Quid apud Herodotum, ad philosophiam et religionem partineat

61쪽

qui dementia captos et priidentis adversantes deserit y an hic ipse ille Deus sit qui intelligentia Summa πρ ot divina praeditus, diversas huius mundi partes pulcherrimo illo ordine disposuit λNusquam Noster rationis atque intelligentiae ab tributa conjungit ut absonitam efficiat hanc unius Dei notionem, quam mancam et impersectam in historiam introduxit. In manifesto est non longe eum a pulcherrima illa notitia abfuisse. quam non uberius in ejus opere expositam esse aegre fert animus. Quando enim numen illud indeterminatum et quasi informe explicatius circumscribit, hovερο appellat', quod aegre

ferens res mortalium prosperas, sortunam eorum sastumque deprimit, opes humanas, Vanas, nullas esse edocendo A. Quod si numen invidiosum hominum lactis saepe se immiscet, mortales, ne fortuna esserantur monet, neve superbia tumescant aut data ipsis potestate abutantur, cum animum elatiorem spiritusque immoderatos aut dedeaore aut inso tunio nunquam non contundat. Haec quasi poetica docendi ratio quae praecepta auctoritate rerum sulcit, tunc temporis plus quam frigida officiorum recensio moribus informandis profuit.

Her. VIII, 60. Her. III, 108. Bottiger. Prolusio altera, . is3. Barthel. Anach. VII, M. Altera disseriat abbatis ei g, apud Larcher t. VI, p. 57s.

62쪽

Sed negari laon poterit tam maxime, Cum Summum philosophiae suae culmen attigisse videtur Herodotus, circa notionem de deo vero concipiendam perquam erravisse. Cur enim invidiosum eum fingit Cur non potius, solius justitiae causa, animi superbia elati Vindex repraesentatur Quem in finem Deum illa nota dedecorat invidiae vel in hominibus

vituperandae erat communi error poetartim , sacerdotum antistitumque qui non illud erant adepti ut veram puramque de Deo opinionem haberent. Hanc sententiam Aristoteles praeclare his verbis impugnat si poetae vere dicunt, si deus invidiulaborat, in philosophos magis quam in alios haec invidia stomachari deberet, omnesque qui altiora mente concipiunt infelices essent dicendi. At

vero Deus nullo modo invidiosus esse potest et poetae, ut est in proVerbio, multa mentiuntur. 1 M

sane valet quam vulgi opinio, a poetis quoque ut ab auctore nostro adoptata, quaeque sola christianorum doctrina fugata est. In ipsos imo atres Ecclesiae hic error, vel e Graecorum vel e Iudaeoimm Iibris deducius, quodam modo sese insinuavit, id quod Casaiabonus in annotationibus suis a Gregoritim Nyssenum demonstrat .

63쪽

Iam graviores locos recenSeamus, quibus Herodotus numen invidiosum in res historiae inque hominum coetum introduxit Statim ab initio auctor noster θειου hovεροῖ doctrinam in medium profert, Croesi et Solonis reserens colloquium notissimum,

et in quo omnis Herodoti philosophia moralis, quaeque de felicitate humana sentiebat, comprehensa sunt. Beatissimus est, eo judice, qui patriam vidit sortunatam qui otio cum dignitate frui potuit in familia multa prosperaque, qui denique inter dimicandum cum gloria occubuit . Idaello contigit Atheniensi. Item duobus illis fratribus qui jugum subeuntes plaustrum pertraxerant quo matervehebatur, optimus obtigit vitae exitus. Nemo igitur, Solonis quidem judicio, ante mortem eatus judicandus est, nec in divitiis opibusve summum bonum ponendum est. Quibus verbis indignatus Croesus quaesivit ex Solone tam parvine ipsius opes duceret ad quae θεwv θ ερο obtendit Solon ante vitae finem nulli non reformidandum. Cur, inquit, Croese me gnarum numen invidum esse et turbulentum, de rebus humanis interrogas In diuturno enim tempore multa videnturritis nemo velit videre, et tolerantur multa quae nolit quispiam tolerare δε horum dierum omnium qui sunt in

p. 81 Sq., ed. Rob Steph. Lut. 1606. Citat quoque in delect. 8s P trum a Vir doct. Lud de Sinner. p. 122. Quae Casauhonus observat hene se habent, linet SS. Patres vehementius increpasse sit puiandus. Ber. I, 30 sqq.

