장음표시 사용
761쪽
mam alio- mam Eurias contra obtrectatores , s eam defendere possis. op rum erudia ram enim dare debemus, ut, qui merentur, famam conseistarum. quantur l. 6s . pari. I. Iur. xat. , consequenter nec ferre debemus, ut alterius fama laedatur vel laceretur, aut eidem detrahatur I. 867. 87o. Taa .hart. l. Iur. Nat. . Quasnobrem eum ex obligatione nascatur j g. 23. 8art. 1. Iur. nard, &
famam defendat, qui ostendit falsitatem eorum , quae dicit
obtrectator, aut veritatem contrarii s . 1O49. pari. I. Prinat.); unicuique erudito competit ius famam alterius conis
tra obtrectatores defendendi, si eam defendere possit
a Opara. I. Phil. Dract. an αλQuae de fama defendenda tenenda cant , ea aIibi jam de- monstravimus s3. Io 39. & seqq. pari. r. Jur. vat. . Quodsi quis famae alienae detensionem m se suscipit, is partes alterius agit, adeoque non plus juris eidem competit, quam propriae famae defensori. Non igitur opus est, ut hic demonstretur, quaenam defensoris famae alienae sint partes. Id vero per Rpater, defensionem famae alienae non esse posse nisi verbalem, realem vero non cadere nisi in defensorem famae propriae 3. IO48. para. l. Fur. nat. P. Quoniam nemo laudem intendere debet tanquam finem s*. 66 a. Para. l. Iuri nato, ac modestia, quae appetitum circa honorem legi naturali convenienter determinat s 3. 563. pari. l. Iur. nat.) , eruditum maxime decet f. 36s. Part. r. Iur. uar. 9 3. 878. b. ; defensio realis maxime convenit defensori famae propriae , verbalis vero rectius relinquitur aliis. Non confundenda vero est defensio veritatis cum defensione famae , quarum illa rem , haec pers nam respicit, quamvis subinde eae parum a se invicem distent,ut non cuiviε facile sit intra suos unamquamque coarflare limites. Quodsi eruditi ossicio de conjungenda emendatione vOIuntatis ac nolumatis cum studio perficiendi intellectum euratius satis- secerint s=. 88 . , ut modestiae exempIum BIustre aliis prinheant 88 et δὴ verendum non erit, ut in defendenda veritate contra modestiam quicquam committant, nec in defensone famae sibi sumant,quod alus rectius erat relinquendum. f. 399.
762쪽
g. 899. 'uditorum secundi ac primi ordinis es disciplinas ad eam De H ei Dcenitudinis gradum evehere, ad quem evehi Funt, ae versim a nis ad ceratia falso separare. Etenim eruditi rerum scientiam promovere iudinem debent g. 863.) , consequenter cum .id demum sciamus, reuenias. quod demonstrare possumus β. 394. Log. , certum verosit, quod demonstrari potest β 368. Log θ; eruditi operam
dare dcbent, ut ea, quae in disciplinis docentur, certa sint, adeoque disciplina ad certitudinem evehatur. Quoniam Vero certa rerum cognitio non semper in potestate nostra est, quod a posteriori constat, adeoque hic sumendum, nemo autem ad impossibile obligatur s. ao9. mo. I, Phil. pract. uniυ.); eruditorum omnino est, disciplinas ad eum certitudinis gradum evehere, ad quem evehi possunt. Auod
