장음표시 사용
221쪽
erunt diuersi inter se generis, & sedibus distiusae, tiq; i. Ucorpori ex suo quodam vel uti λnte quaev distributa,
naturalis scilicet, vitalis,& animalis. malo in quarto de Repub. Gale.etii lib. ix.the. mem ea.x.attestate,ani snominat. Esse aute diuersi generis hinc maxime patet. Cum enim unamquaq; tepe ramenti proprietate sua sequatur facultas, unam quaq, vero facultate.sua actior ut diuersae inter se cuiusq; partis simi actione x, ita diuerta eius sunt etiam facultates. Et vi h ipis inter se stant diauersae, ita temperameta quoq; diuersa sint oportet. Ani- An Hismalis est,quae ex cerebro per neruos, ceu canales quosedam, sensu in& motum in uniuersum corpus trasmittit, ac intellectum fouet. Hinc Galeno,& alias Graecis λογι λοτα, ,Eoc est,ratiocinatrix alio nomine dicta est. Ea quidem uoluntariis actionibus una cum sensibus pr sidet, ct in cerebro domicilium habet, & inter tres facultates iprimu&summum obtinet locum. Vitalis est, quae ex Visata corde in quo sede habet,ceu quodam inliti caloris son- . t
te, per arterias, veluti canales,Vitam toti corpori imper- . . tW ctit. Haec no modo ut stirpibus, aut vita praeditis, sed etiavi animantibus nobis insita est. Graecis tum medicis, tu philo phis alio nomine θυμομδής, hoc est, irastibilis, seu ε--6Manimosa vocata est. Irasti bilem autem lacultatem in corde sedem obtinere, multis veterum poetarum testi l . moniis Galenus lib. iii. de placitis Hippo.& Platonis cofirmat, quae breuitatis ergo praeterire placuit. Atq; h csecuda, de quali media, aut in medio corporix sita est facultas. Naturalis est, quae ex tecore per venas omnibus Natura partibus corporis alimonia praestat. Graecis alia appella D. tione ιπτι υ -τικ id est cocupiscibilis,seu appetit rix, v πιθυμι Catur. Appeti trice aute hac facultate iecur pro sonte habere Homerus Odysie Λ,& inter Latinos poetas Oui. elegater oste derut, ubi Tityi Ppter stupru,quod Latone offerre conatus est, iecur vultures rodere finxerunt, Vtpote in ea partem illato supplicio, unde iniuriae origo extiterat. Haec tertia S infima est facultas. Caeterum hae facultates tres a medico non solum in sanis, sed &aegris magno studio consei uandae sunt. Nam has seruare, ut Galeni libro nono i herap. metho.capite x.Ver
222쪽
Vitaquid ;Cum autem uita, G leno ibidem teste, non sit nisi ipse
.uires, aut earum actiones, maxima me hercle viriuerit dignitas, quando vivere ipsum nobis ex harum custodia constet. Virtus isitur omnium prima custodienda est, adeoque si in morbo aliquo extrema imbecillitate -laborant vires, priusquam morbo medeamur, vires iω saurandae sunt. Proinde toto hoc tempore, quo uires ac facultates reficiuntur, eorum, quae morbum sanent,
