Scientia navalis seu Tractatus de construendis ac dirigendis navibus Pars prior [-posterior] complectens theoriam vniversam de situ ac motu corporum aquae innatantium.

11쪽

ACADEMIA PRAESIDI

CYRILLO GREGORII

COMITI DE RASVMOVSKI

SACRAE IMPERATORIAE MAIESTATIS

PROTRIBUNO,

ORDINUM EQUESTRIV AQUILAE ALBAE, S ALEXANDRI ET . ANNAE

13쪽

ILLUSTRISSIME COMES

DOMIN GRATIOSISSIMEl Auigationis Scientia iam pridem

inter mathematicas disciplinas referri est coepta , ubi quidem Hydrographiae nomine occurrere blet. Hic stilicet imprimis ratio apparum alati, Cariam Xponitur , Vna cum doctrina de rhumbis lineisque toxodromicis. Vnde regulae utilistimae eliciuntur curium nauium ita dirigendi, ut ad locum propositum aduehantur quoi sim quoque perti-) nent

14쪽

nent instructiones naucleris tradi solitae, quibus ad latitudinem loci , ubi versiatur ex altitudinibus solis vel stellarum definiendam , cursumque nauis aestimandum instituuntur. Verum haec nauigationis

pars ita accurate passim est tractat , ut in hoc opere, quod Tuis, Comes Illus, issime auspiciis in lucem producitur, eam attingere plane superfluum fuisset Hic enim longe aliud institutum persequi est visum, quod in re nauali non

minus maximi est momenti, et quod shuc parcissime est tractatum. Namque in praesenti opere non tam ad cursus, quem nauis tenere debet, directionem respicio quam ad ipsam nauium fabricam et exstructionem , ut ad eum finem, cui

sunt destinatae, maXhne sint accommodatae. Quae tractatio ut commode scipi queat . ante omnia necesse est , ut quemadmodum quaevis nauis in omni sta tu , cui exponitur , esse sit habitura, diligenter inuestigetur. iii autem hic

15쪽

praecipue se offerunt status , in quibus nauis est consideranda, alter quietis alter motus , in quorum troque plurima occurunt notanda , ne quibus indoles nauium omnino persecte cognosci nequit et quae plerumque profundissimas analyseos inuestigationes requirunt. rimum igitur nauem in statu quietis Xamini subiicere conuenit, dum sine motu aquae insidit seque ad statum aequilibri composuit. Certum itaque naui in aqua tenebit situm , cuius ratio e praeceptis hydrostaticae est explicanda unde constat tantam nauis partem aquae immergi, donec aequalis aquae mole totius navis pondus adaeque e quo statim eli citur modus facilis pondus cuiusque navis explorandi mensuretur enim secundum praecepta stereometrica capacitas partis nauis aquae submersae , et calculo definiatur quantum pondus habiturum sit aequale aquae Volumen, quod ipsi nauis

ponderi erit aequale. Verum ad hoc , Vina

16쪽

vis in aequilibrio subsistati non ussicit partem eius submersam tantae esse capacitatis, sed alia praeterea requiritur conditio, ad quam intelligendam duo puncta sunt notanda , quorum alterum est centrum gravitatis totius nauis, alterum Uero centrum

grauitatis partis submersae, quod haec pars Esiet habitura, si tota ex materia Vn formi veluti aqua constaret hocque posterius punctum , quia tantum a magnitudine pendet , centrum magnitudinis partis submersae appello. Iam ut nauis in aequilibrio persistat, praeter illam determinatam parti submersae quantitatem requiritur , ut ambo hae centra, alterum Tauitatis totius nauis , alterum magnitudinis partis submersae in eandem lineam rectam perpendicularem seu verticalem cadant. viis duabus proprietatibus situs aequilibri ita perfecte determinatur , ut vicissim asseuerare liceat, quoties tanta nauis pars, quantam ante di-XimVS, quae fuerit inmersa, simulque

