장음표시 사용
771쪽
dum agnoscit, utrum propositio vera sit, an falsa, adeoque certum ab incerto ac verum a salso discernere non valet I. 364. 3os. Ag. . Quoniam itaque qui errat rcfutatur, si ostendatur, falsam esse propositionem, quam pro Vera habet s. ioi . L g , consequenter etiam si ostendatur falsum esse, quod certo jam constet, aliquam propositionem esse veram, finis autem est id , propter quod agimus I. 93 a. Ont
refutator alium finem intendere ncquit, quam ne pro vero habeatur, quod non est, aut de quo nondum certo constat,
utrum verum sit, nec ne. Finis hic intenditur vel respectu errantis, ut is ab errore liberetur ; vel respectu aliorum, ne ad errorum seducantur. Atque adeo iacile judicari poterit, quandonam finis necessitatem quandam imponat alterum refutandi. Equidem vix quisquam criti qui, cum ad refutandum animum appellat, videri nolit verita is defensor; non tamen lassicit videri velle, cum nonss. Oppido autem falluntur, qui sibi persuadent, se videri aliis, qui non sunt. Qui enim amore veritatis ad resutandum non ducuntur, satis superqus produnt, saltem acutioribus ac veris rerum aestimatori in fines, quos revera intendunt veritatis deis fendendae praetextu, & quas dissimulare nondum didicerunt f. 7 I p. pret. a. Phil. I ruct. smiv. . Omnium autem ineptissimi sunt ad dissimulandiim, qui verborum contumelias dicunt &argumento ab invidia ducto utuntur cf. Io 49. ta not. 3. Ios6. Log. .
. 9o6. a quibus re- Oniam resutator non alium finem intendere debet, fatuor ab- quam ne pro vero habeatur, quo J non est, aut de quo cert sinere do non constat, utrum verum sit nec ne 9 o 3. , convicia Ue beat. ro ad aliud non prosunt, quam ut ignominia assiciatur, qui refutatur g. 8as. 't. ι. Furinci.), di argumento ab invidia
ducto in placita alterius Odium concitatur, ut opprimanturi 3.1.49.
772쪽
De Oficiis O jure Eruditorum. 733
f. to 49. refutaror a conviciis es argumenu ab iavidia Lucio at nere debet, conferreuter es a praxi consequentianorum
Ostendimus jam in Logica, ea non convenire refutationi 3. ro 6 & seqq. it. Ios 6.) ; hic vero ostendendum nobis erat, refutatorem obligari ad abstinendum ab iisdem. Merito laudantur Scholastici Grotio, qui ipse a perversis multorum eruditorum moribus valde alitinus erat, in Prolegom. ad libros
de J. B.&P. f. sa. quod in ipso diversa tuendi stii dio laudabile praebeant modestiae exemplum, rationibus inter se certantes, non convitiis, turpi littu impotentis animi, Rhunc morem liqteras inquinare recte judicat i f. 8790. Cum refutatio tam directa, quam indirecta disseilis si, nec conveniat nisi in eruditos secundi ac primi ordinis; idcirco missa directa in praxin consequentiariorum convertitur indirecta & cum argumento ab invidia ducto conjungitur, praesertim cum in progressu auge tur servor disputati si, nihil moderabile suadens. Et quoniam ad argumenta probabilia, praesertim extrinseca confugiunt, qui methodum demonis randi ignoram , aut saltem ejus usum in potestare non habent ἔ tanto liberius extra oleas evagantur, quod Logica piob bilium nondum in formam artis redacta &certis regulis adstite a. Regnat igitur in bello literario e dem licentia, qualem in bello inter gentes indulget Jus Gentium voluntarium ac consuetudinarium, de quo suo loco dicemus. Et dolendum est, eam in statu civili tolerari, nec legibus postivis coerceri, quibus non minus securitati erudirorum, quam z Aurn aliorum prospiciendum erat. Sed de eo dicemus apertius suo loco.
