M. Friderici Christiani Baumeisteri Augusti ... Institutiones philosophiae rationalis methodo Wolfii adornatae

11쪽

DELLO STUDIO DI PADOVA S

Concediamo Licen Ea a Antonis Zalta Stam pator di Veneetia di poter ristam- pare it Libro intitolato Μ. Friderisi Chri . , Laume seri m. Inclitutiones Philosophiae oee. νὼ Iampa, osservando gli ordini soliti in materiadi Stampe, & presentando te Copie alte ει- bEche Librarie di Venezia, e di Padciva . Data li ra. Giugno 1788.s Girolamo . ean o Giustis an Κ.

Francesto Pesaro K. . Pro

12쪽

ΙNSTITUTIONES

CAPUT PRAELIMINA RE. De Philosophia in genere.

LOGICAEΜ ceterasque philosophiae partes meis

auditoribus explicaturus ; permagni , puto , interesse , ut sub initium statim distincte tradatur & enodate , quid sit philosophari , quidve item sibi velit homo philosopbus , & qua denique re Milosiopbia ab omnibus aliis rebus inte noscatur . Constat enim , complures , si qua de realia , de philosophia certe falsos sibi minusve distinctos formare conceptus . Quo fit , ut ignorata interiore philosophiae indole & praestantia , eam , aut in minimis ponant & contemnant prorsus, aut segnius certe , quam par ercti , languidiusque tractandam ,

arbitrentur.

I. a. Ut vero , quid sit philosopbia , facilius quisique intelligat , attendi volo ad triplicem illam humanam cognitionem , quam & experientia nos condocet , S philosophi in scriptis suis identidem exponunt . Deprehendimus 1cilicet per experientiam , nos aut ea, quae sunt vel fiunt. nosse , ignoratis tamen eventuum causis, aut caulas etiam & rationes eorum, quae sunt vel fiunt , intelligere , aut quanti-Baum. Log. Α tates

13쪽

, e ApDT P n M LIMI NAREtates denique rerum & mensuras, viresque item cadasarum perspectas habere . I. 3. Cognitio eorum , qUae sunt vel fiunt , sive . iit brevIus dicam, cognitio factorum , dicitur cognitio historica, nonnunquam e iam Tuuaris, propterea quod eamdem cum eruditissimo quoque inficeta plebs es vulgus habet communem.

Exempl. Sic e. gr. novit eruditorum quilibet , ceram, igni admotam, liquefieri; novit id quoque vulgus . Quo quidem in casu, intelligis , eruditi seque ac vulgi notitiam esse bis isse . Est enim haec co gnitio tantum facti alicujus & eventus notitia. 4. Quidquid est vel fit, id rationem debet habe. re suffcientem, ex qua intelligi queat & explicari

cur potius sit, quam non sit cur fiat potius ι quam non fiat; cur fiat hoc modo, nec alio. Scholium. Haec quidem propositio, postulamus nunc merito, ut a quovis nobis concedatur , uberius eamdem demonstraturi, cum ad ontologiam fuerit perventum . Cons interim molfit Ontologia lat. q. ao. dc Cl. M. Carpet ovii D era. de Principio ration. susc.

Nota. Ceterum scito, hic ideo hanc propositionem praemitti a nobis & praestrui , ut , quid si cognitio philosophica , β. subsequente explicanda , plenius in

telligatur.

g. s. Cognitio rationis suffcientis , ex qua concipi potest, cur aliquid potius sit, quam non sit ; cur fiat potius, quam non fiat ; brevius : Cognitio causarum dicitur e nitio philosophica.

Exempl. Sic e. e. gr. cum Cajus non modo, Come-xam comparere , novit, sed rationes quoque & causas pers cit., cur cometa conspiciatur potius , quam non peripiciatur , cur appareat hoc tempore , hocque modo , nec alio : tum vero Cajus dicitur cogniatione hujus eventus philosophica gaudere. g. 6. Cognitio quantitytis rerum aspellatur mais

