장음표시 사용
201쪽
(a, Reo in ius vocato actor edebat actionem; elq. per libellum significabat, qua aes ion e , qua ex causa acturus esset b . Tum sequebatur litis contestatio , quae fiebat per petitionem actoris in iure propositam,& contradictionem rei se . Litis autem contestatio est iudieii exordium, nec potest dici iudicium , nisi lis fuerit contestata; eaque de causa ante litis contestationem testes non audiuntur , & sententia definitiva non profertur (Q.
TITULUS XVII. D. OScio Iudicis.
A Git heie Tribonianus de officio iudicis dati a
Praetore , quod ossietum pendebat ex formula, cui addictus erat (e) . Sed ex quo Diocletiano placuit, ut Pta fides, in quibus causis ipsi antea iudices dabant , notionis suae examen adhiberent (D , sublatisque a Constantino sollemnibus actionum formulis (e omnia judicia evaserunt extraordinaria , vocabulum iudicis, Si magistratus confundi coepit, ac Praetores ipsi iudices audierunt . Judex itaque jure novo est quilibet magistratus iurisdictioni praepositus , cuius officium est obligatio, qua ad recte iudicandum adsitingitur . Hoc autem judicis officium duplex est,
202쪽
obile, & mercenarium. Nobili officio iudex , nemine denunciante, in facinorosos plerumque inquirit (ab. Mercenarium actioni inseruit , & ad par tium petitionem impertiri solet (B. Judex porro & cognoscere causam debet, & ferre sententiam , eamque executioni mandare. In cognoscenda causa iudex facilem se praebere debet , audire utramque partem (i , nec affectibus indulgere, & in omnibus boni, & innocentis viri officio fungi (e . Quin neque excandescere adversus eos , quos malos putat, neque precibus calamitolorum illacrymari iudicem oportet: id enim non est constantis . & recti viri , cujus animi motum uultus detegit (H.
In ferenda autem sententia iudex meminisse debet , se secundum leges , constitutiones , aut mores receptos iudicare oportere (e . duod si contra legem sententiam pronunciaverit , ea ipso iure nulla est , nee rei iudicatae auctoritatem obtinebit ; ut ab ea appellare non sit necesse (D. Id vero ita se habet, si contra ius in thes fuerit pronunciatum , v. c. impuberem posse testari, vel sine tutoris auctoritate vendere: at si contra ius in b-pothes, facti errore, v. c. defunctum XIV. annum implesse, male sit pronunciatum , vim rei judicatae
cb) i. suaero sq. pr. m. Locat.(c) I. Ceterae q. s. I. U. Famil. recism(d I. Observandum 1 p. g. r. m de O . Praesaece pr. h. t. t f) t. Frolatam A. C. de Sentent. interlocunci Ad rem Seneca Medea v. Ipsis sui statuit aliquid, parte inaudita altera, quum licet statuerit, laud tamen aequisa est.
