido matronis innuptisque puellis pro tyrannide suit; sileo, quam multi mortis arbitrio intolerandam hostis crudelitatem praeverterint; quis fando explicet aut lacrymis ' Venerat
summa dies, verba sunt MARONIs 2. Aeneid. et ineluctabile tempus Germaniae, exitio ei velut ad aras et Samnitico carmine iurato. G PLostvΜ lib. l. c. II. et AVREMVΜ vlCTOREM de viris illastribuι,m Annibale. Tantum non perieras, mea Patria, cuni extremis iamiam luctans. vide uOECLERVM in I. r. His r. Taciti, e. so. Nequicquam credibile putabatur, te triginta annos, sed quantum tempust in viscera saeviendo non extinctam. Et,
quod DEus prohibuit, fuisses extincta, ni divinum illud fulmen, Leo Borealis tibi ad venisset, Heros invictus victore in
exercitu Germano-Sueco, cuius robore , tantique Herois, aeterna gloria viventis, sanguine Victoria tibi parta, paxque rerum optima. Hic patuit, nullos mortalium fide et armis
ante Germanos esse. TACITus lib. V. annal.
III. Fessis demum infesto armorum usu, peractisquetvibus belli intervallis, ut bene distinguit BoECLER adi. a. HAIur. Inciti, p. cyg. suavis Otii pacisque redibat recordatio. Hinc deliberatum, quamvis lente, de illa Martis expultrice, Alumna bonorum, quae tandem, ceu longo ab exilio, patriam, inter cineres et funera moestam, desideratis revisit osculis. Veianisti tandem, sic Anchises ad Aenean, villGi Llvs 6. Aeneid. Ge maniae diu expectata suavitast det DEUS, rerum iustus arbiter, cuius gratia hac frui scimur tranquillitate, ne pressi litium semites erumpendo rumpant sacra pacis vincula, sed his felicitatis ad fastigia crescat in seram senectutem Patria, serio.
263쪽
perpendens, quanti .sibi steterit hoc unum pacis osculum sHucusque pertingit belli rabies pacisque initium, unde et nostram ordiar Periodum. In truculentis enim retro temporibus Respublica, naufrago semper acta fluctu, parum certi, ob dubiam belli aleam, de statu praesenti promittebat. Armorum quippe spem et metum quid, nisi pax aut victoria, dirimit 3 IV. Pro instituto suiliciat retulisse, quae nostramam tegressa sunt periodum: Haec enim cum illis collata tanto erit manifestior, qanto melior. Nunc enitamur, congrua quom do fiat definitio. Contingentium quidem, maxime singularium, non ita determinata Veritas, nec in moralibus ruat hematicae dantur regulae. GROTIus de I. B. et P. I. a. c. u. N. I. Stabilem namque nunquam figunt pedem Respublieae in singulis partibus, statu illarum in aestu quasi et vicissitudine posito,
idque ob rationem materiae, ac rerum incertas circumstantias haud tamen erravero, ex re ipsa, cum qua stet et cadat, hancessormans definitionem: Praesens Imperii periodus est Status Imperii hodiernus, termino ipsius contingente mutabilis.
