Institutiones juris romani privati...

31쪽

lunt. Diversa enim genios, civitates, regna , sotrita inter soci liberae , in coinponetulis mutuis inter se rationibus et causis consuetudinibus aut moribus , quasi proprio quodam iuro titillitur Beguntur e civitatiam scidera et pactiones, aequantur Comniorcia et controvorsia , legationii incitara consti triuntur, et definitur onmis inter diversos populos , cum pacis , tum belli tempore rati, unde est alit helli us aut pacis. Cum illo iuro quodammodo res militares in civitate sunt conjunctae undeDν

militur de tricinitas.

. l. Ponenda es iratim illa iuris publici pars , quae in ordine judicioriam consistit, 'litibus , in privatis seu civilibus causis ius nostrum persoquiuiti P. Oo jure constituuntur magistratuum jurisdictio et imperium , judiciale ossicium , et omnis procedendi modus veluti quo in Od actio nos instituantiir, perducantur, siniuntur, caetera. . 2. Sequitur quario loco quod noscius criminale voeamus. Di quod Romani titulis, qui sun do criminibus et de publicis judiciis , complectobantur. Definiuntur eo deliatorum ac cii minum natura Ct pocles , poem earumque moderatio vel actio, iudiciorum publicorum ordo. S. d. Ad hoc accedit ius publicam disciplinam spectans quod jus politiae vocamus. Iuveni utitur enim tu civitatibus logos et ordinationes , quae ad inondam civium securitatem et ad ita in civilem tum commodiorem , quam jucundiorem essciendaui, totilis ilio reipublica salutem et prosperi late promovendam uti institutae. Spectant ad morum consili am et OΓ-r clionem , ad ros Stim tuarias , curam para perum , ad agricul-

tiaram, ad commercia , opificum collegi a xc privilegia et alia. In quibus omnibus hoc est reipublicae ossicium , ut amoveanturui utcunque , ex quibus reipublica civiumque salus detrimonium caper Possit custodianti ii quae cunque subi vandae et melio-vuncho viicie civilis conditioni inservire videantur. δ i. Jlire denique publico praescribitur qui et quibus modis roditris publici sotiendi sint. Tribia tu ot ectigalia in rc publica ordinata osse sol cul , o sisci Pri,ilogia et onera sunt descripta Diqilige by

32쪽

Germani hanc juris publici partem Da camerat appellar con

S. 5. Superest, ut de jure privato diIpiciamus. Hoc autem singulorum privatorum jura distinguuntui et ordinantur. Rerum dominia , commerci iam , Obligationes , hereditalos , Personarum jura, samiliaeque vincula jure rivato determinantur item quemadmodum haec ura acquirantur . conserventur vel amittantur si . Io genere autem spectat jus Privatum vel ad personas , vel ad res , vel ad actiones sa).

ΤIT. I. DE URE ROMANO AD URBE CONDITA USQUE AD TEMPUS LATAE LEGIS XII TABULARUM. I)

S. 6. Iuris Romani origo ex vetustissima populi Ro inani his a Fr. i. D. de legibus sa Fr. i. D. de statu hocii. S. i , I. I , a stit cit.

s3 Sequimur ordinem a cel. Hugone reeeptuni, et ita plurimis Niebuhrii recentiorumque opiniones. Conserenda jam est undeeima illius auctoris historiae juris Romani editio , anno i 83 vulgata. Ad exemplum Hugonis a. I 83 elegantissime scripsit historiae uti Romani lineamenta Ad Cath. Hollius, tum temporis in Academia Lovaniensi jurisProsussor Prostant Leo- dii apud J. Desoer Extensissimam juris Romani historiam vulgare eae pite ar Zimmern , praematura in orte subreptus , tribus tantum voluminthus Perfectis meidet bergae 826-i829. Aeeurata sontium juris Romani veteris descriptio legitur in MacheldeIn Lehrbtich. p. I. gallice a me vulgata sub tit. Intro elion iaci elude oi romati tradiait de I auomand. Mons i8as a vol. 8'.