203쪽
consequetur sententia , nisi ab ea fuerit appellatum.(a) Ceterum illud ob oculos iudex habebit , aequitatem stricto iuri praeserri oportere (b3 . In jure enim aequitatem maxime spectari , Paulus respon
Verum quo pacto sententia ferri debeat , variis actionum e re implis exponit Tribonianus. Iudex scit. reum secundum cuiusque arctionis naturam damnare debet. Interdum enim aliud est in actione , aliud in condemnatione ossicio iudicis . Ita in no- diali iudicio, si servus noxam fecerit , actor pure ,& simpliciter petit litis aestimationem; dominus autem ita condemnatur , ut aut litis praestet aestimationem, aut servum noxae dedat (d . Jam vero ubi in rem amam sit , iudex si contra petitorem iudicet, debet ablatuere possessorem, etiamsi is non probet, rem sua m esse e in pari enime ausa melior est conditio possidenti; (e . Ubi vero iudex litem actori addixerit, possessor rem restituet cum ipsis fructibus , etiamsi de fructibus restituendis nihil sit pronunciatum V) . Quod si vero poli sessor restituere iussus iudici non pareat, si rem penes se habeat, manu militari ossicio iudicis possese
so ab eo in victorem transferetur, & fructuum, o-nisque causae nomine fiet condemnatio. Ubi autem non possit rellituere , & dolo fecit . uominus restituere queat, is quidem in quantu id versarius sine ulla taxatione in litem iuraverit, damnabitur: sp
204쪽
vero dolo non fecit , quominus restituere possit , quanti adversarii interfuit . condemnabitur (a) . Illud certum est , possessori , qui sine frustratione , i. e. sne morandi causa tempus ad restituendum petit, illud ossicio iudicis ei indulgeri; ita tamen, ut satisdet de litis aestimatione praestanda , si intra
praestitutum tempus non relli tuerit . Ceterum post ipsam rem iudicatam, condemnato datur modicum rempus iudicati faciendi causa , praestita tamen cautione , se intra constitutum tempus soluturum (b . Ex I2. tab. tempus iudicati faciendi mensis fuit
praefinitus Au triginta dies, qui itisti dicebantur (c . Ex
Principum constitutionibus idem tempus ad duos menses extensum (Q. Justinianus vero quatuor indulsit menses iudicati faciendi causa (e . Ceterum , qui pro tribunali cognoscit, non semper tempus iudicati
servat; sed nonnumquam arctat , nonnumquam prorogat pro causae qualitate, & quantitate , vel permsonarum obsequio, aut contumacia , ut ait Ulpia
Quemadmodum vero in actione in rem fructus percepti post litem contestatam, & aliae accessiones veniunt; ita in actione ad exhibendum , quae est praeparatoria vindicationis, reus rem exhibere debet cum omni causa . Exhibere in praesenti specie tonat , rem in eadem causa praestare , in qua fuit , cum judiciu ae acciperetur, non usucapta , nec deterior, aut in aliud corpus dolo malo translata la): ple- ca) I. sevi restituesre 68. V. de Rei vindie.(b) I. Si debitori et r. O. de Iudic. .
205쪽
etor Lib. IV. Th. XVII. plerumque enim plus est in manupretio , quam in re ipsa (a . In hae actione, si res statim exhiberi
non possit, datur reo tempus, intra quod exhibere queat; modo satisdato caveat, se rem exhibiturum cum omni causa . Quod si vero nec rem exhibeat, nec caveat, se exhibiturum, condemnabitur in id,
quod actoris interfuit, rem ab initio fuisse exhibitam (b). Si autem rem deteriorem exhibeat, in factum actio contra eum dabitur (e . Liberior autem iudicis potestas exeritur in tribus iudieiis divisoriis, familiae erciscundae, communi dividundo, & finium regundorum. Et in iudicio familiae erciscundae iudex res singulas singulis heredibus adiudicare debet. Ubi vero res aliqua pretiosior alicui ex coheredibus fuerit adiudicata, tum illum,
qui rem pretiosiorem tulit. coheredi in certam pecuniam condemnabit, aequalitatis constituendae caumsa (M . Quin si res commode dividi non possunt ,
potest iudex eas in solidum uni ex coheredibus adiudicare , eumque alteri in certam pecuniae quantitatem condemnare , quanti pars est (e) . Ceterum in hoc iudicio rationem iudex debet habere persona lium praestationum, nimirum fructuum , sum tuum, tueri , & damni et familiae enim erciscundae iudicium ex duobus constat, i. rebus, ac praestationibus ,
ut ait Ulpianus V . In iudicio eommuni dividundo si de , pluribus rebus dividundis agatur, eadem obtioent, quae in iudicio
206쪽
