장음표시 사용
251쪽
X P a Dario primo ordine, qui fuit earum rerum, quae corpus humanum constituunt & componunt, reliquum est, ut ad alterum transeamus,qui eas complectitur res, quae corporis eiusdem constitutionem, modo recte ac commode usurpentur, conseruant. Has certe Galenus capite .octuagesimoquinto artis medicae, eam ob recausas Conservatrices nominauit. Quippe legitimam corporis constitutionem, adeoque sanitatem qualem acceperunt, seruant. N stri temporis medicis REs NON NATURALES
appellantur, quod scilicet corpus nostrum necessario alterent, & immutent, & nisi opportunC ct salubriter adhibeantur,sanitatem 'ae natura hominis destruant. Hinc est, quod etiam h nonnullis cauta immutatrices nominenturi Si quidem ubi non recthadhibentur, sanitaterra immutare possunt. Sunt autem
252쪽
'-nt, caustrum corpus nostrum mutantium ae d Δ. Πν struentium duo genera. Alterum earu, qua Iule . nobiscum sunt congenitae, ideoq; internae dicuntur, necessariae quidem, atque ineuitabiales. Sunto ruri tres iccita Vimiru,quae
stantiae fluxio, excrementoru pro uetus,ut sustus libro primo de tuenda sanitate Galen. rate a demonstrat. Alterum earum, quae extrins cus incidunt; quae ob id externae nuncupar tur. Qui iterum duplices sunt: aliquae enim non necessario corpus nostrum immutant, afficiuntq; adeoque uitari possunt,cuiusmo- di sunt,quae contundunt,diuellunt,vulnerat,& alia permulta, de quibus nulla ars constia Numeris tui potest. Ali quae vero corpus nostrumn ναμ ηρ cessario immutant, quarum sex esse genera: ι - constat, nempe.' Ξ . . I et Aerem, siue ambientem.
a Cibum & potum, seu ea, quae assii mutuo. s Motum N quietem tum uniuersi corporis, tum singularum eius partium .
s Excretionem,& retentionem. Animi perturbationes. In earum causarum genere,quod Gai us
.., etiam loco paulo ante citato testatur,ars uer
i satur, quae corpori tuendo dicata est. Sunt enim eiusmodi , Mi corporis constitutionem incolume, ubi probe,&, ut necessitas corp x, in ris exigit, cum opportuna mensura,& qualia
253쪽
PROOEMIVM.tate adhibentur,con seruare possint. Siquideaere, cibo S potu substantia deperdita restia tuitur, adeoque senectus & siccitas, remor tur. Μotu, quiete,somno, & vigilia, alijsque modo comprehensis multa alia incommoda,
ceruantur, vacuamus. Vt hoc nomine merito ad eam medicinae partem reserantur, quae sanitatem tuetur, ac praecauet ne in morbos incidamus, Graecisque u γHνου vocatur. Quapropter quum a rebus non naturalibus no minatis corpus nostrum non modo alteretur
ac mutetur, sed & sanitas ipsa, ubi sinistre aepcrperam adhibentur, destruatur, danda omnibus opera erit, ut illis sic utantur, ne inde sanitas ipse noxam ullam contrahat, sed per
illas magis tueatur,seucatur, conseruetur.Vt igitur vitam morbis minime obnoxiam degamus, quis harum rerum rectus& legitimus sit usus, solicite & accurata diligentia, exorsi ab aere, ex veterum monumentis iam demonstrabimus. crementa,qui ex cibo & potu in corpore coa
254쪽
CT I o P R I Μ AIAer suis optimus, Cr contra quis pestimus. CAP. I. E R duabus potissimum de causis
----nedico attenta obseruatione cosi deradus venit. Vna,quod eius euitadi nulla sit ratio, sed inuitis etia' nobis hauriendus, adeoq; quouis tempore praesentis caeli statu utendu sit. Altera,quod nativus calor, ac spiritus eo ad sui conseruatio-
. nem egeant. Vt rectissime a Galeno libro ix. 4 her. metho. cap. iiij. dictum sit, aerem m plani esse, sine
quo, nec tolli morbus, nec teneri ianitas poisit. N menim assiduo bonus inspiretur, quo calor natiuus restigeretur ac Ventiletur, eius moderatio, in qua finitas consistit,turbatur. Cum autem aer rationem modo materiae sanantis, modo causis morbum fouentis habeat,
perspicuum euadit, sine illo morbum tolli non posse, quod necesse sit, aegros perinde ac si nos praesenti aere uti. Sedulo igitur agendum est, ut aerem habeamuS, quale melle expedit: hoc est, talem , qui praesentem se nitatem tueri ,& morbum ingruentem abolere possit Sanitatem autem tuebitur, qui optimus & saluberrimus est: morbum autem profligabit, cuti illi contrariis timus est. Optimus vero aer est, qui exquisite purus est. Tu 'Pi. modi fuerit, qui nec stasnorum, nec paludis halitu est insectus,nec ex prosunclo specu pestilentem auram spirat . Nec qui ex cloacis, quae vastum aliquod oppidu ,
