장음표시 사용
81쪽
similes necessarias res, quae a peregrinis exportantur, si a stimentur vilius,coemere Princeps potest, ut ab ipso postea tolerabili iterum pretio subditis,cum iis indigent,revenire, queant. Hac honestissima negotiationis specie cum laudabili providentia coniuncta , olim Josephus Pharaonis
fistum mire ditavit , omnemque ei terram iubiecit. .
Sexto,cum natura aquas navigabiles non suppeditat, maximus ad Principi, aerarium accedet cumulus , si humana industria eas arte poterit adaptare. Idque fieri debet, vel canales S traei us ad minora uavigia effodiendo, uti in Hollandia videre est; vel flumina minus apta reddendo
navigabilia, sicuti Brentae exemplo prope Paravium alijsque constaticu; us aqua coarctatur intei nitiis &receptaculis quibusdam, vulgo ct uuicui vel hinc inde derivando, hoc est, aliorsum ab alveo pristino dimota, fluminibus vicinis, aut etiam paululum remotis uniendo : quale quid L. Veterem
cogitasse, refert Tacitus 3. anna cm. Vetus, inquit, nepa coegoem Munerer milium, Moesiam atque Ararim facI erutramque conoectere parabar, ur copiae per mare , dein Rhodano es Arare subvecta, per eam fossam, mox fluvio Mosesia
in Rhenum, ex in Oceanum d currere sublatuque in rum Hs scutra ibus, navigabitia lore se occidentis furore tonoque timor flere . Invidis aurem operi alius Gracilis , Belgicis Legarus, Veteremque ab istius perfectisne deterruis, formido sum id pe ratori dicti ausi quo plerumque eonarin honestprohibenIur. H u.
l jusmodi insuper operum quid in propria provincia hodiei que struitur a Serenissae & P tentiss. Eletior e Braudeburg eo, dum Oderae partem inducere in Spream, & exinde in Havelam praesidiario transferre milite intendit, quo u- viterque fluvius majoribus uavigiis evadat aptior. Qui i ' bor improbus nisi incassum abit, Elaetor certe di commer-κ cba
82쪽
tum. Sed hic vel maxim E attendenda Muciani acris & 'pta oratio, apud Tac. ob. a. histor. Omnes, qui magnarum rorum consilias optuM, aestimare debeor: an quod inchoatur, res-ρ l. v iis , M s gloriosum, aut promptum es secDτ, aut certὸ non arduum sit. Nam qui /enta per artem quod es a natura negarum, is pecuniae iAuder; quod non tantum ridicutam, verum erram publico cum damno conjunctum. Idem etiam tib. I. annal. c. Optime
rebus morialium Uuisisse naturam dicit, quaesua ora minibus, seos cursus, utque originem ita sices dederis. Quem locu in For st-nerus sic illustravit: Tluvioram derivationes vix unquam heoesuccessisse, perpe se observatione notatume Hr nec enim Abι vsm tu. ferri narara parisur. Praeterea qui irritorum ejusmodi conatuum exempla sciscitari non refugerit,adeat saltim Guic clardinio. ct s. .&Richteri axioma .piat. c oo.
