Quaestiones Terentianae. Dissertatio ..

3쪽

QUAM

CONSENSU ET AUCTORITATE AMPLISSIMI PHILOSOPHORUM ORDINIS

RITE CAPESSENDOS

UN CUM HESIBUS A SE PROPOSII IS

ADVERSARIORUM PARTES SUSCIΡΙΕΝT:

5쪽

Is,, In comoedia maXime laudicamus , dicit Quintilianus in destimo institutionum oratoriarum libi cap. 10, 99 100, et paullo post ,,Vi levem ODSequimur Hul bram adeo, ut mihi sermo ipse Bomanus non recipere videatur illam solis oncessam Attici venerem, quando eam ne Graeci quidem in alio genere linguae obtinuerint. Neque injuria talia dicere poterat Quintilianus, clarissimus litterarum Romanarum arbiter. Fabulae nini togatae Seriptores, quod rebus Romanis ira etandi operam navabant, ut e Romanorum gravitate sucillimum intellectu est, nunquam magnum sibi comparaVerunt gloriam, quare illa vi X dum imperat0rum tempora tulit. Fabula autem palliata sere nihil est, nisi Gnae eorum comoedia noxa latinee OnVersa. Antiquissimis quidem temporibus ludis scenicis mere Romanis oeus dabatur, quibus rusticorum hominum nugae B ebantur, eum tamen Romani servis Graecis filios Suo instituendos committerent, illique ut artem lammaticam puero do terent Homeri armina sabulasque graecas latine redderent, jam non sabulae Atellanae placebant sed agebantur ludis publieis ibinoediae palliatae. Fieri igitur non Ρ0tuit, ut eum hae comoediae Romanis placerent, Romanum paullatim ne ei perent olorem, aliter enim, si res Romanae

Quapropter p0etae Latini, qui onseribendis vel potius Vertendis omoediis operam dabant, nonnulla, quae RomaniS vel non laeuissent vel non suissent intellecta, mutare Oaeti

6쪽

sunt, ut ipsorum sabulae in universum quidem qualis fuerit comoedia Graeca doceant, nec tamen omni ex parte illius premant vestigia. Fabula aulem palliata, cum re Vera esset Graeca seri non potuit, quin, ut recte diei Quintilianus, o mani in om0edia laudicarent. Nihilominus indueentes in animum qualis palliat sabulae poetarum fuerit status econditio, horum opera nobis sunt admiranda Praeterea tantum abest, ut omnes Romani tam male quam Quintilianus de ips0rum sabula palliata judicaverint, ut eomi eos poeta Summis extulerint laudibus. Quorum poetarum in numero Plautum laudaverunt ob vigorem, ob ocorum proterVitatem per-S illarumque promptarum atque alaerium lineamenta, Terentio autem stili atque orationis elegantiam laudi tribuerunt. Persuasum igitur habuerunt, lautum summo gaudentem ingenio poetie lineamenta tantum omoediarum a Graestis aedepiSSe, Terentium autem ad verba sere expressisse sonte su0S. Quae tamen sententia nullo modo aceipienda est, praeSertim eum hunc poetam Saepissime complures Graecorum fabulas in uname intraXisse constet. Haec consa rei natio a Romani eum OminaretUr eontaminatio, non ineptum videtur nonnulla denotione eontaminandi disserere. At vero eum disputatio de eontaminandi notione jam tritissima sit, longum Si plurimae de re sacere Verba Lleeat igitur ea, quae Graiiel tu in

analectis historicis et philol0gidis Monasterii 1833 inde a

pagina 133 disputavit, levi repetere. Derivatum St Oniaminandi verbum a n0mine substantivo contamen, ut X a minare ab Xamen cacuminare a cacumen et Quod Verbum substantivum eon tamen derivandum est a Verbo Contangere, Ut e Xamen ab X agere, nee tamen, Ut Videri Ρ0SSet, a Verbo contare, quod signis eat 0nt aqHae altitudinem Xquirere. Verbi eontangere vis ac poteSin ea dena 8t, atque Verbi simplieis tangere, eandemque ut X Gellio λ liquet, verba omnia a tangere vel ion tangere

y Gellius noet ait XII. 9 Periculum etiam et Venenum et contagium non, uti nunc dicuntur, pro malis tantum dicta esse multum exemplorum hujusmodi reperia S.