64쪽

Septuaginta annos, numero viginti sex millia ducenti quinquaginta, nullus prorsus qualem alius rem assert. Ita igitur, Croese, omnino calamitosus est homo. Ceterum tu quidem mihi videris et divitiis valde pollere, et permultorum hominum rex esse. Sed id de quo me interrogasti nondum te esse dixero, priusquam te bene vita defunctum osse audiero Neque enim homo vel opulentissimus fortunatior est eo, cui unius diei res suppetit, si per satum ei non licet vitam finire feliciter o omnis autem rei oportet inspicere exitum quo Sit evasura: quoniam multos Deus quibus fortunas suppeditaverat radicitus evertit in prehenditur praepotentium

vanitas hac narratione, iis adnumeranda quae Severiori judicio repugnant et quibus hodie viri critici suum in historia locum negant impertiri. Quod igitur colioquium seu fictum, seu valde amplificatum, solerter jam ab initio operis proponitur, ut lectoris animum ad praecepta quae Sequentur praeparet, et ut ait Boettigerus, ut quod dramaticae artis scriptores appellant παρασκευα fieret sabulae, numinis illius invidi et turbulenti ope et interventu usque ad calcem operis continuandae 'Vixdum Solon Lydiam reliquerat et λας εὐθερυγεριεσις λεγαλ Κροισο ' Croesus primum tyis filii

65쪽

morte amictus est, dein libertate regnoque amissis Herodotus Croesi, humanarum vicissitudinum victimae simul et exempli, ideo protendere partes videtur, ut salutare inde posteris praeceptum proponeret Croesus in scenam juxta Cyrum et Cambysem semper inductus, chori tragici partes agit'; sed monendo operam rustra consumit. Nequicquam dicit Cyro Si te immortalem credis, si immortalium exercitui praeesse te putas, calamitatum mearum exemplum tibi nullam asser utilitatem. Sin vero persuasum habes, hominem te esse hominibusque imperare tui similibus, inprimis rerum humanarum vicissitudines ante oculos habeto. Circulum tibi finge mobilem, qui rotatus, Semper eosdem fortunatos esse non sinit 'vomis monitis Cy-rUS non obtemperans, fastu abreptus vitam selicissime inchoatam , in bello contra assagetas in cepto turpiter finiit Cambyses et ipse, cujus nimis Secunda ortuna eamdem caliginem menti suffude- rat, non ante supremum vitae diem abiecto errore, agnovit potentiam aliquam esse divinam cujus ictus vitaremuli concessum est'. Post hanc οὐ θειου ρθουερο doctrinam jam Croesi, Cyri et Cambysis rebus accommodatam, eam denuo non minus apte et feliciter intolycratis, Samio-

66쪽

rtim tyranni, historia memorat Amasas commotus fortuna, qua olycrates constantissima tetatur, huic scribit moniturus ne numen divinum natura sua invidiosum esse obliviscatur' hortaturque ut infortunii alicujus voluntarii periculum subeat, selicitatis solito majoris gratia imminuendae Ρolycr tem, ut scimus, superstitiosi animi consilio obtemperantem cum felicitas obstinate persequeretur, Amasis, pro ea qua erat Prudentia, Suaeque non buus aman Securitatis, amicitiam abnegavit ejus quem omnibus malis obnoxium crederet. Id quod etiam postremo Polycratis sat est confirmatum.

Sed id ipsiim verane sit narratio dubio locum dat, quam philosophans Herodotus artificii ope ingeniosi finxisse videri poteSt.

Observes velim quanta constantia, perseVeranti que USUS armatusque, ut ita dicam, vindicis numianis ira in tyrannos saeviat oster crudelitate sua insignes. heretime post turpem in arcaeos vindic

Ρeriander qui trecentos pueros e nobilissimis Corcyraeorum familiis oriundos foedissime trucidaverat, stupiditate unius filiorum alteriusque odio inexorabili punitur . Denique ἡ ενιεσις privato etiam

67쪽

homines assequitur, iron solum ob sceliis perpeti'atum, sed propter nocendi voluntatem. Cui rei testimonio est Glauci Spartani poena, quem ορκου πα- cevtovυlio ad ipSius gentisque omnis internecionem persecutu est, quod periurii crimen inente adini Serat tantum rem depositam non restituendi' inito consilio. In expeditione demum Xerxis reserenda, HEr dolus, Suo semper proposito insistens, mirum in modum ob rerum magnitudinem, vim dei ostendii superbiam Persarum regis insolentiamque contundentis eique narrationi egregie contextae torror quasi religiosus inest quo legentis an inius vehementer permovetur. Iam vero considera qua sintertia numinis invidiosi vim et existentiam commemoret, Artabanum , Xerxis patruum lioecce non

sine prudentia dicentem initio introducens . si des ut praegrandia animalia fulmine Deus serit, a nec sinit insolescere, parva vero nihil laedit λε Vides ut magna semper aedificia magnasque aruiores ulminum tela percutiunt Gaudet enim Deus emi uentissima quaeque deprimere, unde et ingens exercitus ab exiguo profligatur, qu0 ties Deus iis quibus invidet, aut metum incutitu aut vim tonitruum. Propterea qUidam, Secti ac

