Io. Baptistae Scuro ... Noua facilis, & compendiosa explicatio in primum librum institutionum imperatoris Iustiniani

2쪽

ILLUSTRISSIMO

ET D. D. ALEXANDRODUCI DE OSTRO G,

, EAS LAVIO PALATINI DI

Litterarum Patrono.

Patritius Crotoniata felicitatem P.

V S PICIIS tuis Alexander Illustrissime

in iudicium venio, in aciem animo, voce ,

sty lo, descendo, gloriam virium,famam Vb

rorum, video non teneo, celebro non aem

lor , odores aut spumas ad hanc currentium palmam inuidus non quaero, ex agro ista meo prouenient, aut silebunt, quo cultior, aut sterilior terra, quam cum ingeniosius inuerterem, quassi forma rebus addita, via cogitabundo reperta, qua & mihi beatior, & in scriptis a dacior subsisto. Quae ergo illa D E A ὶ quae ex minerua seliacitas Θ quae me ita armat, ita animat Genus, Virtus, Prude tia tua Alexandor Illustrisiime, quae in te mortali undequaque immortalia certatim tibi adlucent, & inhumanis stipra homines te mihi obhciunt, Praeest iamdiu maxima series magnin

3쪽

rum Ducum squod virtus vestra reperit curae continuant in Genus Ostrogiacum, ab utraque fortuna diu lacestitum. At semper victoriosu, in messi, procellis acrescebat Oceanus rerum vestrarum, S via bellorum tuba insonuit,quasi Columna ponderibus onerata, tanto firmius herebat quanto validiores Asiaticos Darios cognoscebat. Praeest aetas immortalis auoru quam si recogites si annales consulas. Russae iura dabat armis & legibus,consilio de virtute ad splendorem dominabatur, id aute

Rustia; Gens longa, lata, sesa dc dissuta, quae nihil agendo illud

serio agit, stipulas dc radices barbarorum,in sultus Tartarorum, sanguine, vi, nece Christianorum aestuanaes Diuina Prouidentia influente quasi ariete reprimit costringit vincit ergo Eminebat seper inter potentissimos consilii DEOS sansuis Ostrogiacus, sanguis tuus, veluti fax in turbulentissimo mari errantibus nautis oblata; nulla res grauis gesta sine illo,nihil laudabile nisi per illu, vix ulla legatio quam non aetas Ostrogiaca obierit,pax cui non praefiserit,foedera quae non sandierit,bella,quar no sustinerit,pari fide & prudctia. Vnde hacte nisi quia magnus ille erecturi.ani imas non se includebat exiguis terminis,sed cogitatione de sensu uniuersam materiam fimae complectebatur, Zc ubi orbis ad tumultus extiterat, valla dc arces, Erectum animi robur validissime firmauit: ac veluti fluuij, quidam per media

Maria trasire dicuntur,& seruare suam undam, sic sanguis tuus per tumultus circumfusos gradiendo salsedinem nullam reportauit. Ad haec omnia quis maiori in re aut spe Alexander Illustrissime, quam te videntur fata destinasse λ orat multorum in te oculorum intuitus, & quorum apertus amor indefestos tibi promittunt dies, quorum occultus metus natum teli quasi Scipionum gentem ad vincendam Chartagincm extimescunt.

Quid

4쪽

Quid haec nisi fortunati inditia syderisὶ Naturae triumphan iis officium, fortunae victricis inditium, quae ita te conseruat

uti genitus es, ita genitus es Vt naturam voluntate, sortunam, virtute antecedas, & talem naturarum socieraLvxx, pancis

