장음표시 사용
231쪽
- Quid actis er opus. CAP. I. .
, dicitur, Galeno lib. i. de natur. 2Md.
facult. & lib. I.The .metho.cap.6. attestante, est motos activus siue .l ..efficiens,qui a facultate procedit . Vel motus efficientis. Vt hinc paia Motusdam sit, motu esse duplicem, nem- duplex.pe activum & passivum . Actiuus Actius . est, qui a se & propria natura editur. Passivus, qui ab PU Hu . alio quopiam,extrinsecus posito,excitatur. Verbi gratia , volatio est actio animalis volatilis, & incessus animalis gressitis, eo quod a natura propria horum ani- mantium excitatur. Quod autem ab alio sic agitur, ve locum mutet, id utique non agit, sed patitur. Egit igitur,qui ex Pireo Sunium commeauit,quippe motus est active , hoc est, ex seipso, & propria natura. Contra passus est, qui ex Pireo Sunium nauigauit,squ dem naue vectus est. Quum itaque necesse sit omne id, quod agi moueri, is certe motus, qui ab agente efficitur, actio erit. Opus autem , quod rota Graeci nomi- ο nant, est id, quod iam per actionem factum & compi d.
tum est,ut sanguis,caro,neruus.Caeterum licet quidem actionem opus quoddam naturae appelles, ceu concinctionem, distributionem,&sanguis cationem: non tamen contra licet opus actionem omnino voceq. Siquidem caro naturae opus est, non tamen est actio, patetq; alterum eorum nominum bifariam dici, alterum non item. Nam opus interdum actionem, interdum etiam .
id quod peractionem factum est significat. Actio vero duntaxat motum efficientem denotat.
232쪽
Actiones corporis esse tres. CAP. II. . UM actio non sit nisi motus activus a sa- cultate procedens,constat tot esse corpo e rii nostri actiones, quot eiusdem sunt facultates. Sunt autem tres, ut ostensum est, corporis facultates, animalis, vitali S,S na turalis,igitur totidem quoque eiusdem erunt actiones Animassi. Animalis itaque actio est, quae ab animali facultate , a tio. interuenientibus neruis,& musculis,veluti instrumentis, procedit,ut est sensus, motus voluntarius, ratio , &Vitalis. id genus aliae. Vitalis est, quae a vitali facultate minit sterio arteriarum proficiscitur,ut pullus cordis,& alia Natura - Natu lis est, quae a naturali facultata ope. venarum. Iisi i progreditur, ut concoctio .Haec Galeno lib. 6. de tuen. Corpora Vale .cap. 2.alio nomine σι ματα ,id est corporalis,quod Iis. scilicet corpori animatis a natura inlita sit, appellatur. Obiectio Nec est,cur alique turbet,quod Galenus libro secundo diluitur. de motu musculorum, duas tantum corporis actiones recenseat,animalem & naturalem,praeterita prorsus vitali. Nam illic sub naturali vitalem complexus est, quod ex desiditionibus earundem, quas ibidem astert,omni bus fit notissimum. Animalem enim ita finit: est quam Animalis quum si Adare poteris, ubi velis:& quum non fit, exciactionis lare .Hinc quu ex nostro pendeat arbitratumo im mei finitio . to alio nomine voluntaria appellatur. Contra natur Natura- lis illi est, quae non pendet a consilio, aut arbitrio an sis. mantis,sed sponte & naturaliter fit. Qua utique finitione solum eas actiones,quas vulgus medicorum natur les vocat, sed & eas, quas vitales priuatim appellamus, comprehendit. Est nanque hoc modo motus cordis Marteriarum, quem pulsum nominamus , actio natura lis . Quippe hunc neque sedare, neque excitare, D que celeriorem, neque tardiorem, Deque crebriDrem , noque rariorem efficere licebit. Hoc sane nomine sactum est, quod Galenus lib. I.de spirandi dissicultate γσnio, id est, vitale m actionem , animali plane opponat. ut palam sit omnibus nihil referre, utrum tres, an duas
actiones corporis nostri este lateamur, modo instar Ga
233쪽
Ieni has definiamus. Praestat tamen in actionibus recen ' sendis facultatum numerum, quandoquidem ab illis
proficiscantur, retinere. Animalis actionis digerentia.
