장음표시 사용
11쪽
Argumentum sano ingons, dc Almis plenum, de
sticcessione nempse morborum, luscipimus Peetractandum. Id quoque utiis, ac plane neces-farium elle, ii tantum judicare pol unt, qui diu Pradii, daditi, latentes naturae morbos optimo intelligunt. Cum enim mos bis succodontibus vulgus ut plurimum medicos crimin tur, & incuset. tamquam supervenientis mali Auctores, si, quas mala malis superveniunt, praedicero stioni. & ad suam famam tuendam, Rugendamque, & ad a0grotantium saluti considendum Is ii a vale
12쪽
valobunt maximo. Morborum quidpm naturas, dice-hat Baglivius, & caussas tonore est hoc sano aliquid, vel potius multum; at sucossionses morborum, quo se illi vortant. voluti e Spocula praevidere, profocto est Artificis fulgore suo utontis, artosquo infra se positas Praegravantis. Quamvis tamen idem Baglivius assirmot, Argumentum hoc a nullo Auctore pertractatum fui iast, id tamen verum non est, cum jam sit a Castrensi Lusitano, in suo libello. quae ex quibus, tractatum, ut apud nonnullos raros Auctores eum citatum inveni, licset usque adhuc omni adhibita diligentia Auctorem
ipsum invenire non potuerim. Ut vero Litterarum cupidi ad tale opus renovandum excitentur, omn Vires, ConatuSque me OS in hoc argumento nucleando intendo. Et, si ea, quae concepi, minus perficere potero, id sane non est voluntatis vitio adscribendum,
sed argumenti magnitudini, atque difficultati. Nam tu magnis voluisse jat est. CAPUT II. De operis divisione.
Cum homo sex duabus praecipue partibus, eX animo
scilicet, S corpore constet, cumque pariter suas lia. heat tum animus, tum corpus peculiares affectiones, mihi in animo est in tres libros praesens argumentum
dividere; & primo quidem de morbis animi, qui sibi
invicom succedunt; secundo vero de iis, qui ex cor poris aegritudinibus propagantur ; tertio tandem quaedam veluti Idea generalis tradetur de morborum succossione jure vicinitatis, ossicii, & consensus producta, nec non etiam per metastases traductione morbosae
materiae ex uno in alterum corporis locum, vel per epige
13쪽
epig0n ses majori humorum depravationst, vel mutation0 eorund0m in alterius generis humorum pravitatem, vel morbidarum particularum ad solidas part0s . propagatione, breviter ac dilucide, quantum potero, vorba faciam. In quibus etiam omnibus, succossio nsilla bona, an mala sit, remanonte ne primigenio morbo, an illo sex toto sublato, tum ex optimorum Auctorum loctione, tum ex propria Observatione, paucis tradetur.
λnnos animi Assectionos ad amorem, veluti aeterorum affectuum radicem, reduci possunt, ut Divus Augustinus docot lib. de Civitate Dei I . cap. T. amor enim, inquit, ille, inhians habere quod amatur, cupiditas est; id autem habens, eoque fruens, laetitia est,fugiens, quod ei adversatur, timor est ; idque si accideriefentiens, tristitia es. Licet tamen haec doctrina rationi respondstat, majoris claritati, gratia, omnes animi perturbation os suo poculiari nomin0 donandas sunt. Praecipue igitur animi motiones amoris nomine, odii, irao, timoris, metus, gaudii, & tristitiast vocandae sunt, quae si recte rationi respondeant, bonae sunt, virtutesque etiam apellari possunt, si vero rectae rationi adversentur animi vitia sunt, atque aegritudines. Non ut virtutes, sed ut vitia, hae animi motiones sunt considoranda se; & qui morbi ex ipsis evenire, &quae damna in corpus importari possunt, est etiam Perquirendum.