ni . iii plane aegroto extubcdum erit, ut libro quinto fa-
I. sus dicetur. Animalis facultatis genera. CAP. III.
Animalis NIVERSVM animalium facultatum faculta-. genus Galenus in tres partitur disserentis tres ut tias, sentiente sensusve effectrice, mouenisseret tem,& principe.Senties,qus Grecistia. Ψικὴ dicitur, quinq; in species distribuitur, Sentiens. nepe facultatem videndi, audiendi,odorandi,gustandi,& tangendi. Qua enim videt animal, ea ipsa facultate nec audit, nec odoratur,nec gustat, nec tangit, tanta scies. ii licet est inter eas diuersitas, quam&instrumentorum,&subiectorum in quae incumbunt, varietas peperit. ViVidendi dendi facultas est, quae in oculo sita colores per mediufacultas. excipit. Consedit autem in crystallino humore,qui pellucidus,primum est videndi instrumentum,humoribus circumfusum, tunicisque, de quibus suo diximus loco, is septum, quae usum ei conferunt, ut melior persectiorq; Audie si . sit visio. Audiendi facultas in auribus sita est, sonos per Instrume cipiens, eiusque discrimina diiudicans. Audiendi au-
tun -- tem instrumentum praecipuum est quinti paris cerebridisνω. neruorum alter, qui cauitatem temporis ossi incisam membranae modo oblinit, non quidem uniuersam, at - quibusdam tantum sedibus,quasi ea nerui portio in plures diuideretur membranas, aliquot eius cauitatis regionibus obductas. Non temere vero dictum est praeci puum: non enim selum neruus ille membranae modo e dilatatus, sed&ossicula duo , quoru unum incudi, at .. terum malleolo assimilatur, cum aere quodam praetem. Diu auribus ingenito,& mubrana obuoluto, ad aurium
223쪽
ima capacitatem posito, quo auditorij nerui extremum -pertingit,auditus instrumenta sunt. Nec ab re dictu est, .cum aere In genito seu interno, exterior enim medium
est, per quod auditio fit. Odorandi facultas odores percipit, eorumque discrimina diiudicat. Eius proprium instrumetum extra caluariam non excidit ed sunt processus quidam cerebri albicantes, neruis non absimilestin anteriori cerebri parte ducti, ad sinus octaui capitis ossis, qui horum gratia parati fiant,pertingentes.Oriunaur autem non ab anterioribus ventriculorum cerebri
Iedibus, quod ventriculi cerebri, qua maxime in anteriori cerebri parte consistunt, antrorsumq; a pectat m-pli & lati, neutiquam in angustum cogantur: sed a posteriori potius eorundem sede,comu modo per cerebri substantiam deorsum descedentes,atq; antro lsum por-xecti a cerebro abscedunt, neq; amplius Ienui membra-Rae connati, in suum singuli porrisu tur sinum:& adhuc antrorsum magis protensi ad sinuti finhm, seu anteriorem ipsorum sedena desinunt,sinibus sustulti,ac cerebro interim proxime accumbentes. Illic itaque constituta odorandi facultas per narium ductus, ossaquei cribri modo perirata, una cum aere haustos rerum Odores comprehendit. Gustandi facultas rerum sapores internoscit, cuius quidem instrumentum esse linguam oris amplitudini adamussim conaruentem , medicis iuxta ac philosophis concessum eli omnibus . Gustus enim occasione a tertio pari neruorum cerebri, neruus linguae offertur, qui hoc nomine gustatorius anatomi eis appellatur. Maior enim portio crassioris radicis iam dicti neruorum paris, simul atque lingitae basicommi titur, cum alterius lateris neruo linguae tunicam efformat, aptum saporibus dignoscendis instrumentum, ut suo quoque loco monstrauimus.Tangendi facultas tangibiles qualitates disserentialve animaduertit, ut sunt durities,mollities, lentitia, Diabilitas, leuitas. grauitas, densitas, raritas, asperitas, laeuitas, crassitudo S tenuitas. V t aute reliquae facultates propriis concluta sunt instrumentis, ita tansendi facultas nullo proprio coerce tur Organo. Cum enim tactus ad ani mantis vitam sit maximς necetatius, toto corpore aequabilitςr, neruo odora ias cultas. Instrume
224쪽
Ar 'tε- rum ope, fusus est. Ut toto coelo erret Aristoteles,quitis error. in libello de sensu organu metactus in corde locare vi- Sensus detur. Porro iam ordine commemoratas facultates, quinque alii quinque sensus externos nominant,non certὰ quod externi. foras exprompti sint& promineant: id enim falsum esse vel unus odorandi sensus fatis ostendit: sed quod externarum rerum propriis instrumentis cognitionem capiant. Atque haec de prima animalis facultatis disserenMouens tia dixisse satis sit. Mouens facultas ut unum, idque facultas. certum sibi vendicat instrumentum, musculum nimirum : ita & motionis modum ipsum obtinet unum,uoluntarium scilicet. Haec sane lacultas, quae uoluntatis