ea A C V L T A s animalis in tres partitur. Sensi aut suo expositum loco est, species,sens fi saetista με cam,motricem, & principem,& quaevis it tu actio
laru suas edit actiones. nsscaenim quin nes. que actiones edit,visione, auditione, odo Sen ex ratum, gustumo tactum .Has quidem actiones platio- teriores.
sophi sensus exteriores appellant. Visio autem est actio Visio. qua colores percipiutur. Auditio, qua soni,&eorunde Auditio. discrimina sentiuntur. Odoratus,qua odores apprehen odoratus duntur. Gustus,per quam sapores discernuturi Tactus, GHuc qua quidem qualitates tum primae, tum secundae, item- Tactus. que aliae,quae no sunt aliis sensibus propriae,percipiuntur.De quibus omnibus cum copiose Philosophi in libris de anima tractent, non est, cur hic de illis longius tagamus. Motrix facultas unam obtinet actionem, quae Motricis Galeno lib. 2.de temper.cap. 3.S libro 3. de sympto. Cau faculta-ss,cap. IO.& lib. I a.d herap. meth.ca. 7.teste,vρακτικη,id tHaetio. est,factrix, vel, ut alii interpretantur , actuosa proprie, πρακτι- quod scilicet omnium earum,quae a cerebro prodeunt, x .efficacissima sit, &sola sere actionis nomen mereatur, dicitur. Haec autem per musculos veluti instrumenta
editur & perficitur.Nec ab re dictum est proprie,siqui- Practicadem generatim practica actio est , quae cum motu loca- actio geli fit. Qua sane ratione attractio, retentio, distribu- neratim. tio,& expulsio, quae tamen naturales sunt actiones, practicae nominantur. Quippe hae omnes non sine motu perficiuntur . Caeterum quum proprie vocata Respira actio practica& voluntaria, per musculos obeatur,o- tio actiomnibus perspicuum esse arbitror , respirationem non volunta- composita esse actionem, ita sane ut partim voluntaria, ria ta
partim naturalis sit, quod plerique falso sunt opinati, tum. sed meram voluntariam. Si quidem per musculos illi destinatos fit, adeoque ex arbitrio nostro pendet,quoani a Galenus
234쪽
Galenus in libello de causis respirationis Minscumdo de motu musculorum copiose demonstrauit . Ibide enim historiam quandam resert de barbaro quodam seruo, qui respiratione retenta mortem sibi conscivit. Quod si non. liceret usquequaque respi rationem c hibere, ne idcirco quidem aliquis negare posset, quin Amonu ipsa pro arbitrio seret. Apparet enim earum actionum, qvie mo- quae motu voluntario fiunt,alias quide omnino liberas iu volun esse,alias vero assectibus corporis subditas essem seruia sario fui re. Priores utique perpetuo absque impedimento an duplex . bis quoties, & quantum volumus, nulla ad eas nos vrserem gente necessitate,sunt. Posteriores vero nia perpetuo , sed in tempore quodam, & cum mensura, a quibusdam corporis affectibus lacessitae,sunt. Nam ire ad aliquem, S alloqui,& capere aliquid,& recipere, absolute liberae sunt. Egerere vero & mingere, corporis affectumn sunt remedia, ideo non perpet: o libere, sed urgentibus afle . ctibus fiunt. Sic tacere nobis quidem liberum est. Sunt enim qui integrum annum, & eo amplius, quem ad ino- Dibago- dum Pythagorici, tacuerunt. Vestionem vero vel urimi. nam retinere,non modo annis aliquot,sed ne mensibus
quidem, imo nec diebus paucis quisqua potuit,sed a fi
ctibus urgentibus tum egerere, tum mingere cogitur. Adeo enim urgent, ac saepenumero angunt multitudine grauantes, vel acrimonia mordetes, ut quida ne locu quidem consuetum adire valuerint. Quare quanquam liberae sunt & voluntariae actiones vrine& egestionum retentio,notam e prorsus & absolute. sed corporis afle-
