M. Friderici Christiani Baumeisteri Augusti ... Institutiones philosophiae rationalis methodo Wolfii adornatae

41쪽

3o . DE ID Eis inita idea sive notio cura hihil aliud sit, quam eiusmo. di repraesentatio rei , vi 'cujus possumus rem reprae- . sentatam ab aliis rebus. dignoscere. ' . r. Sic ideam claram eoloris nigri habes, cum colorem nigrum potes ab albo ct aliis coloribus disce nere. Idea item clara odoris rosae gaudes, cum poteris odorem rosae ab odore vel hyacinthi vel alteriuscujusdam floris distinguere. 63. Hinc intelligis, hoc clariorem esse ideam quo plura potes in objecto repraesentato distinguere. Exempl. Clarior e. gr. fit idea avis, in aere volitantis, quanto propius accedit illa visui, ut distingui possit ab alia specie avium . 66. 'Αd elatam ideam sive notionem alicujus relobtinendam requiritur nsus sensuum , cum attentione

conjunctus. '. t

Demonstr. Cum enim tum demum claram alicujustei notionem sive ideam possideas, cum potes rem ropraesentatam ab aliis rebus internoscere β. 64. ad id veros ut rem repraessentatam ab aliis rebus discem namus, requiratur modo, ut sensus adhibeantur cum attentione per exper. : palam est , ad claram ideam sve notionem alicuius rei obtinendam requiri usum sensuum cum attentione conjunctum. . e . Hoc itaque clarior evadet idea , quo pluribus sensibus rem quampiam perceperis.. Demonstr. Hoc est clarior idea, quo plura potes is objecto repraesentato distinguere g. 63. . Cum vero

sine dubio in objecto plura distinguamus , si pluribus

sensibus unam eamdemque rem perceperimus, quam si paucioribus: intelligitur ,' hoc clariorem alicujus rei evadere ideam , quo pluribus aliquam rem usurpa-

Schol. Hinc regula pDilosophorum .: Ad tot senses res , quam clarius vis pefcipere , est redigenda . ad quot rediri potest . Quam quidem regulam , legimus , Iψacum observasse . Hic, ue Iacobum ab . Esa Vo distiogueret . omnes, . quos poterat, adhibebat . Fal

42쪽

. s 3 v E NOTIO Kraus ac Palletatur tamen , quia visum , praecipuum omnino sensum , adhibere non poterat . Hactenus de idea

. Clara . . .

g. 68. Quemadmodum ι experientia edocti , novI- mus , nos quaedam ita nobis repraesentare ut possimus ab aliis rebus eadem discernere g. 63. , ita quo- . que, eadem magistra, scimus , nos saepenumero revera rem aliquam repraesentare nobis quidem, . sed ita . ut eamὸem nequeamus. ab aliis rebus suffcienter di

gnoscere.

Exempl. Hanc experientiam Cel. Ea uerus in Epistolis amoebaeis de Harmonia praefabilita , β: 6.

sequentibus verbis confirmat: Statue te , inquit . in medio centum oratorum , in ambitu circuli aequaelibus interealiis disributorum . is voce alta , sed

aequali , sermones babentium . Perciplis omnium umces , nulla enim malis es , cur alteram magis quam aeteram ι percipias , is nibil tamen intelliges , i. e. non poteris loquelam Sempronii a voce Titii dignosce . . se. Fac, unus eorum utatur tubo stentorio , θ' rei qui pergant, ut ante, vel impone reliquis fontium, aut jube, is submisse admodum loquantiar, centesimus vero pergat. altas ut prius , Toce , percipies clare quae dicet, i. e. distinguere centesimi vocem ab ali rum vocibus poteris. f. Plura exempla quae evincunt, nos saepius rem percipere , dc tamen nihil posse in m percepta distin guere, in praelectioἀbus ipsis adseremus. g. 69. Ejusmodi repraesentatio , qua rem repraesemtatam non possumus ab aliis discernere , dicitur id sive notio obscura. . Exem. Tales sunt fictiones illorum , qui in statu lethargi versantur, item infantum, recem natorum shominumque bene potorum. 38. 7 . Vides nunc , ideam sive notionem recte A. stingui in Ideam claram & obscuram ἱ'Demonstr. Cum enim per experientiam deprehendamus , nos quaedam ita nobis repraesentare , ut ab

aliis.

