장음표시 사용
21쪽
ge aliis itaque rationiblis refellenda venieb.it Viri CL. emendatio, ut immotum illud staret, aestimationem actoris ipsius spectari in hoc poenali iudicio, quod redditur adversus eum qui in ius vocatum vi exemit. Praeter ipsam igitur 6c manifestissimam eiusce rei rationem, quam prolixius superius edisserui: Secundo id operte colligere licet ex his, Edicti perpetui
procul dubio,verbis, VANTI EA RES EST, AESTIMATA, DE A CONTROVERSIA EST. Formula scilicet laaec Edictalis
aestimationi Iudicis prorsus inconveniens est. Specta quippe sis mihi Edicti perpetui reliquias omnes, semper ubi de aestimatione Iudicis arbitrio facienda res cst,illud hactenus neque unquam aliter, Edicti verbis comprehendi reportes, res ea, vel erit, vel Adinti rem paret esse; ut docere pollunt vellex 2. q. uis.1 qui satisfare: Lun. quis ius dici. L 7. quo false tui. l. I. g- Τ.nevis at ei. Lyses futipossia LI79. I9 . . de V. S. vel Unti aisoris interfueris, Ly e coper quem factum erit. Unde etiam Formula illa Edictalis apud Valerium Probum Q. R E. T. P. I. R. D. Ananti ea res erit, taxia pecunia iudicium recuperatorium dabo. Quam quidem formulam Probus incensum earum,quq Edictoperpetuo continebantur,quasque peculiari capite digellit, disertese fert: NQT quam vero Smnuca res est aestimata de qua controversia es: quae utique singularis formula denotat modum in controversiam ab Actore deductum, non Iudicis ipsius arbitrium seu aestimationem.
Τetti ὁ,apertissime id subdita Vlpiani verba docent, cum post proposita Edicti perpetui verba haec subjicit, Hoc enim
ADDI TVMs,ut appareat,etiamsi calumniator quis sit, tamen hanc parnam eum persequi. Nempe si ad Iudicem aestimatio rejiceretur, an qllaeso calumniatoris rationem eum habiturum putaremus , aut quidquam aestimaturum, qui boni viti de innocentis ossicio fungi debet 3 Superioribus accedat quarto loco, praeter omnium librorum consensum, Graecorum insuper seu Basilicorum auctoritas; libro videlicet Synopseos 7.rit lyc. II. ubi ita hic locus aia
22쪽
L.siper alium I ne quis eum qui in ius r
poenali actione,etiamsi percalamniam eam movis.
Ec haec quidem de priore quaestione, seu de aestimatione abactore,etia calumniatore, facienda: etiam Calumniatore qua
ut & hoc adda). i. eo qui alium per calumnia in ius vocavit,ut id diserte explicatur d. L .ga j ne quis eum qui in δεμ voci Se sic qui in principali calumniator erat, cui forte nil debebatur,d nique cujus nihil intererat. Quicquid contra censeat nonnemo ex doctissimis hu)us aevi iurisconsultis. II. Succedit altera quaestio superiora connexa, suomodo,
seu sistiter,quave ratione in hoc Edicto Quanti ea res est, abactore etiam calumniatore aestimetur adversus eum qui in ius vocatum vi exemit: num videt abactore iurato,jureiurando in
litem praestito, an vel δ ipso petitionis libello ut omittam nunc tertiam Petri de Bella Pertica Veteris Interpretis sententiam, qui dicebat aestimationem fieri per veras probationes, Bar-tolus recte resutavit. & de qua v. Iasonem hicin Illud putane Accursiani; nempe, neque aliter id aestimari posse, quanti, inquam, res est,quam iureiurando in litem,si aestimatio ab Acto re facienda sit: quo etiam argumento Vir ille Clarissimus haec verba, Actore expungebat: quandoquidem inauditum esset de iure,iusiurandum in litem calumniatori deferri. Istud credidit Raphael Fulgosius; quam sententiam excepit C L. Duarenus:quς'verissima sententia est. Sed neque Accursij sententiam recte refutari video; neque Fulgosianam recte defendi. Non fero Accursianos eo argumento refutari , quod ineptum sit iusiurandum in litem deferre, ubi quod in veritate est non inspicitur.' Nam imo Ac in iureiurando in litem ipso non id utique spectatur quod in veritate est , seu verum actoris interesse, au t verum preti v m rei sid enim est quod in veritato esse hic dicitur cum sine ulla taxatione in infinitum etiam, prout Iibido auspici iam fecerit, in litem iurari possit, L 2. g. I. l. q. g. χῶ in litem iurando: l. 68. is rei vindicme dicam nunc vulgatam Doctorum distinctionem: qua iusiurandum in litem aliud