. 9 7.ra rebus diabiis unictitque luet Iulia sua modeste proponere. De dubiis Quamdiu enim res dubiae sunt, aut saltem adhuc VidCntur, proponendis. nondum satis constat, cuinam contradictionis parti assensum praebere debeamus cf. 4i 7. pari. a. Theoc nar. . Quoniam
773쪽
itaque eruditi conjunctis viribus rerum scientiam promove re debent g. 86 3.); ideo si dubia quaedam adhuc supersint,
quae assensum aliorum remorantur, alii Operam dare debent, ut eadem removeantur. Quamobrem cum removeri
non possint, nisi proponantur, lex vero naturae det jus ad eos actus, sine quibus Obligationi cuidam naturali satisfieri nequit f. ε 3 9. ρart. l. Huc stram univ. ; unicuique etiam in rebus dubiis dubia sua proponere licet. 'uod erat unum. Enimvero quia modestia Virtus est 363. parr. r. Jarinat. , eruditi autem ad virtutem omnem colendam obligantur l. 878. , immo etiam ad praebendum exemplum bonum aliis I. 88 a. , ut gravius peccent aliis, s mala pro . dant j. 883.); dubia quoque sua modeste proponere debent. . IEFod erat alteram. Juri nimirum proponendi dubia adhaeret obligatio ut modeste id fiat, quae usum juris respicit. Juri per se non inest obligatio , quemadmodum ex collarione definitionum iuris ae obligationis patet 3. II 8. 166. para. r. Phil. ITact. univ0; sed quatenus lex naturae nos obligat ad recte agendum f. t 89. Part. r. Phil. pract. MMP. , adeoque etiam ad recte utendum jure suo, ideo juri quoque obligatio quaedam accedere potest. Quia tibi jus competit, ideo facere licet s 6. Iro. Part. r. Phit. tract. tinio.) ; sed id te non liberat ab obligatione naturali, quae prorsus immutabilis 3. i 42. Parr. f. Phil. Pract. Nniv. , udin exercitio juris quicquam committere liceat, quod alias illicitum. E. gr. Cum Geometriam indivisibilium publici juris faceret Cavaleriurii licebat Mathematicis, quibus dubia quae. dam circa eandem adhuc supererant, ea publice proponere citra injuriam autoris , quamvis ab ejus parte staret veritas , modo id fieret modeste, neque idem hoc aegre ferre debebat. g. SO8.
De 1ure Si quis hpothesei proponit, arbi veritas reperta nondum es ἰ
774쪽
De officiis ct jure Eruditorum. 73s
eraduis jus es ad eas examinandas vel resurandus, vel ad δε- circa Notia, quibus urgentur, indicandet. Hypothesibus enim philoso- theses. phicis in philosophia locus concedendus, quatenus ad veritatem liquidam viam sternunt β. ra T. Disc. 'abm. , consoquenter hypotheses proponere licet, ubi veritas reperta nondum est , ut ad veritatem inveniendam via stematur. Quoniam vero hypotheses hunc usum habere nequeunt, nisi examinentur, ut appareat, an ex iis sequatur, quod veritati sit adversum , aut num adlint rationes probabiles, cur ea, quae sumuntur, tuto sumi non possint, ideo necesse est , ut examini subjiciantur, &oel falsitas earundem demonstretur, vel dubia , quibus urgentur, patefiant. Quamobrem cum eruditi conjunctis viribus rerum cognitionem ac scientiam promovere debeant . is 63. , lex autem naturae det iisdem jus ad eos actus, sine quibus huic obligationi satisfacere non possunt 3 9. ριra. l. Pέι ρract. uom. ς si quis hypotheses proponit, ubi veritas reperta nondum est, eruditis jus
est ad eas examinandas, & vel refutandas, veI ad dubia,
quibus urgentur, indicanda. , Necussitatem hypothesium, ubi ad veritatem liquidam pe
venire non statim datur, dudum comprobat it Astronomia. Quodsi enim in eadem hypotheses admittere noluissent Astronomi, nunquam ad eum persectionis gradum illa evecta fuisset, ad quem hodie perductam videmus, sed crassa omnino rerum
astronomicarum ignorantia adhuc laboraremus. Docent vero
etiam Astronomi exemplo suo, quomodo hypotheses sint ex minandae ac emendandae, & earundem falsitas, vel veritas dein teg.nda. Qur adeo hypotheses omnes ex disciplinis eliminandas esse contendunt , illi aditum ad veritatem praecludunt. Hypotheses aurem viam ad veritatem sternentes facile discernuntur ab opinionum commentis, quae, cum dies eadem dei at, re turatione non indigent, consequenter nec examine digna sunt, modo animum advertas ad ea, quae sumuntur, & proba
hilitaris intrinsecae notione non destituaris. l. 9Q9.
