Institutiones juris romani privati...

21쪽

Titul II me actionib et de iis per quos agere possumus. 33. III. De Orig. ei progressu actionem apud Romanos. 36

me perpetuis et tempo alibus actionibus et quae ad horodes et in heredes transeunt 397 VI De excoptionibus et replicationibus .... 401i VII me judiciis variisque judicialibus actibus sa VIII De satisdationibus aliisque cavendi modis II CAPUT II. D ain ulis aereonibu3. Titul I De praejudicialibus actionibus la

II. Desin rem actionibus . . . . . . . E 13

, III. io actionibus quae ex contractu nascuntur . v IU Desin personam actionii, quaec pactis dantur. 433 V. De aclio nil, qtuc quasi ex contractu nascuntiar. 434, VI D condictioni hiis x causis datorum et de ad exhil, ndrat actione . 440, 3II. Quod cum eo, qui in aliena polostate est ne-tiurn gesti In esse dicatur 443n VIII De actionibus qui ex delictis vel quasi ex de

PUGIL D inferdio D. Titul I Communia interdiciorum 451, II. De interdictis, quae de possessione vel quasi POSSessione proponuntur 454u III. ineliquorum interdictorum tabula .... 453 CAPU IV Do in integrum restitutionibus. Titul I Communia de in integ. restitutioniti praecepta. 4 9, II. me singulis in integrum restitutionum causis. 401 Corale

22쪽

LISTIT TIONES

a URIS ROMANI.

INTRODUCTIO.

CAP. I. GENERALIA DE NATURA IURIS PRINCIPIA.

S. i. Quicusos se ad cognoscendam juris disciplinam est

applica lorus, eum ante omnia nosse oportet, quid sit jus . et quam multiplex sit hujus verbi significatio. Quae res cum multum habeat disiecillatis, in ea definienda accuratius nobis erit versandum. Ac primum quidem jus idem est atque facultas faciendi aliquid, vel potestas aliqua in rebus vel personis. Iustum ei csse dicitur, qui in civitate constitula riusmodi sacultat ita libere uti potest, ut eum reipublica magistratus tueantur, otauctoritale sua contra contrectantium conatus defendant. Ita, qui nostram profitentur doctrinam citaris nomen intelligi volunt; cum , si de ethica juris significatione sermo est, jus sive justum illud sit, quod a octa hominis conscientia ut bonum, Onestum licitumque probatur. S. 2. Iuris quaeque sicultas a publica auctoritate comprobata atque firmata est, et propterea ab omnibus , qui in civitate versantur cita agnosci, inviolataque servari debet, ut hi necessitate quadam et ossicio adstringantur, quo sit, ut quoties in alterasi Inst. I, I. Dig. I, s de justitia et iure.

23쪽

INSTITUTIONES MURI Roma NI PRIUATI

parte jus invenimus , in altera iuris vinculum seu duris ossicium esse dicamus , quod recentiores ab antiquae orationis latinae usu recedentes obligationem vocant; unde orta est illa de mutua jurium obligotionumque inter se relatione loqMendi Cotis uel lado. I. 3. In definiendo autem eo , num quis aliquod iis , quod suum esse contendit, revera habeat, regulas quasdam observamus, publica auctoritato legibus aut moribus comprobatas, quae solae statuunt, utrum sit jus alicujus, nec ne Quarum regularum, quorum V Praeceptorum Complexum pariter, sed alio sensu cius vocamus indeque existunt iura singulorum populorum sive civitatum , veluti us Romanum , Gallicum mermanicum, Belgicum.

S. . Atque hae iuris definiendi regulae nil aliud sunt, nisi

justi et aequi justitiaeve Praecepta , quae mutua hominum in civili societate degentium inter se necessitudines, communiterque vivendi modo describunt, ct quid habero quisque choat aut pati statuunt. Unde qui jus in civitate constituunt, iustitiam sequi, qui singulorum controversias de eo , quod cujusque est, dirimunt, justitiam reddere dicuntur. I. . Appellata est autem jam a veteribus si iustilia conflans atque perpetua Voluntas suum cuique tribuendi; quae rectae hominis rationi insita atque innata virtus habetur, et ars definiendi boni , recti et aequi vocatur et . Iuris seu iustitiae tria a Romanis enumerantur praecepta, honeste vivere, alterum non laedere , suum cuique tribucres 3). Tir. II. DE URI ORIGINE ATQUE PROGRESSU. S. 6. Apud omnes populos , sive barbaros , sive cultiores

si Pr. I. h. t. r. Io. . eod. Cicero , de finib. aD; de republiea III, i. Gellius XVII, 5. a Fr. I S. r. D. h. t. 3 S. 3 I. h. t. r. Io, S. I. . eod.