V. Generis Ioco hac in definitione stat vocabulum Status, quod, ambiguae alias notionis, hic perinde mihi est, ac moralis rei cuiusdam ratio sive habitus, id, cuius est sta tus, in sua moralitate praesentans. Missa Generica, specifica quaeritur differentia in verbis: Imperii hodiernus; ita ut periodus nostra partim tempore, partim subiecto differat ab aliis. Tempore, habito respectu tum ad veteres Imperii periodos,
de quibus n. r. b. membr. tum in futurum contingentes. Subiecto, attentis diversorum Imperiorum ac Rerum publicarum diverfis periodis. Non antiquitati noctem suam turbare metis est, saltim quae recens tangit memoria, contemplemur. O tomannicam Portam eadem cum nostra Republica periodo volvi, nemo forsan dixerit. Illa, Candiae metropoli serox, claves maris anhelat mediterranei: Huic, tridentem Neptuno turbare, religio. illa, fidem et foedera, repagula gentium, despiciens, praedatricem ubique immittit lagittam, ut pro Status maxima mole. augeatur Imperii ; Huic pro scopo propria conm
264쪽
servatio. Illa tyrannica, despotica: Haec civilis et temperatha sinon optima. Nec Galliae, ambitionis nummos serenti, nec Daniae, secum alias habitanti, ni moveat Bataviae aemula, e dem, quae imperio, Periodus Di parem Hispanis. Anglia disparem, et Polonia, castra Concos contra, illam nebulonum colluviem, metans, ostendit periodum; aliam Suecia, tram, uuilla nunc, Status rationi tamen vigilans: Muscovia, Veneti, Belstium et Helvetia aliam praeserunt, Tarpei Iovis, Turcais cum conatus anxii, nulla Cum nostris comparatio. Reliqua definitionis periodi proprium exprimunt. Ut enim quodlibet, ad extrema ubi desertur, aut mutatur, aut interit; ita et Resis publicae, emenso periodi termino, aut plane declinant, vel . novam sormam Expectant. Aeternae quippe rerum vices. VI. Restat Divisio, quam expediemus, dispescendo P riodum nostrami) a Subiecto, in universalem et particularem.
Quemadmodum Imperii duplex respectus, ita quoque illius - ue iodi. Illa Imperium assicit absolute: Haec secundum quid et respective a a causa, in necessariam et contingentem. Haec
ex materiae vitio: illa ex superioris Decreto. cons a. Daniel. v. at. et 4. υ. 20. 3) a triverso respectu, in externam, qua Imperium exteros respicit, et internam, quae Sacra Imperii non, egreditur. a Tempore, in magis et minus durabilem. SE Tio II. Membrum I.
CAusas rerum noscere arduum, necessarium. Nihil enim
in rerum natura smectusa prodiit, quam ignorare, est rem penitus non nosse. Res plerumque quid sit, si unde sit, cognoscitur. Nostram ergo 'uo penetremus eniti decet. Unam autem, nisi animus sallit, deprehendo in materia, aliam extra. Haec rursus vel eminen S, vel aequalis. II. Eminentem periodi nostrae causam statuo Deum,
aeternum illud immutabile, quod, in centro quasi, se quidem i
265쪽
non, caetera vero movet et mutat. Per hunc siquidem Reges, quorum cor manibus versat, dominantur; inter nubila modo
caput condentes, mox ad tartara misit. Pro. y. v. 11 Ies. I . in II. II. Dan. a. υ. M. et M. v. . Hinc surgunt caduntque Imperia.
