Henrici Glareani Heluetii, poetae laureati de geographia liber unus,

11쪽

ELARE AN HELVETII, POETAE Laureati de Geographia Liber. DE GEOMETRIAE PRiNcipi 1s AD PHAMrae Asti onomicae notitiam necessarῆs

vel terminis clauditur. Termino, ut circulus.Terminis ut resiliti figurae. Terminus est cuius rei'is. Figura puna est, cuius medium nesse ultat, neque ab extremis egreditur. circulus estsigura plana, una quidem circunducta linea contenta in cuius medio punctus ei ha quo omnes rectae lineae, ad circunductam si neam eiectae, sibi inuicem fiunt aequales. circunferentia est linea, quae circulum continet, ad quum linea reuctae, ac sibi inuicem aequulas,educuntur. Haec autem e ambitus,incir

cuitgs, curuaturus C nonnunquam icet ακυIῶς, circulus a Latinis, dicitur, Graecis vero πεIιψεῖεα

uirgin circuli, est punctus isse, quo omnes lineae rectae ad butum circuli eiectae nuicem fiunt aequales. Linea recta est, quae ex aequo se puncta interiacet: vel brevisimai puncto ad punctum extensio, ut hic a. aineae Paralleia aeque dimitiessunt ta, uis in infinitum protraha uir iunquam cocurrat. ualis sunt quae sunt irotis currusi,uit hic, b in iis Diametr M.

12쪽

. EN GLARE AN LDAmetra circul est quaevis linea recta perceatrum cytalltra pens, utrinque ad circunferentiam circuli pertingens. Haec linea latine dimetiens dicitur. Dimidias circulus est figura plana diametro circuli, er medietate peripheria contenta. Exemplum harum definitisanum ab d ce. tota su cies circulusest,us di circuberentia, bc, uel ad diametrus puctu, centrucirculi est ab edimidius circulas eb, eae ced Lineae a centro ducta inuicem quales.

a b cqu ri circuli pari,qui, quadrans dicitur.

Angulus fit ex duarum linearum mutuo contum. Est enimfigura particula, a sine contactu in amplitudinem urgens. Angulus rectus est qui ex linea uperlineum cadente, χ:rinque iatri Uecus duos inuicein aequalis angulosfaciente, causatur. obtusius angulus est, qui recto maior Acutus,qui rem minori Angulus rectilineus L qui ex rectis sincis causatur aut quem ta a recta colitinent. Exemplum

13쪽

id b, et a d

Angulus caritas, siue circularis est,quem lineae cumae, siue cireuis res causent, ut infectione circulorum fieri videmus. Angulus hphaeralis est, quem duo circulissphaerae sivis circuferentisseontinent, quales in quovis globo fiunt ex interfectione circulorum. Aristoteles sexto PhUuorum ostendit nes lineam feri posse ex punctis, neobsuperficiem ex lineis, nes corpus exsuperficiebus.Mathematici tamen imaginantur ex luxu puncti in longum, fieri lineam, ueri ex fluxu sineae in titu superficiem Denis ex transitu superficiei, cum uelut desidere ipsim imaginumur,feri corpus. Sunt enim tres dime sones in Mathematicis,Longitudo,ut in linea: Latitudo, ut insuper σιὰ:Proseunditas siue cromes,ut in corporibus.

Depraecipuispartibus totise mundia

cap. LSciendum primu unis Uum mundum rotundu escae omn/s prime ales eiin partes,quaru fiuntfecudum uulgatum diuisione, quindecim,ubi uperm corpus perpetuo circundat inferius omni ex parte, pene cui tunicae superiores indepis circundant inferiores. Est aut inustati terra, quae gravitate sivis pressa, ad centru immota recubit.Deina de alia hoc ordine ascendendo,Aqua, Aer,ignis,Sphaera lunae, Mercumve iis, olim Martis mis, Saturni,coeli editum,quae er octaua

15쪽

GEO GRAPHIA. νsthaera dicitur, σήπλαναρ, a Graecis.in ea fiunt omnes stellae, exceapti, eptem planetis Nonasthaera quae stellis omnibM caret. Decimaq aer primum mobile, Crini a flesiis est undecima, quod e

tum Empγreum Theologis nominatur Totinitas mundinex quae tuor elementis est,parte corruptibili: emundecim caesis, parte incoravuptibili Est autem haec diuiso Aciuidum substantiam.

