Collectorum medicinalium libri XVII. Qui ex magno septuaginta librorum volumine ad nostram aetatem soli pervenerunt / Joanne Baptista Rasario ... interprete

281쪽

dicantur ei, qui statim, non dandum aedicamentum est illi uero, qui serius, exhibendum atque ita de toto morbo censendum est. In accessionibus uero morbi, qui magnas, ordinatas intermissiones habeat, multas ante medicari oportet. Cum uero partias, et inordinatas, purgatio adlubenda est, cum primum accessio cessat et praecipue in morbo comitiali uerendu ninieli, ne morbus uocis, sensius expertem l ominem reddens,&omnium immoderatissima occupet, graue, ac terribile aliquid faciat. In continuis uero morbis ratio temporis tum ab hora sui niti ir tum cum grotans promptus est . mente constat, robur cor

poris adest. c. xtera, quae pertinent ad apparatum,suppetunt De iis autem quae purgationem antecedunt,tic statuendum est. Cum tibi veratrum dandum esse videatur, victus ratio est instituenda. ea uero est, ut qui difficulter uomunt, ad uomitum actite fiant tum specta dum est totius habitus robur quia si qua re alia robore praesertim ad io ni edicamentum opus est: at vome- recta ena, ieiuni, ex Orioano, Sex hyssopo, et ex raphano, ex eruca, poterunt nec debebunt diutius vomitibus extenuari. satis enim erit, ut qui facilius vomit, ter evomat primum a coena, post ieiunus, postremum, raphano, aut aliquo ex iis, quae nunc memorauimus ac magis etiam pituitoso, qua bilioso, vomitus a coena conuenit tum biduum, aut triduum a Domitu intermittere . at qui dis culter uomit, o notore temporis spatio,&pluribus diebus assii essecundus est.

cum vero proxime ad sumendum medicamentum ac cesierit, frequentius vomere debebit post ultimum vomitum nun diem intermittere, antequam veratrum

sumat quo die clysteri vacitetur, tum lauetur, tum exiguo cibo nutriatur sequenti die uerat ruini ad uni, ubi placida frictione ex oleo si fuerimus ultis autem Maodis conficitur, ut dari queat. alii enim diemin noctem in aqua macerant tum ei diluto origanum, aut absinthium, aut nitrum in dentes, praebent ali dilutum cum incile decoquunt porro maceratur tuiti in aqua,

282쪽

tum in vino , tum in pasib. at ueratrum cum vino videtur nigros humores magis educere. alii thapsiam ad idunt , alij sesamoides, alii taminiam uuam, utpote quae

vomitus magis cieat liceat q; his, qui elleborum dant, recte purgare cui autem ocium cst atque in eo studio tempus ponit, multa de apparando ueratro comperiet. nam praeterquam quod omnibus modis misceri S temperari queat , veteres etiam ipsius admotu atque odoratu purgare sunt conati e quorum numero eli Plistoni

cus hic enim glandes aliter, at tu aliter ex clleboro

consciens, no apposuit: vomitus excivit. caeter una

ellebor una passi componens, diluens una cum felle bubulo odorandum iis dedit quibus neque mucus enaso, neque sputum posset procedere ratus id quod erat,sore ut vomitus facilius prouocarentur, ac magis etiam si quis eo diutius uteretur. Diocles uero etiam utero olandem ex elleboro imposuit, vomitus prouocauit. Dieuches uero anum quoque elleboro instar emplastri circundedit. Ac nunc etiam pedes irrigant co-

to in aqua marina elleboro, oleoq; cyprio, iitro insulis ex qua perfusione pituito si uomitus consequuntur qui pedum articulorum i doloribus prodesse uideantur . atque ita quidem ellebori in plerisque usus est plurimus cum etiam Philotimum meminerim, ubi mitiore purgatione opus esset, post coenam non dare, sed elleborum raphanis impingere solitum: sequenti dieraphanos praebuisse ita enim concitatissime honao vo- me id quod minus ex elleboro faciet. Vsus autem ualidissimus optimus est, ut elleborum a que ac

polentam contusam incidas nec differt siue cum ine-dulla seces, an secus: cum ea neque iuuet, neque quicquam noceat tantum aeque secare conuenit ii purgare

mitius uelis, paulo maiores particulae faciendae si uehementius , tenuiores, sed non multo. melius etiam est, si ab una radice sumas, quantum oporteat, siq; ea aequalis sit, ut quae incidis, sint aequalia inter se sin minus, curabis, ut v crassiora sunt, qualis crassitudinis cum tenuioribus efficiantur qui uero harum reru nul-