veratatu faciunt, quo scit. actor secundum utilitatem communem veranaret aestimationem definit: alterum assent ii, quo
23쪽
actor litem pro sito arbitrio M adfectione ultra verum rei pre
Non fero coi tra veram Fulgosj interpretationem his verbis, EsT AEsTIMATA, firmari; ibi, suanti ea reses AESTI, AT A. , de qua controversia est. Quae quiuem verba eo trahebat CL. Duarenus, quasi exinde appareret, non de re aestimanda, verum quς iam s IT ab actore aestimata, hic agi. Non id, inquam, fero: quandoquidem vox ista EST, non Coni lingenda venit cum sequente voce Sed omnino cum prioribus ea cohaei et, ita: Euanti ea res es; sed de vox limatis, ad utrumque tempus de libelli oblati,& iudici; huius intentati recte referri possit. Quid igitur Accursis sententiam profligari, contra Fulgosj
sententiam defendi his quatuor argumentis oportuit. Primo verbis illis, De qua controversraeis : Nempe enim inter caeteras differentias, lis & controversia inter se hoc distant; quod Lis proprie dicebatur cum res in iudicium iam deducta esset, cuique aestima dς vel arbiter dabatur unde etia illa formula in actionibin apud Valerium Probum A. L. E. Arbitrium titis an Lmandae ) vel iusiurandum in litem deferebatur: Controversia vero proprie ante litis contestationem diccbatur, ut patet ex Las. Manie 7 st de perit .haereo. Quod cum ita sit, exinde conficitur, aestimationem Controvei siae hic esse aestimationem quae facta fuerit antequam lis ad Magistratum perveniret: ergo, libello. Secundo id ipsum defendi oportuit voce AEUimata, non quidem habita ratione temporis squod superius profligatum est in velum quia si de iureiurando in litem sensisset Praetor, non solo utique Ae limationis vocabulo usus fuisset, verum his aut Iimilibus expressis, Auanti eam rem actor iureiurando in litem stimaveris. Tertio ex qualitate huius actionis id ipsum comprobatur : Nam cum haec actio sitis factam, & sic stricti iuris , item cum hac actione non petatur res restitui , sed poena, sane in ea in litem non iuratur; quod fit tantum in actionibus bonae fidei vel arbitrariis, quibus nostrum quid restitui nobis postulamus: & si quando in stitistis
iudiciis in litem iuratur, id tum demum fit, cum post moram debitoris res intercidit, quam iudex aestimare sue delatione tuti stu-
24쪽
iurisiurandi non potest f. dein litem iurando. Postremum argumentum ex eo duco,qubd iusiurandum in litem ab arbitrio ludicis semper proficiscatur, de in luem iur. nunquam vero ex Edicto perpetuo: adeo quidem, ut nhque in Edicto perpetuo speciatim de in litem iuranis titulo peculiari actum reperire liceati Atquin haec aulimatio,qua de nunς agimus,ipse Edicto perpetuo comprehensa fuit: Hoc, inquit Vlpianus,aditum s: additum est,ti Edicto
comprehensum. Verissimum igitur tandem est, in eum qui in ius vocatum vi exemit, petitionem eius dari actori quod ipse ab inius vocato libello suo petiit: Libello inquam,qui petiti is summam vel quantitatem olim continere debebat. Id quod singulari Maximiani Imp. constitutione comprobatur, tum in Codice Hermogeniano iit. de calumniatoritas pim petendo, tum apud Veteris Consultationis Auctorem. Decratiter , in quit, Aesignari debet petitionis summa vel quantitas cum genin litis editur. Sed & ipsum quoque mantitatu appellatione indicatur l. dc veritati opponi itu. In dei .sorem, inquit, qui aliquem iudiciolii promisi ,ranii quanti ea res rit, actionem dat Praeior: Aquod utrum veritarem continet, an vero ANTITATEM videamus ' Et melius es, ut in veram quanti. ratem deiussor teneatureni laro certa quantitateaccessit. Et sic tandem Fulgo itu sententiam fulgori suo restitutam habemus. C A p v T II.
VL P IA NI lex Conventionum 1 f. de pactis ex lib. . ad Edictum.
