M. Friderici Christiani Baumeisteri Augusti ... Institutiones philosophiae rationalis methodo Wolfii adornatae

21쪽

εο C 4 PRAE L i Mi MAR x. streit in Saflem. Theolog. Part. I. Proterom. Ita iulum cave , statim dicas philosophum , qui unius alte riusve rei causas perspicit . Ecquis sutorem , vel quemcumque alium opificem , diceret philosophum ,

cum unius alteriusve rei causam reddere posse au

16. Philosophus debet habitu asserta sua demonstrandi esse instructus. Demonstr. Cum philosophus gaudeat habitu , veritatum rationes & causas perspiciendi f. et et.); ille autem , qui veritatum rationes & causas cognoscit, sive philosophatur ig. 19. debeat veritates suas demonstrare .ip. III. consequens est ut quicumque vult esse philosophus , debeat habitu asserta sua de monstrandi gaudere. f. et . Philosophus itaque gaudeat , necesse est , scientia. Demon . Per scientiam , rigorose sic dictam , intelligimus habitum asserta sua demonstrandi . Cum vero philosophus gaudere debeat habitu asserta sua demonstrandi . 26. ἐ' oppido patet philosophum d bere gaudere scientia, Cor. Inde nunc intelligitur , non incommode philosophiam , subjective consideratam , ab illustri Wolfio definiri per scientiam possibilium , quatenus essee possunt. cons. Log. Lat. et q. 3 Quae quidem definitio nihil aliud innuit , quam philosophiam esse illam

habitualem mentis nostrae persectionem , qua veritates demonstrare, sive , qua veritatum causas & rationes sufficientes perspicere possumus . Pluribus egide definitione hae molfiana in . Philosophia mea d finitiva, Def. IV, 9. 13. Philosophus asserta sua certis & indubitatis principiis superstruere debet. Demonstr. Cum philosophus veritates demonstrandi habitu gaudeat g. 26.); dem Mare autem ille veritates vel asserta dicatur, qui eadem ex principiis certis & indubitatis nexu legit time catenato dedncit per

22쪽

per def. demonstr.): facile intelligitur , philosophurn omnia asserta sua principiis certis & indubitatis superstruere debere. Schol. Quid sint principia indubitata, alibi explicatur ; a nobis tamen exponetur fusius in praelectioni. bus nostris . Referuntur inter principia indubitata , x. definitiones, et . axiomata Ic propositiones identicae , 3. experientiae. De quibus suo loco sigillatim. . et q. Ex his sic disputatis , nunc patescit , qua methodo philosophus in tradendis veritatibus ut 1 debeat. Is nimirum in tradendis veritatibus , vel etiam in cogitando , philosopho ordo est observandus , ut principia certa & indubitata praemittantur & praesul cantur , & ex his nexu legitimo cetera a sterta de

ducantur.

Demonstr. Cum enim philosophus id vel maxime operam dare debeat , ut asserta sua principiis certis di immotis lupeistruat g. et S. γ : sequitnr , ut philo- 1 ophus vel in cogitando , vel in tradendis veritatibus , eum observare debeat ordinem , ubi certa prinstruuntur , & fundamenti loco substernuntur principia , & ex iis legitimo nexu cetera asserta deriva

tur.

Not. Cum vero inter principia certa reserantur des nitiones, axiomata, & experientiae A. et 8. : intelligis , quid sit , quod philosophus in scriptis , vel in

doctrinis aliis debeat praemittere vel definitiones , vel axiomata , vel indubias denique & certas experientias , g. 3o. In ordine itaque , quo philosophus in ita dendis veritatibus utitur , ea sunt praemittenda , per quae sequentia intelliguntur. Demonstr. Cum enim ordo , quo in tradendis veritatibus philosophus utitur , postulet, ut principia certa & indubitata praefulciantur & praemittantur β. 29. , principia autem demonstrandi dicantur ejusmodi propositiones , ex quibus aliae veritates con

cipi queunt di intelligi per desὶ : sequitur , ut in

23쪽

ια CA' UT PRAE LIMINARE ordine , quo philosophus in tradendis veritatibus uti tur, debeant ea praemitti , per quae sequentia intelliguntur. . 31. Ordo , quo philosophus in dogmatibus tradendis utitur , porro requirit , ut nullus admittatur terminus, nisi qui accurata definitione fuerit jam ante explieatus.