283쪽

culum est , ne longa alioqui , Uus cationes astercias,

purgatio consequatur. FINIs EPTIMI LIBRI.

ORIBASI MEDICI -

C TORV M, LIBER OCTAVUS.

Archigenis, quomodo praeparandus it is, qui elleborum sumpturus est , ex primo de ratione morbo diuturnos curandi P. I. V sumpturi elleboru sunt, praeparari debent, ut corpore robusto, Ranimo costanti sint ut eorum humores ad fluendum, ipsiq; ad uomendum faciles cddantur ne igitur superiora loca uitientur, uenter est prius inaniendus ut iam docui post uero quatuor, aut quinque dicrum resectionem, uomitus a coe Da Luna desine te cieatur, transectis quinque diebus , alius uomitus citetur: in mensis inclement corpus iterum erit rescienduna tum altio emollita, factaq; excretione, duo aut tres uomitus a coena tali uocetur,

ut tertio quoque die singuli moueatur: atque id sub Lunam desinentem ibi autem ea inclinauerit raphanis uomitus prouocabitur ut post vigesimum primum diem elleborus detur qui uero mediocriter sit assectus, ita

284쪽

rus detur neque maxime contraria censenda erunt, ut multi uomitus a coena prouocentur, multae , attractiones ad in sernas partes fiant multiq; ex raphanis uomitus concitentur , ac deinde ellebortis detur. in . danda sunt perpetuo uomituris. DICENDUM igitur est, quaenam ca n per uomitum sint reis ciendae: quomodo raphani seruantur festos ergo dies nonnulli est existimant eas coenas, in

quibus multa opipare, varieq; apparata ad ebrietatem&crapulam in urgitantur: quae quidem ita caeteris re bus non prohibetur, si modo quid tale sit necessarium: at quos elleborosa mendo parare uelis, i paulo plura,

quam consueuerint, ita mere debebunt ut grauia, aliena esse uideantur a stomachum supra, quam par est extendere, alienum est: quoniam quamuis protinus sit leuandus, redditur tame imbecillior nam quid Opus est eum naorbo uacantem ad medicationem adigere eadem ratio est eorum, quae sumuntur . danda sunt enim quae infra dilabi statim queant adhibita diligentia, ne flatu impleant ne ueter inferior fluere pos sit: minime nutriatur: superior uenter ea uitan tia,&non consecta, statim reiiciat quod aflatibus fieri consueuit quocirca ea , quae prius datur, acria esse non debent, nec contra, dulcia, aut pinguia: scd huiusmodi ad finem seruanda sunt quae uero si tabiliora sunt, prima ingerenda ut panis, puls, arborum baccae solidae: tum carnes sumendae sunt,non quae grauis sint materiae, sed pino uioris eaeq; ex aliquo sapore osterendae e leguminibus ea, quae cibum simul rapiant: in quibus sit aliquid acrius, ut cepa .radicula, aut porrum tum patica ex adstringentibus danda ad haec accedet aliquid ni

dorosum, placenta mellita, bellaria, ficus, uua passa

285쪽

pasia, nux , 5 punicu quoque ad uomitum ualet in terim uero lene aliquod sit aue i uinu frequentius inter bibendum est: quandoque etiam pasi una, quandoque uinum mulsiuna copiosius capiatur haec namq; in lationes pariunt, eo quod omnia in sublime tollant. oliua autem . pr sertim fale condita, uitanda est lentes uero, si quis eas postea sumat, acescunt: uomi tus instauiores sacrunt uva pasta est iucundior ficus secundo loco censetur habet enim detergendi uim maiores a si uero quispiam possit, ptisanam uino dulci,&melle temperatam in medio capiat. alijs qui ualde cibuni cohibent, continent, dandum est sesimum,

itemq; bulbi narcissi, qui cum alioqui dari queant, tum

etiam tisanae , de qua nunc diximus, imponantur. nauseas enim pari ut salia mentum quoque aliquod pingue ex ijs, quae sine aceto su natantur, in primis x aceto 3 plurimo oleo siti mptuna, ut cibus in sublime sera tur, efficit. adduntur etiam aliqua olera, elixa, ut bit tunx, ut triplex, O ex crudis, ut portulaca, radicii