43쪽

aliis rebus possimus dignoscere. g. 63. ; nonnuli εautem ita , ut plane non possimus ab aliis rebus discernere . 68. , ejusmodi autem repraesentatio,. quarem quampiam possumus ab aliis rebus internoscere, dicatur clara idea β. 64. ; ejusi di contra repraesentatio , qua rem reprmentatam non. possumus ab

aliis rebus discernere , dicatur obseura idea ες.); palam est , dis ici recte ideam in claram &

obscuram . . , ' . . . '

Schol. Dari vero gradus obicuritatis , itidem hinc patescit . Hoc clarior fit ea , quo plura quis in objecto distinguit g. 6s. . Fieri itaque potest , ut Cajus in re quapiam plura, ope sensuum, distinguat , quam Titius . Tunc Titius , in relatione ad Caji ideam , habebit ideam obscuram . Sed haec obscuritas dicitur

relativa . obscuritas autem' absoluta idearum in eo consistit , cum rem quidem nobis repraesentamus , sed illam rem prorsus non possumus ab aliis rebus distinguere. g. 71. Hinc intelligitur , cavendum esse , ne effi-stimes, alteri statim quoque esse obscuram ideam ejus rei, de qua tu obscuram nullamque claram , habes.

t. Quo ipso patet . praecipitanter nimis judicare illos , qui obscuritatem sui ingenii modulo mensi, id omne obscurum in se 'esse, clamitant , quod ipsi non

capiunt. νβ. 72. Idea obscura fit clara ope attentionis.

Demonstri Ponas, te objecti A habere ideam obscuram ; tunc objectum A ab aliis rebus non dignosces, in eoque nihil distingues f. 6ς. . Fac vero , to attendere objecto A , tunc 'objecti A magis tibi Gonscius stris. , quam alterius custisdam objecti per defin. Attent.) Si vero objecti Α' tibi magis conicius eris, quam alterius cujusdam objecti ; tunc objectum A ab aliis objectis distingueς . Consili enim dicimur

nobis esse rerum extra nos positarum , cum eas ab

aliis rebus distinguere valemus . Cum objecta A ab aliis rebus nosti dignoscere : tunc objecti A habesideam

44쪽

idea obicura. evadat clara.

. 73. ninc conficitur , neglecta attentione ideas claras fieri ob cur. - . Sehα obscuritatis ideo causam, non immeritq plerumque quaerunt philosophi in mente nostra ipsa, cum . scit cet rem aliquam non attente satis consider4mus :id quod accidit hominibus, affectu abreptis, in med

latione alia. occupatis , aut unico actu nim a multa sibi repraesent tibu . . . 9. 4. Cum rem aliquam ita nobis repraesentamus, ut eam ab aliis rebus possimus discernere : tunc aut Ara teres notasque , ad , rem ab aliis rebus dignoscendam spectantes , possumus sigillatim nobis repraesentare, aut minus . . . . .

. Exempl. Fao e. D C ijum sibi mente sepraetentare. Diem , tunc fieri potest , ut Cajus non modo discernat utcumque legem ab aliis rebus sed notas qu que characteristicas sigillatim sibi repraesentet, easdemque speciatim enumerare queat quibus lex ab omnibus aliis rebus distinguatur. Fac porro , Titium. colorem rubrum sibi re araeseatare tunc illum quidem ab

aliis rebus discernet , sed characteres & notas sigi, latim. sibi mente sistere non poterit, quibus color ruber ab omnibus aliis rebus discernatur. u. 7s. Εjusmodi repraeielitatio, qua non modo rem repraesentatam ab aliis rebus discernimus sed notas quoque characteristicas , quibus res repraesentata ab aliis.rebus discernatur , speciat in nobis repraesenta mus, easdemque mente distinguimus, dichur notio sive

idea disincta, quaei nihil aliud est , quam repraesentatio notarum mi alicujus characterillicarum. Exempl. Sic e. gr. Crius notionem distinctam letis mente sibi format , cum novit , legem esse normam , secundum quam quis actiones suas conformare obligatur . Hinc Cajus sigillatim sibi meate repraesentat speciatimque enumerat chara lares , quibus lex ab aliis discernatur. 'Baum. Log. C β. 76.