Septimo uberrimam pecuniae messem ex publicorum praediorum venditione metere licet Principi. Exemplo sit 3 id comprobat Hispaniae Rex, qui , dum publica regni Neapolitani praedia pecuniosiisl taliaeNobilibus,cum primi
vero Genuentibus venundat, fructum hoc iplo carpit tri plicem VH maximam inde pecuniae cogit vinar et) opulentos accipit subditos, quorum abundantia indigentiar. . suae poterit mederi. Genuenses eo actiori vinculo sibi tenet obstrictos. Cavendum autem l comnino erit, ne, quae publica sunt, absque urgente causa & cum omni rei. pubi usustuctu abalienentur. Res enim publica Mi I 3. C. de iis. re . recte assimilatur pupillae, cujus in rerum distructione favor maximus est. Primum ergo accurate exploret Princeps, an ex aerario citra istam alienationem ne cessitati possit succurri. Vbi consulte aget, si thesaurarios silos 2 qu taurςs publicos rationes edete jubeat, rcique
83쪽
,ubl. bona & proventus annuos ordinarios ab administratoribus cum eorundem synopsi reposcat. Deinde si collata cum reditibus necessitate , requiratur distractio, expendat Princeps, num satius sit obligare, quam vendere. Quod si enim pecuniae sub obligatione a subditis vel etiam
peregrinis, citra tamen usuras, aut non magnas, inveniri
possunt mutuo, pignoratarum rerum proventus debiti so tem interibi extenuare valent. Tertio, si commode obligari nequeant praedia, & eorum venditio necesse sit , deliberet Princeps, quaenam reipubl. minus sint proficua. sic infructifera deserta & inculta,citra retrovenditionem,cum onerum immunitate ad tempus concessa, frugaliter divenduntur : quod Byzantios recte observasse , tradit Aristotia. Oeconomicor. Quarto, si magis utilia & fructifera prome calia facienda esse contingant, sine immunitate aliqua, nec
in majori quantitate, quam respubl. opus habeat , nec in perpetuum distrahantur. Quinto Principatus noviter quaesti potius quam veteris praedia vendantur , quo simul emptorum benevolentiam mercatus Princeps, imperiumsbi conjunctius reddat & stabilius. Sexto nobilibus & exieris,praecipue qui de republ. nihil promeriti sunt, absque tributorum & vectigalium onere veteris Principatus pra dia non tradantur. His cautionibus probe observatis,publicorum praediorum venditionem institui demum oportere nobis persuademus.
Octavd ingens aerario additamentum confieri potest ex publicorum praediorum elocatione: in quacum reipubl. minus si periculi , quam in eorum venditione . minori etiam cautione opus erit. Hoc saltim Principi tenendum est, quod ex praediorum qualitate mercedis quantitas desi
ilienda sit, ne conductor defraudetur, α ejur famam digne queat
84쪽
queat sugillare. Contra conductori incutibet pro Assuti, non vero abuti, hoc est non debet ea defrugare. Ad. haec non iniquum videtur, si cum tali onere subdii is utenda fruenda concedantur,ut, si absque liberis conductor ex hac vita migret, pro anno, quo ex humanis rebus decedit, duplicem censum & reditum solvant ipsius heredes, hac tamen lege,ut, deductis omnibus debitis & necessariis expen. sis, nihilominus ex hereditate ipsis supersit, quod in lucro habeant deputare. Cum enim bonorum publicorum administratio ad quemlibet Principem, tanquam ad reipubl. moderatorem ac dispensatorem spectet, multo tutius publicis bonis onera potest imponere, quam rebus privatorum: siquidem in his quae publici iuris, vel reipubl. sunt, suo quodammodo jure Princeps uti videtur, non secus ac privati suis bonis ι maximE vero quando publicis bonis
pro communi reipubl. causa utitur. I bolosan: lv.f. Ampus c. . Ex quo Cicero in oras. contra Ea . A rum 'M, cum fundum pulcherrimum populi Romani, se fundameniam vectigalium appellat. Hinc Amurathes I. agros & praedia culta, cum colonis &censitis ea lege utenda seuenda Timari tis dedit; ut ingruente bello, cum equorum certo nume