33쪽

INSTITUTIONES MURIM ROMANI PRIVATI

loria est repetenda ejusque clementa cingenio Romanorum ac Primo ro romatiae statu illustranda.

S.IT. Primi urbis Romae incolae ex variis Italiae Pialibus , Septimo ante Christum saeculo , in liae civitate constraxisse videntur. Maxiuvim artem Latini, Roma in Latio sita, Sabini et Etrusci suere. Hi omnium tum temporis Italiae populorum cruditissimi, religionibus , artibus ac disciplinis et singulari ingenii vigore excelluerunt. Ex his permultae gentes sive familiae advenae nobiles et opulcntae in nova urbe principes fuisse, ac initio sub patrum nomine summam in civitate potentiam habuisse videntur, cum caeteri ex variis locisti opes saepe refugi in plebem recepti, civitate donati, praetor personae dominiique libertat cm , nullis sere fruerentur privi Iegiis, neque ulla publica potestate. Unde in Romana

republica tot Etruscorum morum ac institutoriam vestigia, ut Deorum cultris, ritus sacri comitiorum judiciorumquc ordo i . . b. Excelsus aute in est soriis, suorum tenaCissimus peregrina contemnens populi Romani animus, omnia virtutum

genera xercens aὶ praecipuo sancta ci fides, iam privatim, tum publico, et sanctum jusjurandum , mirus justitiae et liber talis amor, summa iri patriam pietas in bello sortitudo ac religionum rc verentia. ΙIoc populi ingenium ex omnibus moribus publicis privalisque institutis lotaque historia emicare videmus. Soci in victos hostes Romanis saevitia . crudelis contra debitores c pati puros acerbitas , nil liberalitas , superbia contra aliasgcntcs , dira dominandi cupido animus ut a vitae mollitie, sica graecis artibus abliorrens 3j.

si Ita Niebuhr: Roem Gosch hte , tom. I. Loca hie pertinentia sunt Dionγsii Haliearnassari L. IX, . . Liv. I. . IX. 36. Festus. V. Bituales libri.

et Pol 1bius VI. 56. XXII. 3. Gellius XX. . Cicero de ossiciis I. 3 ao.

3 Cicero de ossiciis I. a, ibique Carvius. p. 76. Dionys Halio. II. e. 58. Ernesti opusculuibilolog. P. a. .

34쪽

S. 29. Agris colendis primi Romani opeia in dederiint neque ignotitiniosa haec et principibus occupatio, dum civ Roman indigni habebantur sordidi operariorum tuestus. Pecuniae tartis scribendi apud eos risiis r). S. 40. Antiquissimus autem rei Romanae status lito crat. Unii Urbe universa civitas continebatur undo moriri accitaris postea aequalitas et conformitas ordines civi uiri patricii clim clienti hii suis et plebs. Servi in singulorum domini; sicut aprid reliquo antiquitatis populos, nanumissi autet civitatem ac si ii charit. Magna viri in mulierem in manum ei datam patrisque familia in liberos potestas, perpetua seminarum, item impuberum tutela et , agnatorum catas constituta 3ὶ Initio a regibus gubernabatur respublica , apud quos urisdictio et imperitim Senatus a patrihus compositus, cujus summa auctoritas in comitiis curiatis

in quibus patres regnasse videntur, leges sepopuli iussus

serebanturia

S. i. Haec patriciorum ligarchia a Tulli rege temperabatur. 1 Iic enim toti populo majestatein datam voluit prudenter ordinata republica , coris instituto otio miliis centurialis. Mox Dro reges expulsi, libera facta respublica isti anti uis magistratibus gubernata Summa ver exinde inter Patricios plebemque contentio. Post plebis autem secessionem in montem sacrum lihertas a senatu ei reddita , et sub tribunorum plebis tutela collocata est. Nunc tributa comitia ac plebiscita sequeban-lUΓ, qtiae mox universum populum devinclobant 4;.

