장음표시 사용
741쪽
g. 88O.S Mere dicitur, qui rerum cognitioni ac scientiae acqui- irendae operam dat. Dicitur etiam subinde cum addito δε-dere titeras, ac in specie pro diversitate rerum cognoscibilium & ad certum inprimis vitae genus cognitu necessariarum cere Theologie, Prispruientia , Meaecina, nil ophia & ita porro. Et Studiosus appellatur, qui nudet, seu rerum cognitioni ac scientiae acquirendae operam dat. Unde in specie vocantur Studiis Theologiae, I ms, Medicini, Philosophia ac ita porro. Quoniam itaque studiosius rerum cognitioni ac scientiae acquirendae operam dat, eruditus vero est, qui rerum cognitionem ac scientiam habet g. 8s 8. dio renclatus fieri vulι, consequenter cum varii sint eruditorum ordines Φ. 8 39.), ac varia vitae genera, quae eruditi sequuntur g. 87 a. , sulfui in aliquo eruditorum ordine aliquem lo-
eam obtinere vult ac certum vita genus sequi decrevit. Ita qui Medicinae operam dat, vel artem salutarem exerce. re intendit, vel Medicinam docere alios, ad Professionem Medicam adspiran .
s. 88 I. Quoniam studiosus quilibet eruditus fieri vult β. 8 8o.), quivis autem eruditus facultates cognoscendi , inprimis intellectum . 876. , & voluntatem ac noluntatem perficere debet g. 879. ; furiosus quibiat omni animi contentione id agere Miar, ut non modo facultates rarioscendi, inprimis intellarium , verum Giam voluntatem ac noluntatem perficiu
Quam parum oleo agnoscatur, quaenam sint studios partes, experientia academica proh dolori abunde loquitur. Ee. quis enim est, qui nesciat, fingi licentiam quandam vivendi, quae libertatis academicae nomine celebratur, quast studiosus
742쪽
De officiis O ure Eruditorum. . 7O3
lamnes sui ossicii partes adimpleverit, si tantum rerum cognitioni acquirendae operam navat, neglecta prorsus omni volum talis ac noluntatis cultura, faciendo ea, ad quae unumquemque trahit voluptas sua ' Pauci sunt, qui Philosophiae morali operam navant, pauciores vero adhuc, qui virtutes acquirere &contra vitia sese muniri atque ab iis, in quae prolapsi sunt, sese liberare conantur. Immo ex adverso potius virtutem, si quam habent, Θediscunt, vitia, a quibus adhuc liberi erant, addiscunt & mores honos pessime corrumpunt. Cum si non omnes, plerique tamen certum , itae genus olim sequi decreverint, quo prosunt aliis; ut munus suum rire obeant, nis voluntas fuerit emendata, fieri haud quaquam potest. Sane Vitruvius lib. I. c. i. in Architecto requirit, ut aiam Philosophiae moralis si peritus. Mirum hoc videtur nonnullis, qui sibi persuadent, ad aedificiorum extructionem non requiri virtutem, sed scientiam architectonicam, non attendentes, ut recte facias opus, haud quaquam sussicere, ut noris quomodo recte facias, sed etiam requiri animum recte faciendi, quem vitia non uoa de causa in transversum agunt. Nihil facere debemus sine sensu Ossicii, nec sine animo eidem satisfaciendi , actum demum certi esse possumus, nihil a nobis committi, quod jure reprehendi possit.. g. 88 a. Eruditi etiam qua eruditi ad exemplum lonum aliis Araben- Obligatio dum obligantur. Quoniam enim eruditorum est rerum cogni- eradis adtionein ac scientiam habere 4. 8s 8. , & intellcctum persi' exemplam cere 3. 876. ; illltc rati praesumunt, quod ea, quorum ipsi honum prae- convicti non sunt, cruditi rectius fintelligant, adeoque eo-lendum. rum tanto facilius stant judicio, ubi appetitus sensitivus intellictum in assensum trahit. Ipsorum igitur exemplo sese addere solent, praesertim si malum fuerit. Quoniam itaque exempla mala prodere non debemus , bona vero aliis praebere tenemur I. 93 o. pari. I. Furi nat. J; eruditi inprimis, atque
743쪽
atque adeo qua eruditi, ad exemplum bonum aliis praebem dum obligantur.