dielo familiae erciscundat (o . Ubi vero una res dividunda in hoc iudicium venit , veluti fundus , si tu idem per regiones commode dividi potest , singuas eius partes singulis adiudicabit iudex et quod si unius pars sit potior, is quidem , aestimatione iussa
facta, alteri in certam pecuniam, aequalitatis servandae causa, damnabitur (b) . Si vero res commode dividi non possit, tota uni adiudicabitur , eo cet ris in certam pecuniam condemnato (e). Postremo in iudicio finium regundorum , s fines agrorum commode dirimi non possunt , poterit iudex partem alteri adimere e confinibus , & alteri adiicere, atque hune in certam pecuniam condemnare (H. Judex enim, si fines commode dirimi nequeunt , controversiam per adjudicationem , & condemnationem resolvere potest , ut inquit ICtus (e, Ubi vero quis ex possessoribus confinium agrorum aliquid circa fines d5lo malo commiserit , seu . quia
finales. lapides sustulit , seu quia finales arbores excidit , damnabitur iudicio nnium refundorum cID . Ad ossicium quoque judicis pertinet in hoc finali iurgio , etiam altero litigantium recusante , mittere agri mensorem , per quem tota de finibus quaestio dirimatur la) . Causa enim finium plerumque per agri mensores dirimebatur , nec praesidis cognitionem requirebat (h . Proinde flumina agri
207쪽
mensorum vice fungi dicuntur, ut ex prmato in publicum , vel ex publico in privatum addicant Ceterum his tribus iudiciis divisoriis, quod alicui fuerit adiudicatum , id statim i. e. ante traditionem eius fit, cui adiudicatur. Iure enim civili per solam ad iudieationem in hisce iudieiis dominium transfertur (b . Id inde factum , quia coheredes , socii, ac confines iam antea dominium , quamvis conmium habebant, quod per sententiam in hisce iudiciis staparatur (c).
D. Publicis Iudiciis.PUblica iudicia appellantur , quibus certa poenEconstituta est legibus publicorum iudiciorum , di quorum executio , i. e. accusatio, cuilibet plerumque datur (M . Itaque iudicia publica cum privatis in eo conveniunt , quod in utrisque libellus , litis contestatio , probatio , & sententia desideratur edifferunt autem publica a privatis in ordinando per divinationem (i , insituendo per accusationem , & inscriptionem (r) , exercendo per iudices selectos , adhibita
accusando sit idoneus . Hinc prima inter verrinas inscribitur Divinatio et in accusatione eniim Verris inter Caecilium, & Ciceronem concertatum suit, uter in accusando deberet praeferri.(a Libellorum inscriptionis conceptio talis est: Dis
208쪽
bita quandoque quatilione . Quin & inter publica, ac privata iudicia illud quocue interest; quod in privatis & civiliter, & criminaliter agi potest; at publicis iudiciis criminaliter tantum agitur (a (i)
Publica iudicia alia sunt capitalia , alia nora ea pitalia . Capitalibus iudiciis mors naturalis , vel ei vilis infligitur , puta furca , gladius , ignis, culleus , deportatio , metallum . Non capitalia corporis coercitionem , vel poenam pecuniariam cum d minutione ex illimationis irrogant ; veluti fustium admonitionem , stigmatis inustionem , opus publicum temporarium, relegat :onem , dignitatis ademtionem,
multam pecuniariam , infamiam (b . Quatuor prio
o eonsul: Apud tuum Praetorem, L. Titius professus es se Maevium lege Iulia de adulteriis reum deferre , quod Alcat , eam cum C. Seio in civitate illa , domo illius , niens illo , eonsulibus illis, Adulterium commisis . l. Libellorum p. n. m. de Aeeust. Qui autem libellos dedit, subscribere debet, se professiim esse S. a. d. l. 3. eodo Post subscriptionem vero si , abolitione criminis nouimpetrata , ab accusatione recedat accusator, tamquam
calumniator talioni subiicietur ex SCto Turpiliauo I. r. C. ad SC. Turpil.(a) l. Publicorum E. F. h. t.(b l. Capitalium g8. pr. s. r. V. de Poen. si Hinc quoque discrimen intelligitur , quod inter iudicia publica, & populares aesiones intercedit, In -- stlaribus enim actionibus , quae & publicae vocantur a Cto in I. Eum, qui go. I. p. q. de Iurejur. poena cedit actori I. Si oes, o s. s. m. de His , qui Hud. vel
jec. exceptis speciebus allatis in I. Lege agraria pr. 2.ss de Term. mot. o I. Iege Cornelia et . f. ult. m. ad SC. Silanian. Alia etiam a publicis sunt crimina extra--rdinaria , in quibus accusandi potestas non cuilibet competit, sed illis . ad quos ea res pertinet; nec poena est certa lege constituta , & res sine sollemni iuris ordine Peragitur . vid. I. Stellionatus s. m. de Draraorae crim/m L Concussonis a. m. de Concusi.