κη. prie uocatur, quasi lactricem dicas. Tertia animalis fa- Princeps cultatis disterentia princeps, quod a principe parte pro facultas. dit,triplex est, Galeno autOre,nempe ima ainatrix, r tiocinatrix,& memoratrix. Aristoteles, Theophrastus, Themistius, & Peripatetici sere omnes, quartam adii-
Imagina ciunt,quam sensum communem nominant. Hanc au-trix fa- te in Galenus sub imaginatrice complexus est. Nam cultas. haec imagines ab exterioribus sensibus oblatas appre . hendit,& singulorum sensuum obiecta discernit.Quod dum facit, necesse est, ut formas ct imagines, quas sen .sus praebent &renuntiant, retineat: adeo ut digrestis iis, quae sensus:ciebant, illorum tamen uestigia&es Η- Galentu gies diutius haereant, & cunctentur in nobis. Qua pro-
sub imagi pter sub imaginatrice facultate id etiam,quod alij sen-natrice sum communem nuncupant, Galenus merito comple- facultate aeus est. Communis enim nulla alia de causa vocatus
sensum est, quam quod externis sensibus ceu famulatu multi commu - plici ac uario utitur , ipseque instar regis ac principis,&ne quare tanquam iudex pro tribunali sedens, ut Themist ij utar coplexus uerbis, de omnibus, quae quinque illi senius suis quin Gmmu- que ossiciis perfuncti annuntiarunt, pronuntiet, cen nissensus stat, & iudicet. Vt igitur Philosophi sensum commu- cur ε- nem ueluti e suggesto rerum omnium imagines a mi- L . nil tris&nuntiis sensibus extrinsecus allatas,& ante sepositas contemplari, apprehende re, adeoque externarurerum uarietates disternere, internoscere, iudicare,
continere ,& recondere statuunt: ita quoque Galenus
225쪽
ha e omnia imaginatrici facultati tribuit. Altera principum facultatum est, quam Galenus , Latmi cogitatricem',& ratiocinatricem appellant. Haec utique conceptas species & imagines sub censum & iudicium reuocat, ac quae qualesque illae sint,iudica adeoq; ratiocinatur aliud ex alio eliciens, componit denique&diuidit. Omnes vero ratiocinandi notiones ab imaginibus &spectris rerum externarum, & quae sub sen-1um eadunt, proficisci hoc argumento colligitumquod quem natura caecum surdumques rogenui is non possit Geometriam edoceri r neque qui odoratu destitutus est,aut gustu,possit ullam de odoribus & saporibus co-gri itionem animo concipere :& qui non sentit, nihil Giscere, vel intelligere potest. Haee facultas,quae de sinnulis ratiocinatur, contemplatur, consultat,ac iudicat Hippocrati γνώμη, hoc est, mens, Galeno δο-οtia , id est ratio, Philosophis intelligentia nominatur. Memoratrix facultas,quq Galeno appellatur, quod a prioribus est receptum, & elaboratum, ceu fidissima
tutrἱX,conseruat, retinet, ac veluti in horreum condit:& quod firma contentione seruauit, in ustis tum expromit, quum daeterae iam cessant. Coeteiam principes facultates totius fiant cerebri, in cuius toto corpore fusae sunt, ideoque suas actiones non certis ac diuersis cerebri locis exercent, sed in toto potius cerebro.
Vnde palam fit , iuniores ab antiqua & celebri Philo sophia, atque medicina prorsus desecisse, qui imagalanatricem facultatem priore cerebri parte, ratiocinatricem media , memoratricem posteriore collocarunt :vel, ut ipsi loquuntur, imaginationem in anterioribus cerebri ventriculis, cogitationem in medio , memo riam in postremo ventriculo haerere purant. Haec
enim opinio ex Arabum factione pri naum nata, nullis rationibus stabilita partim ficta pueriliter, partim essu illa temere, ita demum iastationem habuit in populo. Si quidem non est necesse, principes illas ,& interiores, ut alij vocant, facultates sedibus & instrumentis disiungere, quum una eademque ellentia contineantur, sede una firmetitur, similique viantur instrumento corpo
reo , quanquam efficiendi ratio est da uersa. Hinc est,
226쪽
quod Galenus nusquam ista domiciliorum distinctioiane usus sit, sed simpliciter principes facultates sedem in cerebro liabere tradit, idque non solum de sua, sed &Liber de Hippocratis,atque Platonis sententia. Ut inde peripi
corde, no cuum fiat omnibus,librum de corde inscriptum,non es est Hippo se ad Hippocratem autore ui reserendum: Nam in eo cratis. manifeste docetur ν,-ην, hoc est, rationem in sinistro cordis ventriculo habitare . Verum sunt etiam alia multa in hoc libello dogmata Hippocrate indigna, & a ratione plurimum abhorrentia. V t hoc nomine nihil,aut
parum illi libello fidendum sit. Si itaque Hippocratis,
Platonis, & Galeni rationibus iuniores non cedunt, audiant saltem uniuersam Graecorum medicorum s miliam,qui omnes ad unum iisdena principiis informati , laesa memoria non modo occipiti, sed toto capiti ac . . cerebro remedia adhibete praecipiunt.