Non nego, praesumtionem istam non satia firmo niti talo. Cum enim erussiti omnes non eandem habeant rerum cognitionem ἔ quamvis in suo genere inter eos, qui primi ordinis sunt, emineant, non tamen ideo de rebus aliis ad se non per-'tinentibus sanum judicium ferre possunt, multo minus autem eorum scientia in appetitum influit & ab ea, qua pollet, intellectus perfectione emendatio voluntatis Pendet. Ponamus ais liquem inter Analystas recentiores principem locum tueri, atque ingenio, acumine ac profunditate intellectus excellere. Quodsi tamen totus in lineis ac calculis omnem aetatem comi sumit, nec ad psilosophiam Prassicam animum unquam appellit, nec virtuti aliam Operam navat, quam vulgus imperiis tum, is quoque virtuti non magia deditus esse potest, quam Tulgus imperitum, nec de rebus moralibus rectius judicare.
immo fieri potest, ut absiudius judicet. Enimvero cum hiede facto sermo sit, adeoque non quaeratur, qu praesumi debeat, sed quid praesumatur; objectio ista demonstrationem praesentem minime ferit. Illud potius observandum est , in
praesenti casu de eruditis Omnis generis non eandem esse praeis Iumtionem. Ita rustici mores, virtutis defectus ac vitia An lystae excellentis parum ossendunt alios, nec quisquam facile repetitur, qui ejus exemplo sese tueatur. Alio tamen modo sibi ae scientiae, quam colit, nocet. Illorum enim eruditorum. qui rerum aliarum cognitioni vacant, nec non eorum, qui vulgo imperito acutiores sunt, contemtum & sibi, & scientiae a Dfert, ut etiam hoc nomine ad exempla bona praebenda aliis obligetur, cum nemo seipsum ac scientiam, quam colit, in conis temtum adducere debeat. Naturalis nimirum obligatio propter nexum officiorum ob ossicia quaedam nonnullis propria augetur , quatenua iisdem inducitur obligatio ad quid praestandum, etiamsi non alia de causa ad idem praestandum jam quis ligatus esset. I
744쪽
De ossetis jure Eruditorum. 7OS
β. 883. Quoniam eruditus etiam qua eruditus, adeoque non Desolum qua homo f. 93 o. par . I. Pr. Dat. I. Obligatur ad ex hujus eis. empla bona aliis praebenda f. 88a.), consequenter non sb-lum obligatione communi, verum etiam propria ad id tenetur f. 3 8 6. pari. r. Jι'nat. ἰ s eruditus iust incio suo tu pra-bendis exemplis bonis, aut ex a verso mati prorit, gravius aliis Peccat 44 o. petra. I. Phil. praci. untv. . Cum ex magnitudine obligationis hic aestimetur peccati gravitas ἔ probe tenendum est, eruditorum quoque alios ad exem-Pla bona praebenda, mala vero non prodenda aliis magis obligari. Venit hoc inprimis a diversitate generis virat, quod eruditus sequitur, vel quatenus ob id magis scire praesumitur, quid bonum, rectum, aequum 4 iustum ac licitum si, quam aliis constare poterat, vel quatenus ipsum vitae genus etiam exigit. ut exemplo suo alios doceat. Qui ea, quae de ossiciis in Jure naturae demonstravimus, ac quae in posterum in Philosophia etiam morali ac civili demonstraturi sumus, si Deo ita visum fuerit, animo comprehenderita de magnitudine obligationis erudit rum ad praebenda exempla bona, mala vero non prodenda haud dissiculter statuet. Quaenam vero ratio sit, ut nuic ossicio adeo parum satisfaciant cruditi; ex iis sucescet, quae suo tempore in Philosophia morali demonstraturi sumus 884.
Erudito non comperit jus ad ambiendum munus, nis et 'o ne sere Madministrandum aditas est. Etenim cruditus, qui munus quinto mtinus aω-dam ambit, quod nonnili ab crudito administrari potest, Lend certum Vitae genus sequi vult, quod per se patet. Ast eruditus, qui certum vitae genus sequi vult, eam rerum cognitionem ac scientiam sibi acquirere dcbet, qua in eodem opus habet l. 873.), ac id vitae genus cligere, ad quod maxime aptus est g. 874. , consequenter ii Munere quodam inopii Fur. Mi. Para VI. . Uu uu fungi
745쪽
fungi velit, ad id administrandum aptus esse debet. Quo
niam itaque jus nascitur cx obligatione g. 23. Part. I. Iur. naid, erudito non competit jus ad ambiendum munus, nisi ad quod administrandum aptus est.