aut numerosum exercitum purgant, vitium contraxit et
nec qui ex animalium, olerum, aut leguminum putredine, aut fimo coinquinatur, nec qui ob stagnum aut flumen vicinu nebulosus est. Nec qui editis undiq; motibus in cauo loco & valle inclusus,nultu perflatum recirsiimμε pit. Cotra pessimus est acr,si turbidus & nebulosus existit, & qui aestatis maxime tempore lacuum,& paludum exhalationibus corrumpitur,& inficitur. maritimis ad Oceanum magnum urbibus accidit, ut adtinera
255쪽
finem aestatis, & sub autumnum appetentem singulis sero annis, pellis stollentet. Eiusdem classis est,qui ex Libra roprosundis specubuli erumpit,quales fiunt,quos Galenus de Wis comentario primo libri Epide. in principio, S alibi χ par. . ρωνειρυς αραθρους nominat. Nam ita legendum,& non ouut habent nonnulli codices . Quod ex Plinio speci . fit mani sellum, qui lib. ij. cap.xciis. in eum modum scri- Galeni Dbit: Spiritus lethales alibi,aut scrobibus emissi, aut ipsb remem
loci situ mortiseri, alibi volucribus tantum, ut Soracte datus. vicino urbis tractu: alibi prieter hominem,caeteris ani- Charomantibus: non minquam ct homini, ut iii Sinuessano nia scrο- agro,& Puteolano sunt, quae spiracula vocant,alij Cha - be/.ronias strobes, morti serum spiritum exhalantes. Haec Charo Plinius. Strabo in decimoquarto Charonium antrum nium an vocat, & in Asia non procul ab v rhe nomine Acharaca ι m. stum stribit. Sed forte non ingratum erit eius subiecisse verba: In via inter Tralles, inquit, atque Nyllam is vicus est Nysiaenitu non procul ab urbe Acharaca,vbi ,, Plutonium est, luco sumptuos b circundatum. Item Plu istonis ac Iunonis delubrum, & antrum Charonium na- ,, tura admirabile, Cuod luco imminet. Tradunt aegro- istos,qui horum Deorum curis vacant, eo proficisti, at- ,, que in vico specui vicino apud sacrorum peritos immo ,,
rari. qui pro eis indormietes curas ex insomniis captat. , . Hi Deorum remedia inuocates,sepe Illos in antrum dis ducunt,ubi tanquam in cauerna manentes,multos dies, is . &ieiuni& quieti exudant, nonnunquam. aegrotantes sypropriis insona mis intendunt, ductu & colitio sacerdo istum. Locus hic carieris pestiser est,& inaccessibilis.Ηa is ctenus Strabo, cuius verba et si prolixa, ideo recensere voluimus, ut Galeni loco aliquid lucis asterremus. In genere pessimi ac pestilentis aeris est,qui ex cloacis oppida magna,&numerosum exercitum expurgantibus exhalat. Item, qui ex cadauerum insepultorum putre dine corrupitur & inquinatur, quod in bellis,& insenti fame, ubi prs multitudine eorum,qui moriuntur,non snt, aut sufficiant vespillones. Cuius rei memorabile Thurin exemplum est, quod anno a Christoinato M. CCCC. fu casse OcxVDI. in Thuringia accidit. Nam .quum eo tem meI me pore tota regio Immensa sanie premeretur , factum morabi
256쪽
est, ut panis inopia tot morerentur quotidie homines ut omnes per totalia regionem viae, omnesque in urbi-ibus, vicis , ac Villis plateae mortuis corporibus refertae fuerint. Ita sane: ut non tantum seme, sed & mox sequuta peste, multa hominum millia perierint. In cuius quidem rei memoriam Ersordienses pistores singulis annis die diuo Marco sacro, in quo solenni ritu institui supplicationes celebrantur,panes minutos,quos ob id Marcesios appellant, pinsent, ac Venum pro pomnunt, quorum unus exigui orbiculi, qualibus catenae nobilium adornantur , magnitudinem reserens tum tribus nummis eius regionis usitatis coemptus suit. Quos certe panes ipse olim, quum illic tyrocinia face- rem, non sine multorum admiratione, mecum in pa- triam attuli, ut illis, qui parum creduli essent, eius rei fidem facerem. Sed ad institutum redeamus, ut pu- rus, tenuis, adeoque optimus aer nulli non aetati adeoque puero,iuueni,seni, & Omni temperamento con ducit i ita impurus, crassus nebulosus, ac vitiosus, ex aequo omnibus aetatibus, omnique temperaturae nomi ocius est. Aer vitio ut emendandus.