Ia media . ubi consertim sumpta fuerit potio pol interuallum neque lo ius duabus horis neque breuius una Itoc postremum frumentaceum ingerendum erit deinde uero ab inferiore uentre attrahitur quicquid cibi infra sit delapsium , qui ualde ad modii apprehensus fuerat. in Sc deant bulatiori loco aprico me unda cum ruetus qui sensu percipiatur, ascendat, ut res ad actionem deducatur, digitus imponendus est, aut penna, ut res celerius conticiatur, epis lotti de in ut oleo quodam in uncto . tum contentum premendum Murgendum est, ut

deglutiatur ac statim opus agi: redi immisi postea digito, aut alio corpore conuenili eo namq; tempore stomachi os aperitur, fauces saciunt, ut attrectetur, atque tangatur qua in re perseuerandum est, donec cibus consertus educatur, sed non consertim attrahendi

sunt di siti ad primam spiritus attractionem saepe autem exinde uenter compressus satis sui ad maiorem partem, si non omnem, expellendam . debet autem is qui uomit inclinatus&pronus rein ad; uuare, cum stratis si

286쪽

iis se niores uomitus excitentur qui ergo densum fiatum spirat, inclinetur: cu uero flatus intus nullus adest, in uentre procumbendu est si uero pars eorum, aliqua ad membra respirationis excutiatur, tuc cibus, qui insedit, cum multa pituita coniunctus co sequitur . qui uero rite euomuerunt, in js etiam bilios quippiam sequitur quod non ita conspiciatur, ut rustui sit perspiculi. Nonnulli cuna uomendi ratione docti no essent in elleboro sumendo prae imperitia in periculia adduci istant, cum ea res auxilio quando ille indigeat quocirca lilio enter est a nobis commostrandum qu bus accommodatum tempus euomendi sit: quomodo ab trectandae sint partes quomodo ab domine infra deducto intensiones sani sed non ex locis, qu circa collum sunt nam uiolentia inde emanans potius cohiberet talis igitur estu on litus qui accoena sit ciendus.

De uonritu ex ra phanis excitato.

V et ex raphanis excitus est uomitus, ustatior est, de elleboro prius, quid saciendum sit, edocet. nam&morsus excitat,&quandoque facit superfluitationes, quae animi desectiones inuehant quandoque etiam gutturis angustias parit debet aute pondus eius,

quod si imitur maius esse libra , non maius tamen quam tres selibrae acres aut raphanos,& teneros esse oportet siq; dulciores sint, caule capere oportebit, cunae,etia pars soliorum, quae tenerrima sint,& transuersa.

sumitur post sumptum exiguia cibum . a tu potum. alijs longo tepore,omnibus uero pridie aluo emollita, uel per se, uel si sponte sua non deieci stet clysteri admoto nos eam excivimus cum multa deambulatio

praecessisset in loco aprico, sub dio, aut qui probe

perfletur ad meridiem meiq; asia matur, ut saltem prima, qu ingerantur, condiantur tum albus sal iurus capiatur tum in Xymelite inuoluantur atque ipsum Oxymel interim absorbeatur non celeriter, sed parce, usque ad hemitiae dimidium sit autem scissiticum ace

tum, si fieri potest, mel ex apibus thymo pastis studiosus etiana ac d: liges ad rem intendendam atque amplificandam,