In ipsa aptitudine consistit jus imperfectum ad munus , vicujus meretur, ut eidem praeficiatur. Hoc autem jus impersectum non confundendum cst cum jure perfecto ambiendi munus, quod fluit ex obligatione non appetendi munus , nisi
ad quod rite obeundum aliquis aptus est, adeoque illud praesupponit. Monuimus jam supra i t. g. 874. , quod eruditi
haud raro ad ambiendum munus, ad quod obeundum parum apti sunt, adducantur lucro panis, nec desint hac ex parte exempla etiam inter Prose res academicos. In horum censum veniunt illi, quos supra jam notavimus t. g. 873.), cum de ossicio eruditorum, qui certum vitae genus sequuntur, agere. mus. Pertinent huc etiam, qui, cum non sine laude quadam docere possent, ad alia docenda sese obtrudunt, quae multo rectius ac utilius ab aliis doceri poterant, partim honoris civilis, partim lucri cupidine ducti,non perpendentes quantum distet
honor verus ab eo, quem hominum Opinio genuit, multo minus autem perpendentes, quid in munere administrando debeant aliis. Tanto turpius autem peccant, si satis sibi eonscii sunt, se munus , quod ambiunt, non ea cum laude administrare posse, cum qua munus, quo funguntur, administrant, immo nec suae, quam adamant, Minervae valedicendi animum habent. Qui munus ambiunt, ad quod administrandum parum apti sunt; non modo nullo jure hoc faciunt, verum etiam
aliis, quorum jus imperfectum violant, iniquos se praebent i 3.
239. Part. 1. Phil. pract. umv. . Non est, quod excipias, er ditos etiam de facultatibus suis plus sperare solere, quam in iis est. Justa enim non censenda est ignorantia, quae excusa. tionem mereatur, ubi quis sibi probe conscius est motivorum , cur aliud munus, quam quo in praesenti fungitur, ambiat. Raro enim continget, ut quis existimet, se majorem aliis utilitatem Praestiturum, quam nunc praestare possit, consequenter quod
746쪽
De ficiis O jure Eruditorum. 7π
allud munus ideo ambiat, quia aliis magis utilis esse potest, aut etiam pluribus, siquidem ignoraverit, q lis ad munus aliquod rite obeundum aptitudo requiratur. Immo qui nondum satis convictus est, quod de aptitudine ad munus aliquod administrandum per se statuere possit, peritos consulere dcbet 866. ; quod ubi neglexerit, tanto minus excusabitur, quod
se aptum existimaverit, cum non fit.
s. 883. Quoniam nemo eruditorum habet jus ambiendi inu De comnus, ad quod administrandum parum aptus est β. 884.)i mendarione
eulgi quoque erudito competit ius petendi commendarioAem as a. ab alto μ-lio , etiamsi intelligar. eam sti maximo usui fre,s ad munus ad- inenda. ministrandum non satis aptus si, consequenter si commendatiosts denegetur, vel alius, qui magis aptus est, commendetuae, id mique ferre non debet g. 239. 'δrt. I. PHLHEL an .LAbsurdum est petere a me, ut te commendem, si ad munus, quod ambis, obeundum non aptus es: quanao enim te commendo, sgnificare teneor, te esse aptum ad munus, quod
ambis. Quoniam ad verum dicendum Obligatus sum, quid mihi videatur, de tua aptitudine dicendum est, non quid videatur tibi g. 427. Part. I. Iur. nat. . Non multum tibi prodesset commendatio mea, si dicerem, te tibi videri aptum ad munus quod ambis, sed me ob has, vel istas rationes sentire ais liter, si vel maxime in dubio relinquerem, utrum tuum, an meum judicium verius st. Salva igitur amicitia tibi denegare pO
sum commendationem meam; tantum abest , ut tu inde colligere possis inimicum in te animum. Injuriam mihi facis. ubi conquestus fueris, quas commodum tuum Promovere ninlim & a te ornando alienus sim. Ceterum probe tenendum
est, si de aptitudine ad munus, quod quis ambit, judicandum,
non sufficere, ut quis imbutum habeat animum Illarum rerum
cognitione, quae ad istud rite administrandum requiritur; sed necesse esse, ut iis etiam virtutibus instructus sit, sine quibus mittiter administrari nequit. Uu uu a 3. 886. Dissiligod by Cooste
747쪽