Enimvero quod demonstrari potest sive directe, sive indirecte verum est g. 344.ss7. c. g. . Quamobrem cum eruditorum sit ea, quae in disciplinis traduntur, demonstrare per demonstrata s eruditorum omnino est verum a falso se- par. e. Equod erat secundum. Enimvero eruditi infimi ordinis historicam saltem reis rum cognitionem habent, eruditi autem secundi ordinis philosophicam & qui tertii ordinis sunt habitu veritates latem tes inveniendi pollent f. 83 9. , consequenter eruditi infimi ordinis tantummodo cognoscunt, quae suta atque fiunt f. s. Dist. praelim. , adeoque tantummodo norunt, quod, quid dicatur, verum, non vero demonstrare possunt quid sit verum, sed hoc eruditis secundi ac primi ordinis reservatum I. 6.9. Disc. praes. es I. 4 T. 46O. PEIch. empir. . Quam o rem cum nemo obligetur ad ea facienda, quae in potestate ipsius non sunt I. 176 .part. L. Fur. nar.), cui vero amplior est
763쪽
lacu Italum, virium ac rerum usus, & auxilium alienum majus, is ad plura praestanda obligatur l. lo. 8art. ι. yumnat. disciplinas ad eum certitudinis gradum evehere, ad quem evehi possunt, ac verum a fallo separare non eruditorum
infimi ordinis est, sed eoium , qui secundi ac primi ordinis
sunt. od erra tertium. Eruditi infimi ordinis alieno negotio se ingerunt, fidisciplinas ad maJorem certitudinem evehere, veI verum a salso se- Parare ausint. Non est, quod existimes, eos ab opere coepto destituturos, ubi deprehendunt, se id praestare non posse, quod voluerunt. Etenim cum nesciant, quid serre possint humeri, quid ferre recusent, facillime sibimetipsis imponunt, ut sibi oneri ferendo pares videantur, quod serre non possitnt, ac praestitisse, quod praestare non poterant. Quodsi distinctam diversorum graduum intellectus notionem haberent, unde diversias ordinum eruditorum dependet cf. 8s9. , non sibi vide rentur qui non sunt, & peritorum consitum sequerentur, quemadmodum debent, quando per se statuere non possent, quid si faciendum 3. 866.). Ast eum eruditorum ordines distinguere non didicerint, plus de facultatibus suis sperare solent, quam in iis est, & plures sunt causae, cur vitia eruditis familiaria, maxime iis, qui in ordine insino subsistunt, vanis de se opinionem alant. Quamvis autem assirmemus , eruditorum secundi ac primi ominis esse, ut disciplinas ad majorem certitudinem evehant & verum a falso separent; non tamen propterea existimandum est, quemvis promiscue eruditum s eundi ac primi ordinis in quocunque disciplinarum genere ad verum mali separandum & ad quamcunque disciplinam ad certitudinem evehendum aptum esse. Etenim in quolibet o dine eruditi distinguuntur in varia genera pro diversitate rerum , quarum cognitionem habent. Quamobrem in dies experimur, in aliquo genere excellentes de rebus aliis ad idem non pertinentibus pueriliter judicare. Neque insolens est, ut shi etiam cirea eas praestitisse videantur, quae non praestiterunt, nec praesta Dissili od by Cooste
764쪽
De sectis er jure Eruditorum. as
praestare potuerunt. Ita fieri potest, ut Geometra & Analy- sta in primo ordine eminens de rebus metaphysicis pessime j dicet, vel causas physicas rerum quarundam naturalium sbi detexisse videatur via vere analytica . eum qualis si haec via prorsus ignoret. ConsuItum adeo foret, ut circa eas res subisssteret, quarum cognitioni sese mancipavit, nec rebus aliis se ingereret, quibus cognoscendis quod parem operam non impenderit sbi probe conscius est. Hoc nimirum pacto facile evit re poterat, ne opinionum commenta, quae dies delet, pro veritate venderet. Non inconsultum igitur duximus, propinstionem sequentem addere. I. 9OO.