aut vidi, aut legi, fatum hoc est tuae gentis tuae Domus quid fatum Z beatitudinis haec scintilla cum tot reuolutionibus temporum in templis famae, & Musarum immutabiliter fictili-ees, infractus, inconcussus, laborum aeque appetens, ac serens, cui lc dies appensi . et horae numeratae ad globos litterarios, quos ad naturam leonum strenue voluitis, dc reuoluitis . Quis ergo te illum Athletam futurum esse non intelli get. Cuius consilio de Prudentia Patria veluti rupes altissimis defixa radicibus, ita vivet, ut summa eius fluctus nunquam attingant, ima sic seriant ut frangantur ab illis. Et haec eo clariora in te sunt quo maiori pondere mentem Veterum expri-'mis, ad unius rationis Trutinam te dirigis, naturae, & Fortunae dotes non ad ambitionem aut pompam , ut pleraque nobilitas , sed ad fulcra Reipublicae aὰ nubem qua velatus es h Prudentissimus pater tuus laudabiliter dc prudenter disponis animose tenes, Deliciter perficis, quae est immutabilis pruden tiae via , quam si quisquam, tu eam quasi Theseium filum inspexisse videris. Via enim qua incedis veri Principis est.' Principem apte vivere rara laus fuit, causa a dissicultate, dissi- eultas ex eo quod quae alijs singula ea Principi proponunturum uersa, ita ut necesse sit in una eademq; manu sub eodem oculorum ictu de Scipiones, Curios,Camillos,exprimat,dd Catonis, Queatulli, inMetelli, munus, vitam, conssilia, iussa, facta pernoscat, his enim magna imperia, aut stabilita, aut diruta. Asiarios, Macedones quis loco mouit aut taeiecit Vbi coelo

5쪽

certantia opera Θ Validissimorum ubi potentia λ Vnde in te ras ex humili genere quaedam veluti Astra micantia 3 Vnde imbecillium tanta magnitudo Arma puris Consilijs temperara e atonibus moderati, res perficiunt orbi imperant,fatis disponere videntur. Currus ergo litterarius fiam sus ingens, Alexander Illustrissime ad simulachrum suae naturae te rapuit. Catonis prudentiam infixit, naturam ita incitauit ut Camilli animum Alexandri esse iudicarem. Ex tali palestra gratulabitur tibi fida castris Patria tua;locus enim ubi i sentia tua vagyt virum videbit, aer ubi pueritia tua scintillauit te regustabit, tibi amice serviet, terra quam iuuentus calcauit splendorem animi tui admirabitur,liis ibit per aeuum pergentes passim tua fama per Urbes. Haec ad te : De me autem

aut meo munere quid nisi sileam 3 Et si ductus ille sit ad m, gna , flumina radius ad solem. Quid enim maius iuris cognitione γ Cui Regna subseruiunt, Imperijs dominatur, florentiΩsimaququis instaurat, gubernacula Reipublicae ad immortalitatem deducit, dat vitam dat mortem rebus, persenis, dc actionibus nihil ergo ea amplius,cultius, sanctius, moribus disciplina vita Principum. Accipe ergo o bellatricis PO L O N IAE Sydus, tenues labores, dc me in illis obsidem , legitimum ,

donum expectabis tua, & mea persena non indignum, Heliotropium ingenio suo semper ad solem mea vero natura ad Principes, quos suprema mens nobis extare voluit, igitur si reliqua desunt naturam meam imitatus animosum me saltim

pristiti hac velitatiosse, Post hac aperto Marte veluti collatis signis pugnaturus. V ale Domus OS TROGI AC AE

es lumen: columen. Vale Decus meum.

6쪽

IACOBI MAN ZOLINI BONONIENSIS

AD DOMINUM IOAN. BAPTISTAM SCURO

suum Doctorem.

Tetrastrophos XIM EVI facies principi, manus

il Nullas tune superis condidit artibus' Caelestis acuis semina Rerum erant

Terris , Pondus iners opus.

Indigesta moles luminibus prior Fluxit ; triste Chaos hausit initia

Lucis, secta trahens aurea gaudio. Maius nunc radiis iter. Partus lux tenebris purpureos habet

Instar Cis lithi; Compta globo nitent

Haec imbris: celebris, clara miris sicut

TOBIAE MALOCHO VI E V. POLONI,

Sed quantum MILO miribus potesset Olim corporis, Utude metu Accepi HISTORIA , meias fama. Porro quid tu animo, ἐν tui lacertis 'Os