14쪽

nε pnitio sopiti A s N GEXr t. 3me I. Si quis , e. gr. caloris quantitatem dc determinatum gradum in hoc illove casu definire novit ;tum vero illum caloris cognitione mathematica instructum esse dicimus. 3Iot. Expositis nunc dc praefultis definition bus triplicis cognitionis humanae, id nunc operam dabimus ut quasdam ex iis positiones deducamus , delamonstremusque illas , antequam ad ipsam philosophiae

notionem enodandam nos accingamus . Praestruantur enim , oportet , riteque communiantur illae propositiones , quae subsequentibus pollunt inser

vire

q. r. Historica cognitio ope sensuum acqu r tur . . Demonstr. Cum enim per sensus. nobis repraesentemus res , in organis nostris sensoriis mutationem produ centes per def. sens. , adeoque res existentes cognitio autem rerum existentium , sive rerum , quae

iunt, vel fiunt, dicatur cognitio historica sq. 3.): intelligitur nos ope sensuum pervenire ad cognitionem historicam, sive, quod idem e st, ope sensuum acquiri cognitionem hi istoricam. β. 8. Ex quo conficitur, si istoricam cognitionem esse ἱnfimum cognitionis humanae gradum. Demonstr. Cum enim cognitio historica acquiratur, ope sensuum s . 7. : palam est , cognitionem hist ricam non alia , quam jam cognita , supponere , e quibus , tamquam ex suis principiis , longa rat ociniorum series , derivari debeat . Insmus itaque cognitionis humanae gradus est cognitio his dica , quia inferior in cognoscendo gradus excogitari nequit . q. QuamvIs vero cognitio historica si infimus cognitionis humanae gradus g. g. , sundamentum tamen cognitionis philosophicae, cognitio historica recte existimatur. Demonstr. Cognitio philosophica est cognitio rationis . rerum , quae sunt , vel sunt . s. in . Cum ιvero , vel me non monente , intelligas , ratio-A 1 nem

15쪽

4 CApta T PRR LIMINARE. item dc causas factorum reddi non polle, nIsi Ipsa noveris facta : palam est cognitionem philosophicam supponere cognitionem factorum . Cognitio factorum dicitur cognitio historica . . . Ergo cognitio philoso'hica supponit cognitionem historicam; Ergo cognitioli florica recte pro fundamento cognitionis philosophieae habetur. I. 1 o. Eisciuntur hine , necessaria consecutione , res politiones , ad quas , tamquam ad consectaria , volo attendi. r. I. Intelligitur ex his , cognitionis hIstoricae

insignem esse usum in disciplinis philosophicis ; id

quod, per singulas euido , uberius commonstrare poteramus. Sed longum hic nimis foret, & ab instituto nostro alienum. Cor. II. Planum hinc si , cur experientia dudum pro matre omnis philosophiae a peritis limo quoque sit habita. Cor. III. Apparet ex dictis , cognitionem historicam a philosophaturo non pro ns esse contemnencam , sed ipsi praesultat asserta cetera superstruen

da a

Schol. Pluribus de distinctione cognitionis historicae, in communem & arca m , in recitationibus nostris

coram agetur . .

Not. Hactenus de cognitione historica I Nunc , ut ordine procedatur , quasdam positiones , oportet explicemus, de cognitione philosophica. . xx. Nullum objectum , quodcumque etiam fuerit , est ejusmodi , quin ejusdem cognitio philosophica dari possit. Demonstr. Cum enim omnium rerum detur ratio suiseiens g. 4.); quarumcumque etiam rerum rati nes sufficientes nosse, per se non est impol tibile. Cum vero cognitio rationis susscientis rerum dicatur c

Initio puellosiopbica g. s.): intelligitur , nullum obj Oum, quodcumque etiam fuerit, esse ejusmodi, quin ejusdem cognitio philosophica dari possit.

16쪽

. ret. Qui cognitione philosophica instructus est ,

non ipsas modo res vel veritates cognoscat , oportet sed veritatum quoque rerumque nexum perlipicere de bet a