V AE s T io est circa Pacta es Conruentiora: non quidemia quς in Praxin utiliter deduci postir, sed mere Scholastica & umbratilis, de divisione CONVENTIONvM; quae ex Vlpiano proponitur ael. v Utrum videt. ea rectE ha beat, neque ullo vitio laboret. mplex , ConvenIionum autem tressenis ies,aut enim expublica causa flos, aus ex privo et pri-
25쪽
' marae, a t legis a aut iuris gentium. Hanc divisionem CL. Cu-jacius eleganter prosecutus est, tum M.rse obse .r3. tum MCommentario adhanc I Sed 5e ab Emendatione docti viri cuiusdam iam vindicavit Elbertus Leoninus 2.emenaec. 6.num. Io. videt.inducta vocepraetrata, quae secundo loco hic occurrit: item inductis illis , ita hunc locum deformabat : Aut enim expublica raossunt, aut privata, aut legitima. Novi quoque Scriptores eandem emendationem Iaceia sunt. Quo nomine equidem reprehendi non possunt,dummodo recte ipsi alios reprehendant. Nolim enim ideo reprehendi Emendationis istius Auctorem,qubd hanc Conventionum divisionem propona quasi eassistineri non possie: quae utique suo sensu hastineri, tuoque Marte decurrere potest. Nam sit conventionum Originem in commune spectes, verissimum est, vel ublicam conven- ticinem, vel privatam, vel ipsam denique legem obligationem inducere: ac Proinde vera hoc sensu conventionum divisio isthaec fuerit. Nolim quoque id Emendationis auctori imputari, quasi crediderit, omnes iuris gentium conventiones, esse pu blicas, quod nullibi eum aut manu scripsisse, aut monte agitasse reperio. Nolo etiam eum ideo notari,quod contraitiris praecepta legitimas conventiones privatis oppossierit. Neque enim uru' deo,quaenam illa iuris praecepta esse possint, in quae hac parte impegisse potuerit: cum certissimum sit, haud aliter legem ipsam obligationem inducere, quam privata conventio legem facit, L se 1 de pactis,or tis .de condita. ex lege. inare recte hoc sensu haec, ut species suo eodem genere inter se op
Errores igitur hi pressus notandi fuerunt. I. Quod Emendationis auctor prolixe defendat,publicas conventiones, esse iuris gentium: quod quidem etsi verum sit duplici ratione: puta, si Orinem conventionum spectes, ite ubi quetritur de Me M observatilia pactionum publicarum, quod hic, non quaeritur, non itehi verum est,ubi de earum Materia agitur, decΗditionibus inquam pactionum publicarum, quae
26쪽
non necessario ad praecepta iuris' gentium comparantur sciacomponuntur, a quibus ut plurimum recedunt: multo minus ad praecepta Iuris Civilis, quae sane inter paciscentes populos de 'duces disconveniunt. At si de privatis conventionibus quaeritur, iam ne sis est, eas vel ad praecepta Iuris gentium comparari & componi . vel ad civilia: ex quibus iam Ulpianeae subdivisionis veritas cernitur, privatarum sciI conventi nunt in legitimas de iuris gentium. Quae quidem ipsa proptivati iuris subdivi fione adversus Ioannem veterem interpretem,& recentiorem virum doctum dici possunt. Omitto alios minutiores Emendatoris errores premere:ρο- tissimus est in eo, quod tam confidenter Vlpiani divisionem superiorem arguat,quasi minus Vlpianeam, cum eanihil elegantius Mici potuisset. Summam scilicet primum divisionem conventionum,& in qua nihil desideratur, proponit, ex ipsa videt. Negotiorum humanorum distinctione & natura desumptam: Nempe quod ea vel statum seu rem publicam, vel privatam rem seu utilitatem spectent i eodem scit. ferme sensu, quo ius publicum S privatum separantur : Mox eas, quae rem & utilitatem privatam respiciunt, rursum in suas species
dispescit, a substantia videt. sumpta divisione : Nempe quod aliae substantiam suam habeant a Iure gentium: aliae veris a mero iure civili. Quid clarius dici potuit e Neque sui & id adjiciam in pro Emendatore quicquam faeit, quod postrema illa dictio, isaia, ut L lius Taurelius indicavit, in Pandectis Florentinis duabus stellulis Geu asteriscisin includatur, quasi a Librario perperam addita. Nam ut maxime a Librario ea addita foret,vi tamen ipsa eadem superiorib. verbis cotineri potuisse dicerem epe mos hic sollennis est in Pandectis Flor. quod ide Taurelius indicavit ut gemi
natς voces semel latum exprimantur,citra mendi culpam. Itaque locus hic ita ibi scriptus fuerit: Aia enim ex publica causa Funt, PRIVATA aut legitima, aut Iuris gentium. i. Aut ex privata: privata,aut legitima, aut Iurisgentium. Quare etsi'. Librari, manu fateremur esse repetitionem vocis praetrata, ad mentem tamen Vlpiani de ad rei veritatem semper ea suerit.
