Hugonis Grotii Florum sparsio ad ius Iustinianeum

11쪽

io HVGONIS GROTII FL. SP.

iuste agere, iustus exsistit, aut temperans. In sicientiu sane σfacultatibus poste requiritur. Nam si quis possis fanare, meὸia

cus est. nihil enim constitutionem illam medici impedit non melle. idemque o in aliis euenit facultatibus. at in virtutibus circa mores res si abier habet. Nam euenire solet , mi possit iusta agere etiam iniustus. at velle id ipsum non nisi tu li enhominis. quare iustus erit aliquis etiamsi iuste agere non possit, modo melιt , O Aionem iustitiae habeat. parique modo se habet iniustus. Recte etiam additur voluntati, id est voluntatis affectioni, constantis titulus. Nam idem ille Aristotelis Interpres ad secundi Nicomachiorum caput IV. sic ait: απτε μ ἔ cim.ς ἐὸ -υ 1 α γ

enim erit iustus, si iusta faciat scitus quae faciat: deinde si δε- liberato ea faciat: postremum vero si ad talem assionem conflanter se habeat atque immutabiliter. Non alieni sunt ab his quae diximus Philemonis versus:

id δευέες κ ου Arais κλ . quae nos in Stobaeana editione sic vertimus. . Non iustus omnis absinens iniuria eri, Sed qui nocere cum potes , tune abstinet: Nec qui recusat parua, sed qui maxmu

12쪽

Tentatus, animi robur inuictum gerite' Nec quisquis ista quolibet praestat modo: Sed qui dolosi nocivi suci, integra

Probitate, iustus es, non credi studet. Fatendum interim eli hanc definitionem,ut plerasque iurisconsultorum, talem esse ut rem non male exprimat, non tamen exactam ad dialecticam subtilitatem. Nam virtutis & viiij genus est siue constans voluntas, iustitiae autem proximum genus est virtus. ubi autem definitiones fiunt non nominato genere proximo eos definitiones transilientes vocat Aristoteles Topicorum vi. 3. In Stobaeanis eisdem tittalo eodem de iustitia habes Orphei hymnos tres in honorem iustitiae, & iustitiae vindicis & Nemeseos cum versione nostra. Est eius Poetica descriptio, & apud Hesiodum operibus, & apud Claudianum de Manli, Theodori consulatu : oratoria autem in Libanij Progy mnasmatis. Esregia vero illa imprimis quam in libro de honesto ac voluptate dederat Chrysippus Gellio memorante xiv. 4.-b ἐ'J-ς ιι j μ-

θ Virgo esse dicitur, ut significetur incomrupta', neque concedens malignis, neque admittens meria mollia,aut excusationes, aut ' eces, aut adulationem, aut aliud

quodvis tale: tum vero ad lectu pingitur tristi ac vehementi,

13쪽

HVGONIS GROTII FL. SP.

luminibvi oculo m acribus , mi hominibuι quidem iniustis terrorem addat, iustis verὲ fiduciam, cam aduersius illos multust amico, in hos vero hostili. Habes eius praeconia &apud Macrobium somnio Scipionis ut cum a. i. sine ea dicit, non solum rempublicam, sed nec exiguum hominum coetum, ne domum quidem paruam constare: & animis post hanc vitam seruari iustitiae vel cultae praemium, Vel spretae poenam, & i. 3. octonario numero iustitiae nomen datum propter aequalem diuisionem. & i. 8. de iustitia venire innocentiam, amicitiam, concordiam, pietatem, religionem, affectum, humanitatem: quibus virtutibus vir bonus primum sui,atque inde reipublicae rector efficitur, iuste ac provide gubernans humana, diuina n pn deserens. Polus vero Pythagoricus hoc dicit iustitiam esse inter homines, quod in mundo consensum a diuina ortum prouidentia, quod in regno pacem, quod in domo viri ac uxoris domesticorumque omnium inter se concordiam, quod in corpore integritatem ac sanitatem,quod in animo sapientiam. Stoici iustitiam diuisere in s Acειαν,, pietatem, bonitatem , rectitudinem, tum in vita communi, tum in contra libus. Et si Ciceroni credimus in finibus : In litia e 1 erga deos religio, erga parentes pietas, vulgi'

autem bonitas, creditis in rebus fides, in moderatione animaduertendi lenitas, amicitia in beneuolentia nominatur. Thespesion Apollonio apud Philostratum: A-