24쪽

observari jura, moribus legibus vesancit , aut legum codicibus vel juris corporibus , ordinata videmus indeque oritur quaestio illa gravissimi sane momenti, unde ducenda sit juris omnis origo Quam quaestionem qui attigeriant, eorum variae sunt

ea de re sententiae. Alii enim expressa hominum rempublicam constituentium conventione jus demum constitutum Occiat; alii id solo imperantium arbitrio iussum prosit oritur. Proxime autem accedere ad veritatem videtur haec nostra illius quaestionis solutio.

S. T. Innata illa humanae naturae justi lex S. 4, 5. J, quae

sutim cuiqne tribuendo, aequalitatem quandam inter hominos eadom ratione ac dignitate praeditos , servari jubet, ubicunque primum mortales congregabantur, ad societatem Os duxit, socialis vitae rationes, quemadmodum aequitas rerumque Hecessitas id postularet, descripsit, dissentientium lites dirimens ac pacem vitae beatitudini necessariam , degendi uniterque versandi ordinem esiniens.

i. . Atque hic sons , hoc principium est omnis juris liaec

apud omnes gentes civitatum ingressu uris primordia. Sed infirma populorum in infantia degontium cultura , illa rationis virtutisque vis solo quasi instinctu rebus ipsis ac factis cuncta ordinat. Altamen certa et sancta habentur vitae communis instituta , formatur respublica, constituuntur magistratus , vitibus ac sorintilis sacris actiones celebrantur , quibus singulorum jura distinguuntur. Religionis pondere et vinciales, quo omnes juvenilis populi mores sacrari idcinus juris quisque praecepta firmantur cindo judiciorum sanctitas , in estatis magistratuum-

qtae reverentia.

S. . Lingua populi exculta , juris vocabula inveniuntur, incertisque signis praeseruntur, juris praecepta adagiis sive parcem iis broeurdieis exprimunturi et quod principio tacita opinione

constabat, id consuetudine firmatur , perpetuatur et circumsertur Moribus itaque jura stabilitatem accipiunt , firmiora fiunt ac virorum prudentium auctoritate, et judicantium sententiis coluntur et accuratius definiuntur.

25쪽

S. 0. Neque lamon caden sunt apud omnes gentes juris praecepta et publica privataque instituta. Varia sunt pro vario Populorum ingenio , pro locis ut omnis vitae commercii eorum diversitate. Sunt alii cultiores, alii harbari . montium alii, alii littorum maris vel sortilium vallium incolae Latii agris colendis, pascendo alii vilam sustentant, alii deiniam reperiuntur, qui artibus commercioque exercendis vita subsidia quaerunt Ubiquo

vero, quidquid aptissimum , iustissimum , maximeque propriis

moribus et necessitalibus coti veniens singulis inveniatur, id pro

iure ab illis habebitur et servabitur. Quocirca infinita illa juris apud diversos populos discrimina naturaliter et necessitate quadam instituta dicenda sunt. S. 11. Crescentibus rebus publicis , et amplificalis vitae civilis rationibus , aeripis uro populi uti solent; uris enim consuetudines scriptis consignantur . aut leges scruntur. Ite aiatem quae aut nova uris praecepta sanciunt, aut controversias decidunt, publica auctoritate , nonnisi ad stabilitatem juris firmandam scribuntur, neque jus , critus sanciendi causa seruntur, primum introducunt. Nec adeo necessaria sunt ad civitatem bene ordinandam, et saepe ab extraricis causis originem sumunt, veluti

ex seditionibus , ollicis occupationibus, vel lolius rei publicae

perturbatione.

S. 2. Aucta gentium cruditione, et singulorum animis magis excultis , artiumque ac disciplinarum luce illustratis, jus , non adversante populi ingenio, artificios colitur. Existunt, qui in cognoscendis et cxcolendis legibus operam ponant, o nova sic atque sublimiora iuri elementa adjiciant. Cum enim diligentius inquirant in verum naturam et accuratius definire studeant, quinam supremi sint sine omnis conjunctionis atque societatis humanae, generalia quaedam quasi juvis principia eruunt, legum ac moriam comparatione acta in inis ordinem cuncta juris praecepta redigunt et ita , quod dispersum antea ac dissipatum singularibus institutis ac consu tudinibus com prelion sum jus crat , id disciplina Conclusum, in juris prudentiam conversum o nova quasi serma indutum technice, Disilias by Ooste