An rex D Nimo eruditum, ovi munus Atyuι ambit, commendare δε- mendare ἄ- όet, ab LapIIιu e V si non constat, adecloe multo inmus hoccear eum, de facere licet, quando nobis cerιum es, eum apium non esse. Ete-
cujus aptitu- nim qui alterum commendat, is dicit, eum aptum esse ad Eme xuis munus, quod ambit. Quodsi ergo ipli certum est, eum ad non co/stat. munus illud non esse aptum, moraliter falsiim loquitur I. I a. 8 t. 3. δι' not.2. Quoniam Vero ejus, cui quis commendatur, interest, ut notat, utrum ille aptus sit ad munus, quod ambit, administrandum, nec ne, quod per se patet, adeoque commendans ad verum dicendum eidem obligatur , quando vero ad verum dicendum obligamur, falsium loqui non licet . 364. ρυτ. I. Dr. vatis ἰ si quis certus est, eum, qui munus aliquod ambit, ad id administrandum non esse aptum, eum commendare non licet. αuod erat unum. Quod si de aptitudine eius, quem commendare debes, non satis constet, dubius adhuc eS, utrum aptus sit, nec ne, vel etiam idem prorsius ignoras, consequenter moraliter verum non loque iis, si dicis, eum aptum esse . 1 a. ρrri. 3.ὸ Furi nat- . Patet igithr ut ante, te eum commendare non debere. mod erar alterum.
Inter eum, qui aliquem eommendat,-alterum, cui is commendatur, inrerceo it quas contractus de dicendo ver . Etenim aut aliquem commendas ei ui vult ut commendes; aut tua sponte hoc satis. Qui vult ut commendes, sussietentui indicat sese velle, ut dicas verum, & piaesumit, te hoc facturum, alias enim a te non peteret, ut aliquem commundarus, iiiii commendarioni tuae fidem suis habere posse crederer. Tecum adeo quasi contrahla, ut Verum dieas O . Purι. F. IV. Nut. . Quodsi tua sponte commendes, tu vis, ut commcndatione tuae fidem habeas, adeoque ipso secto frauscas te verum dia ere, Mod, cum ille hoc a te praelumat, ut poto qui vclle nequit,
748쪽
De officiis O Iure Eruditin m.
ut salsum d cas, contra te pridi vero habetur 3. 42 p. pura. s. Pr. net. , cnnsequenter nec tu praesumere aliter pote , quam quod velit, te verum dicere. Atque adeo denuo patet, recum ipso quasi contrahere , quod verum dicere velis 3. so Fart. X Iur. not. . Quamobrem cum ex quas contractu alteri obligeris ad id , ad quod chligat. s Histes, si revera Contraxinos 3. sos. Part. ν Iur. nut.); ex quasi contractu etiam o, eui aliquem commendas, obligaris ad dicendum verum, consequenter ad H,n commendandum cum, de cujus aptitudiue tibi non constat, vel quem aptum ncn tisse ad munus , quod ambit, administrandum celto nosti. Ex hoc igitur quasi contractu asteri perscctum jus nascitur a re exigendi, ut dicas ve- rum, consequenter si moralucr falsum dicas , his ejus perfectum violas, atque adco inluviam er ficis 859 para. . Iurimat. Non igitur tantummodo cilicia est, ut verum dicas;
sed ad verum dicendum quoque alteri te obligasti. QuodS. salsum dicas, fidem datam fallis 3.768- γνι. y. Ju . nat.
Haec ideo addere visum e sh, ut turpitudo commendationis ejus, qui aptus non est, tanto manifestior fiat. Eam vero perpendere debent non modo illi, qui alios cemmendant, ne incommendando nimis facitos se praebeant; verum ctiam hi, qui ab aIiis perunt, ut commendemur, ne justam commendationisdunegitionum aegre seraui, nec sine jure raud m petanto
Pertiner huc commenda o artificum , opiscum, operario stan m. rum, famulorum. Et in geneic stabui se quoque domon stratio de quasi conrractu inter commen fantcm di eum, 'cur quis commendatur inito not. 8 86. . In casu particulari commendatio injusta aliis quoque ossiciis contra mari potest, ex quibus nasi itur obligatio naturalis ne commendes: quo in casu fortior ei tur obligatio. Uu uu 3. 3. 28
749쪽
De laude Uanicuique erudito tantum laudis tribuere debemus , quanis merita eru- tum meretur. Etenim unusquisque alteri tantum laudis tri-dito unicui- buere debet, quantum me Ictur f. 648. 8art. I. Fur. nat. .
que ιGόu- Quamobrem cum cruditi,qui non modo intellectum j. 876. ,enda. Verum etiam voluntatem perficere debent l. 879), consequenter virtutes intellectuales ac morales sibi acquirere s.