De vitias facultate. CAP, IIII. Vitalis L Τ E R A facultas, cuius. unius sedes est familias E in corde, vitalis, quod vitam in uniuer--dicta. a sum diffundat&derivet corpus, dicitur.
Nam caeteras omnes, quum adhuc rudes& inchoatae sunt, perficit,easdemque quoad vivit animal tuetur, S ad agendum impellit. Id plane declarat syncope, in qua tantisper dum vitalis securutas corporis partes non gubernat, reliquae quoque s cultates omnes pariter id termissionem faciunt. Mox autem ut ea excitata reui ierit, ac seipsam collegerit, o- Vitali a mnes illae quasi recreatae recurrunt. Proinde tanta est cultatis vitalis facultatis necessitas, ut citra illius opem reliquae neces m ne minimum quidem essiciant. Hinc recte, ut compretare. hensium est, vitalis nomen ei impositum est, quod prae-Vita stantiore magisque salutari vitae genere corpora allu- quid . siret, unaque reliquarum omnium perseuerantiam, &Vitalis firmitatem contineat. Est enim animantium vita se facultas cultatum actionumque earundem conseruatio, a cordec reliquis cum influente calore prosecta. Est autem haec facul-ἀmersa. tas a reliquis, nempe aniciali & naturali, secus
227쪽
nonnulli arbitrantur,diuersa. Ab animali,utpote cuius motus omnis est ad arbitrium, qui orta defatigatione sensim ingrauescit, atque demum intermittit. Cordis autem & arteriarum motus non est in nostra pote itate ut nobis pareat,sed perennis, constans, & continuatus, nullius causae vi lacessitus,& qui nunquam interrumpi potest. A naturali, quod haec corporis nutritioni duta xat addicta sit & mancipata,nec tam apertos mCtus ex promere soleat. Ab utrisque vero esse diuersam vitalem vel hinc etiam si manifestum,quod haec laedatur aliis it . laesis. Quippe quum quis pestilenti febre male tomquetur, asiligiturque cordis dolore,uomitione, animi defectione, quumque pulsus obscurus & imbecillus deprehenditur, quis tum ambigere potest facultati in eorde vitali,cuius haec sunt opera, negotii phirimum exhiberi,aliis quidem,aut nihil omnino,aut multo minus agitatis' Vt enim alia morborum venera aliis solent facultatibus malum quoddam in serre, sic hoc maximὰ pestilens vitalem vim obsidet,oppugna atque demolitur. Vnde plane perspici potest, vitalem non modo conitatione, &, ut dicere solent,ratione,sed re ipsa ab aliis facultatibus differre.
Natinalis faculiatis genera. CAP. V.
ATURALI sisacultatis ut multa sunt opera, ita quoque variae disserentiae, pri-n mariae quidem ac principes tres, genera trix, auctrix, & altrix, quas Aristoteles libro secundo de anima, capite quarto, vegetatrices nominat. Generatrix, vel, ut alii vo . Genera caὀt, procreatrix, est, quae substantiam commutat & trix f
conformat. Dum enim quae uis substantia in alteram culι M. commigrat , ut semen in os, cartilaginem, aut.ner- Generauum, ea propriae estentiae commutationem subeatnein trix duacesse est, alioqui enim eadem substantia maneret: si- b-c lemul vero, ut aptam & conuenientem suae naturae fi- rur partiguram accipiat oportet. Quapropter erunt sane pro- ι creatricis seu generatricis facultatis duae partes, qui- D MAEbus.illa absoluto. completur , nempe immutatrix, ct trix.
