장음표시 사용
181쪽
ta vindicatur , uti revocatoria donationis , actio In factum de in ius vocato sine venia, querela inoffieios, & si quae sunt iliae genus (a . Illud autem
certum est , actionei , quae neque heredibus , nec contra heredes competunt, poli litis contestationem& heredibus, N. adversus heredes dari, Per litis enim contestationem quidam quasi contractus inter actorem , & reum iniri centetur . Sed per Prin-eipum constitutiones ex simplici rei conventione a ctiones transmittunt dr
De Exceptionibus, 1 Actenus de actionibuet disputavimus, iam eη-ceptiones videamus, Exceptio est actionis tiricto jure competentis exclusio, seu, defensio rei, quae opponitur actori , aetionis elidendae causa (c). Per exisceptionem igitur actorii intentio submovetur ; eaque modo eximit reum damnatione , modo minuit damnationem (d) . Ideo autem isthaec rei. d fensio exceptionis nomen sortita est , quia a reo Opposita , per modum exceptionis addebatur a Praetore in formula , quam iudici pedaneo praeseribebat: Iudex mor e , si paret , Maedium cerarum promisisse Coo , Medium in centum condemna , nisi de metu liqueat. Ex quo apparet , cur hujurinodi exceptiones dicantur a JCtis condi-
182쪽
De Exceptionibus. I 't vel , nimirum , quia per modum conditionis subjiciebantur a Praetore in formula (a . Illud autem certum est , si plures actiones ex una obligatione nascantur, una tantum uti actorem posse (D . At nemo prohibetur pluribus exceptionibus uti , quamvis diversae sint et rei enim causa favorabilior est , quam actoris (c . Exceptiones aliae sunt civiles, aliae Praetortae . Illae ex jure civili, puta legibus, SCtis, constitutionibus Principum descendunt et hae ex edicto Praetoris originem ducunt. Ita exceptio pacti de iniuria, ex XII. tabulis; exceptio , nisi bonis cesserit , ex lege Julia pro manat rexceptio Velleiani, Macedoniani ex SCtis introducta est; exceptio ordinis, & dioisionis aeonstitutionibus Principum originem arcessit. Ex Praetoris iurisdictione, ut juris civilis rigor, ac subtilitas infringeretur, veniunt exceptiones doli, metus, di aliae id genus. Rurius exceptiones uel sunt peremtoriae , vel dilatoriae. Peremtoriae, quae & perpetuae dicuntur, semper agentibus obstant , & opponi possunt in quocumque arti eulo litis ante rem iudicatam; obiectaeisque litem omnino perimunt (m . Hujusmodi sunt exceptio , quod metus causa . de dolo , iussi erroris,
pasti de non petendo, iurisiurandi ,& rei iudicatae.
Exceptio, quod metus causa, opponitur ab eo , qui metum passus est, ad verius eum , qui ex contractu per metum inito agit, , sive ipse metum intulerit, sive alius; ut eius actio reddatur inutilis,
Sane jure civili coacta voluntas est voluntas (e .
183쪽
igo I b. IV. Th. XIII. Proinde qui metu stipulanti promittit, quod non de-het, iure civili obligatur, & actio non inessicax est
respectu conventionis. Sed Praetor ei, qui metu promist, dedit exceptionem metus causa , seu de me
adversus eum, qui dolum commisit, ut actio inutilis reddatur. Huiusmodi exceptio alia generalis est, alia spe talis. Generalis omni iniquae petitioni recte obiicitur , licet ab initio dolus non adfuerit (H. Proinde cum aliis etiam exceptionibus concurrere potest tamquam accessoria r qua quidem in specie principalis exceptionis , cum qua concurrit, naturam sequitur (e . Specialis exceptio doli ex eadem causa nata scitur, ex qua actio doli; ut si dolus ab initio intervenerit (d . Ea parentibus , aut patronis opponi non potest, quia ex causa famosa oritur , & reverentiam laedit (e . In eo autem exceptio doli distat tib exceptione metus , quia illa personam complectitur ejus, qui dolo fecit ; metus vero exceptio scripta est in rem, i. e. sine ullius personae mentione , uti videre est in hac formula: s in ea re nihil metus causa fastum est .
Exceptio erroris, quae dicitur in factum composira quia nomine caret la), datur ei, qui per err
184쪽
rem promisit, adversus eum, qui, quod errore promissum est, petit, ut actio infirmetur . Stricto i
re error nocet erranti; errans enim est in culpa . Sed Praetor erranti succurrit, eique exceptionem iunctum dedit. Quare si pecuniam , quam me tibi de re existimabam , iussu tuo spoponderim, cui donare volebas, exceptione doli mali potero me tueri r quin condictio mihi adversus stipulantem comis petit, ut me liberet (a). Porro si debitor eum creditore pactus sit, ne a se petatur, ipso iure obligatus manet, quia obligati es pacto non dissolvuntur ; sed si conveniatur , tinus est exceptione pacti de non petendo (b). Hoc autem, quod diximus, obligationem pacto non tolli ipso iure , locum habet , ubi obligatio civilis est , vel uoti per stipulationem contra a (c . Si enim solo consensu constet obligatio , pacto perimitur ipso iure (H ; quemadmodum & pacto tollitur obligatio ipso iure, ubi pactum est legitimum , vel Praetorium , veluti ne furti , vel iniuriarum agatur se .