Quoniam eruditorum primi ac secunae ordinis est discipli- umore nas ad eum certitudinis gradum evehere, ad quem eVehia, exared, possunt, ac verum a falso leparare β. 899. , fieri autem non in potest, ut quis in rerum cujuscunque generis cognitione e dem modo sit versatus; nemo quoque eorum sta sumere debet audicium de iis rebus , quarum cognitioni non eandem ope ram navavit, quam tu impendit, in quibus excellit, consequenter nec velis disciplinas ad majorem certitudinem evehere, in qu bus nondum versius es, aut non satis, ac in ira verum a falso discernere. E. gr. Nosti te vlisciplinae cuiusdam non esse peritum, aut non esse satis, nec cognovisse ea , quae ab aliis in eadem re dita sunt, ut ea ad examen revocare possis. Inanem utique operam sumes, s eam ad majorem certitudinem evehere velis ae in eadem verum a falso discemere, etsi in alia disciplina, veluti in Geometria sublimiori te heroem praestiteris. Ita qui
in calculo algebraico excellit, in methodo tamen Gelidis ae veterum Geometrarum excolenda nullam Operam collocavit, non praestat quod laudari mereatur,fi ea, quae per calculum crura sunt, synthetici: demonstrare voluerit. Multo minus autem satis-
765쪽
Tra jure cor rigenia ac refutandi
tra sphaeram suam , demonstrare conetur. Non desunt eis xempla illustria, quibus confirmari poterant, quae dicuntur; eo ne videamur aliorum laudi detrahere velle 3 89 3 J ea commemorare nolumus et si ita, quod laudi duratur iis , 'qui sua sponte id agnoscunt. Magna sunt Newtoni viri surrunt in Geometriam sublimiorem ac Analysa merita, quod tamen apte doluerit, se juvenem methodum demonstrandi Geom trarum veterum syntheticam non satis exeoluisse, sed ad Alo,hram statim properasse , merita ejus non minuit, sed eadem potius illustriora essicit, quatenus animum ab omni arroean
. 863 P. Quamobrem si viderint falsum pro vero ab aliouo venditari, operam dare debent, ut error agnoscatur te veritas in apricum producatur. Quoniam igitur hoc fi si e ror ressitetur 3 3 037. -J &corruatur, te naturae autem dat ius ad eos actus, sine quibus obligationi naturali satisfieri Ictuit st. Μαρμα - eadem quoque eruditis dat ius λd errores ab aliis commissos corrigendum vel refutandum. Quoniam vero jus est facultas moralis' a indi- - - λυμ-- , & naturae lex nos obligat ad actionum rectitudinem c .i 89.ρ-. t. mea quoque lus ad errores aliorum corrigendos vel refutandos dare nequit nisi ei, qui hoc facere valet. 'Nihil absurdius dici potest, quam natura
se ius, cuius capR non est, consequenter ei competere ius a
766쪽
De ficiis ct jure Eruditorum. 72
nec refutare valer. Nonne rideretur, qui contendere vellet sutori competere jus corrigendi picturam . aut defectus, quiabus laborant, indicandi y Annon diceremus cum Appelle ', ne sutor ultra crepidasy Ueritas adeo propositionis praesentis in omnium oculos incurrit & ab unoquoque facile agnoscitur. Hoc tamen non obstante nihil frequentius fieri videmus, quam ut alios resutare visint, qui non modo illarum rerum, de quibus agitur, prorsus imperiti sunt, verum etiam eo facultatum usu destituuntur , qui ad refutandum errores requiritur. In
promptu ratio est. Plurimi eruditorum plus sperant de facultatibus suis, quam in iis est, ac sibi videntur , qui non sunt. Et quo quis indoctior , eo ad refutandum alios sbi videtur aptior. Influit autem in praeposterum refutandi studium etiam appetitus sensitivus non uno modo , quatenus hac, vel alia vitiorum labe infectus. Sed talia discutere non est praesentis instituti. Ρertinet enim hoc ad praxin moralem, adeoque ad Philosophiam moralem , seu Ethicam. Negari tamen non potest, multum obesse incremento sesentiarum praeposterum resutandi studium , cum tamen illud unicuique erudito curae cordique esse debeat s f. 863. Inprimis hoc contingit, ubi animus persequendi autorem ad refutandi auosum accedit: id quod Mad raro fieri Iet. Tum enim non id agitur, ut veritas in apricum producatur, sed ut supprim tur, & vel ignorantia, veI errores falsaeque opiniones, immo fabulae pene aniles ad posteros propagentur. I. 9 3.