228쪽
formatrix. Prior partis uniuscuiusque substantiam
qualem cernimus, ex semine, vel ex sanguine prod Forma- xit. Posterior illi compagem,formam, &situm pro- nix. priis usibus idoneum contulit. Generatricis itaque proprium munus est, partes singulas, ipsumque adeo Auctrix foetum expromere. Auctrix tacultas est, quae cor' f μθω. pus quoquoversum porrigit, ae profert. Quoquo
uersiam autem porrisitur, dum in longitudinis, latitudinis, & prosuncitatis dimensiones dilataturi, &liatur . A uctricis itaque lacultatis proprium munus est , in omnem partem proserre , quae tam nata sunt integram formae suae habsolutionem obti- Astrissa nuerunt. Altrix facultas Graecis θ ήική, & uitM. vixs, ad est , assimilatrix nominatur, est, quae adiectum alimetatum in corporis stibstantiam conuertit, eique assiini lat. Quum enim corporis nostri su, stantia assiduo fluore variis ex causis continenter dis sipetur, ut labro primo de tuenda sinitate, Galenus fusilis monstrauit, proprium certe altricis faculta'
tis munus est, nonnihil substantiae pro disperdita sese ciue , quq d quidem vel par est et , quod effluxit, vel Astri a eo uberius, vel parcius . Id qucid efficit, ubi alimen cultas ab ta in corporis substantiam mutu assimilat: ut pa-ς disice lam sit έ altricem facultatem ab auctrice non solum diuersa. appellatione, sed & actionibus, & editis operibus plurimum dissidere. Auctrix enim facultas non quem admodum,altrix circa alimentum versatur, sed circa corporis partes solidas . Has enim quoad sinunt, in omnem partem este runt, atque dilatant, quibus distulis tum deinde altrix. alimentum nititur appo Altricu nere, assigere,i& assimilare . Caeterum auxiliares ministis. vel ministrae altricis facultatis sunt quatuor , attram ctrix, retentrix , alteratrix, seu concoctrix,& expul- ΑΠ - trix ., Attractrix facultas , quae Graecis cλκοκή dici-LArisD- tur, est , quae conuenientem particulae succum appe cultas. tit, & attrahit. Conueniens autem & familiaris cui-M que particulae succus est, qui maxime ut huic assimitetur,adeoq; vi inde alatur,accommodus est. H qc itaq; facultas materiae copiam, ex qua quae uis particulanum
C - tritur,suppeditat,& alteratrici famulatur. Faculta. vero
229쪽
ista non solum corporis partibus,sed & stirpibus, ac non ullis medicamentis inest. Stirpes enim congruentem e terra succum,magnes serrum , purgantia medicamen ta unum quempiam humorem,aliqua etiam infixos corpori aculeos substantiarum similitudine illiciunt, atque attrahunt. Vim enim similitudo habet ad concilia dam amicitiam:amicitia ad societatem coietudinemq; ineundam . Igitur haec.similium amicitia una causa est efiiciens, ut non modo animantium particulae, sed S stirpes omnes quicquid similiare est, & salutare prolectent : quicquid vero nocens , & aduersum aspernentur & respuant,&ab ipso, tanquam a pestiferis, nisi sorte utilium premantur inopia, abstineant.
Retentrix focultas Graecis καθέκτα η vocata est, quae attractum succum eo usque retinet, donec alteratrix eum In naturam partis, quae nutritur, mutauerit.
Haec manifestissime iis partibus inesse apparet, quae magnam obtinent cauitatem , ut est ventriculus , Vteriis, S uesica. Euidentissimum vero est,hanc altera triciniinistrare. Alteratrix facultas Graecis αλλο--κη, est quae id, quod attractum & aliquandiu retentum est, alterat, immutat,concoquit,& parti,quae alitur, apponit, S assimilat . Expultrix facultas , Graecis vocara, est,quae a concoctione inutilia & aliena segregat,& excrementa singula ex corporis particulis pellit, ne si moram diutius in corpore trahant, putrescant . Haec itidem, ut retentrix, alteratrici ministrat. Commemorata vero altricis facultatis genera unicuiq; corpori particulae inesse, tribus in libris de naturalibus facultatibus inscriptis Galenus aduersus A sclepiadem,&Erasistratum acerrime disputans, copiose demonstrauit. Porro iam dictae facultates fibrarum opem unus suum persciunt. Quanquam enim concoctrix iacultas nullum fbrarum genus , sed innatum
duntaxat nobis calorem ad concoctionem accommodat, tamen reliquae tres munus suum pers bras exequuntur, attractrix quidem rectis, expultrix transuersis, retentrix obliquis. Vt enim in musculis fibrae nutu nostro & arbitrio contractae,& ad suam originem quasi reduct e motum efficiunt: ita & naturalibus instrumentis
230쪽
strumentis accidit, rectis fibris solius naturae instinctu contractis, breuioribusque factis alimentum attrahi: transuersis autem adstrictis, subditam capacitatem in angustiam adduci, & quicquid ea continetur expella,& detrudi . Quia vero obliquae fibrae intentae nec breuiorem nec angustiorem partem reddunt, seruatae quadamnaturali aequabilitate & constantia, omnia plane conti - V nent, nihilque vel attrahunt, vel expellint .. Quibus. cunque igitur naturalibus instrumentis triplex huiusmodi facultas accessit, triplex etiam G