Demonstri Ubi ea sunt praemittenda , per quae intelligi debent sequentia; ibi non temere utendum essterminis . nisi fuerint i ii por definitiones legitime

determinati . Fae enim , te terminos adhibere , vel prorsus non definitos , vel definitione minus accurata expositos , tunc eorum significatus vel obscurus plane erit , vel ambiguus certe minusque determina-tUS. Sic autem , dic quaeso , quomodo subsequentia intelliges λ Iam vero , cum in ordine , quo utitur philosephus in tradendis veritatibus , ea sint praemit tenda , per quae intelligi debent sequentia g. 3osionsequens est , ut ordo quo philosephus in dogma

tibus tradendis utitur, vel maxime requirat , ut nullus Omnino admittatur terminus , nisi qui accurata definitione fuerit jam ante explicatus. Sciat. Hanc vero thesm cum temperamento quo dam , nec sine omni limitatione , accipi Volo . Cave

putes , requiri id ad ordinem , quo philosophus utitur, ut omnes, notissimi licet, & simplicissimi termini definiantur. Ita enim hullus sciret definiendi finis Termini itaque , qui per experientiam & senium communem satis noti sunt & fixi , saepius sne definitione a philosopho assumuntur. De quo infra pluribus disputabitur , ubi de anabbi notionum exponendi

locus erit.

f. 3 a. ordo , quo philosophus in tradendis dogma tibus utitur, dicitur, methodus Hilo ophica. f. 33. Ad mebhodum itaque phi sophicam requi

ritur a

Corol. I. Ut nullus terminus assumatur , nisi vel accurate definitus, vel experienti jam determinatus, aliunde notus g. 33. 3Σ.

24쪽

Corol. II. Ut ratiocinia non nisi a principiis certis deducantur β. 29. 32. adeoquς conclusiones demonstrative probentur . I 4. Corol. III. Ut ea praemittantur , per quae sequentia intelliguntur .3o. β. 34. Ex ill. Wolfii commentatione de ruthodo mathematica patet , ad methodum mathematicam re

quiri ,

CoroI. I. Ut nulli termini vagi & indeterminati admittantur, sed non nisi illi, qui per definitiones legitimas sunt accurate determinati. Corol. II. Ut principia certa ponantur , ex iisque conclusiones rite & demonstrative deducantur. Corol. III. Ut . praemittantur ea, unde cetera intelliguntur & demonstrantur . Hinc propositionem vocat molsus supremam methodi mathematicae legem, quam

ubique vult sancte custodiri. t. Clar. Eimullerus in Artic. generali de veris is D s philosophis eadem sere cum Wolfio de meth do mathematica sentit . inibodus, inquit, p. 6o. m thematica , quam animam studiorum voces, licet plu-νibus odiosum saltem verbum sit , hisce tribus absolvitur legibus: Cor. 1. Ut nihil in terminis ambiguum linquatur,

sed Hala per definitiones apte is rigide determia

nentur. N

r. a. Ratiocinationes non nisi a certis principiis is, evidentibus deducantur. Cor. 3. in omnis conclusio demon rative probethν ,

nee in demonstrationibus in formam Ollogi cam impingatur, Not. Cl. Hagne in libro de methodo mathematica pag. 7 3. praecipuam methodi mathematicae regulam es, se dicit, ut principia semper antecedant, principiata autem 1equantur . - Hinc definit illam per ejusmodi ordinem veritates tractandi , ubi a principiis progredimur continuis ratiociniis ad principiata sive conclu

25쪽

lι ApDT P R AE L r M 3 N A a l . 3s. Ex his patet, methodi mathematicae easdem ess e leges. quae sunt methodi philosophica .