14쪽
cuomodo animi motus agant in corpus.
nimi motiones licst animi mala, moralitor loquo do, & vitia dicantur, physice tamen corporis passiones sunt, & motus, quibus maxime animalis aeconomia alteratur, & perturbatur. Nam animi passonPS sex trihus veluti fontibus ortum suum ducere vidsentur, ab obj secto scilicet sensibili, ab imaginativa potentia, de ab appetitu sensitivo. Cum enim eandem imaginativa potentia vim habeat app0titus sentiti vi ros poetu, ac habset respectu voluntatis intellectus, si phantasia Oh-jectum aliquod aut trist0, aut jucundum, aut delectabile, aut sub ratione boni, aut sub ratione mali concipiat, ut tale etiam sensitivo appetitui repraesentat Cum vero hae duae potentiae in sensu potissimum, di motu consistant, nρqueunt talos amictiones fi riabsque succi norvet, & cordis commotione, & solidimeningasti & fibrae n0rveae, sensitiva que tam recte, quam obliquast, & transvorsalis titillation , & irritatione ; unde sanguinis massa, ct animales spiritus variemoVentur, perturbantur, atque impflluntur eX qua V Tia motio no modo lente modo volociter currΘntes cor-Pusque totum agitantes multip icos affectionos modo frigoris, modo caloriS, modo tremoris, modo suroris, Cum coloris mutatione, & pulsus alteratione, ut sae-Pe videre est, producunt. Et licet tam varii, tamque intor se contrarii effectus ab animi pathemate oriantur, omnes tamen ex uno fonte, ab appetitu nempe
15쪽
sectionses, emanare possunt. Hinc in ira' plorum quo rubot sactos, oculi splendescunt, cutis exardescit, quia a spirituum animalium accensione &sanguis concitatur,& offorvescit, & fibrae sensitivae irritantur, & commoventur. In moestitia, dc timore pallent membra, livescunt, & refrigerantur. Quia, ob spirituum animalium dispendium, a nimia mentis in objectum tristo intensione productum, fibrae sensitivast laxantur, &in suo motu sanguis lentescit, concrescit, et quodammodo congelascit. In gaudio vero, & laetitia corpus roseo colore perfunditur, & oculi alactiores ob sor-Vantur, quia nervet succi veluti quadam peculiari elastica vi donantur, & blandu assiciuntur, unde sensitivae fibras intenduntur, sanguisque vividior, atqucteXpansior movetur. Idque de aliis dicendum. Et quia
animi mures sequuntur temperamenta, ut Galenui eTAuctoritate otiam Platonis, & Aristotelis conatur ostendero in suo libro , quod animi mores sequuntur temperamenta, quo varia quisque corporis constitutione& natura, fluidorum, & organorum dispositione Promptius, vel lentius suscipere potost unam, vel alteram ab abjectis impressioneati Quemamodum enim
exteriora sensuum organa in quibusdam aptiora observantur ad audiendum, videndum, gustandum, tangendum, odorandum, aliterque in aliis operandum; ita & intoriora organa ad hos, vel alios animi motus
sunt procliviora, magisque disposita. Hinc Galli procliviores sunt ad libidinem, Gormani ad iram, Hispani ad superbiam, Graeci ad mendacium, pueri, &foeminao ad commiserationem & fletum, ob fibrillarum
mollitiem; viri vero, & senes non item ob contramam rationem. Immo idem ipse, qui aetate puerili Verecundus, placidus, moticulosus, & miisericors ob servabatur, aetatum mutation ope ac saepius indolis oppositae differentisque propensionis evaditi non
16쪽
alia cort0 do caussa, nisi quia per aetatum mutationes a sanguinis, & fluidorum omnium mutatis constitutionibus divors modo construuntur organa, & fibrae compactior s, durioresquo redduntur. Hinc ex Anatonas comportum est, fortes, & audacses sortitos fuisse Cor mois parvum, textura dsensum, & non raro etiam pilis stipatum ; pusillianimos voro structiara laxius; amplius mol0, & va rum, & fibrarum laxitate d0bilius. Hinc setiam ex colore, & structura capitis, oculorum, & nasi inf0rre licet, ad quos animi mores quisqu0 inclinset, cum sex sacris paginis habeamus, Esau fuisso coloro rufo, oculis parvis, & fimo nato Praeditum, quae morum pravitatem, ut Vere juxta aliquorum iniser protum senti ratiam scolestissimus fuit, indicant. Contra voro David fuisso colore rufo, &magnis oculis & naribus amplis donatum, quae optimam cerebri temperaturam denunciant, & morum bonitatem, ut vero optimus hic fuit, & Deo acceptissimus. Habomus etiam pulchros illos Martialis ver sus, qui ex colore, & oculorum, & pedum construetione d0pravatos Zoili animi mores deducit. Crine ruber, niger, ore brevis pede, lumine laesus:
Rem magnum praestas, Zoile, si bonus es.