,. ctibus seruiunt ac subditae lunt. Similis profecto iam dictis est respirationis actio, imo iis multo magis urget, ac celeriorem necessitate habet . Siquidem ne quis moriatur ac suffocetur periculum est , nisi a si id ueresipiret. Principis Nihil igitur mirum, si penitus retinere respiratione ar- faculta - duum & dissicile silmeque enim omnes ad moriendum tis amo- sunt procliues, etia si infinitis cossi tantur malis. Est ta-nes. men nihilominus ipsa animalis ac voluntaria,ut dictuna Im Ua est,actio. Principis facultatis actiones triplices esse contio. stat,i magmationem,ratiocinatione,& memoriasn. Im
Ra ioci - ginatio est,per quam imagines ab exterioribus sensibus ratio. oblatae apprehenduntur. Ratiocinatio, qua conceptao imagines
235쪽
4 imagines subcensum&iudicium reuocantur, ac quae, qualesq; illae sint iudicantur. Memoria est, qua id, quod Memina.prioribus actionibus elaboratum atque receptum est, ria. . . seruatur& retinetur. De quibus omnibus cum copiose pertractent philosophi, non est cur hic de illis to sius disieramus. Vitalis amonis diserentiae .
VITALI facultate, quae etiam irascibilis & animosa dicitur, multae proficiscuntur actiones, nempe arteriarum et cordis pulsus,de qua suo diffuse tractabimus loco . motus cordis, cuiusmodi sunt laetitia, tristitia, spes, desiperatio, confidentia, metus, amor, odium, misericordia, inuidentia, ira, iracundia, ex- eandescentia, suror, verecundia, pudor, cunctatio, praecipitatio,humanitas,& morositas. Laetitia vero, motus est,quo cor praesenti fruitur bono. Proinde eius veluti quaedam dilatatio est, qua praesens obiectum amplectitur. Tristitia, motus plane contrarius est, quo cor quasi
ercussum constringitur, premitur, angitur, tremit,&mguescit. Spes est motus, quo cor suturum bonum appetit,seque ad illud accipiendum veluti aperit ac praeparat. Et persimilis propemodum hic motus laetitiae est, propterea quod futuri boni cogitatione ita mouetur cor, ac si praesens sere iam iam bono aliquo frueretur. Desperatio est motus,quo cor de futuro bono ac salute prorsus desperat, seque ad ea accipienda veluti avertit. Confidentia, est motus, quo cor veluti suturum bonuexpectat, uel suturi boni expectatio G aIiquid audet. Metus est motus, quo cor, ueluti futurum malum sugiens,constringitur. Estque similis tristitiae,suturi enim mali cogitatione mouetur cor perinde ut praesentialiquo malo. Amor est motus, quo cor appetit aliquod seu vere bonum, seu quod videtur bonum, idque ut eo potiatur, quasi attrahere gestit. Odium contra motus est, quo cor aliquod tanquam malum auersatur, idque depellere gessit. Misericordia est motus cordis ex .. λ ' m 3 miseria
236쪽
Inuiden- miseria alicuius iniuste laborantis ortus. Inuidentia tria. contra motus, propter res secudas alterius concitatus. Ira . . Ira est motus iniuria, vel indignatione aliqua concita tu quo cor offensionem aliquam auersatur,eiusque autorem poena asscere conatur. Incalescit aute cor in eo
motu,& incendit spiritiis,qui sanguinem etiam inflammant: ut rectissime Galenus lib. 2. de tuenda sani .ca. II. ex Platonis in Cratylo,& Aristote l. lib. I. de anima ententia, iram esse caloris seruorem in corde dixerit . Di- Iraeut - stat ab iracundia,ut quae vitium sit hominis iracundi, id dia. est,eius,qui parua,Vel nulla causa irascitur. Iracundiam tamen Latini cepe pro ira usurpant, iram contra nun- Excande quam pro iracundia. Excandescentia est ira naschns, &steutia. sine modo existens.ΗF si acrius exardet,suror appella rota tur. Uerecundia est motus,quo dedecus & turpitudo fuVerecun gitur,lausque consequitur. Pudor est motus,quo con dia. scius sibi ipsi propter admissam turpitudinem irascitur. Pudor. Cunctatio est motus,quo quis magna deliberatione ali Cuncta- quid aggreditur. Praecipitatio contra motus est, quotio. quis omnia inconsulte,& temere, citraque deliberati Praecipi - nem aggreditur.Humanitas motus est cordis,quo quis ratio. se erga alios lacilem, lenem,& comem exhibet. Moro- , Huma- sitas contra motus est, quo aliquis se dissicilem praebet. nitra. Possem longe plures vitalis actionis disserentias, e Noram rundemq; descriptiones recensere: sed has exempli gra-ν-. tia commemorasse sussciat, prauertim cum iis omnium