26쪽

INTRODUCTI .

ut ita dicamus , cxistere incipit. Iam ius tali modo lurisconsultorum ope persectum omnem suam praestantili arti eorum ac doctrinae debebit, omnis eius aptitudo , firmitas ac cultura juris prudentia forescente nitetur jurisconsulti iustitiae antistites populo erunt respondendo, suadendo , de jure scribendo magistratus gerendo. Neque tum multis legibus aut iuris codicibus a summo inperi consectis opus erit ad jus bene reddendum conservandamque in civitato iustitiam. S. 13. Sed illud quoque accidisse intelligimus , ut tum demum apud diversos populos legum collectiones, juris administrandi causa fierent, legumque copia in dies cresceret, cuin extincto juris scientiae liuia ine, prudentum inopia iis esset. Altamen et saepe in civitatibus . ut jura aequarentur aut pertri rhata restituentur, in summam populi utilitatem legum jurisve codices conditos esse compertum habemus i).ΤIT. III. DE DRE NATERALI , GENTILII ET CIVILI. MS. 14. Quod si ad singulorum juris institutorum primordia Spectamus, omne jus tripartitum est collectum est enim sive ex naturalibus praeceptis , sive gentium , sive ex civilibus 3). S. 15. Ius naturale est, quod natura omnia animalia docuit; nam jus istud non humani generis proprium est, sed omnium

animantium, quae in coelo, quae in terrae, quae in mari nascuntur. Hinc descendit maris atque seminae conjnncti , liberorum Pro Creati , eorumque educatio 4).

si Sequor in hae expositione Savigniurn in opere e Vom Ber inserer Zetesia Gesetzgebuntund Rechis issenscham, p. 8 , et propriam meam hujus materiae explanationem in opustulo . Verstic einer Be-

4 Pr. I. b. t. r. r. f. I. D. I. r. 9. D. ih.

27쪽

S. 6. Ius gentium autem et civile ita dividitur. Omnes populi, qui legibus et moribus reguntur, partim Stio pro-Prio , partim communi omnium hominum jure utuntur. Nam quoddam jus naturali ratione inter omnes homines constitulum est, et apud omnes populos peraeque custoditur, vocaturque jus gentium, quasi quo jure omnes gentes utantur si . Iuris gentium est erga Deum religio, erga pati iam et parentes pietas atque obedientia. Porro hoc jure gentes humanae, usu et necessitatibus humanis ita postulantibus, multa sibi constituere ex eo introducta hella , captivitates secutae, servitutes ot manumissiones discreta sunt genies, regna condita, dominia distincti, agris termini positi, aedificia collocata , commercium obligationes institulae et plorique contractus a).

S. T. Ius civile est, quod unusquisque populus sibi ipse constituit, quod ipsius civitatis est jus proprium, et civile jus

vocatur, veluti Atheniensium, Romanorum, Gallorum , elgarum. Descendit autem hoc ius ex populi ingenio motibusque et aut imperantium auctoritato, aut tacite constituitur.

S. 18. Ius civile non in totum a jure gentium recedit 3ὶ Deque in omni re ei inservit, sed ubi publica salus ait populi opinio aliquid postulat, singularia introducit, quae non Pe que apud omnes populos inveniuntur Ius deinde civile saepe mutarisOlci, vel tacito populi consensu Vol novis legibus talis cum Dalmatia jura omni tempore stabilia ac firma, quasi divina quadam pro, idcialia constituta , permaneant f j. S. 9. Nostra aetato jam aliter jus natural a philosophis et juris consultis definiri solet Ius enim naturale dicitur, cujus

praecepta, ut aeternae leges atque immutabilia instituta, holuinum rationi innata esse, vel sua ipsoriam natura homines cogero ij .r, I. Cicero Tusculanae quaest. lib. I, e. 3. a Fr i, S. . si . , 5 se. s. D. ib. 3 Fr. 6 pr. D. ib. ri I. b. t.