7쪽

Psis ingenν, E R inaugurata

S A CRAMUM Rudio I S ΤΙΤ VTIO VM, uas reddit LIBE integras quaternus, Dedisti specimen bonum I VVENT AE :Euale, quando bovem Mi Lo quatrimum Vt tradunt humero negotiose victor per ST DIVM tubi COMI LAE . S c URN mactet TVVMQ grandioriC Oh cIV E M aequipara aemulatIone. Pluribus propior futurus illi Ausis: nonne tibι miget miret'. Aetas NOBILIVM potens LABORIUM '

Ad D. Doctorem S CVRO'. C I repetas leges lumen sine lumine tanges Cum populos legum lumina prima latent, Lumen dat S C CRO docto e lumine lucem Ingeni, mira deseritate parit,

Ergo cur titulum clari pro talibus ausis Ferre recusasti mensque Decusque meμm , Ergo tibi clarus Libro cognomina pone segnita Romanis, cognita, hesterjs Sc URO igitur CLARUUS caseus stratus acerbos Iustiniane tuos condecomt titulos, Iure igitur S CURII et blasper compita clara Pro S c URN clarus nomina ROMA facit .iOAN- .

8쪽

IOANNIS BAPTISTAE

In nomine Sancta ,-indiuid

VATVOR sunt potentiae rebus attributae, ut dicit Socc.& DD.in Rub.de verb. obligat.prima est essendi: secunda vegetandis tertia sentiendi: quarta verora. tiocinandi. Prima illa essendi competit omnibus,quia cuncta creata habent suum esse, ut refert Aristot. in lib. de generat. & corrupi. Secunda vegetandi competit etiam omnibus; nam omnia orta crescunt, & aucta senescunt,

O qui perpetua Mundum vatione gabernas, h Immotus stabilisq. manens das cuncta moveri.

Tertia sentiendi competit animalibus omnibus.Illa quarta & vltima ratiocinandi, tantum ipsis hominibus competere dicitur, ratione animae, in qua tanquam in subiecto adest rationalitas;a qua vltima potentia te .ges prodiis fuere.vnde lex in tantum erit lex,in quantum rationem habebit, & per hoc animam legis ratione appellat text. in eam erit autem lax q.d.& optimo iure,lex absque ratione,est quemadmodum sine anima corpus, i.non dubium,C.de legib.Tractaturi ergo NOS BE AI OFRANCISCO DE PAVLA intercedente de legibus,breuitati, di utilitati semper studentes,labori nunquam parcendo,facilitatem in- spicientes,praefationum vice tria breuiter demonstrabimus. Et primo, quia turpe est materiam agredi origine non repetita, ut mandat Caius in l. a. n. de orig. iur. inuestigabimus iuris origine: secundis,ne ignUre tur illud,de quo principaliter agimus,videbimus quid sit lex tertio de quibus agat lex. Circa primu ,pro habenda legu origine aecedat Abb. in c.firmiter, de S qm. init. de fid.Cath.ubi cosiderati tria NMpQ δ,itu

9쪽

a D. IOANNES BAPTISTA SCVRo

tres aetates, quarum prima dicta fuit ante legem, & a mundi ereati ne coepit, &durauit usque ad tempus Moysis: secunda aetas fuit dicta sub lege, & durauit a Moyse usq; ad aduentum nostri REDEMPTORIS: tertia aetas dicta fuit post legem, & coepit a tempore nOstrae redemptionis, & durat etiam in hodierno die. In primo tempore hortum habuerunt tria iura,quorum primum dictum fuit ius naturale primaevum, quod commune est omnibus animantibus, & proprio nomine appellatur instinctus Naturae, de quo in S. I. inst. dicemus de iurisnat.gent.& civit. &est etiam text. in l. I. S. ius naturale,ff. de iust.& iur. Secundum fuit ius naturale secundarium,quod alio vocabulo appellatur ius gent.primaevum, & est quod naturalis ratio inter homines constituit, de quo dicemus in g. ius autem ciuile in se. detur .nat. Tertium fuit ius gent.quod Dd.appellant secundarium, quo iure distincta fuere dominia inter homines,bella inuenta,captiuitates secuis,& seruitutes, intelligendo,ut nos dicemus infr.eod. de iur. nat. in g. ius autem gent.& cum his tribus legibus homines vixerunt in hac prima aetate. In s cundo tempore tria alia iura habuerunt originem, scilicet ius Mosaicum, quod appellatur vere diuinum, & dicitur ius quasi decem sermonum, ut in can. Moy ses 7. d. Secundo in eodem tempore ortum habuit ius Propheticum,quod in veteri continetur testamento,& hodie ut plurimum correctum est, tum per legem Euangelicam, tum etia per legem Canonicam, intellige do ut Canonistae dicunt in d. cap. firmiter. Tertio ortum habuit in dicto secundo tempore ius Civile, & est quod unusquisque populus sibi constituit, de quo dicemus