S. 42. No iii vero illis publica pax ac plebis lihorlas aliq

35쪽

firmata videbatur, cum patriciorum superbia et invidia, dominationem civitatis sibi vindicans, cam opprimere perpetuo laboraret. Hinc publici privatique juris vexati, dum lege tandem XII a-hularum totius populi jussu a Decemviris lata , mutua quasi omnium ordinum pactione, reipublicae constitutioin Daedani et ianiversi juris firmitas et flabilitas sancirentur ij. In his XII Tabulis jus civile Romanorum primum accuratius definitum, quum tamen Praeter eas majorum mores e quibus plurima in XII Tabulis praescripta, peraeque custodirentiar. E Graecia in iis vel parum vel nihil omnino arcessitum videtur a), neque haec extensa est legislatio , noque totius ut is ros armatio sed magis mutua intorpopuli ordines convenlio Laudant volcre hanc legem 3ὶ critus textum recentiorcs restituero tentaverunt f i. S. 3. Initio 5 civi latis Romanae populus in log certa, sine iure corio pri iam in agere institnerat, omniaque manu rogibus glabet nabantur. Postea aucta ad aliquom modiam civitale ipse Romulus logos clivialas qDasdam ad popultim tulit. Tuler urit et Sequentes reges. Hae omnes conscriptae ex labant in libro

Sexti Papirii Tarquinii Suporbi coaevi qui liber ius civile Papi

rianum appellabatur. Exactis Pindo rogibus ego tribunitia omnes hae leges exolevorunt, iterumque eoopis popolus romanus t Liv. III. ω, 3 . 33 , 34. Cieero de re publiea II, 36. Pompori ins

p. IIo, ' 6. Celeberrima et optima restitutio eqt Jacobi GoTuOFREDI, repetita et in Acilii hist iuras p. romanae, P. G-73, ed. sexta. NOVO examini hanc restitutionem subjecit II. E. Dinns κη , Prosessor regio mon

36쪽

incerto magis jure et consuetudine aliqua uti quam perlata lege donoe XII abulae conscriberentuP. S. 4. His legibus latis si naturaliter evenit, it interpretati desideraretur et sori dispulalio. Et ex iisdom legibus mox actiones compositae sunt quibus inter se homines disceptarent, ct institutae sunt legis actiones sal. Omnium autem harum et inlci pretandi scientia et actiones apud collegium pontificum erant ex quibus constituebatur , quis quoque anno praeessc privatisci ei populus annis prope contum hac consuetudine usus cst.

Τ1r. II. DE PROGRESSU IURIS ROMANI EX EO TEMPORE USQUE AD CICERONIS AETATEM. 3ὶ

A. U. C. CCC. - DCL. A. ANTE CUR CCCCI.

S. 5. Post tempus duodecim Tabulariam res Romanas ita dies crevisse ac cipiablicae statum quam maxima subisse mula. tiones, nemo est, qui ignoret. Tribunorum ope detracta patribu potentia, penes plebem si imma ros publica aequalis innium civium libertas esse coepit Civitate ila constituta , strenua Roma norum in pace ac bello virtus, annuente fortuna imperii fines quotidie protii lit, ut Romani sensim paulatim quo ad summum polentiae et sortunae fastigium eveherentur. S. 6. Quae cum ita procederent, naturaliter evenit, ut etiam iuris civilis status mutaretiar. Discordite inter cives publicae legi-hus, plebiscitis vel senatusconsilitis sedatae, jura emendata instituta nova pro rerum ac temporum necessitate introdiacta, quamvis haec omnia apud Romanos propior summam eorum erga mores majorum reverentiam sensim tantum et occulte sieroni. a Pomponius in . 54 6.sa Pomponius I. e. f. s. Gaj. Inst. IV, Cieer pro Muraenae . a Themis oti Bibliotheque et Iurisconsulte , ton p. r. 3 Hollina a 40-χ64. vel hie scriptor secundam jur romani rha iem ab anno 386 usque ad Augusti imperium.