Gens, sceptro modo superbiens, colla submittit: Floret nunc. decrescit, et aliam aliamque assumit faciem Respublica. Sic in scena res mortalium alternant. Nostra igitur Germania hoc quoque palla fatum, quo in hanc, qua volvitur, delata periodum, non nisi divino nutu aut permissu decursuram. Patriae namque nostrae, Europae ocello, Deum haut vigilasse quis impie dixerit 3 cons. POLYsivΜ CBoEcLEEvΜ in elonii uium Diff. Polit. n. LII. Aequalis extra materiam causa sint Principes ac Respublicae, de hac Imperii periodo velut certantibus auxiliares, quos si referre volupe, pro diversis Ligae et Unionis partibus, Roma, Hispania, Anglia, Gallia, Suecia,Dania,Venetiae, Batavia ac Helvetia mihi essent adducendae. Hinc etenim, ceu ex satali machina, tanti belli seges prodiit et moles, Europae fere concussu. Pars regni libidine, pars de sensionis stuclio, sanguinis vel foederum iure debitae, utut multos propria stimulam charitas: Quis enim alteri cum iactura lubens lubsidio venit 3 Auxilia non raro hostis noxa chariora. Ita ad Annibalem Samnites: Pyrrhus nostro magis milite suas vires auxit, quam nos suis viribus defendit. Livius I. I. Dec. 3. confvoECLEstv M in 13. Histor. Taciti pr. III. Causam materialem nomen statim in materia, seu Imperio eiusque partibus, quaerendam prodit, ubi anteacta revolventi tempora viscera sistuntur Germaniae, in contrarias, Hispanam et contra-Hispanam, sectiones digressa, invicem luelando: Illa, ut supprimat; haec, ne succumbat. Dira illic ambitio; hic iusta magis de sensio. Leo Auctriacus, iubas Hispaniam ultra iam excutiens, Germaniam Versus Caeteraque regna triste torquebat supercilium, ungues, ni resecentur, minitans. Hinc metus vicinorum, indeque bellica de- sensio, summe nitens, quo serox iste spelunca sua se contineat, aliis, quod ius et ensis dederat, relinquens. Id, quia
266쪽
oi us arduum, arduam dc siderabat industriam, manum pugnaescem, quae, longo licet belli turbine, non nisi rebus iuribusque salvis, lassa, hoste tamen simul lassato, apparuit, praesentem demum Patriae statum, invicem probandum, producens Sic magnae curae magnum praemium: SALVS rivs in orat. r de Rep. orae Et crescere inter Principes dillicite, crevisse invidiosum, quia minZs securum; quid enim de se non credit Diis aequa potestas p ivvENAias Sat . .cons. GRorius de LB. ex
P. I. a. c. a. u.F. DN. TEXTOR de ratIonestatui German. c. s. THuc
IV. Causa, ut par erat, visa, iter erit ad subiectum, semet in sacro sistens Imperio, quod, antiqua Germanorum gloria, reliquis prae reptam quasi palmam ostendit; primam quidem
faciem mutatum, prisco tamen robore, si Concors, adhuc te ribile: Licet m. TEHOR d. Tr. c.st. Sratuum concordiam non in ratione Imperii mallem Territorii) ponat. vide vALERivMiasAxIΜvM IS. c. L THUCYDIDin Hist. a. Id quoque Melai Naupactii de veteri Graecia consitum. PΘLYBi us I. F. cons PAvLvM
Tam.amplissimum igitur Periodus nostra habet subiectum, im toto non solum, sed et in eius partibus conspicua, illo mutato mutabilis. Totum cognoscitur, Imperatorem ubi et Status coniungimus: Partes, ubi eos in suis separatim territoriis. consideramus. Ita diversus subiecti vultus, diversus quando, intuitus. Membrum a.
Periodum ipsam concretive in suta iecto exhibet.
dum. Huic enim paulo ante iunximus Germaniae Im perium, cum quo periodus unum constituit magnae lis colu , arguto1 metano oculos, queis quamvis non i structuis Disiligoo by Corale
267쪽
structus, cursu tamen non ce spitet animus, feliciter vastuna hoc emensurus certis, ceu ad nauticam pyxidem, viis, quibus si minus institerit, dabitur venia. Ardua quippe sunt, ambigua, in quibus non raro voluisse satis. II. Nostram ergo Periodum contemplabimur vel ut imperii forma, vel in morali eius materia. De Horma quot Scriptores, tot fere opiniones. Imperatoris quidam, Statuum
Contra alii ducuntur partibus, non, ut ΜοNZAMBANO vult c. g.