Demonstr. Cum enim cognitio philosophica sit c initio causarum sive rationum s. in e consequens est, ut, qui cognitione gaudet philosophica , debeat relationem illam ia quae est causas inter & effecta, perspicere. Illa relatio rerum ad se invicem, vi cujus unum est eauia alterius, dieitur a philosophis nexus . Ergo qui gaudet cognitione philosophica , nexum rarum veritatumque oportet, perspiciat. g. 13. Ex quo conficitur . ad cognitione .r, philosophicam acquirendam non solos sussicere sensus , sed requiri vel maxime rectam rationem. Demonsr. Cum enim ope sensuum acquiramus tan-rum cognitionem hi floricam . , adeoque iisdem facta tantum vel res existentes cognoscamus . 3. 3, cognitio autem philosophica non in sectis si . rebus existentibus acquiescat, sed, longius progressa, causas quoque & rationes rerum suffcientes rimetur . s. : manifestum est, ad cognitionem philosophicam non sOlos sufficere sensus . Quia praeterea omnis , qui gnitione philosophica gaudet , veritatum vel rerum nexum perspicit, .ret. facultas autem nexum rerum vel veritatum perspiciendi dicitur ratio , palam est , ad cognitionem philosophicam vel maxime requiri rationem. g. I 4. Qui veritates cognoscit philosophice , easdem demonstrare novit. Demonstr. Cum , qui philosophice veritates Cognoscit, cognoscit earum musas dc rationes 3. : consequens est , ut , qui philosophice veritates no fit , easdem ex 1uis principiis dc causis deducere legitime queat. Ueritates ex suis principiis & causis legitimo nexu deducere est eadem demonstrare per defin. . Ergo qui philosophice veritates novit , easdem potest

demou strare.

17쪽

. rs. Nunc intelligis demum, quid sit pbilosopb Wi . Philosopharis scilicet de objocto A , si objecti Acognitionem habueris philosophicam. β. 16. Quicumque itaque de aliqua re philosopha. tur, ejus rei , de qua philosophatur, rationes & cau-1a debet nosse. Demonstr. Cum enim philosophari nihil sit aliud , quam cognitione gaudere philosophica . i s. cognitiovem philosophica requirat, ut causias rerum & rationes peripiciamus . s. et intepigitur luculentissime, quid sit, quod, illum, qui de aliqua re philosophatur , illius rei , de qua philosophatur , rationes & causas perspicere debere, at severemuS. . 1 . Per se omnino postibile est , de omnibus rebus philosophari. Demonstr. Cum enim nullum objectum sit ejusmodi , quin ejusdem dari queat cognitio philosophica β. D.), philosophari autem nihil aliud sit, quam cogniti e gaudere philosophica g. 13.) : intelligis possibile omnino esse in se de omnibus rebus phil - sophari. Siccine , inquies , de myslariis fidei etiam philosophari possumus λ Absit . Dixi in se possibile est de omnibus rebus philosophari . Quodcumque adeo in se possibile est , & per se nullam involvit contradictionem ; id Vero , cave , putes , nobis , sive intellectui humano , statim possibile esse . Quamvis intellectus humanus, suis, at exiguis , circumscriptus limitibus, non omnium rerum rationes susscientes investigare queat : investigari tamen & cognosci omnium rerum causae possunt , nisi ab intellectu humano, certe divino . Quo iple vides , nostra thesi neutiquam statui , de mysteriis fidei nos philosophari vel posse , vel debere . Sunt enim mysteria fidei ejusmodi ve- .ritates, quarum rationes sufficientes Deus ab intellectu humano investigari di perspici noluit. Quarumcumque autem rerum rationes susscientes Deus comprehendi noluit, de iis philosophari nec licet , nec

18쪽

DE Pili LosopHIA IN GENERE. 7

possibile quidem est homini finitoque ejus in te te uui.

. IS. Hinc liquet, nec re. theologicas, nec juriis dicas, nec medicas, nec ceteras, ad quamcum si e spectantes artem, esse hujusmodi, quin de iis philosopha,ri, non sit in se polii bile. Hanc itaque ob causam vvclfius in Log. lat. β. 3r. ait possibilem esse philosophiana juris , medicinae , artium quarumcumque . Neque enim in jurisprudentia , neque in medicina , neque in cateris denique artibus, debet deesse ratio sufficiens eorum , quae ibi

sunt, . '

Ex his porro decidi potest quaestio illa , quam ab eruditis, memini in medium prolatam e Num qua dam philosophia sutoria , aut agraria sit possibilis. q. I9. Conficiuntur porro eK praestructis sequentes propositiones, tamquam consectaria. Corol. I. Qui philosophatur , debet nexum veritatum perspicere β. 32. IS. Corol. II. Qui philosophatur , non solis stare debet sensibus , sed rectam rationem vel in primis in sublidium adhibeat . 13. II. . Corol. III. Qui philosophatur , veritates suas demonstret, necelse est . 16. - β. ΣΟ. Planum nunc hinc fit, quid sit philosopbiar. Priusquam vero ipsam phyosophiae notionem evolvam , rationem haberi volo duplicis illius accepti nis vocis pbi osophiae, quae eruditis est perquam similiaris. Sumitur scit cet 1. vox philosis biae ab eruditis

liter . ..