Nihil autem interest , utrum expressum intercesserit pactum, an tacitum (D ; modo quis ipse pro se pactus sit, aut saltem pro eo, qui fictione iuris eum paciscente pro eadem persona habetur la) . Ita tali f. paciscens, ne a patre petatur , patri adquirit
185쪽
Exceptione iurisiurandi utitur ille, qui, deserenis te adversario, iuravit, se non debere , adversus eum, qui post delatum, & acceptum iusiurandum nihilominus petit (a . Profecto iure civili per iusiurandum non tollitur obligatio, quia non aliae ejus Uires , quam pacti nudi; sed Praetor ratus , iurisiurandi standum esse religioni , iusiurandum illud ut pactum liberatorium tuetur (b) . Iniquum enim Praetori visum est , apud se de periurio quaeri; qui enim iusiurandum detulit , veluti transegit , & alite discessit (c .
Exceptione rei iudicatae se tuetur , qui sentenetia iudicis est absolutus, adversus eum, qui de eadem re, ex eadem causa agit (H. Res judicata est, quae finem controversiarum vel per condemnationem, vel per absolutionem a iudice pronunciatam accepit (e) . Licet autem sententia pro reo lata , ipso iure civili non tollat ius actoris (N; quo tamen litium esset finis , ac propter quasi- contractum litigcontestatae, Praetor reum absolutum , si eadem res ab eodem adversario ex eadem causa petatur , adjuvat exceptione rei iudicatae la).Jam vero dilatoriae , seu temporales exceptiones sunt, quae actionem non perimunt, sed differunt th). Hujusmodi exceptiones vel ipsam causam respiciunt, vel sa) s. h. t. ibi t. Puod si et r. V. de Dol. mal. σ) t. Adversus 1 s. c. h. t. I. Iusiurandum et. V. de Iureiuro U) s. s. s. t. e) l. 1. V de Re iudie. OfJ I. Iulianus 6o. V. de Condict. indes.(g) l. Cum quaeritur 12. I. Euantitas I p. c. de Es cept. rei iudie.(h S. 1 o. h. t.
186쪽
De Exceptionibus. Sr vel personas iudicium constituentes. Ipsam causam
respicit exceptio pacti de non petendo intra certum tempus (a); & exceptio moratoria competens ei, qui inducias, plerumque quinquennales , a Principe accepit , ne interim a creditoribus divexari pol sit (li . Haeet autem exceptio non aliter valet, nisi fide justio
donea de debiti solutione praebeatur (c . Huc referri potest exceptio, quae respicit modum , & o dinem iudicii, veluti si petitorium ante posses larium, aut civile ante criminale judicium in lituat ut . Personae vero iudicium consiluentes vel principales sunt, uti Judex, Actor, reus: vel accessoriae, uti procuratores, aliique . Propter iudicem competere potest exceptio fori in corti petentis, qua asseritur, actionem institutam ad cognitionem eius iudicis non pertinere. De foro competenti illud receptum est , quod Actor sexitur forum rei, sive in rem actio sit, sive in personam (d . Item ob iudicis personam competere potest exceptio su Dah i iudicis se . In hac
autem specie iustae debent esse recusationis caulae . Ipsae ad quinque classes revocati possunt; ad odium, sordes, timorem, amorem, & ignorantiam (f . Actori porro, & reo pr.ecipue objici potest, ipsos non habere legitimam personam standi in judicio M . Ita pupilli sine tutore, minores sitae curatore in iudicio consilere non possunt, & dilatoriae exceptioni subjiciuntur. Postremo ex accessoriis pers ovis competit
187쪽
exceptio procuratoria, qua vel negatur procurator esse idoneus, veluti si miles sit, aut femina : vel negatur, eum habere a domino litis mandatum (o ;vel denique in ea causa procuratorem intervenire non posse, contenditur (b . Inter pere intorias, & dilatorias exceptiones illud potissim um discrimen intercedit, quod dilatoriae exceptiones ante litem contestatam opponi debent (i ;Peremtoriae vero quandocumque recte opponuntur ante sententiam . Excipiuntur tamen exceptiones
Velleiani , & Macedoniani , quae post sententiam cpponi possunt quod receptum odio foeneratorum, & favore sexus muliebris (c . Quin & post
sententiam recte opponuntur exceptiones solutio nis , & compensationis . quae non impugnant iudicatum et omnia enim iudicia tacitam in se conis
tinent conditionem , nis solutum si (M. TITULUS XIV.
s. Eplicatio est actoris responsio, per quam exceptionem solvit , & defendit actionem (o . Ea ex-
ta) g. ult. h. t.(b) I. In exeoptionibus Io s. a. c. de Probat.(c I. Tamen II. F. de m. Macedon.(d s. ult. In l. de Perpet. o temporal. action.(e) pr. h. t.(i) Quod si post litem contestatam dilatoria exceptio deprehendatur; veluti, si falsus inveniatur procurator , nec iudicium consistere, nec dici controversias solere , rescripserunt Imperatores. I, Licet et . C. de Procurat.