V A a ex calore, frigore, siccitate, humi-
. ditate diuersitas aeris contingit,non per
q inde se ad omnes homines habet, sed comporibus, quae optimo temperameto stant, etiam optime temperatus aer est salube timus. In quibus vero aliqua exuperans qualitas dominatur, iis utilissimus est aer, qui ei qualitati maxi- est contrarius&aduersus, frigidus calidae, calidus frigidae, humidiori siccus, sicciori quam par est, tanto humidior, quanto siccitas ipse modum excesiit. Quapropter si accidat ut ambientem cotraria qualitate pret-ditum habere nolicea sedul5 agendum,ut talem, quo Aer fili ad seri potest,qualem ella expedit, praepares. Verbidus et gratia, in calido &sicco morbo, qualis est sebris, ae-mi t rem frigidum & humidum esse conuenit. Quod si diro . talem habere nequeamus , arte nostra moliemur, ut
257쪽
morbo adversetur, adeoque lanantis materiae , non cauis morbum fouentis rationem habeat. Humidiores itaque frigidioresque domos, in quibus aeger decumbat, tum deligemus , tum uero praeparabimus. Ac deligemus quidem quae ex se ipsis, eiusmodi sunt. Praeparabimus uero, subterraneis inuentis domibus, quae & frigidissimae sint, & maxime perflatae, Sc ad Septentriones uersae, tum auris quibusdam, quae ipsis sint suaves , opera nostra paratis , alias ex euripis aliquibus in quos multi aquarum fontes cum impetu incidant, aura ut insipiret machinantes : alias aqua frigida de uasis in uasa transfuse . Praeterea domus pauimento, assidue aqua, quae prorsus seli da sit, asperso . Floribus denique aci germinibus, quae frigidae humidaeque facultatis sint , per aream proiectis, uerbi gratia, uiolis , nymphaea, rosis,uitium capreolis , ruborum sim mitatibus , aut lenti- si ramisi. Turba quoque hominum ingredi prohibeatur nafri quis
Contrἱ ubi frigidus N humidus fuerit mor5us, insandum certe erit domos ut eligamus ac praepar mus, quae calefaciant &exiccent, floribus & germis
nibus humi susis, uerbi gratia chamaemeli , malo ranae, lauendulae, spicae nardi, & id genus aliis. Quid multa frigidis morbis calidu mur opponendus, e lidis frigidus, humidis siceus, siccioribus humidus.
Cum igitur aer causae sanantis rationem obtineat, non temere Hippocrates in Epidemiis scripsit: In diuturnismo rhis terram mutare expedit.Sisui dein uerisimile eliacrem uinc parum conuenire, quian eo degens longo tempore aegrotat. Transferendus Ritur in alium libim aEis conzruentem,& morso Gaiae contrarium aeram erit. Atque Binc est ci uoci luem RippocratesicripseHt,pueros qui morbo comitiali laborant,mutationepotissimum aetatis,locorum,& uictus a morbo liberari. Ita quoq; Galenus lib. v.ther. meth. cap. xij. testatur eos
qui Romae, quod is locus destillationibus assiduis obnoxius esset, pulmonis ulcere laborauerui,se ad Tabias duod illic aer esset siccior,& ad curandum ulcus aptior,ilegasse. Verum ut loci mutationem rectu praescri-
258쪽
bere, aegrumque eo, ubi sibi congruentem acrem inueniat, ablegare medicus I ossit,primum locorum notitia habeat,adeoque Geographiae peritus si necesse est. Lo . Corum autem notitiam consequetur, si vel ipse crebri peregrinationibus locorum situm ac diuersitatem perlustrando inqui huerit,aut ex assidua lectione eorum, qui de iis aliquid memoriar prodiderunt, didicerit. Exoninibus autem aliis vel unus Strabo plurimum ad id institutum adiumenti asteret medico. Dein, ut ventorum quoque rationem cognitam habeat mεdicus oportet. Ad quam consequendam plurimum conseret Aristoteles,aliique, qui hanc rem ex professo tradiderunt , philosophi: Postremo,ad loci mutationem recte projcribendam, non parum astrorum ac syderum ortus &occasus cognouisse conseret,quod acris & coeli costit etionem,quod experientia ipse firmat,mirifice imm tent. Ut hinc.etiam palam fiat, medico necessarium esse, ut eam partem Astronomiae,que astrorum ac syderum ortus occasusve tradit,perspectam habeat. Eam vero,quq superstitiose quadam obseruatione ex astris nL-scio quae portenta,& mendaciorum prodigia praedicit, Ic futurorum euentum vaticinatur,& ob id Astro lotia ac diuina toria nominatu medicus, veluti certisiimum artis impedim tum , Midacter contemnere debet. Quam enim superstii se rerum vanitate sit contami nata,adeoq; Christiano homine indigna, & nefandissimis anilibusque figmentis ac deliramentis conspersa, ab aliis doctrina excellentibus viris abunde est mostratum. Et certe omnium odio digna estio quod libertatem animi actionesque no i stras siderum necessitati per-
peram obstringit. Sed de aere haec Gixisse ι ' sitis sit.