287쪽

negotium perlaciat, parum Oxymelitis ei sorbendum erit, quantum satis sit, ut qualitates, quae relietae suerint , eluantur. tum paululum decumbendum S pedes contrectandi his consectis exsurgendum, S sese circumuertendo modicum inambulandum Eo cum sedem reperierit, conabitur eructare,&rem ad horam iisque producere, cum paulo maius temporis spatium intercesserit excitata autem nausea tibi sit inditio tum stomachum proritare lacesere opus est ut sat persecta purgatio . occurrit etiam fatis magna tenuis humoris copia, plurima i pituitosi: ac postremo nonnullis amarescens humor excernitur , quales quodammodo raphanos senserant nisi segnior sit facta attractio pollhunc uomitum oris collutione statini opus est , item gargari sua te ex hydro melite, tum ex aqua, item exigito decubitu, satis copio a pedum coirectatione: siq; parumper dormiatur, tentandum est, ut aluus ij ciat fatus: inde deambulandum, tum in calidum Dalneum ingrediendum. tum cibus sterendus, qui incipiat ab aliqua re acri, aut a falsamento gracili, ori orator

quod caro auis, aut alterius similis excipiat at uomitum, qui a cena sit, balneum praecedat, cum quis dissi culter uomat, ita pr paratus, ut post secundum uomi tum araphanis excitum, quiescat&cesset, exurgens potius, quam alimentis per dies corpus resciens. tque ita denique ad elleborum, de quo dicetur, erit adiuendia Eiusdem de stebor eligendo, C dando CAI'. II. AN hi de elleboro praeparado, loquor, dicam quodnam sit ante serendum primum i ritur eo qui in Oeta monte, deinde uero, qui in Galat: nasci tur, utendum est. si huiusnodi non suppetat, Siculo. atque hic quidem uirgas habet extetas,&rigidissimas, ligni peciem reseientes: crassitudine ei tenuiores: minusq; aras caeteris. Qui uero in Galatia nascitur, is

ς st, quodammodo rugosus, leuiter laxus,

c didior,apparetq; seiulaceus. Oeteus uero minus candidus

288쪽

didus est, quam Galaticus,&ad nigriorem colorem

magis vergit, quam ut terrae colorem reserat , id quod Siculo usu uenit: qui etiam minus rectis est ramis mi nusq, ta entibus qui ct crassior euadit. sedis minime eligendus est magis autem, quam par sit, rugosus est, cum non fatis magna alimenti ei suppetit copia is praeterea si actus, ualde albus intus est gustanti uero lingua qua lantenus mordet:&sensin intenditur, saliuam ciet, in hisce facultatibus diutius perdurat elleborus

omnis dulcescit, sed hic magis quam abj. a Galaticus irruit celeriter suo morsu linguam statim exurens:& immoderatius saliuam educens sed protinus extinguitur. Siculi deniq; humectati maior est mordicatio: est tamen inserior ea, quam alaticus inuehit, permanetq; talis qualis incepit, diutiusquam Galatici, sab-

iam uero, non ad moduni excitat,&obtundendo interimit . siccum praestit accipere . ita nam confractu

puluerem quendam asperginem non redolentem ei sat. Qui uero in Oeta prouenit, licet aridus sit, tamen confractus habet medullam interiorem,adhaerentem, prope conflatam uerum si prius humectetur, eandem habebit circum solutam, qua auelli facile queat ea quoque ad intensam purgationem opus est. Nonnulli eius partem, quaestu cat, ademerunt, tanquam castr tum medicamentum uexationis cuiusdam ad nulla reni efficacis praebuerunt. Caeterum elleborus non est huidus, nec alia in eo macula conspicitor sed extrinsecus purus sit, tractus, intrinsecus miruna in modum candidus qui talis sit, eligendus est praeterea potius inci dendus est, quam in ramenta adigendus: siquidem ita difficile est aequalitatem coniectari atque etiam dum in xamenta redigitur puluis qui in uibrationibus efficitur, ibidem insidet: qui etiam inaequalem, sus cantem puroationem facit crassa aute uirga secetur. perrectum, idq, semel, aut bis, pro crassitudmis ratione: tum ad latera spectandum erit, ut partes aequales sin , earum'; tanta sit magnitudo, quanta est pultis non paruae: sed huic maiorem, illi minorem portionem dare

conueniet.