Io T. 2O9. pari. . Iur. nat.), laudem mereantur, prouti huic
obligationi naturali magis aut minus satisfecerunt l. sso. pari. t. Pr. nat. ; unicuique etiam erudito tantum laudistribuere tenemur, quantum meretur. Tribuimus alteri laudem, quam meretur, si virtutes eius imtellectuales ac morales commemoramus & per facta ex iisdem Profecta probamus l. 'so. I. Part. r. Jur. nat. . Cum non eadem si rerum cognitio ac scientia , quam erudi.i habent 8s . , nec omnes snt ejusdem ordinis g. 839. , nec qui certum vitae genus sequitur 3. 87 a. eadem aptitudine instructus, neque etiam in eo, quod ipsi agendum, easdem
virtutes morales, quae ad recte agendum requiruntur, prodat; ideo diversa admodum laus est, quam eruditi merentur. Quamobrem non adeo facile est, unicuique eam tribuere lavcsem, quam meretur. Quaeri hic poterat, utrum etiam Poetae ac Oratores ossicio laudis aliis tribuendae satisfacere teneantur, necne. Cum ossicium hoc pertineat ad omnes homines f. 648. Parr. r. Ium nat. , Poetae qudque ac oratores excepti non vi dentur ob immutabilitatem obligationis naturalis j. I 42. Part. r. nil. pra I. unis.) Quoniam vero nemini laus vera, adeoque ea, quam meretur, tribui potest nisi ab intelligente s. s a. para. ἐ. Dr. nat. ) , Obligatio Poetarum ac oratorum in laudando ad impossibile extendi videtur, id quod tamen absurdum est , ao9. pari. r. Phil. para. univ. . Vulgo dic trur: Poetis ac oratoribus mentiri, hoc est , falsum dicere licet. Quod si intelligatur in eo casu, quo falsum dicere Velle prae
750쪽
De ossiciis θ' jure Eruditorum. II
sumuntur, vel quia non intelligunt, quaenam laus alicui sit tribuenda , vel quia ad laudandum conducti sunt, vel ob rati ' nes probabiles alias in dato casu manifestas, admittendum utique est, nec ossicio laudis meritae alicui tribuendae adversatur. Etenim tum perinde est, ac si quis diceret, se rem falsam dicturum. Si quis vero dicit, se rem salsam dicere, is falsum non loquitur g. II 3. Part. I. Fur. nat. , aut, quod vulgo dicitur, non mentitur. Exempli loco adduci solet illud Ovidii lib. ro. Met. 3oa. Dest in hac mihi parte fides, nec credite factum. Lex naturae in laudando alio veritatem logicam praecipit pariter ac moralem. Quando vero quaeritur , ari Poctis ac oratoribus falsum dicere liceat, seu mentiri; de veritate morali tantummodo quaestio est, sive veritatem logicam norint, sivqignorent.
I. 889. Quoniam unicuique eruditorum tantum laudis tribui De iure era- debet , quantum meretur g. 888. , consequenter laus, duorum ad
quam non meretur, tribui non debet s. 7 a a . N. I. Fum nardi iisdem nemini eruditorum ius es ad laurim , quam non meretur g. a 3. pari. I. Furi nat. , consequenter, quando ea eidem non re su rur . aut denegatur, de iniquitate , vel rhjustitia f. a 39. Rart. I.
Hic M. umυ. , aut de injuria sibi facta conqueri nequit j. 839.
pari. I. Jur. nat . Ita erudito infimi ordinis, qui nonnis historicam rerum e
gnitionem habet f. 859o, tribui nequit scientia, in sensu scilicet philosophico ε 394. De.) ; si vero tribuatur in fignificatu vulgari, quo scientia etiam pro simplici rerum notitia sumitur, perinde omnino est, ac si scientiam ei competere negares. Atque adeo puerile est assectare laudem scientiae , ut videaris esse, qui non es, si quis forstari ad fgnificatum voca- buli non attendit animum, quando tibi scientia tribuitur. Ιnjustae vero sunt querelae, quas moves, quando in significatu philosophico negatur, tibi scientiam competere, cum ipsemet