28쪽

dicuntur, neque demum publica quadam auctoritale nituntur. Naturalia haec ura ornites homines, quasi nativa ubi ille , etiamsi titilla ore respublica , vindicares, et corporali vi persequi posse docent. Itiris prudentia naturalis scientia hariam logum absolutarum appellatur. in illa apud recentiores juris positis et naturalis distinctio. Τ1T. IV DE IURISPRUDENT . S. 20. Iuris prudentia , sive juris scientia in antem rodacia is veteribus os nitur divinarum atque urna nariam rei iam notitia,

iusti tuti injusti scientia si); qua desinitione cam justi esse philosophiam significare volucre et . Ut enim juris notitia indisciplinarum numerum sit reserenda , artisque eia doctrinae dignitatem merito lucatur Deccssario illa cui olegantiorum

literariam et liberalium artium studio , philosophicisque disciplinis videtur esse coniungenda. S. 2i Triplex autem si juris studii hene ordinandi et undi- quo illia strandi recta rati, nimirum di factica , historica, philosophica 3). Quoties enim unquo de jure exoritur quaestio

primum videndum est: Uin IN CIvITATE si a Uais es inde Und FACTUM IT , UT O si Iunii Prioris quaestionis solutio in expositiones t explanatione ut is consistit, cujus in republica est sus atque auctoritas ne immerito haec didae ιea seu Gy- malisti iuris docti in potest vocari. riuudo in logum ipsarum interpretatione consistit instituti, exvelica appollatur. Posterioresquaestione duae alia continenlues alteraci undenam

29쪽

hoc ius descendat alteraci quae sint, ut hujus, ita orianis juris ultimae causae Solvitur illa historiea juris expositione, quae cum sontium juris originem ac tacta , tum singularii ut institution uin legum morumque initia et vicissitudines enarrat. S. 22. Haec denique , quae altioris sane est itidaginis , omnis juris principia ac fontes persequitur. Inquirendum enim est in civitaliam , rerum politicarum , gentisque humanae, publicae et Privatae vitae rationes , publicorum institutorum sinem 'egum similitudines ac discrimina sunt eruenda et illustranda , ut via

monstretur , qua populorum jura persectiora reddere , rerum- Publicarum formas emendare , generisque humani conditionem ad summum elicitatis fastigium adducere doceamur. Ad quae omnia rite peragenda requiritur interioris humanae naturae singulorumque ingeniorum cognitio , et rerum ornni iam , quae conjunctionis aliquid cum jure habere videantur , solor et accurata disquisitio. Recentiores hanc juris doctrinae partem juris philosophiam recte appellaverunt.

S. 23. Atque hac triplici ratione jus illustratum qui nosse

Voluerit jurisconsuli nomen et honorem sibi vindicare poterit, et non simulatam, sed veram philosophiam prositebitur i). S. i. Regulae autem , quas sequimur in jure artificiose coinponendo , ex iii genii partim humani forma profluunt, parii in singulorum juris articulorum et ipsius rei naturae inhaerent. Illis liniversae scientiae descripti ac determinali continetur, ex liis cuiusque partis collocatio et accurata desinitio deducitur. Inde et ipsa uris principia et notiones non extrinsecus quaerenda sive . ut dicunt, a priori conficienda , scd ex ipsius uris civilis institulis ac praecopiis , facta eorum comparatione , ducenda et sormarida sunt. Qua ratio uo adducti rivispi udentiam positivam

scientiam vocare consuevimus.

30쪽

INTRODUCTIO.

S. 25. Duae potissimum sunt juris positiones diversae citis aut publicum cst, aut privatum it Publicum jus cst , quod adflatum reipublicae spectat, privatum, quod ad singulorum utilitatem sunt enim quaedam publico utilia, quaedam privatim. S. 6. Publici juris summa divisio in dii genera deducitur; versatur enim jus publicum aut in constitutione reipublicae, aut sunt jus instituta administrandae reipublicae constitutae causa ordinates quae vero saepissime ex constitutioncisci publicae, quasi ex undamento Originem et auctoritalom trahunt. S. 27. Illa juris publici pars quam Galli Droi Imblio interne. Gorinani suasarochi appellant , fiammas in civitate potestales desinit publicamque firmat popilli litici latem. Constituuntur hoc jur principis rogisve imperium, moicstalis summa potentia populi libet las ordiniamque jura et pi vi logia. Describit reipublicae perpetuam immutabilemque formam. S. 28. Dublica autem instituta gube inandae Pipublicae causa o id in ala diruersi sunt geDeris et commode in sc classes descri

bunt rara

S. 29. In prima est ponendum iis ecclesiasticum, apud veteres jus ae M. Hoc jur desinitur ecclesiae potestas et constitutio, magistratuum ecclesiasticorum imperium o inrisdictio . omnisque hierarchiae status. Introducta sun hoc jiare sacra citistituta sancta occlesiastica iudicia et leges ad res privatas publicasque voligione moderandas Saepe conjuncta esse solet cum hac juris publici parte institutionis publicae et disciplinarum artiumqueliboralium summa rara.

S. 0. Alia publici juris pars est jus publicum externum quod vulgo Iris yentium, seu ius belli et pacis, apud Gallos Drou