장음표시 사용
601쪽
De concurseu dictarum actionum.
s. Ceterum dubium non est , quin is quoque, qui iussu domini contraxerit, cubque institoria vel exercitoria acto com petit, de peculio, deque eo, quod in rem domini versum est, agere possit. Sed erit stultissimus, si omissa actione, qua facillime solidum ex contrat a consequi possit, se ad dissicultatem perducat probandi in rem domini versum esse , vel habere seruum peculium, & tantum habere, ut solidum sibi solui possit. Is quoque, cui tributoria actio competit, aeque de peculio, ct de in rem verso agere potest. Sed sane huiemodo tributoria expedit agere, modo depeculio, & de in rem verso. Tributoria ideo expedit agere, quia in ea domini conditio praecipua non est, id est, quod domino debetur, non deducitur, sed eiusdem iuris est dominus, cuius & ceteri credito. res: at in actione de peculio ante deduci.
tur, quod domino debetur; & in id, quod
reliquum est, creditori dominus condemna aequia sic υicarii, peculium augens, idem etiam diis
Ad I. facillime Ergo in eligenda amois
ne non tantum respiciendum, quid per actionem consequi possim,sed & quae probatu facilior, imo &quae celerior,qualis est causa summaria, in qua leua to velo proceditur, L. C. de Naufrag.
602쪽
demnatur. ι Rursus de peculio ideo expedit agere, quod in hac actione totius peculii ratio habetur: at in tributoria, eius tantum, quo negotiatur. Et potest quisque tertia 1orte parte peculii. aut quarta, vel etiam minima negotiari: maiorem autem partem in praediis, vel mancipiis, aut foenebri pecunia habere. Prout ergo expedit, ita quisque vel hanc actionem vel illam eligere debet. Certe, qui potest probare, in rem domini versu in esse, de in rem verso agere debet.
Da filii antilias. 6. Qiise diximus de seruo & de domino, eadem intelligimus & de filio re filia , α
nepote ct nepte, & patre auoue, cuius in pO- testate sunt. De Senatusconsilio mcedoniam. r. illud proprie seruatur in eorum persona, quod senatusconsultum Macedonianum prohibuit, mutuas pecunias dari eis
Expedit) Sane ex praesentibus actio quod iussu expeditissima est, iussu enim probato nec de pecu lio, nec versione sollicitus sum. Ad I. 6. De filiab Nam dehaee omnibus negotiis extra itidicialibus praeponi a Patre potest. Ad I. 7.Macedonianum Ηoc non ab autore siue consule, ut reliqua SCta, sed a Macedone, improbo Deneratore, nomen habet. L. I. de Sci. --
Mutura pecunian Non ergo ad omnes contrainctiis, sed tantum ad muruum, nec ad Omne mutuuma
603쪽
qui in potestate parentis sunt: & ei, qui crediderit, denegatur actio tam aduersus ipsum filium filiamve, nepotem neptemue,sue adhuc in pol state sint, siue morte parentis, Vel emancipatione suae potestatis esse coeperint ;quam aduersus patrem aulamue, siue eos ii beat adhuc in potestate, siue emancipauerit- Qitae ideo senatus prospexit,quia saepe Onerati
rure alieno creditarum pecuniarum, quas in luxuriam consumebant, Vitae pMentum insidiabantur. . a
De actione directa tu patrem, Nes dominum. 8. Illud in summa admonendi sumus, id quod iussu patris dominiue contractuna fuerit , quodque in rem eius Versum erit, dire-rio quoque posse a patre dominoue condici,
tuum,sed tantum ad pecuniam pertine quae potis simum luxuriae instrumentum est. LI. F.-b. t.
Ni si aliud infrande in SCti adium. Aut in potestateὶ Ergo si filius emancipatus: vel intuitu bonorum pro patretam. habeatur, Ut in peculio castrensi, & quasi castrensi L. a. F. d. t. cessat
hoc SCtum. Ret emancipatione Non enim attenditur te pus motae actionis, sed tempus contracti mutui, ubi adhuc erat in patria potestareis Adue vi patrem Nisi in talem causam mututunaeceperit filius, ad quam pater pecuniam dare tene
batur l. r. I. I 3. β. d. t. Sed & in his modum obseruare debet creditor d. f. I 3. Vitaparentum Ergo cum patris fauor hic conis currat,setara huic SCto renunciat filius.
Ad I. g. Pirecto Quia non tam cum filio, Oo 3 quam
604쪽
84 Li B. IV. Τi T. VIII. tanquam si principaliter cum ipso negotium gestum esset. Ei quoque, qui exercitori vel institoria actione tenetur, directo posse condici placet, quia huius quoque iussu contractum intelligitur. Ti TVLVs Vm.