philosophorum libri reserti sint.
Naturali, actionis disserentiae.
l N A T v R A L et facultate, quae etiam eo cupiscibilis & appeti trix nominatur, ut ostensum est,multe prodeunt actiones, ut sunt generatio, immutatio, sormatio, auctio, nutritio, alteratio ve, appetentia, a tractio, retentio, concoctio, distributio,& excretio. Generatio siue procreatio,actio est,quae ad nouam substatia perducit. Quapropter simplex actio naturae non est, sed ex immutatione,formationeq; composita. Vt enim
237쪽
os stat, item neruus, vena,& reliquarum quaelibet, alteratam esse oportet, unde animal fit, substantiam. Vt Amasia vero congruentem figuram & posituram, & caua quae dam, & vel enata, vel ad nata, aliaque id genus habeat,
estingi eam oportet, quae alteratur,materiam. Auctio Au M. vero solidarum animalis partium augmentum,ampliatioque in longum, latum, & profundum est. Nutratio Nutritis. est adiecti alimenti in corporis substantiam conuersio, & persecta assimilatio. Ut nutritio sit quaedam appositio, & assimilatio, sed sine ampliatione. Quippe ut assimilatio fiat, agglutinatio, siue adhaerentia, quam a Miat
Graeci προσφυσιν vocant, praecedat oportet: sicut etiam, natio. ut illa hat, appositio, quae Graecis πρόσλαι nomina- Appomtur. Postquam enim succusas, qui omnem animantis iis . particulam nutriturus est, a vasis excidit ri totam eam
primum dispergitur, mox adiungitur, deinde agglutinatur, demum assimilatur. Appetentia, Galeno li- Appetenbro primo,de sympto. causis,cap.septimo attestate,non tia. est nisi impletionis desiderium, estque duplex, anim lis nimirum & naturalis. Animalis est, qua animal ex- Anima eitatum, ad quaerendum sibi& capiendum cibum im- lic pellitur . Atque haec profecto recte animalis appellatur, quod scilicet ex arbitrio animalis pendeat tota. Id quod abunde comprobarunt, qui inedia labi .mortem
consciuerunt. Naturalis appetentia animalem pr*- Natura
cedit, & est, qua tum stirpes, tum animalia, postquam acuata sunt, ut Tutius impleantur, id quod illis familiare est, appetunt. Et recte quidem naturalis nomin tur, est enim voluntatis expers, ct naturaliter fit. Ap- Atm- petentiam hanc naturalem statim attractio excipit, qua Go. id,quod illis congruit ac familiare ait, attrahunt. Quod vero ad animantia pertinet,postquam appetentia ventriculi attractionem incitauit, quae sibi adduxit simi suo Retentio Complexuque recipit, eaque retinendi facultate,& obliquarum fibrarum ministerio includit , complectitur, retinet, & arcet supra subterque, & omni ex parte aseo compresse, ut iis circuniici, & prorsus adhaere scere videatur,nec inane quicquam relinquat. Alioqui cibus in tanta capacitate huc illuc fluitans, neque lateribus ventriculi coarctatus haud quaquam plene com 4 coquere
238쪽
coqueretur. Hac itaque ratione accepta cohibet. nec a
ante legitimum natureque praescriptum tempus efflue re quicquam patitur, nisi quum aut magno copia: po de re, aut qualitatis mordentis acrimonia lacessitur. Vt in duabus plane robus retentricis facultatis proba co sistat actio. Una,vt nullum inter ventriculum & cibos .Vacuu retioquatur sipatium. Altera,vi comprehensionis tempus,concoctionis tempori quetur. Vt legitimum comprehensionis ventriculi tempus , non sit niuid, in quo plenam persectamque cococtionem absoluit.