7쪽

derivata Servaverunt notioneni. Paullatim vero verbum illud in malain abiit sententiam, quam eorum, qui adnotationes ad Terentii sabulus adjeeenuit, nonnulli sunt arbitrati inesse verbo contaminandi, quo utitur poeta. Mirum igitur non est restentioris quoque aevi Terentii sabularum editores atque interpretes talem vim inesse Verbo contaminandi contendisse. Et ego credo contaminandi notionem maximam partem in malum abiisse sententiam. At vero his de caussis minime licet contendere verbo contaminandi erentii temporibus illam suisse signis eationem, vel ut re elid dicam, non cogimur redere illud verbum, quom0do Terentius ipse in prologis id ae-eipi vult, malam habuisse vim. E mea quidem Sententia contaminare fune tempori notio erat grammatica, quae tantum aberat, ut malam in se haberet, ut in bonam abiret Sententiam. Quapropter e poetae ipsius animo scrip Sisse videtur grammatieus ille, cujus in Donati ad Terentium scholiis servata est adnotatio, qui dieit: contaminari non dedere id est ex multis unam non decere sacere Don ad Andi . prol. 16). Ad eandem rem tuadrant sine dubio, ut Grauertus recte animadvertit, Euanthi in commentario de tragoedia et eo moedia Verba haec: Adde , tum quod media primis atque postremi ita ne Xuit, ut nihil additum alteri, sed aptum e se totum et

uia corpore Videntur e S Se comp0Situ 1.

Signifieabat igitur, ni fallimur, contaminare nihil nisi non

unam tantum fabulam Graecam latine reddere, Sed ex altera quoque eomoedia Graeea nonnulla mutuari. Quod cum poetae Latini non sacerent, nisi ut comoedias spectatoribus ju- eundiores redderent, cumque Romani Sane non ignorarent, ipsorum poeta Scenico fabularum argumenta atque Xpe sitiones non invenire, Sed a Graeci mutuari, mirum videtur Terentio, quod contaminavit fabulas, ab invido quodam poeta,

Τ Ladonigii verba in Encyclopaedia philologica is Pauli edita

8쪽

Κ0enighossum secutus hae de re disseruit, probanda non Videntur esse Nani Si comprobaretur redendum esset Luseium

paullo post non desiisse Terentio, quod contaminaverat sabulas obtrectare. Etenim in Andriae tantum atque Heautontimorument sabularum prol0gis ab his se defendit Terentius opprobriis. Cum Ennius Plautusque, ut omnibus jam illo

tempore notum erat, Omoedia GTaeca contaminaSSent, Sane

nemo, in quo erat Sapientia atque intelligentia, offendebatur, qu0 Terentius quoque viros illo clari8Simos Secutus contaminabat sabulas Luseius autem Lanuvinus maxime iratus quod suis ipsius sabulis anteponerentur Terentii, insania postea esse Videtur assectus, id quod apparet e ii S, quae, ut ex ceteris Terentii prologis videmus, in hunc dicebat, exempli gratia Terentium malo uti genere distendi, alia Sieonlumeliosis proseeutus esset Verbi poetam illum, quod ontaminando sabulas Graecas depravasset, ut secisse eum singit LadeWigius, non minus quam in o poeta in laut offensus e SSet, in quo tamen non ossensus est. Ceterum quid civium Bomanorum intersuit, qua ratione sabula conseripisset poeta, dummodo ipsis placerent Quam ob rem Lusei comoedias Spectare nolebant e quo tempore Terentius sabulas docere inceperat, quia ille, ut Terentius dicit Eun prol. 8, e Grae- eis bonis latinus seeit non bonas. Non igitur e mea quidem

Sententia , contaminari non decere sabulas normam atque regulam, quae Omnibu placuerit, Xhibet, sed verba sunt Lusei poetae. Jam Vel in adumbrata atque explanata contaminationis