37쪽

Anno M. C. CCCLxxxv Praetor , novus magistratus , cui summa

juris dicendi potestas committebatur, institutus si , moxque aediles curuleS. S. P. Iam quinio a. u. c. saeculo lota Italia a Romanis subacta populis tamen victis raro uris civilis communio civiumque romanorum jura data sunt singulae cciis civitates, municipia aut coloniae jus Quiritium, aut Latini nominis obtinuerunt Urhus autem in unicipia facta vel coloniae ad exemplum urbis Romae, quasi singulares respublicae suas leges propriosque magistratus habe- haut Cetori peregrinorum nominetur gentium censebantur ij. S. 48. Summum vero tum toti Italiae juris dicendi imperium in urbe Roma penes duos praetores erat urbanum ah a. U. C. CCCLX xxvri et peregrinum ab a. x. , qui ab omnibus Italiae incolis in causis gravioribus adeundi orant 3ὶ Utebantur hi magistratus et civili et gentium jure pro civium peregrinorumve ratione. S. 49 Saeculo scxlo a. u. c. et deinde septimo in longinquas regiones et omnes terrae Parte Romanorum arina et imperium circumsereban lux. Civitatem, rogia , populi libertate inissa, auctoritate senatus populique in provincias distribula 4 in a magistralibus P. B. gubcitabuntur qui provinciam singulari sormula constitutam vel pro Consule vel pro Proetore te lichunt, jus dicentes , res publicas administrahi es, et militari potestate donati 5 . Per hos jam tum ius romanum et romana judicia ad plurimos sero populos delata sunt.

e seq. et version Gallic. t. I. p. 5 seq.

Pro Mincia. Isid. Orig. XlV. 5. 5 Liv. VIII. 23. X. 25. XXXVIII. r. XLII. r. XL. 36. Cicero pro lege Manilia , c. i. Holtius . 5a-25έ.

38쪽

S 50. Eodem sere tempore post bellum sociale ex lege Iulia

civitas romana universae Italiae data est; quo jus romanum talissime dissusum. a. u. c. DcLxiar. In provinciis quoque liberaeci vitates juris Italici permissae si . I. 1. Quae omnia cum fierent, jus civile Romanorum maxime mutatum est. Duo eratnt juris sontes diversi gentium jus et jus civiles, idque vel scriptum vel non scriptum Ius scriptum conistinebatur legibus . plebiscitis et senatusconsultis Leges universus populus , senatorio magistratu interroganti, veluti Consule s rebat Plebiscita plebe, plebeio magistrati, veluti Tribuno ro-- ante , constituebantur. Senatusconsulta senatus jussa erant. 2 S. M. Ius non scriptum autem moribus majorum constabat vel consuetudinibus, quas tacito omnium consensu vetustas com probaverat aut rebus judicatis , jure honorario et jure civili 3j. S. 53. Ius honorarium apud Romanos summi est momenti. Appellatur hoc nomine u , quod magistratus, qui honores gerunt , Proposuerunt. Cum enim Plaetores et Σiles jura redderent, dicta proponere coeperunt de iis, quae in certis causis judicaturi essent, tum ut cives hoc scirent, seque praemunirent cum , ut magistratus ipsi a publica reprehensione securos se Praestarent. Cum res romanae crescerent, Praetor anni sui initio in albo, ubi de plano recte legi posset, edicebat, quemadmodum per annum jus dicturus esset , quod edictum perpetuae iurisdictionis causa Propositum seu perpetuum vocabatur 5 . Praetor urbanus istin ieero in Verrem II. 9. III. 6. ad Att. I. I. Liv. XXXV. 6. XLV. x6 29. set Gai Inst. r. S. 3 α. S. 6. Inst. h. t. Theophil ad . 5. Inst. h. t. 3ὶ Cicero de Inventione , Iib. II. C. aa. Orat partit. C. 37. Ad Uer. II. 4 Potnponius . to IIono iuniciua dicitur quod a bonore praeto ius