Exempl. Dunlex hic significatus vocis philo opbiae nisi solliti te obtervetur; cici vix potest, quanta oriatur philosophiae notionis confusio , quam eruditissimai

perraro evitarunt.

19쪽

s c A st D Y P R AE cI M O. A REousd homini, in quocumque flatu spectato , ad fessi ratem suam promovendam , vel sciendum , vel agendum es, distincte traditur. Haec definitio reperitur tum in Differt. Holimam ni de genuina philosophiae notione , s. IX. X. tum introductione in universam philosophiam in protegomen.

g. XIX. IMMI. Hanc autem acceptionem , qua philosophia complexum veritatum philolophicarum, ex ratione c gnitarum, vel seriem rationum sumientium inter se Connexarum, denotat, eruditis non esse infrequentem , luculentius multo copiosiusque in ipsis commentationibus sum commonstraturus.

. 11. Philostpbia , subjective, dc habitualiter spe

ctata, est nihil aliud, quam habitus , rerum vel veritatum rationes iusticientes & caulas invostigandi &perspiciendi. Habitus autem rerum causas ves rationes suffcientes cognoscendi , consistit in promptitudia ne illa, qua quis minore tempore Vel minore labore, quam alias requirebatur, plurium rerum causas nos e- re & reddere potest. Qui autem habitu gaudet rerum rationes suffcientes dc causas investigandi, ilIum dicumus philosophum. Schol. Non nunc id agemus , ut operosus In ultima vocis philosophi, vel pbilosophiae incunabula indiquiramus , neque nostra multum reseri , enumerar,

hic nomina titulosque omnes , quibus philosopsia , vel a priscis philosophis , vel a recentioribus fuit identidem insignita . Quae sciri hic annotarique merentur , ea Verbose satis eleganterque exposita invenies in Cel: Heumanui Actis Philosophorum. Part. L, p. II. item Pan. II. Cap. IV. cons. Observ. mI. T. VI. OU. XXXI. In ipsis nostris praelectionibus, cum de vocis philosophiae origine , tum de varia philos phiae denominatione & acceptione, quantum satis est,

cxponetur.

. 23. Philosophia , subjective considerata recte quoque dici potest habitus cognitionis philorophicae .

20쪽

Demonstr. Cum enim philosophia , subjective consi

derata , sit habitus , rerum rationes & causas cognostendi g. 21. cognitio vero rationum Me causarum dicatur eunitio philosophica s. : palam est philosophiam, subjective consideratam, recte dici posio

habitum cognitionis philosophicae. Not. Hinc vides, nostram philosophiae definitionem apprime convenire cum illa Cel. Reusthii. Hie enim

in ostem. Leg. g. so. philosophiam definit per habitum cognitionis philosophicae , & philosophum dicit

esse illum, qui habitu gaudet cognitionis philosophicae. β. 24. Philosophia itaque , & philosophica cognitio

a te invicem omnino multum differunt.

Demonstr. Cum enim philosophia sit habitus cognitionis philosophicae . Σ3. ; habitus autem cogniti nis philosophicae ct actualis cognitio philosophica , omnium consessione , differant : essicitur hinc ipsan philosophiam & philosophicam cognitionem a se invicem differre. g. et s. Non ille itaque statim est vocandus philosophus , qui hujus alteriusve objecti cognitione phil sophica gaudet. Demonstr. Cum enim philosophus sit ille , qui , bitu gaudet , rationes rerum sussicientes dc causas perspiciendi q. χχ. ; consequens est , ut philosophus debeat esse instructus habitu cognitionis. philosophicae sq. 4.ὶ Habitus autem cognitionis philosophicae & ipsa cognitio philosophica disserunt et . 'Ergo qui cognitione philosophica unius alteriusve objecti gaudet, non illum statim dicimus gaudere habitu cognitionis philosophicae . Ex quo colligitur , non illum statim esse vocandum philosophum , qui cognia' tione philosophica unius alteriusve objecti gaudet. Quemadmodum ille , qui nonnulla fidei doctrinaeque caelestis capita animo tenet, non ideo statis dicitur Theologus , cum ad Theologum requiratur habitus , asserta sua confirmandi , & ab adversariorum exceptionibus vindicandi , uti recte motaet Hebe struit