Quoniam eruditi infimi ordinis nonnisi historicam re- mibus ius
rum cognitionem habent . 8 s 9.), adeoque tantummodo istud non norunt, hoc dici verum esse, & hanc esse ejus, quod fieri competat. constat, rationem . 3. 8. Disc. Waliis quod autem v rum sit, vel haec illius sit ratio, demonstrare nequeunt, cum hoc facere non possint nisi eruditi secundi ac primi ordinis , 8 3 9. h. S I. I 9 4. LV.9 ; erudiris D mi ordinis nutam comis
767쪽
peris jus ad refutandum alios, multoque minus ad errores eorri
Ordines eruditorum distinguuntur in quolibet cognoscibilium genere, ut adeo fieri possit eruditum aliquem , si certum quoddam cognoscibilium genus spectes, locum non insimum,
immo superiorem quendam occupare in ordine superiori, qui infimum saltem occupat in infimo respectu aliorum cognoscubilium generum, immo prorsus nullum in eodem meretur, utpote rerum ad hoc genus pertinentium prorsus ignarum. Quamvis adeo ipsi competat jus ad errores corrigendos , vel refutandos in eo, quod colit, cognoscibilium genere; nullum tamen sibi arrogare potest in alio quodam genere. Ita Jetiis vel etiam Theologus de rebus ad Astronomiam, vel Geographiam mathematicam spectantibus judicium ferre nequit, consequenter nec sibi arrogare potest jus Astronomorum placita
refutandi. Etenim aut statuet ex notionibus communibus, ex quibus ea, quae assimant Astronomi, non deduxerunt, veluti si ea , quae de distantiis Planetarum & magnitudine semidiametri Telluris tradunt, se refutasse sibi persuadeat dicendo.
quod nemo a Terra in Lunam ascendere, vel ad centrum usisque terrae descendere potuerit, ut distantiam Lunae a Terra, vel centri Terrae a loco superliciei, in quo consstit, mensura manu applicata metiri daretur; aut falsas, quas fovent, opiniones iis, quae assirmant alii, opponunt, veluti cum Patres quidam Ecclesiae rotunditatem Telluris negarent, quod terram esse discum aquis innatantem a Praeceptoribus suis didicerant; aut consequentias cumulant, quae legitimis ratiociniis inserti nequeunt, veluti cum Hirca quidam Ecclesiae impugnarent antipodes , aut alii Theologi incolas Planetarum, quod unus tantummodo fit Christus Salvator totius generis humani, admissis autem antipodibus, aut Planetarum incolis plures fingendisnt Christi aut Christum non esse totius generis humani redemtorem. Haec non alio fine a nobis exempli loco adducuntur, ut tanto manifestius appareat, quam si periculosum sbi arrogare jus refutandi ac corrigendi errores, quod lex naturae
768쪽
De Obsiciis O jure Eruditorum.
non tribuit, & ut hx alieno casu discatur, quid si vitandum.
Quamvis vero jus ad refutandum errores non conveniat cruditis insimi ordinis in aliquo rerum cognoscibilium scitere; non
tamen videmus ad refutandum proniores , quam hos ipsos. Nostris praesertim moribus resutando alios inclarescere conanis tur, qui vix discentium numero exemti sunt, aut qui praeclari quidpiam praestare non possunt. Et vix unus impugnare ccepit autorem quendam, praesertim talem, cujus vel magna est autoritas, vel celebritas, ac statim ingentem videas sociorum. qui refutatores videri volunt, catervam. Caninis enim utuntur moribus. ut latrante uno latrent quoque ceteri. Et coryphaeus mirifice sibi placet, quod tot habeat sectatores, atque
triumphum ante victoriam canit consensum multitudinis tanquam argumentum invictum allegans , quod a parte sua stet veritas, non memor pervulgati illius, multitudinem erranistium non parere errori Patrocinium. Quodsi ergo vel de unica quaestione litigetur, intra paucos annos ingens prostat scriptorum eristicorum numerus, in quibus eadem vel centies irepetuntur, quasi quae objiciuntur iterata saepius repetitione aequirant pondus, quod per se non habent. In Logica impugnationem distinximus a refutatione s3. Io II. Ioi 8. quam disserentiam si omnes perpenderent, aut capere possent, qui ad refutandum alios adeo proclives sunt, numerus illorum. qui refutando alios inclarescere volunt, multum imminueretur. Disserentiam istam omnino probe perpendere debet, qui alium refutare voluerit, cum ex aptitudine metiendum sit jus 6.9or . . De Veritate disceptatio est, non de eo , quod tibi videtur. Nondum enim satis intellecta tanto absurdiora plerumque videntur , quanto quis ab iis intime perspiciendis remotior. Quo quis adeo imperitior, eo plura ipsi subnascuntur dubia, ut multa sibi habere videatur, quae Opponat, etsi nihil haberet, si iis intelligendis eandem operam impenderet, quam in resutando, aut potius impugnando collocat.