ro armati adestent, ac ut fiuctuarii seu Timariotae occasu fructus in aerarium cogerentur, quo Principis beneficio
Nono summa ex scholarum tum classicarum . tum regiarum fundationibus ad universos& fingulos pro manat. utilitas. Praeterquam enim quod sint ossicinae & sem, Maria rerum publ. di Ecclesiarum , non uomines istum privati', sed ipsummet etiam reipubl. corpus & aerarium
ex ipsis possunt ditescere : propterea quod vectigalia de publici reditur omnes hoc modo adaugentur. Vere nam-
85쪽
centium erudiriooem , ex quacunque orbis parre, quam plurimos ad
se expraecipuis , quamvis Merrarum bario ono lateque dissim. pertrahunt. Omni autem cura & diligentia provideat, nullisque sumptibus parcat Princeps, quo viris fama &virtute celebribus haec juventutis Lycaea affatim sint reserta. His quippe aucupibus studiosa cohors scientiarum optimarum cupida unice inescatur. Hoc fundamento limpidissi mi isti sapientiae sontes maximὰ consistunt. . et LXXXII. Decimo per media naturalia , de quibus Aristoteles
r.polis. c. s. agit, immensi ad aerarium pervenire queunt fructus. Haec vero pleraque Varro sub agriculturae nomine comprehendit, ut adeo non tantum per eam donotet culturam agrorum, sed etiam hortorum, nemorum, vinearum , boum, ovium, equorum. apum aliarumque rerum, quae ex terra producuntur. De hac agricultura A Q. t statur Tullius; omnium rerum, ex quibus aliquid acquiritur,
,ihil ea me tuus esse, nil uberius, xil dulcius il libero homi be ignius. Severis itaque & Dequentibus mandatis ad agriculturae hujus diligens studium subditos adhortentur Principes; cum primis autem, ut partim agri ad communem hominum usum meliores Te dantur, partim etiam ne otio torpescant. Plurimuimnsuper ruricolas. & hoc ipso . non minus aerarium suum juvabunt, si vilissimo pretio coemptam aut ex moderatis subditorum illationibus comportatam annonam indigentibus dent mutuo, quae proximo messis tempore cum aliquo foenore, mitiori t men , quam si a curculionibus accipiant restituatur. Bb
86쪽
tire putarnus: ita quidem, ut rationibus iisdem ducendis
alter, qui voeari potest Orgon thi cibor I alterum , quem appellamus provian observet, ne quis eorum. fraudes nectat, miserisque rusticis vel ipsi Principi imponat. Plura de annonae cura & remediis vide apud Fornii. com. ad Tuc. am c. 6. Ad summam tergo Princeps omnes territori j sui partes bene expiscetur & exploret, exploratas eo deducat, ut terra largiatur & essundat ea, quae tam . in superficie comprehendit, quam quae intra viscera sua tenet abscondita: qualia sunt thesauri, metalla,& minet γ'
LXXXIII. undecimo ut non solum pacis , sed etiam belli tetris 'pori consulamus, hostem subtili ingenio circum venire, eoque Principis aerario prodesse licet: id quod Gratia n.
Valentinian. & Theodosius Cassares in l. a. C. de commerc. O mercar. non obscure innuerunt. Sic Heraclienses ad belli apparatum pecunia egentes, omnia quae in foro venibant , oleum, vinum , frumentum emerunt, posito ad pretium numerandum temporis interstitio. Deinceps ipsas res emptas , ante praefiniti temporis decursum one.
uariis navibus impositas , hostibus divendendas missicula runt. Hoc pacto pecuniam ante belli exordium acceperunt ab iis, adversus quos his adminiculis postea sunt ad-Q juti. Subtilius strata gema refertur ab Haytone Armeno iuli ria ae Gingis chane. Is enim , s quando civitatem invadere decrevisset antequam detegeret consilium , ad auru argentum.& res civitatis captandas subilciebat mercato, res, quos pretiosis pellibus aliisque rebus instructos, in illam amandabat, vili pretio ea venalia offerre jubens, quo facilius civea comparareat: hau4 multo post mercator
87쪽
bus eum pretio reversis, civitates oppugnab at, Basque m.
les repetebat compertum habens, nummos in obsidione in .