De motibus corporum totius uniueUL

deorse ut grauia errae aqua:Vel fecundum circulum, ut coelestia corpora. Mottusursum uocatur motus a medio id est, centro terrae.Motin deorsium,ad medium quia ad centrum terrae. Motrassecularis autem dicitur motin circa medium, id esst, ceratrum. Motvi

igitur ursum e deorsum no in infinitum fiunt, sed D ad sphaeram lains,accentrum terrae. Ergo antipodes non mirim,quim nos ad ce

trum terraenatura tendunt. Recte quosa Poeta dictum est: coelum dis ursem. Decima1ybaera, que e primum mobile, unico mouetur motu, essoriente in occidentemsuper polos mand G equinoctialem. Hic modius omnium noti fimi est, circulum totum absoluit intra r4. horas. Hic etiam omnia corpora inferiorasecum rapit manto igitur corps ra ab ea sphaerupim distant, tanto turilim mouentur eo motu quod potifimum apparet in luna. Haec enim intra dig. ferme dies totam cir euitionem perdit,qubd motumetvistbaerae asequi non potest. Porro hic motus simplex es uniformis, C regularis. Sequitur nona thera, quae duos habet motM. Vnum superioris 'baerae,de quo iam dictum est: Alterum ex se erex sua natura, ab occuctu ad ortumsuper eclipticam lineam, er polos eodiaci. Multi illum Mocant,motum defectionis,propterea quod omnes inferiores 'haerae deficiunt

16쪽

Octaua phaera tribus mouetur motibus, elae me sphaerae, nonae sphaerae. suo proprio motu, qui est septentrione in Meridiem, siue, perq; principia rictis e Librae. Et vocatur motus trepidationis. Ud icsphaeram omnis antiquitas credidit primam esse,nec aliam super eam. Verum soterici, duas alias inuenerunt, persuasi rationibus' i busdam, quas non piguit adscribere, ut i quid utilitatis ex ijs haberi posit, non desint studiosis ras notandum, quod omne corpus, uel est simplex, ut quatuor elementa coelum Vel mixtum, ut alia omnia. item per se mouetur, quod ab interna nutura habet, cur sic moueatur, ut lapis deorsium Per accidens vero, quod ab externo aliquo mouetur, ut lapis sursum per iacientis vim mouetur.

Sunt autem h pothesies, siue PhUuis postulata.

cuiusuis corporis simplicis unicus est motus per se. Item, Omne corpus, quod pluribus mouetti motibus, unum per se habet, alios per accidens it superior hphaera mouet inferiorem, non autem cotra. um, stellae mouentur ad motum siphaerae, quemadmodum clauus admotum rotae Est enim stella densior ut orbis pars, ait Aristoteles libro secundo de coelo Cr mundo Expirimento aut constat, octauamhphaxam tribe ἰS moueri motibus, Necesse igitur est duo supra eum esse corpora. Et quamuis ea usu subiectu non sint, rationibus tamen epicaciabus illic ebbe demonstruntur. Sunt autem hi tres motus, primus, decimvisphaerae,sccundus nonae, tertius ipsius octauae,ab septentrione in meriadtcm,siupc principia Arretis ex Librae tit ium dictum est. At haec poribui, quam oportuit egimus, potissmum tumen hac de causa, quod postea in circulorum descriptionibus, motus primi mobilis Dcques notroducitur. cuius uero phaera sit, certo donire, nostrum negocium ut non multum ut ut tu haud magnopere impeditetia ignoretur. Idcm senti de longa ac peros tractatione Plunetarum, accorum stli,qNipecqsi ad hanc nostrum scientiam non exigatur. coSraphus enim ab

Astrologo

17쪽

Ahologo excussa, ac recte demonstrata, tanquam hγpotheses acciapit. Qua de re oppido quim pulabre ac copiose strabolib i. d seruit.

Sat erit nobis, qui epitomen scribimus, desphaerae rudimentis iuuentutem admonuisse, a qua poterimus facilitate duxisse. Debent itaq; ira rei nouiti auditores,perpetuo in memoria habere quatuor mun4i plaugus,orientem occidentems solem, Meridiem mseptentrione, ut quo sum quaesiis regio ergat, intelligant.