27쪽
VasTio est vexata, de PACTO unitum duobus Ar- η gentariis sociis,Vtru videt.id alteri socio noceat Et L hac parte sollemne vino ονα πvii δε notari solet;sic quidem ut Paulus ipse sibi hac parte diversus nonnullis videatur: sacrursum, ut Bariolus crediderit, contrarium istud ita diffici.
te esse, sicuti aliud quod sit in mundo quae verba sunt Bar-toliὶ Paulus quippe diserte pri ex Neratii Attilicini,
Proculi, Labeonis sententia de filiit, Parium unius ex aura a-νω smu aberi non nocere, moi serius in rem pactuψι: Ratione etiam addita: Tantam enim constitutum esse ι altersebdumpere- redissis: iram or ira nec novarealterum posse quamvis ei remst --tur. Et hurinamen obloqui creditur altera eiusdem Paulit exserio recept ars. Si duo rei sint credendi aut debendi, oranus compromiseris, φι M vetitu ι petere, aut ne ab eo petatur: --dendum est, ansa petat vel ab alio petatur ,paraa committatur:
Idem in duobus argen riis, qu rum nomina simul eunt i Et fortas poterimus ita ejusfiribus conjungere, foc, simi: ALIAs, nec a te
His in concordiam revocandis in partes iamdiu itum est Ab aliis variae admodum conciliationes excogitatae fuerunt, quas singulas operose vel etiam fastidiose recensere, nil attinet. Nonnulli ad emendationem tandem consuhere, ex puncta videt. voce Socru, exael. 27: persitast omnino, pactum unius ex sociis alteri nocere, quasi Mael. 3 .imo de isduo ren Pinprs Aquis caution. miniseste indicetur. Verum uti prava
haec M praeceps est emendatio: ita longe facilima&verissima est Accursν,inter alias, Conciliatio ista, quam de Raphael μιιν - ω Albericus,& CL. Cujacius amplexati sunt: Nemponasce leges ne conciliatione quidem egere,cum inter se nullo pacto pugnent. Neque enim Paulus in conaria da 3 ei de receptis, ait,pa-
28쪽
etiim unius ex sociis alteri qui noῆ compromisit , quive non est, cerer sed hoc tantum, *-d, altero quoque secto ηpupactus non est,seu non compro Galiquid adversus pactum alterius faciente, ad vero eum qui mi romisit pactusve est
poenae exactio detur,etsi ipse contra pacta non venerit: Nempe ideo,quia cum socius alter petit, νη μιαμ , vi ipsa is petere videttir,qui non petiturum se pactus est: quoniam in partem mius quod socius exegerit, proculdubio is venturus est, propter societatem, tit ait d. leo duo quis cautiomb. de mox. Atquin societas nemini quaestus improbi occasio este debet. Proinde in neutra lege id quod alteruter ex sociis pepigit, alteri obest: verum in sp-ael. q. is tantum qui pepigit, ractum quoque alterius socii praestare tenetur. Denique dicta lex 3 est de commissione poenae , quando scit. ipse ille qui compromisit, etiam ex at erius facto in poenam incidat, non vero de obligando altero. Res est & conciliatio apertissima. Quare& rotundὸ CL. Cui acius in hanc sententiam: Etsi, inquit,h, si linus,non de conseomissisquamWetsi myuam, de ea m cie aransii lex si unus,tamen neque hoc neque illo osse quidquam ea res nocet alteri qui non compromisit,quise pactus non es. Et . haec quidem ipsa conciliatio terriet quoque Pauli legi aptanda venit:LL. a nq uam duo rei. , H pr. f. si quis cautionibus: Si duo rei stipulanasisAEi, se ani debitor judicio sesisti cum pinna promiseris, alter autem impedierit, ita demum exceptio adversus aberum scui promissum
Hanc vero conciliationem,tam certam, tam perspicuam, satis incogitanter nonnulli confundunt cum altera illa, qua vulgo ita distinguitur: legem Vide l. 34. non de quovis pacto, sed de eom, omisso loqui, quod si violetur, poenam ita Commi ti,ut compromissum unius socii hoc casu ALTERI noceat: unius denique socii pactum quodvis aliud non nocere socio, sed speciale tantum illud pactum compromitarium . .Satis i cogitanter,inquam, hanc conciliationem cum superiore coni miscent, & nisi modestiam ubique tueri in animum induxis.sem,dicerem dormitasse eos cum uaec scriberent.' Compar
tionem enim uirum duarum conciliationum si iubet institu
29쪽