775쪽
g. 9O9. Ira libertate Liberias psilosophandi erudiris natura comperit. Etenim si-ptilosophan- ne libertate philosophandi nullus est scientiae progressus g. ae,unde πβm I 69. Disi. Halim. . Quamobrem cum eruditi conjunctis visu, ribus rerum cognitionem aC scientiam promovere debeant f. 863. , lex autem naturae tribuat jus ad satisfacienduin obligationi naturali necessarium l. rs 9. pari. I. Phil. Dract. univo; libertatem quoque philosophandi eruditis largitur,
adeoque ea iisdem natura competit. Libertas adeo philosophandi jus est, quod natura eruditis competit, atque propterea ipsa a j mi non potest f. 64. pari. r. Fur. nat. . Quoniam philosophiae objectum est omne cognoscibile, quatenus cognoscibile, in statu ideati spectatum s,a9. Dise. p L); libertas philosophandi hic sumitur in significatu latissimo, ut ad omnem rerum cognitionem, qualescun- . . que tandem eaedem fuerint, extendatur. Quodsi vero in significatu hoc generali Libertatem sentiendi dicere malis , per nos hoc licet: nullus. enim inde nascetur in re dissensus.
Aindinde Quoniam libertas philosophandi, aut si mavis, sentiensequatur. di eruditis natura competit g. 9o9. , libertas vero philosophandi consistit in permissione publice proponendi de rebus philosophicis, seu iis, quae possibilia sunt, qua talibus β.a9. Disc. prael.). sententiam suam β. a 33. Disci prac) ς naturaliter umcuique permitteniam, ut de rebus philosephicis, seu, de iis, qua cognostibilia sunt ,sententiam suam proponat, nec minus permisiendum es aliis, ut, qui Ibi de ea videatur, publice ditant.
Qua tu uteris libertate , ea etiam competit ceteris eruditis, adeoque ut ea utantur ipsis quoque permittere teneris, quatenus tibi cum re, non cum persona, negotium est. Quemadmodum enim tibi permittendum, ut dicas, te hoc pro vero habere, Diuitiaco by Corale
776쪽
habere, seu tibi hoc probabile videri ; ita quoque permittere debes alteri, ut dicat, se hoc pro falso habere, seu sibi hoe probabile non videri. Cumque nihil asserendum sit sine rat,
One , quemadmodum tibi licet recensere rationes, cur hoc sta-ruas, ira quoque alteri rationes asserre licet , cur idem si tuere non possit. Et qui hoc faciunt, utuntur iure natura erinditis tributo f. 9 8.), ac uterque vestrum satisfacere conatur ossicio de rerum cognitione ac scientia conjunctis viribus pro movenda f. 363. . Quoniam vero jus hoc natura tribuit in rem, non in perso m, quam potius tuetur 3. 8 88. 393. , lingua quoque temperanda est, ne verbis uraris, vel quando de re sermo est, quae respectum quendam ad personam habent. Ita non serendum, ut dicas, errorem esse puerilem, dignum , qui rideatur, non qui refutetur, neminem sanum se
tentiae huic subscribere posse & ita porro. Aliud est judi-Care de veritate, vel probabilitate ejus, quod dicimr; aliud vero de persona, quae hoc verum, vel probabile esse pronum ciat. Jus in rem tributum non intelligitur etiam tributum in personam. Non est quod excipias, refutantem directe posse quoque ostendere modum, quo quis in errorem incidit s. 9o 3. : hoc quoque fieri potest ac debet ea linguae moderatione, quae
a vituperio, multoque magis a conviciis atque contumelia prodisus immunis est. Quodsi linguam ita moderari nondum didiceris, tuum de sententia akerius judicium suspendere debes, is donec linguae impotentiam correxeris, neque enim natura, quae prohibet vituperium f. 8 8. pari. r. 'r. nat , contumelias 3. 33 a. perι. f. Dr. nat & convicia cf. 8 3 3. pari. t. Fur. nar. , usum juris, quod cruditis tribuit, concedere alicui potest, cum vituperis coptumeliis ac convitiis Conjupctum. Qua do jus tribuit, nos quoque obligat ad idem recte exercendum 4. I 89. pari. I. Plia. pract. uniP. . Non quod una manu dat, 'altera aufert, quippe sibi nunquam contraria.