45쪽

. f. O.'Ejus inodi repraesentatio , qua rem quamdam ab aliis objectis possimus quide in dii cernere , ted n tas nullas sive characteres possumus nobis sigillatim repraesentare, dicitur notio sive 'Mea eo usa. Corol. Sic colorem rubrum discemere quidem potes ab aliis rebus . Cum vero , experientia teste , characteres nullos sigillatim tibi mente repraesectare possis. quibus color ruber ab aliis rebus dignoscatur ἱ coloris

rubri habes Heam confusam . . .

i. ' . Idea sive notio clara recte dividitur In ideam distinctam & confusam. . ' . vemonstr. Cum rem repraesentatam ab aliis rebus disces nimus , idea gaudemus clara . 63. . Quia

Vero , quum rem ab aliis discernimus , aut . ita eam4 dem distinguimus ab aliis . ut characteres insmul , quibus res repraesentata distinguitur ab 'aliis , speci tim. enarrare queamus , aut minus . 74. patet , nos, cum idea gaudemus clara , aut speciatim notas rei repraesentatae characterissicas nobis posse repraesentare , aut minus. Ejusmodi repraesentatio qua notas& characteras speciatim nobis repraesentamus , quibus. res repraesentata ab aliis rebus discernatur , dicitur

idea sive notio distincta β. 13. . Fjdsmodi autem

repraesentatio, qua notas characte isticas sigillatim vobis praesentare non possiimus , dicitur idea sve notio

confusa β. 76. E. recte ideam claram in distinctam '& ebnsulam dilam iri patet. Corol. Sunt , qui ideas claras & distinctas pro synonymis habent , siae dubio significatione grammatica harum vocum decepti. Ex dictis autem patet , &Cartsum , Leibnitium non sne ratione sussiciente claram ideam in distinctam & consulam dis in xisse . Quae enim in se diversa sunt , diversis quoque terminis enunciari debent. 1. Cum ideam distinctam de Oseecto quodam habes ; tunc de notis characteristicis objectum illud totale constituentibus illudque ab aliis rebus discernentibus, habes id ana H ram . Cum vero de obiecto

46쪽

S 3 v E N o T r D- N i B V K. SI quaam habueris ideam consusam, tunc do notis characterisscis, objectum repraesectatum constituentibus , illudque ab omni alia re discernentibus , habes: ideam

Demonsν. Cum alicujus rei , idem sive notionem distinctam habueris; tunc potes notas characteristic εο

rem repraesentatam Constituentes illamque ab aliis rebus discernentes , fgillatim tibi repKesentare easdemque distinguere β: et s. 3 - Si vero quid potes ab asio distinguere : tunc idea hautis . clara 64. E. qui objectum aliquod distine sibi . repraesentat , de notis

sive characteribus' objectum repraesentatum constituentibus . claras possideat ideas, necesse est . . Porro , cum .ideam habueris consulam alicujus ob- 'tunc. notas, objectum repraesentatum constipuerites, illudque ab aliis rebus discernentes non potes

sigillatim tibi repraesentare easdemque distinguere s9.ν6. . repraesentatio vero, qua quid ita tibi mentesstis , ut non possis Idem ab allis rebus Internoscare , dicitur idea obseura β. 6q. . E. qui rei alicujus habebit ideam consulam , de notis , rem istam constituentibis, habebit ideam obscuram. .

Not. Hinc intelligis, quid sit , quod philosophistinctionem perceptionis totalis ex claritate pcrcepti num partialium, ajant, oriri; Item , quia iidern ideam .confusam objecti totalis , affirment ex obscuritate idearum partialium ortum trahere . . Porro hinc planum fit crescore distinctionis gradum , crescente claritate in perceptionibus tartialibus . .' g. 70. Hinc intelligis attentionem ad ideas distin- acquirendas veI in' primis facere. Demonstri Cum enim , si rei cujusdam volueris habere ideam distinctam , notas ejus rei elare tibi repraesentare debeas . . :ὶ ς ad claram autem ξdeam 'acquirendam sit necessaria attentio: et x. : palam est, attentionem itidem requiri ad ideas distinctas acqui