188쪽
m Replieationibar X sceptionis exceptio a Paulo vocatur (a - Ita v. c. mulier actioni ex stipulatu opponit exceptionem SCti Velleiani: actor replicat, SCto renunciatum esse. Ubi vero replicatio iniqua sit, datur reo duplicatio ; &rursus contra duplicationem datur actori triplicatio, reo quadruplicatio. Hodie vero in Europa passim ultra duplicanionem raro proceditur. Ubi tamen actori datur triplicatio, reo quadruplicationem concedi oportet , ne ceus non auditus damnari vita
Replieationibus expositis, iterum ad exceptiones redit Tribonianus. Eas dividit in reales, & perso-tiales. Exceptiones reales sunt , quae causti cohaerent; veluti si dictum fuerit, non petam. Huiusmodi exceptiones fideiussoribus, & heredibus prosunt, quia pactum intelligitur in rem conceptum (b). Reales exceptiones censentur exceptio rei iudicatae, doli mali, SCti Macedoniani, Velleiani (c) . Personales. vero exceptiones sunt, quae soli reo cohaerent, nec ejus personam egrediuntur , veluti, si dixerim , a tonon petam . Hujusmodi exceptiones soli debitori prosunt (d . Exeeptiones personales censentur exceptio beneficii competentiae, exceptio pacti de non pete do a certa persona , exceptio cessionis bonorum . Exceptiones istae fideiussori non dantur; is enim eo animo acceptus est, ut , cum debitor facultatibus lapsus fuerit, ipse conveniatur. TIM H I. Dereptio a a. s. r. V. de Except. im t. Tale pactum D. pr. V. de PamicJ s. ait. h. t. d) l. Iuris stentiam r. s. g. I. Si tim I .
189쪽
De Interdictis. I . Iehi Interdicta actionum appellatione eontine
antur (a , & in edicto Praetoris proponerentui, atque exemplo actionum ederentur ante iudicium (b sinter actiones tamen , & interdicta plures differentiae numerantur. Primo enim actiones aliae sunt civiles, aliae Praetoriar ; interdicta omnia sunt Praetoria . Praeterea actionum quaedam in rem sunt quaedam in personam ; interdicta omnia licet in rem videantur concepta , vi tamen ipsa personalia sunt(e (i . Quin actiones sunt formulae, de quibus noti ipse Praetor iudicat , sed iudicem dat; interdicta vero sunt formulae, quibus Praetor ipse aut vetat , aut jubet, aliquid fieri . Ad haec actiones sunt de proprieatate , aut possessione , aut obligationibus dandi, vel faciendi di interdicta omnia sunt iudicia possessoria. Antiquitus interdicta reddebantur a Praetore, quem is admodum actiones, certis & sollemnibus verbis. Sed sicut formulae actionum lublatae fuerunt a Constantino (d) ; ita, ruptis veteribus ambagibus interdi orum sollemnis ordo, & ritus desuetudine exolevit , & in eorum locum subrogatae sunt extraordinariae actio (o I. Actiones g . T. A O.
(b) t. r. C. h. t. cci I. I. s. p. st eod.(d) I. r. C. de Formnl. sublat. s C Hinc Praeses provinciae non potest ex interdicto cognoscere in eum , qui eiusdem provinciae non est I. Meses a. C. h. t. Arior enim sequitur forum rei .
190쪽
De Interd sh . i8yaalones ad exemplum interdictorum (a . Hi ne titulus Pandectarum e de interdictis , stie extraordinariis astionibus, quae pro hir competunt. Jam vero jure novo interdicta definiri possunt existra ordinariae actiones, in quibus summaria fit cognitio maxime de possesone , vel quas-possessione . Posse illo est rei detentio animo sibi eam habendi Vera possessio est rerum corporalium et quasi posesso rerum incorporalium , quarum ui us pro posse sione habetur. Possidere proprie dicitur ille, qui suo nomine rem detinet animo sibi eam habendi , siue
cum titulo , unde iusta possessito ; sive sne titulo , unde oritur intusa postso (b) . ut in pol essione
vero ille dicitur , qui alieno nomine possidet , uti eo lonus . inquilinus . commodatarius (c) . Adquirimus porro possessionem animo, & corpore simul (H; atque vel per nos ipsos, vel per alios. Retinemus autem possessionem vel animo, & corpore simul; vel solo animo (e . Qtiam diu enim nobis voluntas &facultas est rem retinendi, possessionem retinemus , licet fundus absentis si occupatus V et possessio enim semel adquisita plurimum ex iure mutuatur (g . Nihil autem interest, utrum per nos ipsos posse sonem retineamus, an per eos, qui nos ir' nomine sunt in possessione (h . Denique amittimus posse