769쪽
recte refu- nem veram falsae v Nam, vel modum. quo is in errorem incidit,tM. aut utrumque. Obligamur enim ad recte agendum . t 89 stare. I. Hic pract. aniυ. . Quamobrem cum directe refutari non possit error, nisi demonstrando propositione in veram falsae oppositam, vel modum, quo quis in errorem incidit pio 36. Di ς' alterum refutaturus directe utique demonstrare obligatur propositionem veram falsia: Oppositam , vel modum, quo quis in errorem incidit, aut utrumque
In Logica demonstravimus, quomodo resutatio recte fiat: ast in Jure naturae ostendendum, quod ad recte refutandum simus Obligati, ut adeo nemo existimare possit, quasi libertati suae relictum sit, utrum regulas in Logica praescriptas in refutando observare velit, nec ne. Ipsam naturae legem transgreditur, qui in eas impingit, adeoque peccat 3. 44O. Para. t. Phit pract. timv. . Peccat Vero non modo. quatenus minus recte agit, cum ab agendo abstinere potuisset, ac debuisset; verum etiam quod sibi arroget tua, quod lex naturae eHem non tribuir g. 9o I. : etsi hoc parum agnoscatur, praesertim ab iis . qui ad resutandum adeo sunt proclives , non tamen propterea desinit esse verum. Eruditorum actiones promiscue omnes non minus subjacent aeternae isti ac immutabili legi, quam humanae aliae, adeoque ad hanc normam exigundae, ut quoque hoc nomine eruditi obligentur voIuntatem juxta imtellectum perficere. Ceterum per se patet. eum, qui contrariam propositionem demonstrat, errorem ab alio comm sum corrigere οῦ qui vero saltem ostendit modum , quo is in errorem incidit, eum simpliciter refutare alium, seu falsitatem
770쪽
resutandum . r 89. parto I. Phil. Wact. unis. J. Quamobrem cum alter indirecte refutetur, si, quod asserit, sumatur tanquam verum, & syllogismorum concatenatione inferatur propositio, quam ipse falsam agnoscit . ro 39. DI ; alterum indirecte resutaturus Obligatur sumere, quod alter asserit, tanquam verum S syllogismorum concatenatione inde inferre propositionem, quam ipse fallam agnoscit.
Quae ad praecedentem propositionem modo annotavimus not. 3 9o3. , eadem de praesenti quoque tenenda. Quoniam praeter refutationem directam & indirectam non datur alia, Iex autem naturae nemini tribuit jus ad refutandum , nis qui vel directe, vel indirecte errores ab aliis commissos refutare potest; ex iis, quae de utroque refutandi modo demonstrata sunt, quemadmodum dijudicanda est aptitudo ad demonstrandum, ita quoque metiendum est jus ad refutandum alicui comis petens 3. 9or . . Quodsi adeo demonstrationem propositiisonis praesentis ac praecedentis consideres , facile animadvertes jus ad refutandum Originem suam deducere ex obligatione ad recte agendum. Indi recta autem refutatio non confundenda est cum praxi consequenti arrorum s 3ἀo48. LV. quae nisi daretur dc pro refutatione Vulgo Vennaretur, rari admodum rent refutatores, seu qui ad refutandum animum appellerent, cum defectum virium suarum facile agnoscerent, nec sbi viderentur, qui non sunt.
f. 9OS. Refutator aeon alium finem inunde e debet, quam ne 'o v nis a re-ra habeatur, quod non es. aut is quo nondum certo coUat, utrum ratore inia veram sit. nec ne. Etenim eruditi conjunctis Viribus rerum reniandus. cognitionem ac scientiam promovere debent s. 863.),adeoque operam dare, ut veritas detegatur, consequenter ut verum a falso, certum ab incerto separetur, cum rerum cogni