Cococtio. Non autem quae uis vel leuissima cibi alimentive mutatio,qua id aut exteritur, aut mollitur, aut odore, se po-Ieve mutatur,sed ea duntaxat,quae a natiuo calore fit in
alimento persecta substantiae conuersio, concoctio dicitur. Hinc rectissime Galenus in libro de symptomatudisserentiis definit concoctionein, esse in peculiarem Mpropriam familiaremue eius,quod alitur, qualitate conuersionem . Quocirca eo duntaxat loci haec fit, ubi ali mentum diu multumque lDeret,&sacultas illa retentrix valida est, simulque concoquendi facultas copioso Triplex abundat calore. Hoc autem tribus tantummodo locis coco iis . concessum est,e quibus etiam triplex existit concoctio,
quarum primam ventriculo, secunda in iecore, tertia
in sinoulis partibus fit. Sua vero cuiusque antecedit Praeparatu , suaque sequitur ab lutio, suum cuiusque alimentum tanquam subiecta materia, laus genitus humor, suumque excrementum. Primaramnium est χὐ- Prima o Miris, quae in vetriculo perficitur, mutaturq; multiplex
coctio. e & varium alimentu in quippia unius substantiae, quod triculi. candidum quidem est, & cremori plisianae per simile. Causa es Alimentum autem omne mutat di conficit ventr m eui co lus , nullis quidem fibrarum adminiculis, sed tum pro- bovis prio ingenitoque calore S spiritu, tum e quem ut levariculi. beti magno circunfectus ignis, ita & proximae p tes illi inserunt, iecur, lien, cor, septum trunsuersu m, &omentum, quod illius calorem reflectit,&continet. Caeterum propria ventriculi substantia,& instareconditaque quaedam proprietas concoctionis illius absis-lutionem perficit . Sic Struthiocamelus se irum concoquit & exterit, quod non potest leo calidissimus . Sic fruges
239쪽
i Ruges aridas & praedii ras minutae aues conficiunt, Cru dumque quippiam mutant, quod vix audeat homo a tingere . Ita coturnix veratrum coquit & mitigat nobis prorsus inimicum, inuictum, indomitum, & quod omnem corporis nostri vim, omnes conatus respuit,&aspernatur. Porro alimenti tamen,quod ventriculus subigit ac mutat, praeparatio quaedam in ore praesti ossa esl,q a non atteritur modo& mollitur cibu , sed&legem subit conuersionem. Quippe qui a fite durior &solidior erat, dentibus in ore constructis mansus extenuatur, & mollior redditur, nec leuem inibi mutationem accipit, admistetque sibi quodam'modo animalis qualitates, ut pristinam speciem & naturam vix retineat. Hunc autem tandem ventriculi facultas concoctrix mutat, conficit, & plenius concoquit,atque ex eo humorem procreat,qui proprio nomine Graecis χ, Latinis cremor nominatur. Quod vero in hoc cremore longὰ optimum & familiare habetur, id Galeno li- bro tert.natural .saculta. teste, halitus specie ad se rapit, inque suas tunicas sugendo recondit, eis etiam ad tun-git Sc agglutinat,atqDe ex eo demum fructum voluptistemq; capit,& quodam modo saturatur, no tamen pro prie nutritur. Neq; enim pastio illa,qua ex cremore capessit, vera est nutritio, sed