259쪽
Q που cibi Cr potus usus, ex quot in illis assumendis
consideranda: C A P. I. UONIAM de cibis & potibus
nunc disterendum erit, initio quis eorundem sit usus explicabimus. Siquidem quum tota animantium obteipsmoles inpexpetuo fluore sit, nec tus quis vllum sit temporis momentu,quo Uus. no in aura dissipentur corporis spiritus,humores,ac solidς partes,nisi altera similis substant ero ea,quae de ev it, restituatur, qua detrimentosum illud corporis defluuium expletur, breui tempore evaporabitur, atque dissipabitur uniuersa. Contra hoc necessarium ac natiuum miserqmortalitatis malum conditoris prouidentia cibum.&potum uberrima be dignitate dedit. Cibo igitur quicJquid siccioris substantiae effluxit,reliituituria farcitur, Vpotione vero quicquid humidioris. Haec cum ita felix beant, summo studio annitendum erit, ut illos tantum cibos assumamus,quq nos sic alant,ut quoad fieri potest nos non laedant. Id ut consequamur in cibis assumen Nouem dis nouem consideranda veniunt, nempe cibi bonitas, inci Umensura,qualitas,consuetudo,delectatio,ordo,tempus, sumenduliora,& aetas. De quibus omnibus ordine agemus . consede -- citi bonitate,'malitia. C A P. II. randa. V I corpus morbis minime obnoxium circunferre cupit, huic in hanc curam q unice incumbendum erit,ut cibis boni succi perpetuo utatur. siquidem ad procreandos morbos maximam vim binet κα--
quae no aliude magis,quam ex mali & vitiosi succi cibis cociliatur. Boni aute succi cibus est equo bonus P cita bocreatur sanguis: bonus vero sanguis est, qui neq; iusto .ni succi . calidior,neq; humidior,neq; Distidior,neq; siccior,non Bo- tenuis,no crassus,uo pinguis ac sentus,no acris mordax DNMM.
260쪽
ve,amarus,salsus,acidus,breuiter persectam adeptus me Cibsuma diocritatem. Mali contra succi cibus est, equo malustiis cet. seneratur sanguis. Malus autem sanguis est, qui a de Nabis se iptione boni sanguinis recedit. Non est aute,quod in vos. mali succi cibis statim habeatur, quisquis a sunt ma persectione vel tantulu excidit: imo boni succi cibus erit, qui sanguinem laciet non tantum illum optimum , sed notabili atque euidenti vitio carentem. Nam ut omnibus aliis in rebus aliquid omni ex parte absolutum proponitur,qua se mens nostra velut ad ideam reserat, quit' de iis rebus cogitandum erit:ita in ciborum quoque ra- tione nobis optimus aliquis cogitatione usurpatur, ad - quem in eorundem delectu perpetuo nos ueluti in scopum aliquem intentos esse oportet. Quem etsi raro
ad plenum consequi nobis sit integrum,annitendum tamen nihilominus,ut is nobis contingat,qui paruo momento ab eo qui optimus est,declinat. Neque paruae rei magna hic habenda ratio, atque in bonis adhuc locus ei relinquendus qui proxime ad optimum accedit,& notabili vitio vacat. Qui uero particulatim huiuς Liber Ga hel alterius naturae cibi sint, Galenus in libello de ci- leni de ci bis bonis & mali succi breuiter& luculenter admodum bis boni docuit. Est enim ueluti copendium quoddaeoru qu coe si piosissime in tribus libris de alimentorum secultatibus μο- tradidit. In quorum sane primo & secundo de panu
de frumentaceorum generibus,in altero de fructibus & ' stirpibus in tertio de cibis,qui ex animalibus,carne sci- licet,lacte,& id genus aliis sumuntur,tractat. Vino sie - nece fle hoc loco de singulis particulati m disserere, cum idipsum affatim & perspicue locis iam ostensis praestiterit Galenus. Ad alia itaque explicanda, quae in cibo rum assumptione expendenda sunt, progrediemur. De cibi meus M. C A P. III.
I usquam locum habet quod ille dixit,
Ne Quid nimis certe in ciborum rationes habet. Noinde qui sanitati studet, huic
Irae omnibus aliis danda opera est, ne ulo tempore plus cibi, quam natura ex