enerat. π

5 Aaeon ad Ciceronis Orat pro Cornelio Fr. 7. D. a. . de iurisdietione. Cicero in Veir. III. 4.

39쪽

civibus, peregrinus peregrinis edixit Edicebant autem sup

plendi, adjuvandi vel corrigendi juris civilis gratia si propter

publicam utilitatem, quemadmodum temporum rationi populique moribus et opinioni apium id esse credebant. Quod a Praetore quodam ita semel utiliter erat constitutum a Sequente Praetore servari coeptum est et edicti ira tralatitit sact utilitas probata, semper augebatur n). Pariter, uti Praetores, et Censores aliique magistratus Romae et in Provinciis Propraetores vel Pr consules dicebant. Horum edictum provinciale appellatur 3ὶ. In summis honoribus hoc honorarium et praetorium jus est habitum, et tam legibus quam lacito populi consensu comprobatum Constat summam uris romani praestantiam et utilitatem

ex hoc jure viva voce iuris civilis , emanasse 5). S. 4. Ius civile strictiori sensu dicebatur id, quod propter

auctoritatem prudentum observatum et receptum erat horum enim legum et juris interpretationes , responS , Communesque sententiae maximi aestimabantur, et injure, in judiciis et ubique recipiebantur. Iuris cognitio intra hoc tempus a patriciis ad plebeios transierat, quorum plurimi et maximi iuris scientiam profitentes , summis honoribus et summa auctoritate ruebantur. Ita mox iurisconsultorum quasi ordo nascebatur, qui tum privatis , tum magistratibus de iure respondebant, cavebant, scribebant. Primus si Fr. 7 , . . . . de iust et jure. Theoph. ad pr. I. 3. 9.

α Cieero in Verrem I. 45. III. 7. 3 Gaj. r. 6. Cicero de Finib. II cia ad Attia VI. I. 4 Fr. 8. D. ibid. 5 Vide dehisee omnibus Hugonem , R. G. p. 4 L4 439 et vi Sehraderi expositionem Die Praetorischen Ediere der Rom. mimar4836 in ejus Cisil. Abhanditing. LIBRI Taxs Dicet , sive libri da origine satisque juris prudentiae romanae praesertim edictorum proe toris, auctore C. G. L. demethe, Cellis Luneburgieis I 8ar. I V. to.

40쪽

ex plebe iurisperitus Tiberius Coruncanius erat . cuius summa sui fama a. u. ci circa. D. l. Postea Cato Censor sortiit, qui libros de jure civili scripsit. Hos multi jam secuti , in quibus potissimum tres ex Scaevolarum familia ex colluerunt, quorum celeberrimum Quintum Mucium juniorem Pontificem Maximum, Cicero iuris civilis habuit praeceptorem, a. u. c. DCLx V. I Τ1et. D DE PROGREssu IURI ROMANI USQUE ADA LEIANDRuM SEVERΠM. ain

S 55. E Ciceronis fere aetate nova juris civilis Romanorum historiae periodus potest deduci, quae est aetas morescontis et deinde persectae Romanorum juris disciplinae. Quod ad jus , ejus sontes et elementa attinet hae quasi labilia et si in in suo

Statu perman Sere , cum, quae innovabantur , absolutis juris civilis fundamentis quasi superstructa osse videantur.

Sed id evenit in his quatuor sere saeculis , ut jus in artis sermam redigeretur, et accuratissime et diligentissime a plurimis et gravissimis viris excoleretur, adeo quidem, ut jurisprudentia apud Romanos ad taι itum cultura fastigium porvenerit, quantum apud nullum unquam alium 'populum cam attigisse videmus. S. 6. Jam Ciceronis tempore Roma totius terrarum orbis dominatrix , discordiis sessa , libertate sua destituta , potenti fini imperio succubuit. Imperatorse saepe Summa probitate ne prudentia rempublicam gubernabant saepissime autem pessime et CDudelissime regnabant, et imperii populique excidium accelera-

si Pompon. S. 35. Cicero pro Muraenu C. s. oltius, Lineamenta. f. 268αο8 Ejusdem commentatio, a tertia Instituti Belgici classe pramio Ornata,

anno 38 22, edita Ams LeIodami. to. a Clar Uoltius tertiam vir rom aetatem ab Augusto ad Constanti nutri Magnum dueit in Lineam P. 17 ι