Demonstr. Cum enim ad methodum mathematicam requirantur haec tria, l. ut nullus admittatur terminus , nisi accurate definitus ; et . ut principia prae struantur certa , ex quibus cones usiones nexu legitimo derivari queant: 3. ut praemittantur ea, per qua

intelliguntur & demonstrantur sequentia g. 34. 4 ,; isdem vero legibus absolvatur methodus philosophica g. 33. e consequens est , ut eaedem sint leges methodi mathematicae , quae sunt methodi philosophicae .

. a 6. Unde recte colligitur , methodum mathema ticam elle cum philosophica eamdem. Demonstr. Eaedem leges methodi constituunt eamdem methodum. Philosophicae & mathematicae methodi lcges sunt eaedem . 33. : Ergo methodus mathemati ca & philosophica est una eademque methodus. 3 . Philosophus in tradendis veritatibus uti deabet methodo mathematica .

Demonstr. Cum n bilysophus in tradendis veritatibus ejusmodi debeat adhibere ordinem , quo I. nulluS admittitur terminus, nisi accurate definitus . 3 i. , et . quo ex principiis certis & indubitatis asserta deducuntur f. et q.ὶ , 3. ubi ea denique praemittuntur , per quae sequentia intelliguntur . 3O.), haec tria autem constituant methodum mathematicam . 34. e palam est, philosophum in veritatibus tradendis uti debere me

thodo mathematica. Not. Poterat hoc theorema etiam ita demonstrari . ordo , quo utitur philosophus in tradendis veritatibus , est methodus philosophica g. 3 i. ; methodus philosophica cum mathematica est eadem ij. 36. :

Ergo ordo, quo utitur philosophus, debet esse methodus matbemati a.

Not. De methodo mathematica , quae alias dicitur quoque metbodus demonserativa seu geometrica, item methodus naturalis , methodus scientifica, metbodus e

26쪽

νudita θ' fastematica , metissis rationis , methoduIphilosophica, in recitationibus nostris copiolius agetur. Hactenus de methodo qua philosophus uti debet . Nunc , quo stilo in dogmatibus tradendis uti debeat philosophus, paucis dispiciemus. g. 38. Stilus philosophicus appellatur illud dicendi scribendive genus , quo uti debet philosophus in tradendis dogmatibus ιβ. 3ς. Praecipua lex stili philosophici est haec propositio : In stilo philosophico vel maxime est ratio habenda perspicuitatis. Demorem. Cum enim philosophus in tradendis v ritatibus id agere debeat ; ut x. nullum terminum vagum, & ambiguum admittat , sed omnes terminos legitime & accurate definiat . 3r. , a. ut ea pra mittantur per quae sequentia intelligi & explicari possunt β. 3o. : colligimus inde, philosophum nihil omnino in tradendis veritatibus admittere debete , nisi quod suffcienter intelligatur. Ubicumque vere nihil admitti debet , nisi quod sussicienter intelligatur ι ibi potissimum habenda est ratio perspicuitatis. Ex quo intelligitur , in stilo philosophico , ve

in primis rationem esse habendam perspicuitatis. . o. Hinc essiciuntur hae positiones: iI. Quidquid perspicuitati ossicit , id omne ex stilo philosophico eliminandum merito existimatur . a. In stilo philosophico cuilibet voci & cuilibet phrasi constantem esse significatum tribuendum , ex his patescit. I. Manifestum est, omnem ornatum, qui sermonis perspicuitati ossicit , ex stilo philosophico esse

proscribendum.

Not. Non ideo vero philosopsorum stilum volumus esse barbarum, horridum, incultum, & ab omni prorsus elegantia alienum . Cum elegantia sermonis perspicuitati nullam vim insert a sed ad eamdem potius multum confert : tantum abest , ut eam negligi velimus a philosopho , ut commendemus etiam eam maximopere . Si vero accidat, ut accidit saepenume

ror Diuit tred by Cooste

27쪽

x6 CAPUT PRAELI MIM E eo ut perspicuitati elegantia officiat : tum vero ph losopho perspicuitatis, quam elegantiae potior habenda est ratio.