Libertas philosophandi, seu sentiendi non tollit Aleationem Gerras .
naruralem eruitor m ac hominum promisiae omnium. Etenim uosiophanis
777쪽
xatura re- obligatio naturalis quaecunque, adeoque tam ea , qua Ibida. eruditi tenentur, quam illa , quae homines omnes in universum tangit, necessaria & immutabilis est' a r. 34 a. Rart. I. PLL pract. uni P. Quamobrem lege naturae nobis tribui nequit jus, cujus exercitium eidem contrariatur.
Quamvis adeo ea tribuat eruditis libertatem philosophandi, seu sentiendi som); non tamen ideo eosdem liberat ab ulla obligatione , qua vel ut eruditi, vel ut homines te- uentur. Libertas itaque philosophandi, seu sentiendi non tollit obligationem naturalem eruditorum ac hominum proinmiscue omnium.. Uidemus ageo. quod naturaliter ress gatur Iibertas phila-sophandi . seu ientiendi per officia tam eruditis in specie, quam hominibus omnibus in universum praescripta. Quomodo vero restringi debeat in civitare , suo ostendetur loco. M quoniam videmus, libertatem philosophandi, seu sentiendi per officia restringi naturaliter; ex his usus & abusus dijudicandus, &, ne eadem abutaris, probe perpendendum est, an ossicio cuidam erga te ipsum , veI erga alios, veI etiam erga Deum repugnet, sementiam tuam publice proponere. - 9 a.
in servis Semirus piatori odi, aut, si marens, forte F iari nar rus ph/ώθ neadisse. Etenim eruditis philo tandi, seu sientiendi ILH-i iuri bertas natura competit . 9o9. . Quamobrem cum eκ natura as collatione definitionum libertatis ac servitutis philosophan- si di pateat rsa. rsa. Insic. prat ) . illam cum hac co
sistere non posse ; servitus quoque philosophandi juri nat
Ne repugnat. Si natura tibi concedit libertatem phila phandi. aheri eo serre nequit jus servitutem philolophandi tibi imponendi et
778쪽
- quod utique absurdum, Cum , quod una manu daretur , estera rursus auferretur. Ceterum philosophandi servitus non
confundenda est cum Hstrictione iuris docendi in civitate, quod Iegibus ei vilibus subest, & de quo suo loco dicemus. Neque etiam confundenda est cum restrictione libertatis phio Iosophandi in civitate , in qua superiori suum quoque jus est
suo loco ac tempore enucleandum. Hic enim saltem doco. mus , quid naturaliter obtineat, citra respectum ad Rempublicam.
Quoniam servitus philosophandi, seu sentiendi juri na- ωdiniaturae adversa s. 9aa. ) , ea autem consistit in coactionesquatandestiadendi aliorum de rebus philosophicis, seu cognosci
bilibus quibuscunque sententiam tanquam veram, utut nobis contrarium videatur s. is a. Dile. Walim.); nemo qu que cogi potest ut aliorum de rebus cognsciridibus sententiam deIenis tanquam veram , utut us conuarium videatur. Non datur dictator in Rep. literaria , cuius iudicio ceteris si standum. Eruditis competit ius verum a falso discernenis di 3. 899. & errores resutandi ac corrigendi I. 9ox. J; ast nemo praetendere potest, ut non habeatur pro vero , nisi quod ipse verum esse profitetur, ac ut ceteri suae subscribant sententiae. Si istiusmodi iugum eruditis imponatur, progres- .sus scientiarum nullus datur cf. I 69. D se. Praelim. . Rep gnat igitur servitus sentiendi ossicio de rerum cognitione ac fetentia conjunctis viribus promovenda s, 36 3. . Multo magis autem juri naturae advinatur. s servitus sentiendi in tyrannidem degeneret, ut ob diversa tuendi studium aliquis v xetur ac misere affigatur, quasi hostis si , qui aliter sentit, atque adeo in eum licita sint, quae in hostem licere putantur. Si euti absurdum est dictatorem agere velle; ita prorsus improbum est,esse persecutorem. Veritas defenditur rationibus, non vi. . .