68쪽

u dignitas sita postulabat, in calamitatem incide

runt, quia Deus neminem alium quam seipsum i sinit magnifice de se sentire. v Nusquam verem rodotus planius exponit suam de eo deo opinionem, cujus vis, contra quaecumque in altum tendunt, invehitur. Antequam ad bellum medicum narrandum se accingit, cujus eventu opes et fastus hominum apertissime deturbantur, animos ut attendant mnuo incitat Herodotus, quia ostendit Xerxem exercitum et classem contemplantem tot gentium sibi subditarum spectaculo ebrium, et paulo post de vitae brevitate fundentem lacrymas. Unc Artabanus eum alloqititur his verbis: α Alia in vivendo a mala mori acerbiora patimur. Nam in tam brevi vita nullus hominum adeo selix exstitit, nequeri

ac rum neque aliortim, cui non Crebro, nedum se

mel subitura sit animo moriendi voluntas po- tius quam vivendi incidentes enim calamitates et morbi vitam perturbant efficiuntque ut quam brevis sit, tamen perlonga videatur. Ita Orsi' a latissimum est perfugium aerumnosae vitae, quum

deus dulci gustu aspergens, ob id inviditis sacerest deprehenditiar. His ita praemissis, cetera Sequenti Θrtim narratione conficiuntur. Xerxe nempe, re regum Asiaeque dominator, qMi eum copiis quae fluvios exsicca

69쪽

rent classibiisqtie maria absconderent, parvam Sed fortissimum gentem tanto Cia in Contempti orat aggreSSus, turpiter, OS ingeniem suom in cladem, de fastu suo dejectus, succubuit. Quum postremo, ultima mortalium passus, Hellespontum exigua nave trajiciens, in regnum rium, cum Pharetra vacua, ut ait Eschylus, elaberetur, hemistocles apud Graecos coiicionatus haec statur quam vere epilogum dramatis appelles Dii pariter et Heu roes inviderunt unum Virum impiissimum atque SceleStum, criti Sacrilegio sacra et profana con- . fusa, templa deum incenSa, mare verberatum et e Vinctum compedibus, inviderunt istum Asiaeque Europaeque frui imperio . Sic manu extrema Her. ,dotus hunc Dei in hominum rebras intervelitum seliciter depingit, sed mutata oratione ThemiStocles enim non de uno Deo invidioso, sed de Omnibus diis et heroibus loquitur, quos hac invidia acceusOS perhibet, quae in omnem potentiam justo majorem et iniquum desaevit. Ad totum scilicet populum verba facit ejusdein religioni accommodata.

Herodotus aiatem, si viros excultiores introducit loquenteS, ut Suam ipsius proponendo opinionem, Deum unicum, τυ θει 'θovερου, interpotiere Solet. Ea itserum dei invidiosi otio minime perfecta exemplo St, quantum veteres ab existeni tu fiat ius

70쪽

Duiuinis optiuii et justissini rite concipienda abfuerint. Verumtamen perpetuus ejusdem Dei intemventuS, quem Primit et egregie rerum eventis immiscuit Noster pulcherrimum ipsius Operis ornamentum, ingeniique Herodote splendidissimum

documentum est. Cum SerVandae rerum gestarum memor. 82 Peram arVaret Herodottis, alta niente in

tellexit vim divinam in humanis vicissitudinibus noti parvi habendam esse, providique numinis partes et provinciam diligenter describendas. Sic histo

riam, OVum Scribendi genus, satiaberrimum in O-cumentum vertit, eaque ad homines edocendos, et ad mores informandos, id quod cuique historico spectandum, praeclare USUS', t. Nullum alium apud antiqtios rerum Scriptorem is Venias, qui lege prae .ceptaque boni et honesti adeo apte accommodarit ad historiam, quique deos veli timen in genere tanto cuni oblectamento, ianiaque cum utilitate, in scetiam agentia parte produxerit. Quod si in historia hanc religiosam philosophiam perfectam reperire velis, longam post an DOrtim seriem S. S. Patres doctoresque Ecclesiae tigustiuus, Bossraeliusquom primis erim adeundi. In his veritati sensias purior horum niuriis gentilitatis ut aiebant, erroribus expurgatus, a sola Providentia hunc universum orbem et genus humanum creari, ali gubernariagi OScit, necnon Miarina illius aliteritis decreta rimat tir interdum, et magnifice explicat. Quod si