CAPUT II.

De panibus, b divisione Philosophiae.

CUM Philosophia, I emallae sumpta . ea tradat,

quae homini, in quocunque statu spectato, ad selicitatem suam promovendam , vel scienda vel agenda sunt intelligitur , veritates nonnullas in philosophia , systematice sumpta , esse ejusmodi , ut easdem, felicitate potituri , scire tantum debeamus ;nonnullas vero esse ejusmodi , ut actiones nostras dirigant 3 conforment ad veram selieitatem aissequendam,f.1 42. Illa pars philosophiae , quae veritates , ad felicitatem scitu necessarias, complectens , fundamenta & motiva praxeos tantum tradit, actiones autem humanas liberas non dirigit immediate ad felicitatem, dicitur ibeoretica . Illa vero philosophiae pars . qua praecepta supeditantur , quibus actiones nostrae consormantur & diriguntur ad veram felicitatem , sive , quae applicatio theoriae ad praxin in primis docet, dicitur practica.

g. 43. Objecti itaque , in quo philosophia , systematice considerata , occupatur , natura requirit , ut

philosophia dispescatur in theoreticam sive contemplativam, & practicam sive acti g. r. 42. Est haec philosophiae divisio antiqua non minus .

quam adaequata, propterea quod omnia , quae philomsophiae ambitu comprehenduntur , ad alterutram ha rum partium reserri possiunt . Quae Cel. Heumannus in Act. pbitos. Tom. I. p. 3oo. contra hanc divisionem monuit , omnem philosophiam practicam else , arbitratus , ea a nobis in recitationibus commemora buntur, di confutabuntur. . g. 43.

28쪽

g. 43 objecti itaque, in quo philosophia. system,

lice considerata, occupatur , natura requirit , ut. philosophia dilpescatur in theoricam sive contemplati. vam , & practicam. sive adlidam β. 4r. 4 a. Est haec philosophiae diviso antiqua non minusquam adaequata , propterea quod omnia , quae philo 1uhiae ambitu comprehenduntur, aὸ alterutram harum partium reserri possunLr Quae Cel. Heumannus in Act. philos Tom. L p. 1ῬO. contra hanc ldivisionem monuit, omnem philosophiam practicam esse, arbitra- . .

tus ea a nobis in recitationibus commemorabuntur& confutabuntur. .

Quid de divisione philasophiae veterum in instru- mentalem & pridcipalem . itemque de distinctione philosophiae in sectariam & electivam existimi umsit, a nobis coram copiosius exponetur. g. 44. Philosophia theoretica vel circa res, ex maiareria concretas , vel circa res , ab eadem sejunctas .

Versatur . .

Demons . Cum , quaecumque ex ratione cognosci- anus , sint vel . Nateriali5, vel immateriolia sperprinc. ontolog.), Philosoplida Autem theoretica tantum ea tradat , . quae ad Contemplationem rationis spe- 'ctant β. 4et.): manifestum est , philosophiam' theor . iicam vel circa res materialet , vel immateriales

g. 4s. Partes philosophiae: theoreticae praecipuae laqt philosophiae naturalis seu physica ., ct pneumatologia . sve doctrina de spiritibuS. . . Demo'Ur. Cum philosophia theoretica versetur vel circa maerialia , vel immaterialia β. 44.); ad materialia autem reserantur corpora ; consequens est , ut philosophiae theoreticae pars sie doctrina de comporibus . Scientia corporum , sive eorum ., quae per .

corpora .sunt postibilia, dicitur philosophia naturalis sive pissica . Ergo philosophia naturalis sive physea est pars aliqua philosophiae theoreticae . Porro , cum ad . immaterialia reserantyr spiritus; scientia autem Daum. Lu. B spi .