in g. ius autem ciuile in se. de iur. nat. Demum sum uenit tertia aetas,

quae dicitur post legem, siue aetas gratiae, & pariter in dicta aetate tria alia iura habuerunt originem, scilicet Euangelicum, quod CHRI-S T V S ore proprio tradidit. Secundum fuit Apostolicum, quod tradiderunt Apostoli praedicando. Vltimum fuit ius Canonicum, quod condiderunt, & adhuc condit, & condet SS. D. N. C L E M E N SVIII. diuina prouidentia Papa quem incolumem DE VS seruare dignetur, qui cum sit Petri successor, habet potestatem utriusque si dij,& per hoc legis condendae, cap. solitae, ubi Canonistae extr. de maior.& obed. Quoad secundum, dum quaeritur quid sit lex, responderi

poterit, posse legem diffiniri duplici dissinitione ; & primo per diffinitionem quid nominis: secundo per dissinitionem quid retia Disfinitio

10쪽

quid nominis est illa, per quam cognoscitur derivatio rei, & improprie appellatur diffinitio, congruentius dicetur ethymologia. Diffiniatio vero quid rei est illa, per quam cognoscitur quidditas, siue essentia rei diffinitae, de ista proprie appellatur diffinitio, quae tamen in iure periculosa est, ut in I.omnisdimnitio, Ede rese iur. per dissinitionem e go quid nominis, lex vel dicitur regula,sive canon, quia normam tradit recte vivendi, canon enim apud Canonistas idem importat, quod lax apud Legistas, ut in can. canon prima d. vel secundo dicitur lex , verbo ligo, quia omnes ligat, condentem tamen de honestate, l.digna vox,C.de legib. vel dicitur a lego legis, ct ideo lex est ius scriptum,ut dicemus in I constat infr.de iur. nat. Sed per diffinitionem quid rei, lex est sanctio sancta iubens honesta, de prohibens contraria, ut latius dicemus in g. lex. inscide iur. nat. Quo ad ultimum concludamus, le-sem nostram de tribus tantum agere, scilicet de personis, de rebus, licactionibus,ut dicemus cum Caesare in f .de ivr.nat. in s.finali. Aduem tane tamen in hoc primordiantes, quod ius ciuile Rom. de quo N O S D E Oi D AN T E in sumus tractaturi, continetur in quinque voluminibus, scilicet in veteri digesto, in quo praecipue hae materiae contineritur; scilicet deor . iuri de legib. de personis, de Magistrat. & corum iurisdict. de iudicus, de contract.seu conuentionib. fere omnibus,& de matrimon. Secundum volumen appellatur insortiatum, & quare sic appelletur declarat glo de ibi Dd.in Rub.ff. l.matrini. & in talivolumine continentur materiae tantum ultimarum voluntatum. Ter-

tium est digestam, quod appellatur nouum, in quo continentur male riar, scilicet libertatum, donationum, modi etiam acquirendi tam deleg. ciuil. quam de leg. gent. de sic omnis materia usucap. de interdict. prael.de act. & obligat.praeterea materia stipulat. insuper modi quibus obligatio tollitur, sic etiam crimina omnia, & poenae eorumdem criminum. continetur etiam materia sententiarum, & appellationum, detur. fisc.de omnibus munerib.& honorib. de verbor.signific. & demum de reg. iur. Quartum est volumen,quod appellatur Codicis,& ut plurimum in illo continentur omnes materiae,quae in digestis explicantur. Quintum volumen est,quod appellatur Authenticorum,& ius nouissimum consueuit appellari, & amplectitur nouem collationes,'& in hoc cominentur novitae Imperatorum, insumetres libki disis, in Ruse