14쪽

Σολωνες τε ψ οἰ-is; si δή κακε ις του νομον δεκα ο η ηρξε. Secundam rectam rationem Apolloni, tu ius est non utique u sui iniustus non eri, sed qui tune agit, aliosique sic instituit, ne quid iniuste agant. adhaerent autem iustitiae tali,

tum ali a virtutes, tam maximoudicatrix legum conditrix.

qvi enim tala erit , iudicabit, oe quidem multo iust , quam qui diuisis pecudibus iurante leges autem feret quomodo Solones m Lycurλι. nam cir illis ad leges scribendas iustitia dux fuit. Scholiastes vero Iuvenalis itistitiae comites facit fidem& pudicitiam. Vide quae diximus de Iure Belli ac Pacis,

III. cap. X. Definiri autem solent virtutes omnes ita sua perfectione. Martianus Capella de Dialectica. Plerique autem subtiliter videntur attendisse , qui qualitates ipsas non dicunt recipere magis oe minus , sed ea quae ab his denominantur: ut iustitia sit ipsa etna quadam perfecta notio, ut non dici po it magis hac iunitia, quam illa eri. dici tamen potent magis hic tu ius, quam ille e t. quod bene conuenit cum iis quae habet Aristoteles Y Nicomachiorum 1. ac sic explicat optimus Paraphrastes. δκφοι- mi ν αἰ ἀρε- . siunt homι-nes'magis re minus iussi ac fortes: fitque ut magis minuise quis aut tu te agat, aut temperanter, neque tamen ob id, inde- 'ita sunt virtutes. Iuri*rudentia est diuinarum atque humanarum rerum nolitio J Sic Gellius xi. i . Draco Atheniensis vir bonus, multaque esse prudentia existimatus id iurisque diuini eo humani peritus suit. Iustinus disceptatione cum Tryphone: μη πις ν η- ν-ν--λίων

15쪽

quae in his est diuinitatis atque iustitiae ' est plane inquam. hanc notitiam Philosophia pollicetur. Strabo initio

tarum rerum cognitio, sine qua hoc opus effici nequit, non erinisi eius , qui diuinas humanasique res complectitur, quorum . scientia dicitur esse ea, quae Philosephia appellatur. Praecipue vero ea philosophia quae in actu versatur. M. Cicero Tusculanarunt quinto. Nam sapientiam quidem ipsam quis

negare pote i, non modo re esse antiquam, verum etiam nomines qua diuinarum humanarumque rerum, tum initiorum, causarumque cuiusique rei cognitione hoc pulcherrimum nomen apud antiquos essequebatur. idem de Officiis primo. illa autem sepientia , quam principem dixi, rerum erit diuinarum atque humanarum ficientia : in qua continetur deorum hominum communitas, , societas inter ipsos. ea si maxima ess, τι est certe , nece se en quod a communitate ducatur oscium, id esse maximum. Etenim,cognitio contemplatioque naturae, manca quodammodo atque inchoata sit, si nulla adito rerum consi- quatur. ea autem actio in hominum commodis tuendis maxi me cernitur. Plato quoque tum in Timaeo, tum de Republiea quinto, philosoplatam definit: 'λώ1μα- ου ον ς, ον ν, ω γινο ιαων. scientiam eius quod est, eorum quae siunt,' eorum quae sunt. Huius philosophiae cum magna pars sit vera iuris prudentia, ut Vlpianus recte nos docet l. s. D. de tua. &iure, merito generis nomen

16쪽

AD ivs IVSTINI AN EUM. Is sibi praemittit, specialem deinde differentiam adjiciens

per iusti atque iniusti scientiam. Bene autem distinxit Vlpianus, & ex ea T ribonianus notitiam & scientiam. nam Iurisconsulto lassicit res diuinas humanasque de quibus libros Varro scripserat 3 nosse aliquatenus: proprie autem ac peculiariter exactόque nosse, id est scire ,Hebet, iustum iniusto quid intersit. .