29쪽

CAPUT II., PARTIBVs, 'spirituum & anctionum ejus dicatur. pneumatologia sintelligitur , pneumatologiam esse Metiam p rtem philosophiae theoreticae . Ergo physica & pneumatologia iunt praecipuae partεs philosophiae theoreticae. Feb. Quja vero physica corpora contemplatur ; pro cornorum, speciatim spectatorum, diversitate in varias dii pescitur partes. Hinc enim exsurgit r. Μeteorolma,s - scientia' eorum, quae in atmosphaera generaettur, e. r. pluvia, iris, Sc. 2. Oactologia, sive scientia. fol-silium, 3. 'Dologia, sive scientia aquarum ' risim logia, seu scientia vegetabilium, sive plantarum. Haec phytologia autem comprehendit & Bolanologiam , si1 ve scientiam herbarum & Dendrologiam , sive scientiam fructuum & arborum , s. missiologia , . quae est

scientia corporis animati . Et quia omnes mutationes corporum habent finem aliquem , cumque omnes res naturales rationes agnoscant, a .finibus arque usibus ,

quos Deus intendit; desumtas: enata est hinc peculiaris disciplina , quae dicitur. peleologia, quae est seien- tia finium in rebus naturalibus. Hactenus de physica ,sve scientia rerum materialium, ejuique partibus spe

cialibus. - .

. Cum pneuinatologia ea coni neat , quae nobis de

spiritibus ex rationis lumine innotescunt ἔ ad spiritus autem , ratione cognitos , stertineat Deus atque anima oritur hinc peculiaris disciplina . quae, dici-tsr theologia naturalis , sue scientia de Deo ejusque attributis' dc operibus . . Item hinc emergit alia quae

dam scientia , quar dicitur pochologia', sive scientia de anima ejusque assectionibus αἰ opersonibus .

Quia, vero , quae de anima cognoscimus , ex experientia novimus , vel ratiociniorum ope ex experientia deducimus ; oritur hinc poeselagia empiricaec rationalis. Sob. Cum denique dc res malariales α immAt Hales habeant quaedam communia , & in quibusdam conceptibus perpetuo conveniant : oritur hinc disci-- plina aliqua, quae ea seneratim pertracta , quae rebus

30쪽

ET Divi glomZ pHIL Oso PHIS. 291materialibus cnm immaterialibus sunt communia. At cne baet dicitur pbi sopbia prima , sive metaphysica stricte talis , in qua veritates universalissimae & notiones communissimae distincte exponuntur. Adjecit hic Uvolsus peculiarem discis linam , quam eomolo giam V ant , qua ea ', quae mundo generatim spectato tribui debent , explicantur , eamque refert ad metaphylicana , qua quatuor scietitiae comprehendui tur, sa) ontologia , . b) cosmologia , c) .ps holo. gia, cum empirica , tum rationalis, d; theologia donique naturalis' . . . . β. 46. Ad philosophiam practicam, , sive ad illam 4,bilosphiae partem . qua praecepta traduq ur , quibus voluntas nostra in eligendo bono, dc sugiendo malo , dirigitur, reseruntur . αὶ Philosophia postica universalis , quae ceter sscientiis moralibus prirstruitur ,& generalissima actionum hominis. liberarum contemplatur . Poterat. etiam dici meta disica philosopbiae moralis, propterea quoi

in ea generaliores notiones morales en Zantur.

β) Ethica, quae est scientia dirigenia, actiones hominum liberas in . statu naturali ,. quatenus vivunt extra societateni civilem : Ius naturae , quo poris officiorum docetur . sive quo exponitur , ad quasnam actiones simu Oblι-gati. & quaenam contra, actiones sint omittendae.

ιὶ Politica, quae est scientia dirigendi apiones horiminum liωras in i ietate civili. a) οEconomia , quae est scientia dirigendi acti' .nes hoDum liberas in sodetatibus simplicibus . Sunt autem inietates simplices. conjugalis , . paterna & hQ-tilis Sches. Phacut hie distinctio Holi manniana philosophiae praciicae , quae pro diversitate finis , diversas constituit discipsias practicas. Practica , inquit phi-Iofosia, prout an iones nostras ad felicitatem nostram, evel intrinsecam , vel extrinsecam trigere docet , atque circa bouc, vel id, quod iuris, vel quod pruden-