mus. Superior negat eas leges inter se pugnare, haec ut Regulam saltem,& exceptionem seu casum lingularem pugnare ait: Illa negat ullo casu paetum socii alteri socio nocere, haec uno casu, si videt. poena addita fuerit, nocere ait: Illa pactum quodvis aliud a Compromista non separat,ista distinguit Sed nunc porro videndum est, quam inanibus rationi-h usquaq; levi tibicine haec altera conciliatio fulciatur. Duas scit. rationes isti sumaminandae proponunt: Nam neque Baldi ratio his placet, quod compromissa redacta sint ad instar Iudiciorum. Priorem igitur hanc apponunt, cur videt. compromita poenalem stipulationem additam alteri socio nocere putent, Propter par am, inquiunt ι idque iam,si Deo placet, auctoritate Metu 3 . Videndum est, inquit lex illa, salimperat vel ab alio petatur, futrum J A committatur. Duplex
in hac sive collectione sive ratione vitium: Primum enim haec . verba hanc rationem nullo modo ingerunt;Nudam enim quς- stionem continent,iitrum vide I poenali stipulatione compromis adiecta, altero qui non compromisit adversus id faciente, poena ad versus eum qui compromisit committatur, sic ut non minus ea teneatur, quam si ipse contra venisset. Deinde quanam quaeso iuris aequitate magis alter ex alterius pacto tenebitur, quod is poenali stipulatione pactum a se vinxerit Nullus esse potest tam Herculaneus nodus: nullus adeo arctos sibi laqueos induere pacto potest, ut alteri induar. Alterum Conciliationis suae & assertionis fundamentum
ex his eiusdem 3 . verbis desumunt: ALI As , inquit lex, mea repetitur, nec ego peto, nec meo nomine petitur, licet a te petatur. inquiunt, intellige extra compromissum & hanc
poenam Commissam. Ain verὁs Imo audi, quid sibi dictio ista exclusiva ALI As velit: Alias ibi est,s sic, no int,ut Accursus quoque recte interpretatus est. .aestio scit. ibi est, Verum Compromisso ab uno ex correis facto, & poenali stipulatione subiecta, poena committatur altero correo petente Vel petito adversus compromissumst Et distinguit IC. inter correos socios, & alios correos: Si,inquit, socii sint,ex alterius petitione dari actionem: ALI As, i. non sint soch, etsi nomina
eorum simul eant,ut loquitur vel ut loquitur 9. de
30쪽
L. denique 3 de minoribus V. annis. Ir
pactu. nomina simul tacta sint, non dari. Et ratio huius distinctionis redditur: Priore idit. casti quod&iam antea dictum est)altero petente, τη δε-- seu vi ipsa is petere videtur qui petere vetitus est, quia alter communi nomine petit, de petitionis commodum alteri prodest propter societatem: Posteriore vero casu , nec a tepetitur, nec ego peto, nec meo nomine petitur; licet a te petatur. Et hoc ipsi in icit. cst , quod idem Paulus in tertia illa lege, puta d. s. Gruis cautionib. ait, I TA DEMUM exceptionem adversus alterum cui proniissum est)
nonfimi non dandam. Eant nunc novi Scliptores, & recipere nos iubeant remedium praesentissimum & saluberri iniim conciliationis Sc expositionis sanioris, quod & a ratione tam alienum esse ostendimus,& a vera conciliatione alienissimum. C A p v T. IV.
VLPI Aro Lex deniques . de minoribus viginti
quinque annis. e X lib. II. ad Ecdicitiam.
V Es Tio est de CoNsVLIBVS Historica, utrum videt. Vlpiani ICti tempestate, M sic sub Antonino Caracalla, Curatores minoribus a Consulibus Romae da rentur: Idque propter singularem legem PD. de minoribus: ubi Vlpi. anus ita scribit: Denique Divus Severus or Imperator noster Antoninus scit. Caracalla J huiusimodi CONSvLVM vel Praesi- m decreta quasiambitios interpretatisunt quibus videt rei suae
administrationem minoribus committerent, & decernerent, ut minores rem suam maturius a Curatoribus acciperent.)De eo igitur anxie quaeritur, cur videt. Vlpianus ibi Consulum mentionem fecerit, non , quorum tamen tum fuit
Romae Tutores pupillis dare. Respondebat Vir Magnus,quo niam ad Consules olim tutorum datio pertinebat. Qimd etsi
verum sit, idque etiam probet Suetonius, in Claudis.c. 2M Plinius, I3. Capitolinus, in m Marci β.
sed ex his legibus Ins.de Auitiano tui: Attamen,neque id recte Coos