fodi & celari posse,pelles vero non item.Hac igitur versutia pecuniam latro extorquebar: quod tamen factum in thesi . nou in hypothes approbamus. Tantum etiam de modis aerarii Principis augendi licitis. LXXXIV. Illiciti vel aequitatis vel honestatis cancellos transgrediuntur. Ad illorum classem reserimus i impia & iniqua tributa , quibus potentiores subjectam plebem medulli
tus exsugunt & absorbent. Nulla enim tributa legitima sunt, nisi quanta necessitas erogationum requirit i nulla erogatio justa, nisi quam quaestuum , redituum, tributo. . rumque modus permittit. r Principum pensiones ,quae proditionis causa capiuntur. Sic in Comiti Imp. orrmat. -υ Hsa. Princeps , nescio qui , palam questus est
de alterius Principis perfidia, qui aurem bis mille pensionis annuae pactus , omnia Imperii ac patriae suae arcana delaturum se, ae modis omnibus pro largitoris dignitate di imperio adversus patriam propugnaturum spopondit. 3J Flagitiosa commenta, quibus sanctissimum nomen im ponitur, pietatis specie quaesita:quale de Hieronymo Laseo
Polono recenset Bodiri. de republ. ob. e. c. a. mutuum hoc fine ab aliis acceptum , ut qui mutuo dederunt, contra firmatam fidem temere de sorte veniant in dubium. 3 mutuum aliis datum, ut immensum recipiatur scemis.
Ars etenim uera oria juxta Aristot.Lωπ.c 7. O Cic. r. Q. juste io odia hominois i uirit, quia nuwmo Misis Moquam mer- , ct ex eo , quod natura non fluctifico, fructum cupiri in commu/αrionis causa factus ea nummus: maxime igitur rater natu ' ram est. nummum fieri mercem. Hinc Cato in t. de re rasica r
88쪽
e deas usis erat rei qua rupi Peuauto peiorem ex imirint Meratorem, P in furem, hinc bcet aestimare. 6 mono. polia, quae subditis gravia sunt: cujus generis illud est, quod teste comis. a. deIeP. Neapol. Alphonsus Neapolit. Rex insti tuit, dum olei lx frumenti, quidquid in Apulia crevi siet, vi. lissimo pretio emebat, ut summa annonae egestate ac inopia
arbitrio suo addiceret, non permittens dominissuum vende. re uiticum & oleum, donec ipse distraxisset. Fere similis ratio est, si Princeps subditis maudet, ne ab aliis, quam a sece revisam emant, & ne alti molant, aut panem coquant, quam in suo molendino aut furno: vel simile quid jubeat, 'quod voluntati ci jusso arbitrio merito relictum esse debet. suminis distorsio ex nativosio alveo cum ingenti alteri us detrimento 8 bonorum ci jurium, tuendae atque conset vandae reipubl. dest maiorum, alienatio. Item rusticlegentis civitatum pascua, ex quibus miseri victum quaeritant, sub Iasta perniciosissimo exemplo veneunt. Ab honestate abit lonorum ac dignitatum nundinatio: de qua Plato lib. I. δε LI. docet: argumentumreipubl. male constitutae esse, ubi magistratus sint venales: esscit enim, ut cives pecuniam pri mum, & virtutem post nummos quaerant. Pluribus aerari a u gendi modis turpitudinem redolentibus qui delectantur,
conveniant Latherum, M. I. c. s. de Censu.