. Io. Si Vistinctam obiecti notionem habueris r

47쪽

. D 2 . 3 D E I stune illam poteris per Voces cum altero communi Demonstri Cum distinctam obiecti cujusdam notionem habes , Tunc characteres & notas rei sigillatim tibi potes repraesentare s. 7IO.. Cum Vero hi characteres peculiaribus gaudeant luis nominibus , intelligis , eosdem posse enumerari. aliis & per terminos

indicari. . . . I '

Exempl. Praecipuum hoc criterium. notionis aliti

ctae existimo , si quis ea, quae cogitat AI e.1γ-ciatim cnumerare potest . Fit quidem multis de causis ut nonnulli , distinctis licet gaudeant notionibus , ves plane non , vel dissiculter certe , viva voce te la animi expr mere possint . At hujus quidem vel rationem dedi' in programmate , de eruditιs Iesa animi' exprimere nescios. Vitemb. I=34. Fac, e. gr. Caium distincta notione spei raudete . Tunc quaelitus quomodo spes ab aliis asiectibus differat ta enumerare potent notas , assectam spes ab aliis anectibus

g. 81. Quidquid nobis sensibus repraesentamus , id

consule nobis repraesentamus, ut adeo phimsophi recte afirment, repraesentationes seniustes, qua tales , esse eonfusas. ' Demonstria Sehius. nobis repraesentant res extillentes per exper. . Quaecunquae vero exsistant, ea Iunivaesis multiplicibusque circumstantiis , vel temporis . vel loci . vel personae , characterem distanctivum non constituentibus, involuta. Hinc vides, quid sit, que sensus nimis multa, nimisque composita simul reprinsentantes , notas distinctivas sigill tim nobis non sistant. Repraesentatio, qua notae rei repraesentatae characteristicas sigillatim nobis sistere non possumus , dicitur confuta s. o. . E. palam est , quidquid no- bis sensibus repraesentamus , id nobis repraesentamu Exempl. Sentis naribus e. gr. odorem rosae , sentis oculis colorem nigrum audis senutu campanae. ἐάieo

48쪽

Siv E NOTIO UI BUs. 37 cum odorem rosae, tum colorem nigrum, sonum item eampanae, confuse tibi repraesentas . Non enim notas& characteres sigillatim tibi reptaesentare potes , per qnos odor rosae ab odore hyacinthi . itemque color niger ab albo distinguatur.

q. 21. Criterium notionis confusae est , cum eam per voces cum aliis communicare non possumus.

Demonstr. Cum is, qui coiisusam rei cujusdam h bet notionem , ejus rei notas & characteres obscura sibi reppraesentat . 78.3 , in obscura autem repraetentatione plane oihil' distmguere queamus 6. 69. e

manifestum est, eum, qui consulam rei cujusdam n tionem habet , notas rei repraesentatae characterissicas alteri stillatim enumerare non posse: Si enim enum raret , eas distingueret. Ut itaque. recte criterium notionis confulae constituamus id , .cum quiβ eam ope terminbrum alteri explicare nequit. . a ExempL Fac , e. gr. te rogatur , ut enarres notas charaGeristicas , quibus odor rosas ab odore aliorum sorum differate easdem enarrare non posse; tunc cer- . tissimo tibi persuadere potes, te habere notionem consulam odoris rosae . Idemque accidit. iis , qui possunt quidem colorem album a nigro discernere , caeco autem nato non possunt ope verborum explicare distincte , quomodo albus color a nigro internosci de

beat. . . '

β. 8 3. Hinc est , ut si eum stero debet comm nicari idea confusa , objectum , cujus habetur notis cohiusa , alterius sensibus objiciatur sive illi osten

datur . . .

Exempl. Si quis e. gr. nn quam odorem rosae na- .ribus percepisset , & alter odoris hujus ideam in altero excitare velit : . tum rosa .esset alterius naribus offerenda . Sic in animo ejus excitabitur odoris rosae idea confusa . Verbis enim numquam efficies , ut alter , quomodo odor rosae ab aliis odoribus distincte seire queat . ' - C 3 β. 14.'