17쪽

ambo illa centra in eadem linea recta verticali reperiantur , toties nauim in aequilibrio esse futuram. Veritas huius propositionis e primis mechanicae principiis euincitur primo enim pectanda est vis, qua nauis deorsum Vrgetur, quae ipsius ponderi est aequalis, cuiusque directio est recta verticalis per eius Centrum grauitatis transiens hac scilicet vinauis re ipsa deorsum laberetur, nisi ab

aqua sistentaretur. Qua autem partem,

vis aquae est submersia, ibi ab aqua sursium

Vrgetur, atque tota Vis aquae hinc oriunda, qua nauis ursim pellitur, aequalis est ponderi massae aquae, cuius Volumen partinauis submersiae aequatur, eiusque directio est recta verticalis per centrum magni, tudinis huius partis submersiae transiens. Cum igitur ad aequilibrium requiratur, ut hae duae vires sint inter se aequales et directe contrariae, manifestum est hoc euenire , si primo tanta naui par aquae immergatur , quae Volumine adaequet

18쪽

masam aqueam toti naui pondere aequalem tum vero ambo illa ante desicripta centra in eandem rectum verticalem incidant per prius enim efficitur , ut duae illae vires, quibus naui urgetur , fiant inter si aequales, per posterius autem Vt sibi e diametro fiant contrariae. Atque haec sunt seres, quae iam ab Archimedis temporibus de ratione situs aequilibrii corporum aquae inssidentium fuerunt cognita , quae etsi in nauium doctrina , Ximae sunt utilitatis, tamen ad eam situs aequilibri cognitionem , quae in navibus potissimum desideratur, minime est sufficiens. Cum enim nauis a fluctibus aliisque causis continuo de situ aequilibrii deturbetur plurimum interest nosse virum sie ponte eo restituat nec elatque imprimis requiritur , ut quanta vi haec restitutio fiat, accurate definiatur. Quae quo Harius perspiciantur, similes casus in corporibus solidis perpendissi itinuabit onus basi sua tabulae insistens

19쪽

non blum in stu suo permanet , sed etiam si parumper inclinetur , sponte se eri, git verum etiam fieri potest ut idem conus tabulae cuspide impositus aequilibrium teneat , at simulac vel leuiter tangatur, prolabetur. Vtroque quidem casu conus in aequilibrio stare dicitur verum inter hos duos status aequilibrii maximum discrimen intercedit dum prior stabilitate est praeditu alter autem ad labendum sit procliuis. Simile omnino discrimen locum habet in corporibus , quae aquae incumbunt , alia enim statum situm aequilibri ita firmiter tenent, ut etiamsi inde declinentur, D

men continuo e reuertantur alia Vero,

veluti si baculus aquae perpendiculariter immittatur , quo situ in summa quidem tranquillitate persistere posset in minimavi prolabuntur. Hinc igitur grauissimum oritur discrimen inter varios aequilibrii status, ex quo alii stabiles alii vero labiles vocantur corporis scilicet aquae

20쪽

si corpus statim ac paulisper inclinetur, sese in eundem tum restituat; contra vero si corpus post quampiam inclinat,onem procumbat , eius aequilibri situs labilis dicitur. Ἐis igitur utrique huic aequilibrii generi ambae supra memoratae proprietate sint communeS, tamen

sua natura tantopere inter se discrepant, Vt, cum de nauibus agitur ad hoc diseserimen sit potissimum attendendum. Non solum enim naues huius indolis esse opor tet , ut aquae situ erecto immisiae aequ1- librium eruent, sed etiam vel maxime ut iste aequilibri situs sit stabilis , nauesque, ubi fuerint inclinatae , vi est insitum erectum restituendi sint praeditae.

Deinde etiam hi ipsi aequilibrii stabiles

status plurimum inter se quantitate dist runt , prout in aliis restitutio promtius aliis lentius absoluitur, eXquo eiusmodi stabilitatis notionem adipiscimur, qua eam ad determinata mensuras revocari debere