779쪽
g. 9 r4-- μυ -- Erutabis competie jus veritatem defendenssi adversus imp ritatem de- gnatores. Etenim eruditi rerum cognitionem ac scientiam
Me L promovere debent I. 863- , consequenter nec pati , ut pro falso venditetur, quod verum est β. 7 aa. para. P. Iur. nar.2. Quamobrem cum is, qui Veritatem impugnat, con-rendat , falsum esse, quod verum est , atque iniussicienter probet g. ror 8. LV. eruditorum est demonstrare, quod propositio, quam veram esse constat, ab altero nec fuerit refutata, nec refutari potuerit. Quoniam itaque verit tem defendit, qui demonstiat, eam ab altero non fuisse refutatam l. a aes 8. Lmὶς eruditis utique competit jus V aitatem defendendi adversius impugnatores.
Quomodo defendatur veritas, docuimus in Logica s, Ios λει seqq. Log., Hic saltem ostendendum erat, nos ad vertis Maem defendendum obligari. Quoniam vero obIigamur ad recte defendendum s f. I 8ς. parr. r. Nu. pr T. πειν.); ideo defensio fieri debet juxta regulas in Logica demonstratas, ubi ex ipsa notione defensionis deduximus, quomodo ea fieri deis
Beati Ibidem adeo demonstrata hic tota non repetimus. Ἀ-terum non confundenda est defensio veritatis cum refutatio.
ne Gmris , etsi adeo sibi invicem cognatae sint, ut saepissime . invicem non distinguantur , ita ut praetextu veritatis sese. tueri soleant qui eandem , impugnant. Etenim si quis contendit verum esse aut probabile , quod non est, eum refutamus vel impugnamus l. Io Ip. IOI 84 et si quis vero veritatem imis pugnat . aut negat simpliciter , verum esse , quod pro vero uenditatur , Vel quod errorem suum Veritati opponat , vel quod refutationem non mereri existimet , quod verum digitur , nos vero demonstramus j eam ab altero in casu priori non esse refutatam , in. posteriori non posse refutari τveritatem defendimus f. Ios 3. LM. . Perperam igitur ri- tores , qui tempus omne in controversm agitandis cons
780쪽
De Officiis ct jure Eruditorum. 74 f
munt , veritatis defensores videri voIunt. Qisemadmodum in bello desen ris partes non agit, nis qui ab altero vi imp titur; ita quoque defensor veritatis non intelligitur nisi is, qui impugnatori ejusdem sese opponit.
nritatis suensor non est, ns qui demonstrare valet, eam Auinum si abero Bon esse refutatam, aut refutari non posse. Etenim Ve' derinfir v titas defenditur, ubi demonstratur propositionem , raratu. ab altero impugnatur, non esse resutatam I. IO s S. Eg. , consequenter si simpliciter negatur , veram esse , ostendi-τur, eam refutari non posse. Quamobrem veritatis defensor non est , nisi qui hoc dem 1trare valet.
Distinguendum nimirum est, utrum quis habeat animum veritatem defendendi, an vero defendat. Qui habet animum defendendi , veritatis defensor esse vult, sed quia plus sperat de facultatibus suis , quam is iis est , defensor nomes . Esse autem & velle esse utique diiserunt. Neque etiam propterea desen r veritatis es , quod tibi vel aliis imperitis esse videaris r nullini enim Acilius , quam ita moralibus, contingere QIet , ut sibi ae aIlis esse vrdeantur, qui non Qnt. . Quodsi vero genuinae demonstrationis notionem habueris,quam integro rapite iussicienter explicavimus 3. y 9. seqqαάδ. R eam ad defensonem veritatis applicaveris; defen rem, veritatis facile agnosces. Disputari potest de veritata alicujus propositionis, ubi unus defendentis aut respondentis partes agit: sed defendens in disputatione , seu bello Iiterario non1iatim est de senser veritatis. Utinam nec probe perpende, rent illi, modo ea trutinari decenser talerens, qui hoe sibi datum esse existrmant, ut veritatem defendant, quas publici defen res veritatis constituti, cum tamen ad nihil magis fini inepti, quam ad veritatem defendendam, iudicium sibi i- mentes de rebus, quas non intelligunt, nec intolligere pos