de Statumst. Germanici, ignorantia Politica, aut argumento irregularis Reipublicae. Alii contra utrosque vel licentia, vel quadam Status Maxima, chimeras fingunt et monstra: Reliqui meras lubtilitates, ac si esset res tantum ingenii contemplantis,
iactant. Illi adulantes, hostes isti, hi speculativi; neutra in salvo sententia. Cons soEC LEx v M in Hist. c. r. Taciti, ubi ueritur de iniquis formae censoribus. Absint in re dubia iu-icanti affectus. vide sA smo in Belgo Catilin.p. a . Indaginis quidem, si non periculi, haec est quaestio, qua de pauca dicere, quam plane tacere, scopo meo propius. Praesuppono autem i. In rebus civilibus ita ad vivum non omnia posse exigi, velut in Mathesi aliisque contemplativis. Hic enim principia certa, ibi fluctuant. 2. Praecepta Politica ex amussim non deduci ad praxin. Illa naturalem sive perfectionis; haec legalem sue impersectionis statum attendunt: hunc facere, illum fingere facilius, factas autem prae fictis optamus Respublicas, etsi cum praeiudicio doctrinae civilis. Hinc forsan non optime procedunt, singularia hic aestimantes ex generalibus, ii crepando, ubi his, tanquam politico lapidi, ea non ex asse re spondent; aes illa non esset domus, qua inhabitandi magis
commodo, quam praeceptis structoriis aedificans vigilaverit. Et vero ii Iene, qui artis rigorosam intentionem, an qui materiae solique capacitatem sequitur, prudentior architeetus Hunc sane praeseram, comparem illum Demetrio, cuius naves aspectu quidem pulchrae, navigationi vero inutiles. THUA-Nvs l. v. Pro viribus struenda moen is, et dum optimum non
potest regimen, ad instar saltim inducatur, non ouod doctri ira cupit, sed capit materia, cuius vitiositas non admittit pers
268쪽
Elissima. Omnis enim forma Reipublicae materialis est, ex materia inesse, fieri et operari dependens, unde illius valor
ex hac potiis inum aestimandus: Talis nimirum formae praestantia, qualis materiae aptitudo. adde ARISTOTELEM 3. Polit. LBOmonNi vM DFert. Potit. I. III. Omnis autem Reipublicae forma vel ab initio determinatur, aut, rebus iam positis', contingit, veteri mutata: Utrumque per modum voluntatis aut violentiae. Illud, dum gens, superioris nescia, in Rein publicam, pro ingenio ac fine suo optimam, consentit, dot trina civili licet non ad unguem attenta; aut, quando nondum sic congressa vi redigitur in corpus Politicum ab uno vel pluribus, civiliter iunctis. vide ARISTOTELEM, 3. Polis. Io. HOC, forma Reipublicae temporis tractu in aliam vel consensu, vel violentia, eaque tam interna Ram eXterna, mutata, aut Per παρεκωσιν, ut ARISTOTELES . 'olit. x votat, seu transgressionem mutationis quid saltim reeipiente: Hae siquidem migrationes, ut Conringit editio vertit, regimen in modo plerumque assiciunt. Dn. PvFENDORPad Monetambano c. 6. de Repub. irregular.p. N. Exemplum in Di-itatore Romanorum, vide tamen BOXHORNIVM Differt. s. a quo eniis CL. BOECLinus, in notis a Schmidelio citarus, et in Duce
Veneto. HORNIus in O Ρ. p. I. c. ψ. cons. MACHIAVELLI Hist. Horent. Is. et cons. BOECLERI NI ad c. a. Taciti A. I. 1. Contingunt ergo poneriori ratione mutationes, si vel ipsa Respublica, in se commota, tendit ad formam noVam, usque pars Civitatis potentior in debiliorem extorqueat urbis arbitrium, sic vocat ARISTOTELES I. Polit. s. vel , ubi exterus Princeps populusque subiugat Rempublicam, forma regiminis alia imposita; ut Athenienses Samios et Chios etc Rex Persarum Medos et Babylonios, teste ARISTOTELE I. Polit. p. vel, cum ob finis , boni publici, aliasve circumstantias prius mutari placet regimen, aut regentis conniventia nova iacies irrepit. Sunt enim ut plurimum, ni adsint repagula, in revolutione Respublicae, et ad aliam aliamque tendunt regiminis formam. Ita ex optimatum tractu nascitur non raro paucorum dominatus, ex quo,
Tyrannis,hinc status popularis, ex hoc postmodum Regnum,.