Idem ferme voluit esentilianus: cum dixit,oratoris vitam cum scientia diuinarum humanarumque rerum esse coniunctam, id est non eam plane possidere, sed

. neque eius esse exsortem.

Da videntur posse tradi commodissime , si primo leui aesimplici mia, post deinde diligentissima atque exactis a interpretatione singula tradantur, alioqui si statim ab initio rudem

adhuc infirmum animum studiosi multitudine ac marietate rerum onerauerimus, duorum alterum , aut desertorem studiorum efficiemus, aut Διm magno labore , sepe etiam cum diss- dentia squae plerumque iuuenes auertit serius ad id perducemus, ad quod , leuiore via ductus , sine magno labore, σsne via distiaentia , maturius perduci potuisset J Paria ha bet de arte oratoria Quintilianus libri octaui initio His meia quae in proximos quinque libros collata sunt ratio immundi , atque inuenta distionendi continetur: quam ut per omnes n eros penitus cognoscere ad summam fientiae necessarium est, ita incipientibus breuius ae simplicius tradi magis

conuenit. Aut enim infacultate institutionis tam numerosa atque perplexa deterreri solent, aut eo tempore , qμo praecipue alenda ingenia, atque indulgentia quadam enutrienda siunt, 'eriorum tractatu rerum atteruntur. aut si haec sola didicerim , satis se ad eupxemiam instructos arbitrantur et aut quasi

17쪽

aά certas quasidam dicendi leges alligati conatum omnem resemmidant, unde existimant accidiste, ut qui diligentissimi artium scriptores exstiterunt, ab eloquentia longissime fuerint. Via tamen opus est incipientibus,sted ea plana, oetum ad ingrediendum, tum ad demonstrandum everita. Suum cuique tribuere J Iustitia seruat unisuique quod suum est. Macrobius i. de Somnio io. Cicero de Natura Deorum: Iustitia quae siuum cuique distrabuit: dc definibus: Iustitia in Auo cuique tribuendo cernitur. Huius 'μῶν duae siunt positiones, publicum'priuatum. JDemosthenes in Timocratem ναο- αν

κίδεο τῆς πόλεως. Dua sunt positiones, de quibus leges apμά omnes ciuitates constituunt: prior ε' qua conuiuimus contrahimusque mutuo , ac de iis stilicet quae priuatim facienda sunt, decernimus, mutiniusque plane nobu ipsis. altera, quemadmodum quisque re publica iti debeat ,-aut ciuem st praestare, aut magistratum. Plinius lib. uri 1. epistola i . Cum sis peritis As mpriuati iuris oe publici, cuius pars Senatorium est. in qua epistola habes egregiam quaestionem ad hoc ius pertinentem. Gellio x. io. Ateius Capito dicitur publici priuatique iuris peritissimus, idem multa de iure Senatorio habet ex Varrone XIV. 7οῦ Costeritum est enim ex naturalibus praeceptis, σμt gentium, aut ciuilibus J Cicero de Aruspicum responsis. Hoc si minus iure ciuiti perscriptam est, lege tamen natura, er communigenIium iure sancitum est. Gellius vii. 3. de Catonis lo-

18쪽

AD IVs IVSTὲ NI AN EVM. i7quens oratione quam is pro Rhodiensibus habuit, Ae

primum ea non incallide conquisiuit, qua non iure naturae, aut iure gentium fera prohibentur, sic ιure legum, rei alicuius medenda, aut temporis causa iustarum.

DE IURE NATURALI GENTIUM

ET CIVILI.

Hinc liberorum procreatio, hinc educatio J Seneca de beneficiis iv. i . Gomodo nulla lex amare parentes , indulgere liberis iubet. μperuacuum est enim, in quod imus, impetu. Agit de ea re , & Nazianzenus in distichis, MChrysostomus sermone secundo. Euripides Diistye:

Trahens ipsos in sui ut ensium deos, 'Ferasique: amare quicquid est ex se satum. .