V X maleficiis sertiorum; veluti, si furtum fecerint,aut bona rapuerint aut damnum dederint, aut iniuriam commiserint, noxa les actiones proditae sent, quibus domino da. mnato permittitur aut litis aestimationem suiferre, aut i um hominem nonae dedere. ι quidquam per hunc cum patre contraxi. I. I. pr.s de in rem υers. nam alias directa tantum datur contra il-lix , eum quo contraxi, & sic etiam institor & inagister nauis durante ossicio directa actione ex conistractu tenetur l. I. g. 17. F de exercit. act. L. D. M instit. arit. TITVLVS VIII. Ad pr. Ex maleficiu H. e. priuatis delictis quali alic recensentur. Nam in criminalibus ipse ser.
Dominb damnato Ergo hic non agitur alterna liue, sed litis aestimatio petitur, post condemnationem vero, electionem hanc lex concedit domino.
605쪽
DE NOXA L. ACTIONIBUS. 8 Isuid sit noxa, s noxia. I. Noxa autem est ipsum corpus, quod nocuit, id est, seruus: noxia,ipsum maleficium, veluti furtum, damnum, rapina, iniuria.
a. Summa autem ratione permissum est, noxae deditione fungi. Namque erat inlinquum, nequitiam eorum ultra ipsorum corpora dominis damnosam esse. Uectus noxae deditisuis. 3. Dominus noxali iudicio serui sui nomine conuentus, seruuin actori noxae deindendo liberatur: nec minus in perpetuum eius serui dominium a domino transfertur. Sin autem damnum ei, cui deditus est servus),resarcierit quaesita pecunia, auxilio praetoris inuito domino manumittetur. De origine harum actionum. 4. Sunt autem constitutae noxales actio
nes, aut legibus, aut edicto praetoris legi
bus et Ad.3. Serui domino) Vendidisse enim seruum pro litis aestim tione videtur dominus. diuaesita pecynia Sed unde hane habebit seravus, cum quaesitum mox pertineat ad dominum Resp. donari hac lege potest, ut in pretium manu missionis impendatur. Ad I. . Legibiis uelusi) Noxalis actio non est principalis, sed qualitas actionis ordinariae ex dein licto resultantis, prout ergo haec vel ciuilis,vel praetoria, ita quoque se habebit noxalis. Et sic actio iniuriarum nox alis est praetoria; actio L. Aquiliae noxalis est ciuilis.
606쪽
38 LIB. IV. TIT. I IX. bus: veluti, furti ex lege XII. tabularum damni iniuriae ex lege Aquilia. Edicto
Praetoris : veluti, iniuriarum, & vi bono irum raptorum. sui conueniuntur noxasi actione.
. oumis autem noxalis actio caput sequi tur. Nam, si seruus tuus noxiam commiserit,
quamdiu in tua potestate sit, tecum est actio. Si autem in alterius potestatem peruenerit, cum illo incipit actio esse. At si manumissi. fuerit, directo ipse tonetur, ct extinguit noxae deditio. Ex diuerso quoque directa actio noxalis esse incipit. Nam, si libenhomo noxiam commiserit, is seruus tuus esse coeperit: qaod quibusdatis casibus emci primo libro tradidimus. incipit tecum euo voxalis actio, quae ante directa fuisset Si seruus domino noxiam commiserit. 6. Si seruus domina noxiam commise xit. actio ouila n scitur. Namque inter
dominum, qum, qui in Pot*state eius est
uuti Ad f. s. Caput sequitur Dicitur haec actio itarem scripta, i cum ex facto seu delicto quidem deis scendat, sed extensa sit contra posse rem. Per uenerito Μοdo prior dolo possidetre non de serit. si tenetur Non actione noxas, sed actiono ordinaria ex delicto, quia per manuniissoneui in pudiui en uim actiuuia lublatum
607쪽
nulla obligatio nasci potest. Ideoque & si
in alienam potestatem seruus peruenerit, aut manumissiis fuerit, neque cuin ipso, neque cum eo, cuius nunc in potestate sit,agi potest. Unde, si alius seruus noxiam tibi commiserit, ct is postea in potestate tua esse coeperit,inter. dicitur actio: quia in euin casum adducta sit. in quo consistere non potuit. Ideoque licet exierit de tua potestate, agere non potes: quemadmodum si dominus in seruum snum aliquid commiserit, nec si manumissus, aut alienatus fuerit seruus, ullam actionem con tra dominum habere potest.