269쪽
inde Tyrannis, aut status aristocratice temperatus, prout ex veteri recentique Rerum publicarum historia liquet. cons. Po-LYsi vhi tes et ARISTOTELEM Polit. I. F. ubi de his latius. TMvANustib. s. uoaNivs in Orbe Polit. de Regm Britan. cap. ra. a. BOECLERVs in c. p. I. I. A. Taciti n. f. et c. Io. m. a. annot. potit. adde CON-sti scii dissert. de Republ. IIebr. n. 3. . et F. IV. Ex dictis nunc palam est, quid constituendis in Rebus publicis potius attondendum, et quo pacto recipiant lar mas, receptasque mutent, Vel plane in alias, vel cum primis mixtas. Ulterius quoque hinc patescit, Reipublicae statum esse ut plurimum feliciorem, ad materiae magis potentiam, quam rigorem doctrinae sormatum. Romae taces tranquilliores sub Tribunis et COSS. quam his solis, oligarchice plerumque regnantibus, quantum ex Livio deprehendere licet adde EvTRopivΜ tib. I. histor. Ab his enim Senatuque populus pressus sibi Tribunos Plebis, quasi proprios iudices ac defensores, creavit, per quos contra Senatum et Consules tutus esse posset. Verba sunt EvTnopit d. I. Sub solis COSS, quoad doctrinam forma erat optima, Aristocratica, minimum eminent: Sub utrisque mixta, et, quod aiunt, monstrosa ac pellima. Sed haec quoad finem optima, illa pellima. vide tamen BOXHOR- NivM Differt. XIII. ibique Schmi p. or et D φ. X. Ampl. BoECLE- Rr ad I. I. c. I. A. Taciti p. 16 G ar. Quis vero ita durus, ut, pro sorma doctrinali, sit venia sic loquenti, extorquenda, Rempublicam eiusque finem velit pessundare Θ Reipublicae enim causa est doctrina civilis, non ut illa huic, sed haec illi ancilletur. Venetiae, maritimi orbi S oculus et metropolis, cui Rerum publicarum antiquitate, gloria cedunt et potentia 3 quamvis informa, subtilis Politica habeat sorte, quod censeat. Livius, si coni MAEo fides, de Belgo Neapolit. I. I. Venetis Patribus familiarior ferme Aristotele, utut in hoc nec desit, quod tali Reipublicae congruat. vid. ό πάνυ CONRixGius in praef. ad Ari- 1 soletis Polit. Hinc, ni somnium videri cupit Politica, materiae capacitate fuerit contenta, nec, quae non impetrat, speret. Votis saltim in vita morali non vivitur. V. Per modum voluntatis igitur constituta in libera '
270쪽
gente Reipublicae sorma, con supra n.3. b. m. Regentis citra consensum non datur mutatio. Per conventionem enim, qua illa pareat, hic imperet, in quantum de fine civitatis, ius huic quaestum, invito non auserendum. Violenter vero in cor pus morale coactis plus licere videtur. Violentum siquidem tanti non est, quam spontaneum excussisse iugum. Hic vi latur pacta fides; illic ius victoriae, quod, bello insolentipa tum, adeo sanctum non est, quin sic iappressi, data occasione, respirare queant in libertatem, Connivente praesertim ub
Disquisit. Polit. cas. 3. Quod de nostra quoque Germania venerabilis loquitur antiquitas. Non enim plane iugulaverat domitor Caroli M. gladius libertatis in Proceribus memoriam. Virtus aliquando victis in praecordia redit, alliciente occasione, qua Statibus varie oblata, formam hanc liberiorem posuere Ι erio. con'. MACHIA VELLI Principem, e.f. et . ubi multa de o casione. Exced. DN. Bosius in Agricola, I. I. I nunc superba gens mortalium, altero, dum hic negatur, orbe dominatura. Ite Nonarchistae, vestra in cerebro, parum in Imperio nostro praestat doctrina: vestra vobiscum monstra reportate, nobis Respublica, si concors, sat sormosa. Discordia non tam a forma, qsam affectibus. Aut quid monstrosius ' Vestram applicando doctrinam, uti luctuosa erant tempora, ilia ruinis pere Imperii, an, hanc fovendo formam, salutem stabilire patriae. Supra Politicam in accidentalibus Respublica. adHARisTOTELES I. Polit. s. VI. In sacra regni Statibus sic admisis, forma Reipublicae alia. Ante Monarchica, nunc per Optimates civiliter temperata, hinc Monarchia Aristo cratica. Nunc enim, sic stantibus rebus, uni non redditur ratio, υ. CZBOECLERVΜrul. I. c. s. Annes. Taciti n. δ. nec aliter salus obtinetur Imperii. Haec Lex suprema, Cic Esto de ostic. r. praecepta Monarchica despicit. Inde tamen haut statim monstrum, limitatum inter Regnum et foedus, suctuans. Quod enim Statibus et Caesari reciproca sit renitentia, non a forma necessario descendit, licet non negetura