49쪽

Π . v x a B a 4 βα- . t 4. Ex his denique intelngi potest , quid semen mentis humanae , & quid sibi velit locutio ista:

oritur lamen in mente Mea.

. 83. Per Lumen, in mundo obvium , intelligitur illud , quod essicit , ut objecta externa circumjecta iule in icem distinguere possimus . . - β. g6. Lumen itaque mentis humana eonsistit in Litu clararum & dillinctarum idearum. ' Demonstr. Cum mens in statu clararum vel dissi ctarum idearum versatur; tunc ipsa res repraesentatas diainguere pot*st o. 64.) . Adeoque status idearum claranum & diumctarum absolvit id, quod vocamus lumen mentis humanae s . 8s. Corol. oriri itaque r. lumen. in mente nostra patet , cum vel obscuris idcis fiunt clarae , vel eruelaris distinctae. ' ' . . CoroL a 3 Uides Illac crescente cognitiono rerum

elara & distincta, crescere lumea mentiS. coroL 3 ) Existimari sinc potest , in quonam consistasti tenebrae mentis Cum scilicet. mens in obj 'ctis perceptis nihil distinguere potest , tunc iasi tribuimus tenebro . Jam vero, cum in statu notionum obscurarum alterum ab altero distinguere aequeamus L ορ. , pater, statu .obscurarum idearum absolvi tenebras mentis.

31. Per experientiam deprehendimus , nos, cum notas rei cuiusdam chara eristicas nobis repraesentamus, auz omnes notas nobis siletre, quae sussiciunt ad rem repraesent tam , ab omnibus aliis rebus , in omni casu, statu & .tempore discernendam , aut tan- . tumx odo quasdam , quae non sussiciunt ad rem repraesentatam ab omniuus aliis rebus , in omni casu , statu, di tempore distinguendam. - 18. Εjusmodi repraesentatio, qua notas suffcientes ad rem repraesentanam ab omnibus aliis rebus, in omni casu , statu , dc tempore discernendam k sigillatim mihi mente sisto, dicitur nitio completa . Ejusmodi vero reprassentatio, quq quasdam tan um notas,' nec

50쪽

i i v et M o T ι o u i 2 U 8.ι Dhee suffcientes illas ad .rem raprei entataim ab omnibus aliis rebus, in omni calu i ii itu dc tempore distinguendam, dicitur notio incompla a. Exδmpl. Si e. gr. de spiritu has notas character,

silcas allegaveris , quod sit - subilantia , o intellectu praedita voluuiale praedita ό hunc re censes notas characteristicas , spiritum ab aliis rebus discernentes , adeoque formas tibi notionem spiritus

di tinctam L . s. . Quia vero hae notae characteristicae, de spiritu recensitae , ejusmodi sunt, ut su*ciant ad spiritum ab omnibus aliis rebus , in omni calu , statu & tempore distinguendum ,' nihil enim , praeter spiritum , eis intellectu dc voluntate praeditum d i vides te notiotiem spiritus habere Asiarum completam. Fac vero , te notas tantum quasdam de Deo recensere , c. gr. Deus est .i ubstantia intelligens ;tunc habes notionem . Dei incompletam . Sunt enim notae hae csaracteristicae non suificientes ad Deum ab omnibus aliis rebus, in omni calu , statu tempore discernendum . Anima enim nostra itemque

aneelus est etiam substantia inFelsissens. 9. 8ο. Idea distincta recte diviqitur in completam

ac incompletam . . Demonstr. Idea distincta est repraesentatia ejuvnodi, qua notas characteristicas , quibus res repraeseciet lata ab aliis rebus dignoscitur , sigillatim nobis mea. te iistimus g. et s. in . Cum vero per experientiam ,

deprebendamus , nos aut omnes notas , quae iussiciunt , ad rem repraesentatam ab omnibus aliis rebus In omni casu statu . distinguendam , nobis repraesentare , aut saltem quasdam notas , quae non cum .ciunt , ad rem repraesentatam , ab omnibus aliis r

bus, in omni catu & statu, discernendam V. tr. J,

ejusmodi aut repraesentantio , qua notas , ad rem repraesentatam, ab omnibus aliis rebus. in omni

casu , & statu & tempore , internoscendam , suff