In rebus aliis iure non uno vIImur.

Ius quidem ciuile ex unaquaque ciuitate appellatur J Ciuica iura, dixit Horatius. Nam siquis melit Solinis vel Draconis leges appellare iis civile Atheniensium, non errauerit J Et sic ius ciuile dixit de Attico iure scriptor vitae CimoniS. , u exigente, εν humanis necessitatibus J-νήμα- ας. Dioni Pruseensi. . Sed quoties non addimus nomen cuius sit ciuitatis, nostrum ius significamin , sicuti cum poeιam dicιmus, nec 'addimus no-

19쪽

men , siubauditur apud Graecos egregius uomerus , apud nos Virgil us J Proclus ad Politicorum Platonis secundum η si ora Θου γε κἈθ' μόνον, ὼς

Articuli appositio modo per excellentiam unum aliquid significat, it c.m dicimus, poeta dixit , dantes hunc honorem ei, qui in suo genere siummus est. Sic & Galenus libro, animi affectus consectaneos esse temperaturae. ΘἰωΝτων - θυήπων , ωίοτε τηι ηγυτεύοντα nu O ῆ, mess G

Ομιηρον α λεγους et ιψω, Σαπφω γ ποιητρου. uippe cum Ioleant non rar) homines , quae in quoque genere prima sunt, ea generis donare nomine , it cum dιcuni hoc dictum esse poetae, illud vero poetriae: intelligunt enim omnes sub poeta nomine 2 gomerum, sub poetria Sappho. Quintilianus iv. 8. Enthymema quoque est omne quod mente concipimus o proprie autem dicitur, quae est sententia ex contrariis, propιerea quod eminere videtur inter catervi, τι Homerus poeta, urbs Roma. Ad de Plutarchum Symp. IV. I .

Aut stripto, aut sine scripto J Scholiastes ad Satyram primam Horatij: quia aliud est ius siriptum , aliud non

scriptum. Lex est quod populus Romanus Senatorio magistratu interrogante , velutι Consule constiιuebat J Ateio Capitone definiente apud Gellium x. 1 o. Lex est generale iussum populi aut plebis rogante magistratu. ubi legis vocem latiore sensu accipi, ut & pleuisscita includat, quanquam contra priuilegia, quae dc ipsa leges vocari solent, excludi, notat ibi Gellius, addens totius huius rei ca-

20쪽

put, originem & fontem esse rogationem. huc pertinet in notis illud P. I. R. I. S. Populum ιure rogauit, populuique iure siluit. 'Plebissctium autem est, quod plebs plebeio magistratu interrogante , veluti trιbuno, constituebat. Plebs autem a populo eo dissert, quo steries a genere. nam appellatione populi uniuersi ciues continentur, connumeratis Miam patriciis σSenatoribus e plebis autem appellatione fine patriciis ,-Senatoribus, caeteri ciues lignificantur. Sedoplebisscita lege Hortensia lata, non minus valere quam leges coeperuntJ Laelius Foelix apud Gellium xv. 27. Is qui non uniuersium populum, sed partem aliquam adesse iubet, non comitia, sid concilium editacere debet. Tribuni autem neque aduocant patricios, neque ad eos referre illa de re possunt. ita ne leges quidem proprie,sed plebisscisa appellantis , quae tribunis plebis ferentιbus acceptas.nt, quibus rogationibus ante patricij non tenebantur, donees Hortensius Dictator eam legem tulit, ut eo iure quod plebs saluisset', omnes Quirites tenerentur. Senatusconsultum est, quod Senatus iubet atque constituit JId quibus fieret modis, vide Varronem apud Gellium XIV. 7. In notis S.C.D. Senatus consultus decreuit. eum lege Regia, quae de eius imperio lata est populus in eum omne imperium siuum potestatem concedat JStrabo in fine operis : AI a-δηρί- η α'οτε M. H. 5 τά-ὼς Κ - ο δεταξεν. ἐπει-

Augustus. Nam is cum ciuitas ipsi regimen imperν permisisset,