289쪽

conueniet qui incidius in tenuiores partes sit, intentius mouet si uero tenues uirgae fuerint, per longitudines

dividantur ut uirgae expl anetur Mensura est, ut cum

copiosissime detur, duet drachma sint cum parcissime,

oboli octo cum mediocriter decem oboli ac minor quidem copia maiorem turbationem ciet maior uero copiosiorem inanitionem, minorem turbam inducit media uero moderate agit. Hoc etiam in memoria habendum est, ut cum elleborum elegerimus, eundem refrigeremus. sed non statim post compositionem si

ctum demus siquidem ita maiorem fusi candi uim habet quem satae Agathinus in rebus omnibus ditiqentisiimus cani dedit cum non adhiberet electioni fidem:

sed experientia, ut tutores transigatur, opus esse perspiceret ut quonam pacto canis euomeret, eo de etiam

homo, qui eundem sinapsilet, purgaretur. quam ob rem experientiam esse tutam statuit porro cum alijs palam datur, quandoquidem nihil patiuntur tum uero in anientes ab eo auertit delirium, partim quod dicto audientes non sint, partim quod ita spiritum ducunt, ut hoc eis auxilium non ritae asserri posse uideatur. Ad hoc accedit etiam, ut quidam medicamenta resormident, atque ita delirent ergo his cura lis insidia struendae sunt:&alia domus parata es debet, in quam eos deducamus, ut elleborum sumant in qua domo etiam gestationis alicuius insit occasio &caeteri quoque apparatus, ad ea quae in purpationibus occurrunt, accommodati atque ita cum ipsis uersantes, tanquam ad cibum sume sum adducemus, ut nobis in tenipore obediant assuefiant multo ante tempore aut pulti, aut alicae lotae, aut mellitae alicui placentae. In primis ergo D serendum est id, quod iam consuetum est tum infuso medicamento globuli consormandi sunt, ac post pultem . placentas, quas elixas fecimus, dandi ut deglutiantur . ergo ex quorundam optimorum hominum contentione, aemulatione eorundem, antequa quic

tu a praeuideant, eos in insidias, cum usius postulabit, adduces commisceatur igitur elleborus pulti triticeae

290쪽

satis sit qua in re coniectura opus est, ut ex multis rustulis sumpta portio iustam mensiaram compleat nec tamen periculum ullum imminet, etiam si secundo loco sumatur, ut plerique metuunt sed eos satis quoque purgatos uidimus. lubricus lapsius proritat, peruacuum fit sique sutura esset strangulatio, ei remedium fieri et . ex quo fit, ut cum praeter modum capiatur, non omnino uis auxili diit oluatur, ut homines albitrantur, sed facilius administretur. ad id potius vergendum est nam praeter caetera, quae huic me dicamento insunt bona, hoc accedit etiam, ut quoquo modo primum educat, non grauis sit nimiae purgatio nis timor facile enim est abstergere stomachum, &adstringere ergo qui tractabiles sunt, ita erunt pertractandi. sed quidam ita dementes sunt, ut astutioribus insidijs sit opus de quibus nunc itidem dicemus. Ergo si neque in placentis teneris occultare elleborum poteriinus, neque antedictis pii fanis indere, bulbo utemur ita quoque pulti inuolutus caelabitur conteritur

enim cin sorbitione,& pulte, lente. in omnibus ijs, quae deglutiri possunt, non duarum drachmarum podere, sed quatuor etiam datur imbecillius enim suas

uires elleborus purgando exercet, ueruntamen multum, tenuius, atque adeo atram bilem usquedum uelis educit si ita non possis, eo in eclegmate utitor. hocq , modo paratur Ellebori libra capienda est , quae in ramenta redigenda est&aqua sextarijs senis triduo maceranda tum coquenda, usque dum sextari tres re linquantur postea diligeter expressa uirgulas bijcere oportet. tres deinde libra mellis reliquae addendae,&coquendum donec ad clegmatis consistentiam redimatur tum in uase vitreo, aut argenteo reponedum a

que asseruandum adhibita cura, ne perspiretur dabis

autem