9쪽

n0tione, seri non p0test, quin quaeramus, quaenam suerint caussae, quibu commotus erentiu complures comoedias Graecas in unam eonsarcinaret. Qua Scripsit sabulas, palliatae sunt, quia non tam Latinum exhibent colorem quam Graecum; etenim et per80nae, quae agunt, et re8, quae Iguntur, ne minu perSonarum more non uni Latini, sed Graeci R0manis autem qu0niam illi temporibus cum Graecis habebant e0mmercium, in universum nota non sui SSe non potest illorum morum vitaeque conditio. Qua de caussa etiamsi externa erant, quae in fabuli palliatis agebantur, tamen ab unoqu0que Romanorum omnino intellegebantur. Singulis igitur oeis Graecorum vestigia relinquere coactus S Terentius, in iis scilicet rebus, quas non omnibus innotuisse judieavit. Si legimus Andr. II 6 12. Sim. , Laudo. Da V. Dum licitumst ei dumque aetas

tulit

Amavit: tum id clam: eavit ne umquam infamiae Ea res sibi esset, ut virum sortem decet.

Nunc uxore Opu e Si animum ad uxorem appulit. Nonne hi versus ad strenuo Romanorum more confor

mali esse videntur Vel si hoc nega8, quid, quaero, in m-nibus fere om0ediis Graeeorum agitur, nisi filiorum amores ΘΕstne versibus allati opus, ut haec mea Sententia SuStineatur atque probetur 3

Agedum hic est locus ex Hecyra sumptus Pater filio UXOrem Se reducturum neganti dicit Hec. IV. 4. 4): is Quam l0ngum patium amandi amicam dedit Sumptus, quos de ei Sti cim eam quam animo aequo

tulit

Nec minus ad comprobandam meam Sententiam valent

versus illi Phormionis fabulae Terentianae, quibus Nausistrata Chremi ob filii 0res dedignat resp0ndet V. 9. 1):hΑdeon indignum hoc tibi videtur filius

Homo adulescens si habet unam amicam, tu Xore S

duas 3 Adnotavit Donatus ad Andriae prol. V. 10: Prima scena Perinthia taenes iisdem verbis quibus An -

10쪽

dria, Scripta Si . . . et ad Vel Sum 4 . . . primam

se etiam Hes Perinthia isses translatam, rubi aene X ita cum X ore loquitur, ut apud Terentium cum liberto, at in Andria Menandri solus Senex est . Maluit igitur Terentius suae dabulae exordium ad Perinthiae quam Andriae Menandreae Xemplum componere, Sed ut XD0nati verbis liquet, apud Menandrum collo eu tu est Simo cum Xore, non ut in fabula Terentiana eum libert0 Cujus quidem rei auSSas asserre vi quisquam possit, et, quid ibi volunt hujus cenae versus I 20, qui ad rem non attinent ΘEgo quidem per8ΠaSum habeo, poetam ut Speetatore Roma-n0 edoceret, qua re commotu Sene liberto res Silo d0me8ti ea crederet, viginti illo versus pri0res addidisse. λ Fabularum argumenta quamquam in Glaecia, Vel, ut aesturatius dicam, Athenis agebantur, tamen l000rum ratione maXimam partem ita sunt constitutae, ut speetatores illius rei mem0res e881 op0rteret Quotieseutique autem Veseondit poeta Lo- manu ad locum quemdam describendum, i0mmutaxit, ut in Seena major inesset is, regiones Hoeaque Atheniensia cum

R0manis, ut sine dubio feeit Adelph. IV. Quibus rationibus rebus Romanis habitis quamvis valde inter se disserunt

Plautus erentiusque, tamen asserre mihi ieeat hanc ad rem locum Plautinum, quo verba mea maxime probantur TStautem clariSSimu quia parabasis spestimen aliqu0d praebet, partis illius comoediae veteris Atti eae, quam OVae c0moediae auctore neglexerunt Reperitur hic locus Curculi0nis lautinae IV. 1. inde a versu quint0 Plautus hoc loco choragum verba facit proloquentem ad populum, quae a sabulae argumento aem0ta in universum ad torruptos 40minum mores spectant. Conformati ita sunt tinnia, ut misi poetam reStoeaque Romana attingere credas, intellegi non po8Sint ii See igitur de l0eis videre ieet Terentium etiam atque etiam, Ut fabulas Romanorum intelligentiae adaptaret, a Graeco Seript ire discessise Verum cum illis locis necessitate coactu Graecam mutaret sabulam, alius exstat locus qui Terentium Sua