Tandem ad aerarii Principis conservandi temedia nosser rigitur calamus.Ridicula enim congerendi sollicitudo est, inque reipubl. & singulorum civium haud exiguum vergere quit detrimentum, nisibene importatabente itidem conser ventur: h oeque nihil esse aliud, quam pellanarum in doli uinaquam infundere, sapienter judicat Xenophoninoeconom. s. al. s. Memor alii. Ad duo igitursotissimum memis suae oc
las intendat meps, subditorumcnerati sugillation do
89쪽
trectans: quorum alterum, ut quae ad respubl. patrimonium praesertim antiquum pertinent ipsique per se utilissima sunt,
temere ne alienemur, alienata autem legitimis quam primum modis revocentur. Isthac quippe via Principatus mire deformantur & infirmantur, ut judice Symmacho, lib. Io. . so. juQu inde metus fit,ne cessantibus ut diu necessaria risera. tur. Quocirca optimo jure hujusmodi abal enationem, absque urgentissma causa initam, ad dominatioηis sagitia refert
gis quam privatorum patrimonia ex iri aut eviscerari oportere,. ibidem assirmat .llona eamque reipubl. uti supra diximus,
Principi data sunt quasi dotis loco pro oneribus imper ij serendis. Exemplo proinde rerum dotalium ceu reipubl. sponsus aut maritus, bona ejus distrahere pio hibetur, vel populo assensum praebente, nisi susscientissime ipsi cautum fuerit. Marito enim dotalia immobilia & non aestimata, uxore etiam vice duplice & amplius consen tiente,irrevocabiliter alienare de j ure civili non licet,nisi ex mariti reb aliis uxori lucta sub cautela positum sit idqῆ, ne macie is sexus fragilitas iupe
niciem subantia earum convertatur, recte est μηλtum in prisca'.quib. alio. lita vel nondunct. l. . defuη . dot. SNov. Io. Et quamvis, matrimonio constante, dotis dominium civile di. eatur penes maritum esse juxta l. ' dejur,et.L Ciae R. V. ipsus tamen naturale, propter spem suturae, post m trimonium vel divortio vel morte maritali interruptum, re- . Petitionis, est in uxore radicatum per L so. C. dejur. At. si. II. C. solui. martim. Eodem prorsus modo dotales reipubl.
res in naturali ejusdem permanere debent dominio, & post Principis abitum vel obitum a successore ad rempubL ju. . se rurius devolvi. Hinc in Imperio nostro illustres nonnullae domus per samiliae pacta malo isti recte sunt medi- R, Fc ada quoque aperta in reipubx sulutem retinea
90쪽
tur, nee saeisE quisquam illis noviter investiatur; ceu Impe.
iiij nostri Capitulationibus salutariter est provisum Immensas item indignis oblatas largitiones Principum, ad antiquum Parisiensis & novum Stocholmensis Curiae exemplar, revocari&aboleri, ipsa suadet aequitas.Denique cautis catisque consiliis instructus, nitatur, saciat, experiatur Princeps: ut si . qua imperij sui membrum subdole&injuria corpori sit sub tractum, vel evanida meliorum exspectatione seductum,ansu & exemplo pessimo alius fidei se tutandum tradiderit, vel peculiari jure ac more vivere contumaciter instituerit, recuperetur, inque obsequium pristinum commode retra, hatur. Sic & Principi fautoritati te potentiae, quae domi sortiaque validissima regentium stabilimenta existunt, quam ma
Alterum aerarij conservandi praesidium in recta ejus di indeserψιspensatione colloeamus. Vere enim Bocerus e Principum, ait, divitiae κω aestimari deleni a meritudine redituum, sed a '' Iono regimine ; idque Ludovici XI Francisci I, Henrici II,Ca. toli IX. & Ludovici XII. Galliae Regum exemplis demoni strat. In hac autem aerarij administratione frugalitati prae sertim ac diligenti parsimoniae prudenter erit litandum. CL
eero enim a. Q. Res familiaris, inquit, quaeri delet iis rebus, a V salsus abest turpitudo: conservari autem diligotia parsimonia. Aristoteles adhaec lib. r. Rhet. c. . opulentiores fieri, asserit,noueos modo, qui ad opes aliquid addunt, sed eos quoque, qui de sum ptibus detratast. Contra. l. s. Polit. Fieri in reput L mutationes testatur, cum homines sua consumunt, prod e viventes. optant enim res novas huiusmodi homines, tyrannidemque vel sibi ipsis Gel alteri e Iot Idcirco impenta supervacuae cum pulviscu. . 'lo, ut Plautus loquitur, delent auferri: ne in necessitatis imis