IIII. Sphaerost ut ait Euclides libro xi. Elementorum quando simiae circuli manente demetiente circunductus femicirculus in stipsum rursilis revolvitur, unde incepit circumasumpta igura. Haec dolitio causetis est imaginaria, ut puras uni Mathematicorum magis notar Irim Mathematici, ex infinitis superficiebus ieri corpus Exemplum. Sit micirculas ab . eius dimetiens immobilis, a c. quod ii circvagatur eo micirculus illae

telligimus

Theodosius autem in libro de 'haeris ita ait : sphaera est solida σεorporea Rura, una quidem convexa superficie contentu niuius meadio Andrus est, i quo omnes recte uicie, ad circunferetiam eductae nuicem urit aequa s. Et haec desinitio propria est, naturumst aerae ad

Husim exprimens.

18쪽

Η N. GLARE ANItu mbra extremitates attingens, circa quam 'haera uoluitur, quem

admodum rota circa axem.

Poli, qui . cardines Cr uertices dicuntur, sunt puncta axem termnuntia. Omnis enim linea duobusfnitur punctis Pollitus duo fiunt. Alter qui nobis in Europa, C maiore parte Astis habitantibus,perpeα tuo apparet. Hic er Arcticus dicitur, C Borealis, Cr Aquilonicus, ac septentrionalis Alter oppositi huic, qui Antarcticus dicitur, Cr Nouticus,sive meridionalis. Is a nobis nunquam uidetur, sed ab antipodis

brus, quos esse, certo constat

auopactoobaera diuidatur, quiducta,

quid obliquasthaera cap. V.

Si uisupra diximuιθhaera in aetherea, Cr elementorum corpora diuidi intelligitur, eritbecundum substantiam diuisito Quemaadmodum si animati hominem,equum,leonem, reliquMs eius 'ecies diuidis.Altera uero elis diuictio est fecundum accidens ii rectum er obliquam Sphaera recta est,quando uterque polus in horieonte conliciatur, C aequator siupra caput apparet. Sphaera obliqua est,dum alterpolorum usui patet, ulter occulitur, ut nobis in Europa degentibM. Vbi considerandum, quod ubicunt homo sit, medium coeli illi semper apparere,caeteris paribus. Dum ergo homo D aeqvstor est,utrunq; polum conlicit in horieonte Sin ab aequatore cedet, alter polus abuscondat ur, alter eleuetur necesse est. Et quantum ab aequatore discediatur, tanta erit polorum uariatio Hinc est dictum apud Geographos, tanta 6be poli ab horieonte eleuatione,quanta punctu uertici, quodetenti uocantha aequatore siemotum fuerit. Exemplum sphaerae rectae a b c media θhaera C recta b d aequatoris dimidit. a , poli in horieonte a d c, axish inhaerae, siue rectus horieon. Exemplum'haerae oblique, a b c d mediasthaeraci obliqua, e dimidium aequatoris . , polus. c si dimidius axis a e c

19쪽

Exemplum Sphaerae obliquae. De decem circulis quosin Coelo Astrologi imaginantur. Cap. I. Circuli in 'baera fiunt duplices: Ali sunt maiores, quisthae

in duo equa diuidunt: Ali sunt minores, qui non in duo aequa, sed in maius criminia sthaeram fecernunt circulorum maiorum

sunt ex Aequator, odia ,colum aequinoctiorum, colurissos,

20쪽

tiorimi neridianus, CrΗorieon. Minorum circulor unt grata tuor, Arcticus, Antracticus, Tropicus cancri, Cretropicus capricoranti Sunt ergo decem in uniuersum. Aequator est circulus maior, omniquas fuis partibus aeque Apolis dii tans. Sic dictus, quoniam cinnfolineo , nox diei omnino quaestur, C contra dies nocti. Alio nomine Aequinoctialis er equidialis dicitur. contingit autem aequinoctiubis in anno, semel mense Martio, in principio Arietis. Iterum mense septembri, tutio labre. Porro tum aequinoctiu est per uniuersium orbem. Intelligitur aute circulus hic caelum medium ambire sua circumferenιia, Atque ob eam causam primae 'baerae cingulus dicitur. Zodiacus est circulus maior, Aequatorem in duobus punctis, que sunt principia Arielic labrae, dirimens, cuius est erum dimidium ad Septentrionem, alterum uero ad Austrum vergit. Latiui uinctigni sti uocant bimedia dure Zodiaci superficie solus enim hic circulustitia

tudinem habet duodecim partium, qualium maximus circulus, trecen