De filiisfamilias. . Sed veteres quidem hoc in filiissemu
starum masculis & seminis admisere. Noua autem hominum conuersatio huiusmodi asperitatem recte respuendam esse existimavit re ab usu communi hoc penitus recessit.
Ad f. 6. Nuia obligatio Sc. ciuilis Ob unitatem personae, sed dominus malitiam disciplina do meia sica coercebit. vid. tit. C. de emendac seruor. Interdicitiar actio Rectius, intere it, cum iam in tua potestate sit, de hinc actione pulsari nequeat. Actionem contra dominum Vnde colligitur: Nec militi actionem dari contra ossicialem, ob imiiurias ante missionem vi imperii milit ris pq e fas,nec tyroni ob iniurias durante tyrotant O Aec
608쪽
386 . LIB. IV. Τi T. VIII. recessit. Quis enim patiatur, filium siluin re maxime filiam in noxam alii dari, ut pene per filii corpus pater magis, quam filius perbesitetur,cum in filiabus etiam pudicitiae fauor hoc bene excludat Z Et ideo placuit in seruos
tantummodo noxalus actiones esse proponendas cum apud veteres legum commentatores inuenerimus saepius dictum ipsos filiosfamiliarum pro suis delietis posse con
SI QUADRUPES PAUPERIEM FECISSE DICATUR.
De actione, Si quadrupes. ANimalium nomine, quae ratione carent , si qua lasciuia, aut pauore, aut feritate pauperiem fecerint, noxalis actio Iege duodecim tabularum prodita est. Quae ianimalia si noxae dedantur, proficiunt reo ad liberationem: quia ita lex duodecim thbularum scripta est: vi puta, si equus cabcitrosus calce percusserit; aut bos cornu, petere ser filiosam. Pater ergo pro delicto filii conueniri nequit, nisi ipse ex mandato delim particeps, vel cum plohibere posset, id non fecit, vid.
609쪽
petere solitus, cornu petierit. Haec autem actio in iis, quae contra naturam mouentur,
locum habet. Ceterum, si genitalis sit feritas, cessat actio. Denique, si ursus fugerita domino, di sic nocuerit, non potest quondam dominus conueniri: quia desiit domi. nus esse, ubi sera euasit. Pauperies autem est damnum sine iniuria facientis datum. Nec enim potest animal iniuriam fecisse di- .ci, quod sensu ea Fet. Haec quidem ad no. xalem pertinent actionem
TITVLVS IX. Ad pr. Contra naturam) Ergo damnum datum
esse debet contra naturam animalium ordinariam
I. g. 4. . h. Calce enim percutere equis quidem familiare est, ordinarie tamen hoc non factu L. Si genitusis J Ergo si gramina depauerit animal, cessat,& de pallu pecoris actio competit. Nec pi gnoratio animalis in agro deprehensi licita est, si de domino constet, l. 39. g. I.st. ad L. quic quod hodie secus. Conueniri Nisi eulpa in custodiendo commissa, ubi ex L. Aquilia tenetur. Feraeuas H. e. si in libertatem naturalem vel sylvam se contulerit, cons. l. I. s. re Io. Iniuria silentis Si ergo hominis factum de
instigatio concurrat, non dominus animalis de pauperie, i ed instigator ex L. Aquilia conuenituri. I. s. q. s. N 6.1. h. t. Sensi caret) Non Cartes anis hic fauet Imperator, sed sensum pro ratione capit. Initio enirn tituli dixit et qua ratione carent.
610쪽
388 L B. IV. TIT. X. De actione AEdilitia. T. Ceterum sciendum est, AEdilitio edi sto
leonem, ibi habere, qua vulgo iter sit. Et si aduersus ea factum erit, & nocitum libero homini esse dicatur, quod bonum ιχ aequum iudiei videtur, tanti dominus condemnetur: Celetarum vero rerum, quanti damnum datum sit, dupli. Praeter has autem AEdilitias a stiones,& de pauperie locum habebit. Nunquam enim actiones, praesertim poenales, de eadem re concurrentes, alia aliam consumit. TITULus X.
Per quos agere licet. Unc admonendi sumus, agere posse quemlibet hominem, aut suo nomine, aut alieno. Alieno 2 veluti, procuratorio
Ad ἔ. I. Rulgo iter Ergo si quis canem in alio Ioco alligatum habeat & hic transeunti noceat, s. sat amo,quia ibi ius eundi non habebat. dici videtuν Qui rationem habebit opera-xum,quibus caruit& cariturus, & in quantum in utilis faetiis. f. sim in f L. de oblig. qua quasi ex inlin. De eadem re Non quatenus ad idem tendunt, sed quatenus ad diuersa, vel in altera quid amplius