ex qualitatis cognatione, ει conuenientia oblectatio quaedana,& satietas mi trieti onis aemula quod scilicet ventriculo non assimiletur. Hinc est,quod Galenus retitiose vitet, ne dicat ventriculum sibi assimilare chylum , sed tantum reponere, &adiungere. Neque est,cur quispiam miretur, appositionem, & adhaerentiam fieri, quam non consequatur assimilatio. Quippe id ipsim fit etiam in vitiligine, in qua certe adhaerentia nutrimenti facta cernitur, non tamen assimilatio. Quapropter id, quod apponiturdi agglutinatur, Galeno etiam loco iam citato reste,
veluti nutrimentum est, non proprie nutrimentum . Ita ex chylo ventriculus nutritur quidem, at improprie, quia non assimilatu illi. Atqui inflabit quis litam,& nobis ex tertio de naturalibus facultatibus ibro locum obiiciet, in quo Galenus diserte dicat, in tertia temporis porti e ventriculum iam nut Ura,ris' i. v - quae Aliment;
240쪽
Quae assiverat, plane sibi assimilatis. Cui vicissim N ι Tondemus,verissima esse hqc Galeni verba,non tamen
ad chylum esse reserenda, utpote qui non alsimilarIDosiit, quandoquidem non sit proprie,ut diximus,lo quedo nutrimentum,sed ad id, quod ex oblato cibo ad se venae ad ventriculum pertinentes traxerunt. Quippe id iam in sanguinem commutatum iis temporu m Vicibus apponitur, assigitur,& assimilatur, non chylus ipse . Nam cremor ille vacua tunicq ventriculi spatia resercies,in vaporem fusus& extenuatus ad extremum vanescit. Quapropter famem siue appetentiam dura taxat animalem compescit. Quippe haec a penuriae sensu fit, quum venae ex ipso ventriculo veIuti emul gentes sugentesque trahunt. Ventriculus vero hum modi suctionem non serens, sed tanquam diuulsus,huius molestiae remedium, cibum exquirit . Cibo autem oblato venae ad ipsum conuertuntur, & ex eo, non ex ventriculo, alimentum trahunt . Hoc ubi in sanguinem commutatum, appositum, ataxum,& assim it tum fuerit, naturalem appetentiam sedat. Quippe hanc una duntaxat sanguinis substantia perventriculi corpus S molem effula satiare potest,dum In eius naturam conuertitur . Animalem autem non modo san-
ouis sed& cremor in ventriculum demissus, compelcitatque saturat. Vt igitur utraque ventriculi tunica, mterior nimirum & exterior ex qualitatis chyli cognatione & conuenientia oblectationem quandam & latietatem nutritionis aemulam capessit, nec vere nutritur:
ita ex sanguine,qui in venis est,quae ad ventriculum pertinent,vere nutriuntur. Atque hinc est, quod Gale'nus libro quarto de usu partium,capite decim onono,diserte scribat, has venas a natura ad persectam nutritionem ventriculi esse procreatas. Quasi dicat eam nutritionem, quae ex chylo fit,quod is ventriculo nona similetur, non esse perfectam . Neque est necesse, ut is chylus in iecore primum in sanguinem conuert tur,quadoquidem, ut Galenus libro. quarto de usu pari cor p.humani, autor est, venis, quae ad ventriculum &intestina pertinent, virtus quaedam sanguifica ineli,