At ista sunt oxtra pulvorem meum. Porro ut 0X natura, & constitutione alii procliviores sunt ad unam, alii ad altoram passion0m contralisendam, ita possunt& constitutionum immutaro, & naturam corrig're,& alios animi mores alimsento. & iteratis actibus instia tuere. Alimento, quia ex Alimonio sit Chylus, ex Chylo sanguis; ex sanguino nutritio, ex nutritione temperamentum, & ex temperamento mores; apud Iustinum extat de Hibido historia, qui cerva nutritus cerva' vplocitat m hahphat. It ratis actibus, quia ex iis comparatur habitus. Hinc pulchre Horatius.
17쪽
Nemo adeo ferus est, qui non mitescere polsit,
Si modo culturae patientem commodit aurem. Quaro si si quis a nativitate sit iracundus, poterit ox oppossitis actibus plurios saepius quo repotitis mitior, ac placidior fiori, & qui pusilli animus erat, audacior 'vadsero: & licet ex natura pendentium Vitiorum semina xtingui omnino non possint, eorumtamen vis ita inscingi polost, ut nullam valpant in nobis producere alterationem ut lib. 3. cecinit Lu
Illud in his rebus video firmare potesse,
Usque adeo naturarum vestigia lingui Eula, quae nequeat ratio depellere dictiis, Ut nihil impediat dignam Dis degere vitam, B putandum est viro prudenti omnem vitam servitium esse, ut monet Soneca, s ideo assuescindunt conditioni fuae, quum minimum de illa querendum, o quidquid habet circa se commodi apprehendendum; nihil tam acerbum est, in quo non aequus animus solatium inveniat. Adhibe rationem di cultatibus, pisunos dura molliri, re augusta laxari, gratia scite ferentes minus premere. Oportet etiam voluntatis, & rationis scire uti imperio, 'ut unus motus per alium Op politum reprimatur, atque emendotur, ut de Socrato, Hippocrate, aliisque Ethuicis memorant histo ici,& passim nos logimus in vitis Sanctorum Patrum. Sed ut animi vitia corrigantur, revocandum in usum est no-
his illud moralis philosophias principium nempe nosce teipsum. Nam quomodo, ut inquit Galonus de curandis animi morbis, quomodo quis sa ejiciat, nisi prius ea, fe habere cognor erit ρ quae cognitio di cillimus Propter nimium amorem quo quisque se ipsum scit, unde N ii 5 meis
18쪽
omnium uscillimam. Curantur etiam animi morbi psermodondi artem atque inter praecipua praestidia, quihus hisco in morbis utendum est, sunt cantus, dc symphoniae, quod rem odiorum genus primum Pha0niciae populi noverunt, inde etiam Aristolol s, Asclepiades, Galenus, Vallesus, Bod ricus a Castro & alii plurimi in talium morborum curatione facisebant. Sed quae rem Piliorum genera maxiDo animi morbis laborantibus prosint, in singulis animi affectionibus Percensendis docebo. Transeamus ad alia.