209쪽
-yri . . . . Itb. IV. Tit. x III.
ra crimina heic a Triboniano memorata semper eam puniuntur et quatuor sequentia aliquando capima sunt et quatuor reliqua polleriora sunt pecuniam
. 'te .pu lita judicia primum locum obtinet iu-
cicium legis Iuliae maiestatis. Reus majelsatis dicitur,un 'iam in republica potestatem violat , seu monarchicum , seu aristocraticu mi , seu democratin il regimen . Maiestatis vero crimen duplex
. l am . Perduellionis reus dicitur , qui hostili animo adversus Rempublicam , vel Principem animaius per proditiones , seditiones aliquid in ipsum
et M. Rexi: maiestatis in speeir est , qui si
ne noli iti animo summae potestatis iura laedit. Hoc crimine tenetur , si quis monetam cuderit (ω . pri- 23 carcires habuerit. M . Perduellionis crimen
adeo truculentum veteribus visum est , ut & solus conatus tamquam ipsum crimen fuerit vindicatus 'di lilentium eorum, qui crimen. sciverunt , & non detulerunt , extra ordinem puniatur sM .... in pe rduellionis, & maiestatis licet ex lege Iulia (r fuerat in te dictio aquae, & ignis; tamen per II Uo u ' Petita pum constitutiones capitalis in-diata est (G . Quin perduellium memoria , si ante
, , ill*jss legis au or perhibetur Julius Caesar . Sed
. p ui diecemviri eum , qui hostem concitaυerit, mi mi ob I tradiderat, cupite puniri iusserunt l. Lemota , ut isthm Decemviralis lex sequentibua temporibui varie aucta fuit. Etenim lege Gabinia
210쪽
D. Publiciae Iudieiiae . Eo sententIam ipsi decesserint, damnatur, & bona fisco
vindicantur (a . Praeterea perduelles non solent lugeri , nec eorum corpora sepeliuntur (b . Postremo perduellium liberi , utriusque parentis , avi, propinquorum , & extraneorum hereditate arcentur; ut his perpetua egestate sordentibus sit mors
solatium , & vita supplicium (i . Tantum filiabus
ex bonis maternis quarta servatur ob infirmitatem, pudoremque sexus (e . Id ideo fortasse Prinopibus placuit , quia parentes in hanc sceleris immanitatem minus proclives futuros putarunt , si nossent , sese poenas etiam in sobolem transmissuros . Jam vero ob hujus criminis atrocitatem complura
binia clandestinarum coitionum participes capite multabantur. Accessit lex Apuleia , & lex Vatia , quibus vis, & seditio se urbe coorta vindicabatur. Lucius vero Cornelius Sylla pluribus capitibus maiestatis crimina comprehendit; nec solum fautores hostium , publicaeque perturbatores pacis huic iudicio subiecit ; sed & eos , ut magistratibus muneris exercitium intercepissent, aut ucibus hostium , vel praedonum capris igia ovissent , eosque accepta pecunia liberassent . Praeterea in hoc iudicium incidere voluit , qui potestatem suam abiecisset, eamque defendere neglexisset, cum publico munere su geretur. Vid. Sigon. lib. II. do Judie. cap. as.(a) I. uti. U. ad I. Iul. maiestat.(m I. Liberorum ii. g. g. m. de His, qui non insani. . r. V. de Ca merib. paenitor.(c l. suisquis I. S. I. g. C. ad leg. Jul. maiest.(1 Poena liberorum propter paren rum crimen non est penitus inaudita ante Arcadii, & Honorarii aetatem. Sylla enim liberos proscriptorum ab honoribus capiendis prohibuerat propter parentum votum Exoriare aliquis nostris ex ossibus littor. Quamobrem apud Macedonas adagium circumserebatur