De Amore, σ de morbis, qui ex Amore succedati . Amor nihil aliud ost, quam honi, pulchrique possi-dondi, & fruondi d0ssiderium, quod potius, ut inquit
Marsilius Ficinus in commontario ad Platonis Convivium, res spirituales respicit, quam CorporeaS, Cum bonitas, & pulchritudo sint res a maioria sejunctae. Amor igitur hoc sensu acceptus in rationse, auribus& oculis tantum consistit, cum bonitas tantum in D sovoluti in centro posita sit; pulchritudo vero etiam in Angelos, animos hominum, & corporum saguras, &vocos veluti, divinitus transmissa sit, & por ratio-nom, visum, & auditum animos nostros moveat, Sc. deis stet. Hoc sensu acceptus amor, dc in usum a nobis revocatus non damna infert, sed potius plurima bona. Nam primum mentem exhilarat, cultior0squo
reddit homines, & gratiam & venustatem quodammodo largitur: inde etiam solertes reddit ad providendum, acutos ad disserendum, facundos ad eloquet dum, ad res gerendas magnanimos, ad jocos iacetos,
19쪽
ad ludos promptos, ad seria quaeque fortissmos. S0d cum amor in sensibilibus objectis Occia Potur, pa- quo plus quam par est, e petit, pulchro hoc nomino amoris indignus reputatur a Stoicis, aliamquo veluti naturam induit, & libidinis, & cupiditatis nomine indicatur. Quot in sensu cum sit affectus animi pro codens ex appetitu concupiscibili in bonum sens hilo,
cum manisosta cordis agitatione, tunc non amplius a . Tation gubematur & extra Proprium fortur centrum, in m ntem. corptasque damna inferendo quam plurima. Et quidem in Mentem quae infert mala, suntd ipse ratio, delirium, temeritas, stupiditas. desii pi0ntia, a qua veluti cestasi abrepti amantes fiunt cogi. tabundi, & nec vident, nec audiunt, quae iisdem onsseruntur. Aliquando etiam nimium contristantili , &sibi somnia fingunt, ut refert Georgius Pictorius de quodam Adolesconto Atheniensi, qui statuam Fortunas ad Pritanaeum stantem deperibat, ac saepe in sejus-dom complexum se se insinuans, aestroque percitus, propter cupiditatem, in Senatum Venit enixe rogans, ut sibi eam liceret emere: at cum nihil officersi abnuonte sena tu, imagine PriuS coronata, atque oblato sacrificio profusis lacrymis, mortem sibi ipsi conscivit
Et Adolescontula annorum septemdpcim, Ob nimium amor m, maniaca legitur in Miscet. A n. c. Docor. 2. anno IO. Observat. I 26. Edit. Norinaborg nsis pag. 2I9. Periander, juXta Herodotum, tantum amo. ro insanivit, ut cum V selisia mpretrice mortua jacuerit. Do Galeatio quodam Mantuano ait Matthapus
Palma in annotatione amoris, eum tanto amore cor
Toptum esse erga adolescentulam, ut cum illa per j o. cum ei dixistet: vade ad flumen, o stulte, ille hoc audito, statim s mis oro in Ticinum flumon projecerit. Vidi ci ego quendam senom, qui postquam captus fuit cuiusdam puellae amore, non amplius somnum
20쪽
num & cibum capiebat, semporque aut saltabat, aut canebat. Quae certe deliram senta a nulla alia raus , evenire possunt, quam a forti imaginationse in amatum objectum, quod si obtinere possunt, ob nimiam laetitiam, voluti in ocstasim rapiuntur; sin minus, ob summam tristitiam, fiunt cogitabundi, & stupiditate,
aut furoro, aut d0sperations corripiuntur. Aliquando etiam mala montis oriuntur ab adustiolio sanguinis & bilis, quae ob nimium calor m degenerat in atram bilem. Quod vero ad mala corporis attinet, primum ex nimia succi nervet intensione in amati objecti cogitatione, ejusdem concursu ventriculus spoliatur, & ciborum digestio alteratur, chil usque crudus ossicitur; undo color pallidus omnibus fere amantibus inust, ut cecinit Ovidius: Palleat omnis amans, es hic color aptis amanti.
Aliquando etiam ex nimia mentis cogitatione solida mombranosa intenduntur, crispanturque, inca lescunt spiritus, motus cordis perturbatur; unde
suspiria, anxiotas, vigiliae, & inquietudinos, & sanguis plus justo extenuatur, & acrior fit, x quo febris lenta continua, aliquando tabida cum totius corporis macie producitur. Noscuntur autem amantes ex facili coloris mutatione, ex suspitiis, ex silentio, ex oculorum subsultu, ex pulsuum etiam mutationi, &PX eorumdem celeritate, frequentia, elationse, & inaequalitate : praesertim si nomen roi amatas audiant, aut objectum amatum videant. Ex Ualorio Maximo lib. 5. cap. septimo habotur: Erasistratum cum juxta Antiochum Adolescentem gravitor laborantem sederet,& curiosius illius vultum, dc totius corporis g stum observaret, tandem cognovisis ad introitum Straton cos, Ob defectum vocis, ob ruborem vultus, ob oculorum subsultum, sudores auctos, & motum arteria